Programmatekst

Priority Medicines voor Kinderen

ZonMw November 2010

2

Colofon ZonMw is de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. Als intermediair tussen maatschappij en wetenschap werkt ZonMw aan de verbetering van preventie, zorg en gezondheid door het stimuleren en financieren van onderzoek, ontwikkeling en implementatie. ZonMw staat voor kennisvermeerdering, kwaliteit en vernieuwing in het gezondheidsonderzoek en de zorg. De organisatie bestrijkt het hele spectrum van fundamenteel gezondheidsonderzoek tot en met de praktijk van de zorg – van preventieve en curatieve gezondheidszorg tot en met de jeugdzorg. ZonMw heeft als hoofdopdrachtgevers het ministerie van VWS en NWO. ZonMw Laan van Nieuw Oost Indië 334 Postbus 93245 2509 AE Den Haag Tel. 070 349 51 11 Fax 070 349 53 58 www.zonmw.nl

3

Inhoudsopgave

1. Inleiding 4

2. Achtergrond en doelen van het programma 5

3. Opzet van het programma 7

4. Selectieprocedures en criteria 8

Programmacommissie 8

Projectideeën 8

Uitgewerkte aanvragen 8

Selectiecriteria 8

Wie kan aanvragen? 9

5. Bijlagen 10

Bijlage A – Opdrachtbrief ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 10

Bijlage B – Begroting programma Priority Medicines voor Kinderen 12

4

1. Inleiding Tijdens het Nederlands voorzitterschap van de EU in 2004 is door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) het initiatief genomen om een farmaceutische onderzoeksagenda voor Europa te ontwikkelen. Uitgangspunt was het rapport “Priority Medicines for Europe and the World” van de World Health Organization (WHO). In dit rapport worden aanbevelingen gedaan om geneesmiddelenontwikkeling te sturen na identificatie van pharmaceutical gaps vanuit een maatschappelijk perspectief. Dit heeft geleid tot prioritering van verschillende ziekten, maar ook van speciale doelgroepen waar nog onvoldoende geneesmiddelen voor ontwikkeld zijn. Eén van deze doelgroepen wordt gevormd door kinderen. Naar aanleiding van het Priority Medicines rapport heeft ZonMw het voortouw genomen om Europese samenwerking op het gebied van onderzoek naar geneesmiddelen voor kinderen tot stand te brengen. Met partners uit zeven Europese lidstaten en in afstemming met een nationale klankbordgroep heeft ZonMw een Europese co-ordinated action op het gebied van Priority Medicines for Children aangevraagd. Deze is door de Europese Commissie gehonoreerd en is op 1 januari 2007 van start gegaan onder de naam ERA-NET PRIOMEDCHILD, waar inmiddels elf lidstaten aan deelnemen (www.priomedchild.eu). Op 1 januari 2007 is tevens de nieuwe Europese Verordening over geneesmiddelen voor pediatrisch gebruik in werking getreden. Als uitgangspunt voor een goede Europese samenwerking zullen ook de Nederlandse activiteiten op het gebied van onderzoek naar geneesmiddelen voor kinderen in brede zin, variërend van fundamenteel niveau tot toegepast en klinisch onderzoek, gestimuleerd en geregisseerd moeten worden. Om de Nederlandse voortrekkersrol in Europa te handhaven op het gebied van Priority Medicines en geneesmiddelen voor kinderen is het essentieel om wetenschappelijk onderzoek op dit terrein in Nederland te steunen. Hiertoe heeft VWS in december 2005 aan ZonMw de opdracht gegeven een onderzoeksprogramma met als thema geneesmiddelen en kinderen op te stellen. Het uiteindelijke programmavoorstel “Priority Medicines voor Kinderen” is eind 2006 aangeboden VWS. In december 2008 heeft het Ministerie het programmavoorstel goedgekeurd en daarvoor de financiële middelen beschikbaar gesteld (zie bijlage A – opdrachtbrief van VWS). Het programma heeft een budget van 14,335 miljoen Euro voor de jaren 2009 – 2018 (zie bijlage B – programmabegroting).

5

2. Achtergrond en doelen van het programma In 2015 is 20% van de bevolking in de EU tussen de nul en negentien jaar, wat neerkomt op 150 miljoen kinderen. De markt voor pediatrische farmacie is hierdoor groot . Nog steeds worden veel geneesmiddelen, die gebruikt worden voor de behandeling van zieke kinderen, niet naar behoren getest. Ze worden buiten de geregistreerde indicatie gegeven (off label gebruik) of gebruikt in een andere farmaceutische vorm (unlicensed gebruik). Als gevolg van het gebrek aan voldoende kennis over de farmacotherapeutische eigenschappen van geneesmiddelen in kinderen is hun behandeling suboptimaal, resulterend in bijbehorende risico’s voor onvoorziene bijwerkingen. Kinderen zijn geen kleine volwassenen en de achterstand in de kennis van farmacokinetiek en farmacodynamiek bij kinderen moet weggenomen worden door specifiek onderzoek bij en met kinderen. Daarvoor moeten financiële, wetenschappelijke en praktische hordes overwonnen worden. De huidige inzichten met betrekking tot farmacotherapie bij kinderen zijn beperkt door onvoldoende onderzoeken gedurende de kinderleeftijd. Therapeutische toepassing vindt nu nog vaak plaats op basis van extrapolatie van onderzoek bij volwassenen. Om dit te veranderen zal er evidence-based farmacotherapie tot stand moeten komen: rationeel geneesmiddelgebruik. Door de Europese wetswijziging per 1 januari 2007 dient de farmaceutische industrie voor registratie van een nieuw geneesmiddel naast klinische studies bij volwassenen deze ook bij kinderen uit te voeren. Als stimulans wordt een patentverlenging van zes maanden gegeven aan het bedrijf. Bij al geregistreerde geneesmiddelen is een farmaceutisch bedrijf niet verplicht om klinische studies bij kinderen uit te voeren. Ook in dit geval zal als stimulans een patentverlenging van zes maanden volgen. Multidisciplinair onderzoek naar de werking van geneesmiddelen bij kinderen Om te komen tot rationeel geneesmiddelgebruik is verhoging van het aantal klinische studies vanuit de geneesmiddelen industrie niet genoeg. Het is belangrijk om te beseffen dat er door de nieuwe regelgeving weliswaar meer klinische studies bij kinderen zullen plaatsvinden, maar dat de overheid nog steeds de taak heeft om de lacunes binnen het niet-commerciële geneesmiddelenonderzoek bij kinderen aan te pakken. Meer fundamenteel en klinisch gedreven onderzoek naar de werking van bestaande geneesmiddelen bij kinderen zal belangrijk zijn om de basale kennis van farmacokinetische processen bij kinderen van alle leeftijden te verhogen. Wetenschappelijke onderbouwing leidt tot een meer afgewogen en rationeel geneesmiddelgebruik bij kinderen. Om dit te realiseren moet geïnvesteerd worden in farmacologisch pediatrisch onderzoek. De farmaceutische industrie ziet dit niet als een primaire taak. Daarom moet het met publiek geld gestimuleerd worden. Het nationale onderzoeksprogramma Priority Medicines voor Kinderen geeft een impuls aan onderzoek op het vlak van farmacologische behandeling van kinderen in Nederland. Hierbij wordt expertise vanuit de kindergeneeskunde, vanuit de farmacologie en op het gebied van een aantal specifieke aandoeningen samengebracht in multidisplinaire onderzoeksprojecten. Ethische en juridische aspecten Een belangrijk aspect bij pediatrisch geneesmiddelenonderzoek zijn de ethische afwegingen. Met inachtneming van de geldende wet- en regelgeving op het terrein van geneesmiddelenonderzoek bij kinderen worden ook de ethische aspecten van onderzoek bij en met kinderen onder de loep genomen. Specifieke onderdelen worden vervolgens opgepakt in kleinschalige onderzoeksprojecten.

6

Stimuleren van onderzoek door (kinder-)artsen in opleiding Om ervoor te zorgen dat er nu en in de toekomst voldoende expertise in Nederland aanwezig is voor onderzoek waarbij vragen vanuit de kliniek centraal staan is het van belang om jonge (kinder)artsen te stimuleren tot het doen van onderzoek met betrekking tot geneesmiddelen bij kinderen. De ZonMw-programma’s Agiko-stipendia en Klinische Fellows zijn een succesvolle methode om jonge artsen te stimuleren tot het doen van wetenschappelijk onderzoek. Agiko staat voor Assistent geneeskundige in opleiding tot klinisch onderzoeker. Hierbij wordt een wetenschappelijk promotietraject gecombineerd met de opleiding tot klinisch specialist. Kandidaat-Agiko’s worden door de universiteiten voorgedragen. Klinische Fellows zijn gepromoveerde medisch specialisten die hun klinische taken combineren met het doen van wetenschappelijk onderzoek. In beide gevallen verstrekt ZonMw een aanvulling op het salaris dat de combinatie van wetenschappelijk onderzoek en klinische taken mogelijk maakt. Vanuit het programma Priority Medicines voor Kinderen worden extra Agiko-stipendia en Klinische Fellowships gefinancierd binnen het thema ‘geneesmiddelen en kinderen’. Europese samenwerking ZonMw heeft het initiatief genomen om Europese samenwerking op het gebied van onderzoek naar geneesmiddelen voor kinderen tot stand te brengen. Op 1 januari 2007 is een door de EU gefinancierde coordinated action van start gegaan op het gebied van Priority Medicines for Children (ERA-NET PRIOMEDCHILD), waarvan ZonMw de coördinator is. Vanuit dit netwerk vindt eind 2009 een internationale subsidieronde (joint call) plaats, waarvoor een gedeelte van het budget van het nationale programma Priority Medicines voor Kinderen wordt gereserveerd. Voor meer informatie zie www.priomedchild.eu. De hoofddoelstelling van het programma Priority Medicines voor Kinderen betreft het stimuleren van onderzoek bij kinderen naar de werking van geregistreerde geneesmiddelen (al dan niet off label), om zo een meer evidence based gebruik van geneesmiddelen bij kinderen te realiseren.

7

3. Opzet van het programma Aan de hand van de beschreven doelstellingen worden binnen het programma de volgende projecttypen (subsidievormen) onderscheiden:

1. Grote multidisciplinaire projecten, gericht op de ontwikkeling van integrale onderzoekslijnen;

2. Kleinschalige projecten, gericht op ethische en juridische aspecten van geneesmiddelonderzoek bij kinderen;

3. Extra Agiko-stipendia en Klinische Fellowships met als thema ‘geneesmiddelen en kinderen’;

4. ERA-NET Priority Medicines for Children (joint call) Let op! De huidige aanvraagronde heeft alleen betrekking op de multidisciplinaire projecten. Subsidie-aanvragen voor extra Agiko-stipendia en Klinische Fellowships binnen het thema ‘geneesmiddelen en kinderen’ lopen via de reguliere aanvraagrondes van de desbetreffende programma’s (zie www.zonmw.nl) Op basis van de prioriteiten in het WHO-rapport en de situatie in Nederland is besloten om de multidisciplinaire projecten toe te spitsen op een aantal thema’s.

De onderzoeksprojecten dienen aan te sluiten tenminste één van de volgende generieke thema’s:

• Werkingsmechanismen en effectiviteit van geneesmiddelen bij kinderen;

• Lange termijn effecten van geneesmiddelengebruik bij kinderen;

• Toedieningsvormen binnen de farmacotherapie bij jonge kinderen. Het onderzoek aan deze thema’s is in deze tweede subsidieronde niet beperkt tot bepaalde ziektegebieden. Het uitvoeren van klinische studies in het kader van productontwikkeling en het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen valt buiten de focus van dit onderzoeksprogramma. Vanwege de beoogde integrale en multidisciplinaire aanpak zijn subsidies beschikbaar met een omvang van maximaal 600 k€ voor maximaal zes jaar. In het totale programmabudget (zie bijlage B) is 7 M€ begroot voor de multidisciplinaire projecten, waardoor in totaal circa twaalf van dergelijke projecten gehonoreerd kunnen worden. Deze tweede aanvraagronde zal tevens de laatste ronde voor multidisciplinaire projecten zijn binnen dit programma. Voor de uitvoering van multidisciplinaire onderzoeksprojecten wordt in dit verband gewezen op de mogelijkheid om gebruik te maken van de infrastructuur van het Medicines for Children Research Network (MCRN), waarvoor de kosten kunnen worden opgenomen in de projectbegroting. Zie ook www.mcrn.nl.

8

4. Selectieprocedures en criteria

Programmacommissie De programmacommissie is samengesteld uit circa tien deskundigen binnen het aandachtsgebied. Tevens neemt een vertegenwoordiger van VWS als waarnemer aan de programmacommissie deel. Projectideeën Gezien het beperkte aantal projecten dat binnen dit programma kan wordt gehonoreerd, wordt gebruik gemaakt van projectideeën. Middels deze projectideeën (Engelstalig) worden de plannen voor projecten aan de programmacommissie kenbaar gemaakt. Het doel van deze stap is de best passende en meest kansrijke ideeën te selecteren. Een projectidee biedt de programmacommissie daarnaast de mogelijkheid suggesties mee te geven bij de uitwerking van ideeën tot een subsidieaanvraag. De programmacommissie beoordeelt de projectideeën zonder tussenkomst van referenten. Het accent van deze beoordeling ligt op relevantie, er wordt globaal getoetst op kwaliteit. Onder relevantie wordt het volgende verstaan: onderzoeksvoorstellen die passen binnen de doelstelling van het programma, dat wil zeggen gericht op onderzoek naar de werking van geregistreerde geneesmiddelen bij ouderen. Meer specifiek dienen de onderzoeks-voorstellen te passen binnen de aangegeven generieke thema’s. Uitgewerkte aanvragen De geselecteerde projectideeën worden in uitgewerkte vorm (Engelstalig) aan (buitenlandse) referenten voorgelegd. Op het oordeel van de referenten wordt, samen met de schriftelijke reactie van de aanvrager op deze oordelen, het kwaliteitsoordeel gebaseerd. De programmacommissie prioriteert de voorstellen op basis van relevantie van de ingediende subsidieaanvragen en het kwaliteitsoordeel.

Selectiecriteria De onderzoeksvoorstellen worden beoordeeld op de standaard relevantie- en kwaliteitsselectiecriteria zoals beschreven in de ZonMw uitgave ‘Procedures (2002)’. Deze uitgave is te downloaden via de website (www.zonmw.nl). Daarnaast moeten de projecten passen binnen de doelstellingen van het programma zoals omschreven in hoofdstuk 2. Aanvragen dienen tenminste als goed en relevant te worden beoordeeld om voor honorering in aanmerking te komen en zullen volgens onderstaande matrix geprioriteerd worden.

RELEVANTIE

Zeer relevant

Relevant Laag

relevant

Excellent 1 2 -

Goed 3 4 -

Matig - - -

KWALITEIT

Onvoldoende - - -

9

Wie kan aanvragen? De projectleider(s) moet(en) in dienst zijn van een Nederlandse onderzoeksinstelling en het onderzoek moet aan (een) Nederlandse onderzoeksinstelling(en) worden uitgevoerd. ZonMw zal, op grond van het EU-verdrag (artikel 87) juncto de Europese richtlijn inzake staatssteun voor onderzoek en ontwikkeling (96/C 45/06), projectaanvragen voor het programma Priority Medicines voor Kinderen waarvan bedrijven projectleider, penvoerder en/of bestuurlijk verantwoordelijke zijn niet in behandeling nemen.

10

5. Bijlagen Bijlage A – Opdrachtbrief Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

11

12

Bijlage B – Begroting programma Priority Medicines voor Kinderen - Projectkosten € 12.600.000

- Programmakosten (personeel, commissie) € 1.395.000

- Communicatie en Implementatie (CIP) € 340.000

Totaal € 14.335.000 Opsplitsing van projectkosten:

- Multidisciplinaire projecten ca. 12 projecten à 580 k€ € 7.000.000 - Kleinschalige projecten* 4 projecten à 400 k€ € 1.600.000

- Extra Agiko-stipendia 6 stipendia à 60 k€ € 360.000 - Extra Klinische Fellowships 4 beurzen à 160 k€ € 640.000 - Bijdrage ERA-NET Joint call PRIOMEDCHILD € 3.000.000 Subtotaal projectkosten € 12.600.000 * betreft ethisch-juridische aspecten m.b.t. geneesmiddelenonderzoek bij kinderen