Zon 1:1 1 Zon 1:4

ZONÑetï garosikao

Zon ñetï epovoz ñetï kapot ev. Met Zon pop pi Iesuzmañairooh-abanari 12 porihanañ nap ok, povoz Iesunañhoneo haeñ tat sat em tooharah pim toohat eteoh, maparun mañooh-poñ pi hateveteoh. Povoz homet añarabtin hodad tapanez hat menah.

Met Zoniz menah-ñetï epov rekö hamegin aban modnap menah, pot herï ravat hez. Met Zon pimauz abataobat hor batapan hat, Dei pim añairoohari, pot pi namen,oñ, Paru pim mañairoohari, pot Zon menovai sah.

Met Zon ñetï epov menah-porah añarab Iesuz toohatunun manovai sooh, povoz Zonihö Kristoz kapot, pigaros God pim Papapunañ hehaekanañ hamarah erat Godpopuz hezhezao ba ou batat añairah-ñetï poñ, met pidarim horivoz hañiv bat ñomah-ñetï pov, añarab rekö hatmaot tin pimaz homehopanez hat pi ñetï epov menah.

Met Iesu hamar betet sahan krismasañ 58-iz zut bontah-porah Zon abav ravapanez tat hehapuh tep epatmenah.Aban Zon Iesu ñetiv menahat ev

Ba ou batahapuz ñetiv1 Met batam abarar hamarar nonair nai map bon

heharah Kristo pi Godiz gizasikanañ hahat ba ou batahapheh. Met pi Godinañ honeo hehapuh Godiz hezat zu taputpi heh. 2 Met batamohanañ God nenap nakez, oñ orahrezahpinañhoneoparuphehaekanañ 3Godpiinmañahanpiuhö abarar hamarar nonair nai map hezan eteameg-potü matut tah. Met nai naekanañ betez pimam ou narav,oñ pi nenapuhö mapotü matut tah. 4Met pi dari añarab

Zon 1:5 2 Zon 1:17pohao tin het hekaz kapotaz maup hez. Tat pi alizavozkapotaz maup pi ravat hezan dari aliz povok tin ev hez.5 Met ham eparah kutur horï ahot hezaek aliz tin povberevat ba al tezat hezan kutur horï potahö maot bavonbatapanez pap tat hez.

6 Met Godihö aban nap pim abatao Zoan popun maña-han het, 7 pi añarabon as hahopanen emohopanen aliztin povoz ñetiv barmañohopanenhatevetet homeo badaebatohopanez emah. 8Met Zoanpi aliz povozmaupbon, oñaliz povoz maupuz ñetï nenao añohopanez emah.

9 Met Zoaniz aliz haoh-povoz kapotaz maup hameparah ou ravat hehaekanañ tokat dari añarab maporizñaravatak emat sat em tohot pim aliz tin povok hekaznonor añairah. 10 Met Godihö mañahan hamarah non-air nai hez-potü map matut hatah-pop erat heh, oñham añarab pimaz hodad narav het 11 pim zei kapotakemoohan Zuda pimauzarihö pimaz kaev ravat tin namet.12Oñ dei tairari pimaz zait tat homeo badae batat hez-nenpori Godiz ñarohol ravat hekaz nonor ba ou batah. 13Metdari ham añarab nae nap bat ñarohol batamegivoz zut deiGodiz ñaro avatahari bon, oñ dei pimaz homet hez, nenpoekaz God deim Papap pot ravat hez.

14MetGodiz gizasikanañhahat ba ou batah-pop abanapravat deinañ honeo het sat em tooh. Met pi Godiz ronenap, povoz hehan pim loporih masakavor ñetï rotapuvmap an pap manat hehavon dei etet pot haog, “RotapGodihö epop darim ahop ba ou batahan hez.” 15Met Zoanpi aban tin tapupuz epat haoh, “Met pi nem tokat ematgogot tapanez añoh-okop batam ne ou narav hehö-porahpi amheh, povoz ne ritounetat nemahop ravat hezap ok.”Pot Zoan Iesuz hah.

16 Met pim masakao ahoam hezaekanañ dari añaraborah rezah anat eñizovai emamah. 17 Met batam God

Zon 1:18 3 Zon 1:25Mosesin ñetï kateñir ah ñe nenañ mañahan heh-nonpooroh añarab emooh, oñ petev Iesu Kristo erat masaka-vor rotap tin het hekazavoz non magei tinaorö añairah.18Met darihanañ nap narah God darim Papapun eteh bon,oñ pim ro nenap pinañ honeo hez-popuhö Godiz hodadtinao añairah.

Zoaniz gogovoz at mañahMatiu 3:1-12; Mak 1:1-8; Ruka 3:1-18

19 Met Zuda aban ahö Zerusalem zeitak heh-porihöaban anumaihol bareñ elat mañarooh-narir Livai abannari meehan emat Zoanin epat mañah, “Met ni GodihöKristomeepanen erat eñizapanez au hahan hez-tapupmapatap?” 20 Pot at mañahan pi hañiv parun mañapanezkaev narav, oñ ourah potmañah, “Met ne Kristo pop bon.”21 Pot mañahan paru maot piin at mañah, “Met povoz nitairap? Ma ni Elaiza batam heñipu?” Pot at mañahanpi, “Evo, ne pop bon.” Pot hahan maot paru at mañah,“Povoz ni Godiz propet aban tokat ou ravapanez hahanhez-popu?” Pot at mañahan pi maot evo hah. 22 Met pievo evo nen potam haohan parumaot piin epat atmañah,“Met dei Zerusalem zeitak hez-aban ahö porihö emeehanemegig, dei maot sakan paru at añapanen ñetï hañ tairaoparun mañak? Povoz tairapuhö nañairahan ni emat gogokat tameñ? Nimauhö nim tameñ-kapot dein bar añekenhatevetet sat parun mañak.” 23 Pot at mañahan pi batampropet aban Aisaiaz hatmenahan hez-epov parunmañah,“Met ne ev ham betezarah het añarabon epat ñeo ñarahmañamohop ev, ‘Darim Amip emapaneg, ari tin pimazhomet ñai bizat pim emohopanezaek nonor tin ba oñbatohozei,’ pot mañamohop ev.”

24 Pot parun mañahan paru Parisi abanarihanañ mee-han emah-porihö 25 Zoanin epat mañah, “Met ni, NeKristo, ma Elaiza, ma propet abanap bon, pot hañ, povoz

Zon 1:26-27 4 Zon 1:34tairaiz ni ev emat het añarab ivoh memeameñ?” 26-27 Potat mañahan Zoan epat mañah, “Met ne añarab ivohmemeamoh, oñ nem tokat emapanez añamoh-aban poparinañ honeo ok pi hez, oñ ari pimaz tin hodad nat. Metpi aban abat ahovonañap ok, oñ ne aban goe abatao bonbetezap ev, povoz pinañ deip toutat ñetiv hakaz ne rekotbon.”

28 Met Betani zeitak Zodan iveriz karomasitï Zoan hetivoh memeohaek paru emat at ñe poñ piin mañooh.

Iesu pi Godiz sipsip ropuz ñetiv29 Met pi pot mañahan paru sahan orat zeirevai Iesu

Zoanihaz emapanez emoohan Zoan piin etet epat hah,“Met ari etei, dari añarab God darim horiv olapanezhomet bol sipsipihol bareñ elamahavoz zut aban okopGodiz sipsip rop añaraboz horiv bavetepanezap ok mee-han emamah. 30Met ne tapü okopuz epat haañoohon arihat haveteog, ‘Met aban nap nem tokat emapanez pop nenanavat heh-porah pi am heh, povoz piuhö ne ritou netatnem ahop ravat hez,’ pot arin haañoh. 31 Met garos nepimaz, Tair herip emapan, pot homet hehö, oñ ari Israelañarab, Pi totoi emapanez tah, pot hodad ravepekez hativoh emeevai emooh.” Pot Zoan Iesuz hah.

32-33 Tat Zoan maot epat mañah, “Met ne Iesuz ununhehorah God añarab ivoh memeehomaz nañah-popuhömaot pot neen nañah, ‘Met ni etet heken nem PulTinap erat aban tairapuz gagaih hepanez popuz pothomekë, Met aban epopuhö Godiz Pul Tinap añarabmanohopanezap ev.’ Pot God neen hanañahan hatevetethehoek pim Pul Tinap abarahanañ id pururuapuz zuterat aban okopuz gagaih hehan ne eteohö. 34 Met nemetañinañ et hareohö, povoz arin epat añoman hatevetei.Rotap aban okop pi Godiz rop ok.” Zoan pot parunmañah.

Aban nari Iesunañ honeo ravah

Zon 1:35 5 Zon 1:4535 Pot hahapuh orat zeirevai Zoan pim mañair aban

nañarivinañ honeo añarab ivoh memeoh-tapuek emathehan, 36 Iesu parum nakoe honahan Zoan piin etetpot parupin mañah, “Arip etei, Godiz sipsip ro añoohopok samah.” 37 Pot mañahan pim mañair aban poñarivhatevetet parup epat hah, “Deip pinañ am sopain.” Pothat Zoan betet Iesuz tokat parup sah. 38-39 Tahan Iesuborourat parupin etet epat mañah, “Eroñariv ae, ariptairaiz zait tat emeg?” Pot at mañahan parup epatmañah, “Rabai, ni zei tairamakeh orameñ?” Pot at maña-han pi epat parupin mañah, “Emepeken darip sat nemoramoh-poekan añairom.” Met hapanezai 4 kirok toohanparupin pot mañat paru honeo pim orooh-zei pomakensat mañairahan etet poek hehan zeit ravahan parup pimeñet parupimatak maot sah. Met parum ñevonañ Rabaiabat mañah-povoz kapot ev, Añairameñip.

40Met aban poñariv Zoanizmañahat hatevetet Iesunañhoneo soohañariviz napuz abatao Anduru, pi SaimonPitaz bosip, 41 povoz pi zuam sat Saimonin epat mañah,“Met nem modapunañ deip Mesia, Godiz meepanen erateñizapanez au hahan heh-popun deip et hareg, povoz niemeken deip sat piin nañairom.” MetMesia abat pov Grikñevonañ Kristo pot hameg. 42 Pot mañat nanep bavizatparup Iesuhaz sah. Tahan Iesu Saimonin etet epatmañah,“Met Saimon, ni Zoniz rop, met nim abat modao epatnañom, Sipas,” pot mañah. Met Ibru ñevonañ Sipas potmañooh, ma Grik ñevonañ amun Pita pot mañooh, oñabat povokaroz kapot, hel ahov.

Iesu Pilipir Nataniel bavizah43 Met orat het zeirevai al tezahan Iesu Galili zeisik

sapanez homehapuh Pilipin etet, “Ni emeken deinañ darihoneo sak,” pot mañah. 44 Met Pilip pop Andurur Pitazzei kapot Betsaida poekanañ pi amun emahap. 45 Met

Zon 1:46 6 Zon 2:1Iesu Pilipin mañahan pi aban Natanieliz mel tovai satbar batat epat mañah, “Met batam Moses ñetï kateñmenah-tep potak tokat nap ou ravapanez ñetiv menahanhezaek propet abanarihö ñetï tapuv amun menahan hez-pop emahan dei piin et hareg. Met pi pop Iesu, Zosepezrop, Nasaret zeitakanañap.” 46PotmañahanNataniel epathah, “Met Nasaret zei hañ-okat betezat okeg, aban tinpop poekanañ rekot naverevotü.” Potmañahan Pilip epatmañah, “Erom, ni am emeken deip sat etepain.”

47 Pot mañat parup sahapuh pim nakoe honoohan IesuNatanielin etet epat hah, “Israel aban tinap pim loporihhorï nao bonop ok emamah.” 48 Pot hahan Nataniel hat-evetet epat at mañah, “Met ni tairarah neen etet hodadhakeñiek okat hañ?” Potmañahan Iesu epatmañah, “MetPilip emat ni ba nanevizarah ni zi named pik hameg-pomedez irih kapotak toutat heñin ne niin eteohö.” 49PotIesu mañahan Nataniel hañiv epat mañah, “Añairameñipae, rotap ni Godiz rop, dei Israel añaraboz ahop, pot nenimaz petev hodad ravoh.” 50 Pot mañahan Iesu hañivepat mañah, “Met ni zi pik pomedez irih heñin ne niineteohö, pot nañohovoz homet, Aban ou ravapanez hah-tapup ev, pot homet ni nemaz barotap bateñi? Met rotappetev niin etet nañoh-epov ritou tat gog ahö nañ tokatou ravohopanen ni eteokë.” 51 Pot Natanielin mañat modheharin amun epat mañah, “Met rotapuam arin añomanhatevetei. Abar okat epat tat hepanen Añaraboz Nanepuznakoe Godiz enzolihol hor hel tohopanen ari etehopek.”Pot Iesu parun mañah.

2Kena zeitak topourahan tahat ev

1Met paru Galili zeisikaz nonoroh soohan aliz nasikarobon tahan zeirevaizasik Kena zei potak sahan aban nap

Zon 2:2 7 Zon 2:10añap bapanez tahan parupimeri topourat gipiz nohothehaek, Iesuz nonop honeo poek heh. 2 Tahan Iesurpim mañairooh-abanariz amun as hahan poek sat heh.3 Tat modarinañ paru mapori gipiz nohot hehan bainivov bon tahan Iesuz nonop sat piin epat mañah, “Nemrop ae, bain ivov bon tah.” 4 Pot nonop mañahan Iesupim nonopuz hah-povoz kapot hodad hatah, povoz pimnonopun ñetï hañiv epatmañah, “Eñarim ae, Godihö nemkapot ba ou batomaz nanañ hez-eparah nem tomaz navozpetev nihoam neen nañotun.” 5 Pot mañahan nonophatevetevai am gogot tooh-abanarin epat mañah, “Pihöpetev arin añapanezat am tei,” pot mañah.

6 Met Zudaholoz toohat parum marañir nonair naitüivoh betehopanez hat hel iv ñerë tovë ahoñ 6 matut tatbareñahan rouvaehaek iv ñerë tovë poñik iv ñerë honevozhapiñ 10 met iv ñerë modavoz hapiñ 10 potahar holatemat mañar meohan beo rezooh. 7Met iv ñerë poñ ivovbonoñ rouvaehan Iesu etet gog abanarin epat mañah,“Met ari iveñ holat emat mañar meepeken iv ñerë epeñikmap beo rezap.” Pot mañahan paru pim mañahat tah.8Tahan Iesu parunmaot epatmañah, “Iv ñerë okoñikanañiv nao maot baholat basat gipiz epataz koravop manei.”Pot mañahan paru hahat tat basat manah. 9 Tahan abanpop et ivov bain ivov ravah-pov nagiz tat hatevetehanmuzeo ahoam tahan paru taekanañ iv pov holat bat ematmanah-povoz pi hodad nat, oñ paru ivov holat bat ematmanah-pori hodad hatat heh. Tahan aban gipiz potazkorav ravat hehap iv pov nagiz tat aban añap bapaneztooh-pop topour povok bain ivov bat emah, povoz pimazas hahan emah. 10 Tahan piin epat mañah, “Met darimtamegit epat hez, Met aban nap bain iv muz tinao garospimeri manamahan ahoam namahan met tokat bain ivaviam muz tamahao manamah, oñ dari ev het ahoam

Zon 2:11 8 Zon 2:17hainegiek ni petev gog abanarin mañeñin paru bain ivmuz tinavohar bat emat nanahan nohon muz tah.” Potpi aban añap bapanez toohapun mañah.

11 Met porah Galili zeisik Kena zei potak Iesu kapot tatgog pot tahan pim kez ahov ou ravahan pim mañairooh-abanari pim kez povon etet pimaz homeo badae batah.

12 Met topourat tooh-pov bon tahan Iesur nonopurbosihol ma pim mañairooh-abanarinañ paru Kapaneamzeitak horat zei potak au aliz nañ aviam poek heh.

Iesu tup ahomakeh sat tah-ñetivMatiu 21:12-17; Mak 11:15-19; Ruka 19:45-48

13 Tahan batam Zuda darimeri meñizahan tin hehavozhomet topourat anumair gipiz arö tooh-aliz pos totoiravahan Iesu Zerusalem zeitak sah. 14 Tat Godiz tupahomakez temeraz kohat pi lokat etehan aban nari bolkauholor sipsipiholor idehol bat em meñehan hehaekañarab Godiz homet bareñ elohopanez zum tooh. Metaban modari parum aruñik hehan añarab Romaholozmoniñ bat emat manoohan apok hañ tat Zudaholozmoniñ manooh.* 15 Met pot toohan Iesu lokat etetbiñinañpokurepurahankez ravahanporepenañkauholorsipsipihol map urat tup pomakez romevokanañ ruahansahan monï parum apokañ tooh-poñ aruñik oraehaekbaozour betehan monï poñ hamarah ñodat rap rezatsah. 16 Pot tahan sahan aban idehol zum tapanez batemooharin epat mañah, “Arim idehol bat berevat sei.Met nem Papapuz tup ahö epamakeh ari tairaiz makettamegivoz zut ari nonair nai bizat zum tameg?” 17 Potparun mañahan sah. Met Baiñetinavoz Tepatak batam* 2:14: Pavar 14 -Met Roma ñai abanari Israel zei posiz korav ravat hehaekorah rezah Romaholoz moniñ bat het tovai sooh, oñ Godiz tup ahomakehbizapan hat emat apok hañ tat Israel pori parumauz moniñ manoohanbatahoh poek bizooh, oñ Romaholozañ poek naviz.

Zon 2:18 9 Zon 2:25

ñetiv epat menahan hez, God, ne nim tupumakeh tintohopanez homet zait ahov neeh hez. Met Iesu poriruahan sahan pim mañairooh-abanari etet pot menahanhezavoz homeh.

18Met Iesu pot tahan paru Zuda aban ahori pot tahavonetet epat at mañah, “Ae, met tairapuhö niin nañahatemat ok teñ? Met nim emat teñ-okovoz kap magei natañaireken dei etet pot hak, ‘Rotap Godihö nañahan okatteñ,’ pot niin nañak.” 19 Pot hahan Iesu ñetï hañiv parunepat mañah, “Ari Godiz tup ahö epamak edepeken aliznasikaro nas ne maot demom.” 20Pot mañahan paru epathah, “Erom ae, met tup ahö epamak demoohan krismasañ46 bon tahamak ev, oñ ni tair tat aliz nasikaro nas zuammaot demekë?” Pot paru piin mañah.

21 Oñ Iesuz tupumaketï zu tat hah-pov tokat pimauzherisik metapanezavoz homet parun mañah. 22 Mettokat pi ñomat oraehan aliz nasikaro bon tahan zeire-vaizasik God maot baval hahan pim mañairooh-abanaripiin etet pim batam tupumak edapanenmaot demapanezparunmañahavoz homet barotap batah. Tat BaiñetinavozTepatak pimaz menahan hez-povoz homet amun barotapbatah.

Iesu parum loporizaroh hehao hodad tah23 Met batam Zuda darimeri meñizahan tin hehavoz

homet anumair gipiz nohopanez hat Zerusalem zeitakemat heh-porah Iesu pim kez ahovonañ horï hehari batinbatoohan añarab eteoh, povoz paru añarab ahovokaropimaz, Rotap tamah, pot homeh. 24 Oñ pi añarabozloporizaroh homet hehao map hodad hakeh, povoz paru-maz, Rotap paru nemaz homeo badae batah, pot pi homnamee. 25Met añarab maporiz loporizaroh homeohavozpi map hodad heh, met pi hodad poñiz tekï toohan abanmod napuhö piin bar mañooh bon, oñ pi map hodad heh.

Zon 3:1 10 Zon 3:103

Iesu Nikodemasin mañah1 Met Zuda aban ahö napuz abatao Nikodemas pop,

pi Parisi abanariz togutak het parum toohat tohot heh.2 Met popuhö kutur natak pi sat Iesun epat mañah,“Añairameñip ae, met God ninañ honeo nakezatin ni horïhehari batin batameñ-poñ rekot nat tooñ narab, oñ deinim tameñ-poñin etet epat hodad raveg, God pimauzñetiv dein añookez ninañ honeo hez.” 3Potmañahan Iesuhañiv epat mañah, “Erom, rotap epat ne niin nañomanhatevet, met tairarimaotmagei ravapanez nen pori Godizmasakavoz roketak hepan.” 4 Pot mañahan Nikodemasepat hah, “Met aban ahö haravat hepanezari tair tatparum nonoholoz ñekeñik lokapanen maot batapanenmageiri ravapanez hameñ? Evo, rekot bon.” 5-6 Potmañahan Iesu hañiv epat mañah, “Met arim nonoholari avatamahan het herï nenañiz hodad nenavonañ tovaisameg, oñ tairari Godiz Pul Tinapuhö bamagei batapanezpori Godiz hodad nenavonañ tin het tovai sohopan. Povoztairap nonopuhö batapanen betez hepanen Godiz PulTinapuhö maot bamageip navat hepanez pop, pi Godizmasakavoz roketak naketü. 7 Povoz ari maot mageiriravepek, pot nañamohovoz ni zagerï tat agol atat neeneteotun. 8Met teptepiv uramahan ni hatevetet eteameñ,oñ taekanañ berevat uramahapuh taek sat bon tamah,povoz kapot ni tin hodad nat, met povoz zut Godiz PulTinap hez,met piuhö abannapmaot bamageip batapanenpim tovai sohopanez kap potaz ni etet amun tin hodadnatotü.”

9 Pot mañahan Nikodemas epat hah, “Met tair tat abannap mageip ravapanepuh hameñ-okat tapan?” 10 Pot atmañahan Iesu epat hah, “Met ni Israel añarabon Godizñetiv mañameñ-aban ahop okeg, hamoh-epovoz ni tin

Zon 3:11 11 Zon 3:19hodad nata? 11 Met rotap epat nañom, Dei etet hodadharavat hezao ev ari añarabon añamegin ari hatevetetbarotap navat am tameg. 12 Met ev hamarah añarabhet tamegivoz ñetiv nañamohon ni, ‘Rotap ok hamah,’pot nak, povoz petev abarah Godiz tamah-ñetiv niinnañoman barotap bateke? Evo, ni rekot barotap na-vatotü. 13 Met aban mod nap abarah helat maot erahbon, oñ ne Añaraboz Nanep abarah het erat hez-nenapev, povoz ne Godiz ñetiv hodad het nañamohop ev, oñepov niin nañamohon ni hat navet tameñ. 14Met batamMoses ham betezarah Israel añarab pimerinañ het ainnas bat hamalepuz zut matut tahapuh zirah urat baleihat bareñahan añarab ñomapanez tooh-pori etet maottin ravahavoz zut ne Añaraboz Nanep zirah nourat baleinakapan. 15Tapanen tairari ne pot netapanezavoz homet,Rotap darim horiv bat pi ak ñomah, pot homet nemazhomeo badae batat hepanez pori pohao tin het hepan.

16MetGod ari hamarahhezariz zakepiv ahoam tahapuhne pim ro nenap nemeehan eroh. Met tairaiz nemee-han emoh hometunei, oñ añarab tairari nemaz homeobadae batat hepanez pori tokat ñomat horï naravotü, oñpohazao tinam het hepan, povoz homet nemeehan eroh.17 Met God ne pim rop ari añarab ñevok evizat hañivetomaz nemeehan ev hamarah naer, oñ ari maot pimeriba avatomaz hat nemeehan eroh. 18 Met tairap nemazhomeo badae batat hepanez popuz Godihö pot hakahanhez, ‘Tokat pi ñomat horivoz hañiv navotuzap ok,’ oñtairap nemaz homeo badae navat hepanezapuzGod pimazpot hakahan hez, ‘Tokat horivoz hañiv pi bapanezap ok.’19 Met horivoz hañiv bapanezavoz kapot ev, met ne aliztin povoz kapotanañap ham añaraboz ñaravatak haerathezan, paru neen et hanereet hodad haravat het horï ne-nao tohot nemaz zait nat, oñ am kuturutak hepanez zait

Zon 3:20 12 Zon 3:30tat hez, povoz parum pot tamahavoz hañiv tokat bapan.20 Met horï tamah-pori aliz añoh-povoz kaev ravat hez,povoz ganö parum horï tamah-poñ ou ravapanen modarieteotun hezavoz aliz povok naem hez, 21 oñ tin tamah-pori Godihö meñizamahan tin tamah-pov ou ravapanenmodari etepanez homet aliz tin povok emat hez,” potmañah.

Zoan Iesuz hahat ev22 Pot mañat bon tahan Iesur pim mañairooh-abanari

Zerusalem zeit betet Zudia zeisik mosik iv narï eroohaeksat hehan aliz houloñik añarab emoohan ivoh memeehotheh. 23-24 Met pot tohot heharah Erod Zoan kakamzeimakeh namemeriz, povoz Zoan amun Inon zeisik Salimzeitaz totoi iv ahori eroohaek sat hehanorah rezah añarabpihaz soohan ivoh memeoh.

25 Tahan Zoaniz mañair abanari Zuda aban mod na-punañ Zoanir Iesu añarab ivoh memeohavoz ñetï naohahapuh nae nap ser haoh. 26 Tahapuh sat Zoanin epatmañah, “Añairameñip ae, dari Zodan iveriz okotiokatbatam hegin aban nap emahan ni pimaz, ‘Kristo ok,’ potañeñ-pop petev amun añarab ivoh memeamahan añarabmaporizaro piitihar samah.” Pot piin mañat paru kaevravah. 27Met pot mañahan Zoan epat mañah, “Evo, metGodihö añarab nap nim nem gogov main main tookazañamahat tameg. 28 Met ne nemauz, Ne Kristo bon, pothaañohon ari hat haveteg, oñ Godihö nañahan ne upaipim garosik nonor ba oñ batovai samohop ev. 29 Metaban nap pim añap bapanen añ pop aban modapunañnaketü, oñ pim abü bapanez nen popunañ parup hepan.Tapanen aban popuz kapotakap biñ ravat hepan. Metpovoz zut añarab maporizaro nenañ naketü, oñ Iesutiharravat samahan ne pim napap pim ñetiv hatevetet biñravamoh. 30 Met ne goep ev, pim garos tovai emamoh,

Zon 3:31 13 Zon 4:3

povoz nem abatao er horohopan, oñ pi aban ahop, povozpi tamah-okat tovai sohopanen pim abatao ahö ravovaisohopan.” Zoan pot parun Iesuz ñetiv mañah.

Abarahanañ erahapuz ñetiv31 Zoan pot mañat maot epat mañah, “Met ne ham

abanap ev het ham añarabmodari hodadevonañ het ñetivhamahavoz zut nem hodadeo hezan arin añamoh, oñ piabarahanañ erah-pop dari maporizaro ritou etat ahopravat hezap ok. 32 Met pim ñetï bat erah-pov añarabonmañamahan hatevetet barotap navat am hez, 33oñ tairarihatevetet loporizaroh biamahapuh barotap batamah-nenpori epat homeamah, Godiz ñetï rotapuvohar hamahapok, pot homeamah. 34 Met Godiz meehan erah-poppimauhö maot Pul Tinap manamahan pim loporih anpap manat hezaek, pim ñetiv tinam añamahan dari hat-eveteameg. 35Met Papap pim ro popuz zait tat pi nonairnai mapotuz korav ravat hepanez meñehan hez. 36 Povoztairap ro popuz homeo badae batat hepanez pop pohaotin het hepan, oñ tairap pimaz kaev ravat kos rez manathepanez pop God orah rezah pimaz loporï mid mid tatkaev ravat hepanen pi tin naketü.” Pot Zoan mañah.

4Iesu Sameria añ napunañ ñetiv hah

1 Met Zuda aban ahö Parisi mañooh-pori Iesuz tooh-ñetiv epat hahan hateveteh, “Iesu añarab ahoampim mañair añarab ravapanez hat emamahan ivohmemeamah, oñ Zoanihaz añarab aviam samahan ivohmemeamah.” Pot hahan Parisi abanari hateveteh. 2MetIesu pimauhö ivoh namemee, oñ pim mañairooh-abanarihö ivoh memeehot heh. 3 Toohan Parisiabanari Iesuz pot tooh-ñetï pov hatevetehavoz pi hodad

Zon 4:4 14 Zon 4:13hatahapuh Zudia zeis betet Galili zeisikaz maot sapanezsooh.

4 Met non pim sooh-poorö Sameria zeisik soohaorö,5-6 povoz pi non poorozañ sohot Sameria zeisik zei natazabatao Saikar mañooh-zei potaz totoi sat berevah. Metpoek batam Zekop pim ham narah hamaur toveo kedetiv haveo manahan hehan ivov holooh-ham por pim ropZosep manahan heh-porah Iesu sohot gitap revah haretgitauputak ravahan pi hotohanañ soohan pim eñañ hathat tat kakam tah, povoz pi ivov holooh-hamaur povoztotoi toutat heh.

7-8 Met pi poek toutat hehan pim mañairooh-abanarihoneo soohaek pi betet parum gipiz napanez natü ba-panez hat zei potak hasah. Tahan Iesu poekam toutathehan Sameria añ nap ivov holapanez emahan Iesu piinetet, “Eñarim ae, ivov holat naneken nom,” pot mañah.9 Met Zudahol paru Sameriaholonañ honeo toutat gipiznain ma ñetiv nak hezavoz homet Sameria añ pop Iesunepat mañah, “Ni Zuda aban nap, met ne Sameria añap,oñ tairaiz neohö ni ivov hol nanoman nekez hameñ?”10 Pot mañahan Iesu hañiv epat mañah, “Met ni Godihönanapanez zait tat hez-povoz hodad nat, ma ne abanivov hol naneken nomaz nañamoh-epopuz kapot ni amunhodad nat, oñ ni hodad nat pot nañoh-epovokaroz hodadteñivozatin neen nañeñin tin pohao het hekez iv tin povni nanoh nak.”

11 Pot hahan añ pop epat mañah, “Erom, hamauruvokiv haveo irih hotoh pataek hez, oñ ni ivov holekez iv ñereobon, povoz iv nañameñ-tin okov taekanañ holat nanekeznañameñ? 12 Met Zekop darim iz mim ahop iv hamaurepov kedehapuh pimaur pim ñaroholor bol sipsipiholorkauhol novai emoohan petev dei mapori amun holatnameg. Povoz ni rekot pi darimgaros ou ravat hehap ritoumetat het okat nañameñi? Evo, pot bon.” 13Pot mañahan

Zon 4:14 15 Zon 4:22-24Iesu hañiv epatmañah, “Met naneken nomaz nañoh-okovañarab holat namahapuh het maot ivovoz metamahanholat namah, 14oñ ivmodneohönanomaznañamoh-epovañarab napanepuh het maot tokat napanez nametotü, oñorah rezah iv nen pov parum loporizaroh beo rezat hetozourohopanen bon natotü, oñ pohao tin het hepaneza-voz ev nañamoh.” 15 Pot mañahan añ pop pi Iesun epatmañah, “Erom, met iv neen nañameñ-okov ne nanekennomapuh ivovoz nanet hepanen ne maot ev emat ivovnaholotü.”

16 Pot mañahan Iesu piin epat mañah, “Met ni zeitaksat nim abup bavizekepuh maot arip ev emei.” 17 Potmañahan añ pop ñetï hañiv epat mañah, “Evo, ne abupbonop ev.” Pot hahan Iesu epat mañah, “Eñarim, rotap niabup bonop ok hañ, 18 oñ epat nañoman ni hatevet. Metbatam ni abuhol bat betevai emooñin nim abuhol 5 ravah,oñ petev nim abü zeitak hezan emat moreg nañameñ-okop ni givogï ok bat hez, povoz nim abü rotap bonop ok.”19Met potmañahan añ pop ñetï hañiv epatmañah, “Petevnemaz ni okat nañeñin ne nimaz pot hodad ravoh, NiGodiz propet aban nap. 20Met batam Sameria deim izaholpot haoh, ‘Dañ nen okovokam topourat Godiz abatao bathel batat mañ mañook.’ Pot hahan hezat tovai emoohaekpetev dei am tameg, oñ ari Zudahol pot hameg, ‘Evo, darimaporizaro Zerusalem zei nen epatakam topourat Godinmañ mañook.’ Dari pot main main hameg-povoz tairhomeameñ?”

21Pot hahan Iesu epatmañah, “Eñarimnañoman tinamni hatevet, Met dañ okovok ma Zerusalem zei potakdarim Papapuz abatao bat hel batat mañ mañameg-povzuam bon tapanezao ok. 22-24 Povoz ari hon naek hetmañ namañotü, oñ arim loporizarotihanañ tinam piinmañ mañohopekezao petev ou haravat hez. Met Godpi ham añaraboz hezat ourah hez bon, oñ pi izek hez,

Zon 4:25 16 Zon 4:34povoz piin tin mañ mañohopanez pori giz nenañinañnamañotü, oñ pim Pul Tinap emat parum loporizarohhet paru meñizohopanen homeo badae batat pim ñetïrotapuvoz homevai mañ mañovai sohopan. Met pot mañmañovai sohopanez porizahar God zaitiv ahö tat hez. Metari Sameria añarabGodinmañmañameg-popuz tin hodadnat, oñ God añarab maot pimeri bavatapanez hahan hez-pov dei Zudaholohanañ ou ravapanez hahan hezan deimañ mañameg-popuz tin hodad het mañ mañameg.”25Pot mañahan añ pop epat mañah, “Met Mesia, pim abatmodao Kristo hamahap, emapanez porah ñetï mapoñ barañapan, pot hamahavoz ne hodad.” 26Pot hahan Iesu epatmañah, “Met ne tapupunañ deip ev ñetï hameg.”

27 Met pi pot mañovai pim mañairooh-abanarisoohaekanañ maot emahapuh etehan pi añ popunañparup ñetiv hahot hehan paru etet home midin tah,oñ napuhö epat piin at namañ, “Erom, ni tairaiz añokopunañ arip ñetï hameg?” Ma, “Ni nai bonon añokopuhö nanapanez mañameñi?” pot at namañ, oñ amheh. 28 Tahan añ pop pim iv ñereo betet maot boreuratzeitak sat pimerin ñetiv epat mañah, 29 “Met KristoGodihö eñizapanez au hahan hezap, ma tairapuhö nembatam toohoñiz map bar nañah? Povoz ari emepekendari sat aban popun añairom.” 30 Pot mañahan parumzeit betet map emat Iesun etepanez hat emooh.

31 Met añ pop zeitak pot mañovai soohan Iesuzmañairooh-abanari piin epat mañah, “Añairameñip ae,ni gipiz bat na.” 32 Pot hahan pi parun epat mañah,“Nem gipiz namoh-potuz ari hodad nat.” 33 Pot hahanparu epat nae nap mañah, “Kar, dari soogin napuhö pigipiz bat emat hamanahan nah batah.” 34 Pot hahan Iesuparun epat mañah, “Nem gipiz namoh-pot añoh-potuzkapot epat hez, Nem Pap ne nemeehan erohopuz tovai

Zon 4:35 17 Zon 4:42sohomaz nañah-gog nen potahar ne am tovai sohot bavonbatomaz potü nem gipiz ok. 35Met ari epat hameg, ‘Gipizutap tapanen belakaz ñonihol 4 hez,’ pot hameg. Oñ epatañom, Petev avasik gipiz tinam utap hatat hezag, etei.36 Met avasik bitü ñedeamahari, ma gipiz belat batogümanamahariz zut ari hez. Met paru bitü ñedeamah añoh-pori garos añarabon nem ñetiv mañamahan hatevetethez, oñ gipiz belat batogü manamah, pot añoh-pori maottokat mañamahan añarab pori nem ñetiv tin hatevetetnemaz homeo badae batat hezan gipiz belat batogü man-amahavoz zut pori batogü manapanen pohazao tin hethepan. Met nemñetiv ñedeamahavoz zutmañamah-pori,met gipiz belat batogü manamahavoz zut nem añarabbatogü manamah-pori honeo hañ tinao bat biñ ravathepan. 37 Met batam hahan hezan darim hameg-ñetïepov rotap, Aban nari emat avasik gipiz bitü ñedeamah,met utap tamahan aban modari gipiz potü belat batogümanamah. 38 Met ari batam aban modari av hamoh-epesik bitü ñedehan hezaek ari gogot nat hegiek, petevgogot tat belat batogü manamahavoz zut tohopekez evañamoh.” Pot Iesu parun mañah.

39Met potmañohot heh-porah Sameria añ pop pimerinñetiv sat mañahan hatevetet paru Iesuz epat homeh,Rotap pi Kristo emapanez hahan hehap ok. 40 Pot hometparu emat Iesun etet pot mañah, “Met ni deinañ honeoaliz nañ ev hekez dei zait teg.” Pot mañahan Iesu aliznasikaro zei potak heh. 41 Met poek het ñetiv haohanañarab modarizaro hatevetet pimaz homeo badae batah.42 Tahapuh paru añ popun epat mañah, “Met garos nidein ñetï nenao emat añeñin hatevetet aban okopuz,Kristoz petï ok hamah, pot homeg, oñ petev deimauhöpim gizaroponañ ñetiv hahat hatevetet pot hodad raveg,Rotap aban akap dari añarab horï tamegiek maot pimeri

Zon 4:43 18 Zon 4:50ba avatapan hat erat hezap ak, pot homet hez.” Pot paruañ popun mañah.

Iesu ro nap batin batah43 Met aliz posikaro bon tahan Iesu zei pot betet Galili

zeisik sah. 44 Met batam Iesu pimauz homet ñetiv pothahan heh, “Propet aban nap pim abatao pimauz zeikapotakarin mañamahan paru pori pim abatao bat helbatamah bon.” 45 Pot batam hahan heh, oñ Galili pimzeisik sah-porah añarab piin etet biñ ravah. Met piin etetbiñ ravahavoz kapot pot hez, Pi garos Zerusalem zeitakdarimeri meñizahan tin hehavoz homet topourooh-alizposik* poek sat hehapuh lamari batin batahan paru amunpoek sat et hareh, povoz Galili zeisik maot emahan piinetet paru pimaz biñ ravah.

46 Met Galili zeisizañ sohot Kena zei potak garos pi etivov bain ivov bavatah-poek sah. Tahan gavman abanahö napuz rop Kapaneam zei potak lam ahov tat heh.47 Tahan aban ahö pop Kena zei potak emat hehaek IesuZudia zeis betet Galili zeisik emah-ñetiv hatevetehapuhsat iñ heris bavizat zakepivonañ Iesun epatmañah, “Eromae, nem rop lamao tahapuh ñomapanez tat oraez, povozni deip Kapaneam zei potak sopainepuh nem rop batinbatekez ne zait toh.” 48 Pot mañahan Iesu epat mañah,“Met arihanañ nap nemaz tin homeo badae batat hezbon, oñ nemauz kez ahovonañ tohoman ari etet nemazhomeo badae batepek.” 49 Pot hahan aban ahö pop epatmañah, “Nem ahop, ganö nem rop ñomapan hezag, nizuam emeken deip sopain.” 50 Pot mañahan Iesu epatmañah, “Erom, nim rop birirï haravapanezap okeg, ni amsa.” Pot mañahan aban pop Iesuz mañahat barotap batatsah.* 4:45: Pavar 45 -Met topourooh-povoz abatao Pasova mañooh.

Zon 4:51 19 Zon 5:451Met pi nonorozañ sohot zei natak orat zeit al teehan

maot soohanpimgog abanari emat pi bavizat epatmañah,“Erom, nim rop tin haravat hez.” 52Potmañahan pi parunat mañah, “Met tairarah pi tin ravah?” Pot hahan paruepat hah, “Haopat 1 kirok gitap tok ravooh-porah pim lamahov tat hehan señ-okov zuam bon hatah.” 53Met Iesu 1kirok gitap tok ravooh-tapurah papapun, “Nim rop birirïharavapanezap okeg, ni am sa,” pot mañahavoz pi hometpimaz homeo badae batahan pimeri amun taput tah.

54 Met Iesu Zudia zeis betet Galili zei posik sat pimkezavonañ gog nao† mamog tah. Met tokat rop batinbatah-mod epov tahan houlovokaro ravah.

5Iesu aban lam nap batin batah

1Pot tat bon tahan tokat Zudahol Godiz homet biñ ravatgipiz tinat bareñat nooh-aliz nas totoi ravahanIesu Zerusalem zeitak sah. 2 Met Zerusalem zei potakhel temer demahan hehaek haitok naorö reehan heh-pooroz abatao Bol Sipsipiholoz haitokor potmañoog. Methaitok pooroz totoi iv havë nao heh, met iv havë povozabatao Ibru ñe povonañ Betesda mañoog. Met iv havëpovoz okat epat zeiñ 5 tepelavoñ bonoñ, oñ zei kar nenañdemahan hehan heh. 3 Tahan zei poñik aban lamarir,etañ kut tat heharir, eñañ horï ravat hehari, ma eñar marñomat hehari ahovokaro paru orat heh. [Met iv havëpov rev revimar el meehopanen kohat havevok sat tinravohopanez het etehot heh. 4Met parum pot toohavozkapot epat hez, met porah karah Amipuz enzolip kohativ havë povok soohan iv haveo rev revimar el meohan† 4:54: Pavar 54 -Met iv ñereñik ivov holat mañarahan bain ivov bavatah.

Zon 5:5 20 Zon 5:15aban tairap garos ravat kohat havevok lokat sooh-pop tinravooh.]

5 Met poek aban heh-nap pi lam horiv pohazao tathehan krismasañ 38 bon tah. 6 Pop poek hehan Iesu ematpiin etet lam pov aban pop batam patarahanañ tat hehaohodad hatahapuh piin epat at mañah, “Met nim heris tinravekez zait teñi?” 7 Pot mañahan aban lam horï povtat heh-pop epat hah, “Erom, iv haveo rev revimar elmeamaharah aban ne navat kohat havevok neñepanezapbon, povoz nemauhö baram samohon aban tin herir neritou netat garos ravat samahapuh iv havevok lokat tinravamah.” 8 Pot hahan Iesu epat mañah, “Met ni bal hatnim holorumet bat sa.” 9 Pot mañahan zuam aban popuzheris tin ravahan bal hat pim holorumet bat sah.

Met Iesu pot tah-aliz pos parum gogot nat heh-aliznas, 10povoz aban pop pim holorumet basahan Zuda abanahori piin etet epat mañah, “Ae, met dari gogot nat-alizañik okat tak hezavoz ah ñeo hahan hez-alizas eveg, nitairaiz okat teñ?” 11 Pot aban mod porihö mañahan abantin ravah-popuhö parun epat mañah, “Met aban ne batinnavatah-popuhönemholorumet bat somaznañahanahohne ev bat somaz tamoh.” 12Pot hahan paru piin atmañah,“Met aban tairapuhö nim holorumet bat sekez nañah?”13 Pot at mañahan aban pop epat mañah, “Met ne pimabatao unun.” Met poek añarab ahoam heh, povoz pi etnarë toohan Iesu hasah.

14 Met aliz tapusik Godiz tup ahomakeh Iesu sat abanbatin batah-popun etet epat mañah, “Erom ae, hatevet,Petev ni tin haraveñ, povoz tokat niih honoñai ahö modnao ou ravapanen map horï ravekë hezag, tovai ni horivmaot totun.” 15Pot mañah-poekahoh hodad tat aban popsat Zuda aban ahorin epat mañah, “Met aban ne batinnavatah-popuz abatao Iesu ok,” pot mañah.

Zon 5:16 21 Zon 5:2316 Met paru Zuda aban ahö pori parum gogot nat-aliz

posik pi pot tah, povoz paru kaev ravat piin epat mañah,“Met ni darim gogot nat-aliz epesik horï tat gogov teñipok.” 17 Pot mañahan Iesu parun epat mañah, “Met nemPapap orah rezah gogot tovai emohot petev am tamah,met ne amun orah rezah taput tat gogot tamoh.” Pot Iesuparun mañah. 18 Met piuhö garos aban lamao tat heh-pop parum gogot nat-aliz posik parum ah ñeo elat batinbatah, met maot tapurah God pim Papap, pot hahan paruhateveteh, povoz paru epat hah, “Ae, met pi ham abandarihanañap, oñ pi pimauz, Ne Godiz hezat zu taput hez,pot homet okat hahan dari hatevetegin pim horiv ahöravah.” Pot hat paru kaev ravat Iesu ur ñomapanez hometheh-pov parum loporizaroh ahö ravah.

Godiz rop abat ahovonañap hez19Met, Pi horï tah, pot homet paru hehan pi parun epat

mañah, “Rotapuam ne arin epat añoman hatevetei. Nepim ropuhö nem hodadevonañ gog nat rekot natotü, oñnem Papapuz nañairamahan eteamohotam ne ev tamoh.20Met nem Papap ne pim rop loporï nanat zait tat het pimnonair nai tamah-mapotü neohö tohomaz nañairamah.Oñ gog ahö tairañ petev tamoh-epeñ ritou metat hep-anez poñ amun nañairapanen tohoman ari agol atat etethepek. 21 Met hamoh-epovoz kap nat pot hez. Metnem Papap añarab ñomat hezari maot bavirirï batamah-povoz zut ne pim rop amun nem zaitivok añarab maotbavirirï batamoh. 22 Met nem Papapuhö añarab ñevokbizat tinarir horiri an natotü, oñ ñevok bizat an tapanezhahan hez-pov ne pim ropuhö korav hemapuh pov tomazneen au hanañahan hez. 23Met tairaiz neen pot nañahanhez hometunei, oñ nem Pap ne nemeehapuz abatao bathel batat biñ hamegivoz zut ne pim ropuz abatao amun

Zon 5:24 22 Zon 5:29bat hel batat biñ nañohopekez hahanhez. Oñ rotap tairarinem abatao bat hel navatotuz pori nem Pap ne nemeehaneroh-popuz abatao bat hel batohot biñmañohopanez povbetezao ravohopan.

24 Met rotap epat arin añoman hatevetei, met tairarinem ñetï añovai emamohovon tin hatevetet ne nemee-han emoh-popuz homeo badae batohopanez pori, añarabtokat ñevok biit horivoz hañiv bapanez hahan hez-nonpoorö betet pohao tin het hepanez non tin poorozaharpetev ev hamarah hez-eparah het homevai sohopan.25Met rotapGodiz homeobadaenavat het parumhodadeoñomamahariz zut hezarin ne Godiz ropuz ñetiv hahomanhatevetehopanez pov haravat hez. Met añarab tairari tinhatevetehopanez pori non horiorö betet pohao tin hethepanez non tin poorohahar sohopan. 26 Met hamoh-epovoz kapot epat hez. God nem Papap pi ari añarabpohazao hepekez hezhez tin povoz kapot hez, povoz nepim rop amun het ari añarab ñomamahariz zut hezari po-hao tin hepekezavoz kapot ravat hemaz ne ba hanavatah.27Met ne tokat añarab mapori ñevok bizat tinarir horirian tomaz au nañahan hez. Met tairaiz pot au nañahanhez hometunei, oñ ne Añaraboz Nanep ev, povoz pot auhanañahan hez. 28 Met nem hamoh-epovoz homet aritovai agol atat neen et nereehotunei. Met rotap añarabñomapanen baveirapanen hamauruñik hepanez-maporitokat nem ñevon hatevetepanepuh 29 parum hamauruñbetet bal hat iñidoh emapan. Met pot tapanezarahañarab tin tohopanezari pohao tin het hepan, met añarabhorï tovai sohopanez pori ñevok bizomapuh honoñaivorkakamavonañ pohao het am hepanez au mañom,” potmañah.

Iesu pim kapot bar hah

Zon 5:30 23 Zon 5:3930 Met Iesu pot mañat maot epat mañah, “Met ne nem

zaitivok nai main rekot natotü, oñ nem Pap ne nemeehaneroh-popuhö pim nañamah-ñetiv hatevetet pim gizaropbaval hat tovai samoh, povoz ne tinam an tat hetahohañarab tinari ma horiri ev pot tin hodad tamoh.

31 Met ne epopuhö taekanañ emoh-kap pot añomanari ñetï pov hatevetet rekot barotap navat hepek. 32 Oñnem kapot ba ou batamah-mod popuhö moreg nak, oñpi rotap hamahap ok. 33 Met batam nem modap Zoanamun ev het nem kapotaz añarabon bar mañoohan arimas abanari meegin sahan nemaz ñetï rotapuv mañoohanparu ñetï povon hatevetet emat arin añoh. 34 Met hamañarab nemaz hahopanez ne zait tat hez bon, oñ ari horïtovai emamegiek maot Godizari ravepekez homet Zoanham aban nemaz haoh-popuz ev arin añamoh. 35 Metramuñad rañizamahan rai rai hahot tin hezan añarabalizavok nonoron tin etet samahavoz zut Zoan hehapuhñetiv añoohan ari hatevetet zait tat pim alizavok aviamheg.

36 Met rotap Zoan pi nem kapotaz hahan aviam ouravah, oñ nem Papapuz neen nañahan eroh-gog mapoñtovai samohon nem kapot map ou ravamahaek ari etet,‘Rotap pim Papapuhö meehan erahap ev,’ pot nemazhagin tin ravah narab, oñ ari pot nak. 37 Met nemPap ne nemeehan eroh-popuhö amun nem kapot ba oubatahan hez, oñ ari piin et narë, ma pim hezhezao tairhez-pot hodad nat. 38 Met ari pot tamegiek pim ñetivarim loporizaroh nakez, povoz ne nemeehan eroh-epopuzari, ‘Evo, God pinañ nakez,’ pot nemaz hameg. 39 Metnem kap potaz ñetï modao ev, Ari Godinañ pohao hethepekez zait tat het orah rezah pim Baiñetinavoz Tepatakmenahan hezatam rekö hameg, oñ ñetï tapuñik neohö arieñizomaz ourah menahan hez-pov ari rekö hamegiek tin

Zon 5:40 24 Zon 5:47hodad tegitin nem kapotaz hodad raveg nak, 40 oñ neohöari eñizoman pohazao tin het hepekez kaev ravat nehaznaem tameg.

41-42Met ne arim loporizaron eteamohon ari Godiz zaittat tin hom namee hez, povoz ari añarab modari arinetet zait tat biñar sos añohopanez nen povoz homeameg,oñ ne pot homet nakez, ma ari neen biñ nañohopekezhomet nakez, oñ nem Papap nemaz biñ ravohopanez nenpovozahar ne homeamoh. 43Met ne nem Papapuz keza-vonañ emohon ari nemaz zait tat tin netepekezao bon, oñaban betez nap pim zaitivokam emat, ‘Ne Kristo ev emoh,’pot hamahan ari pimaz zait tat tin metameg. 44 Metari añarab modari arimaz zait tat arim abatañ bat helbatohopanez homet tameg, oñ God ahö nenap arimaz zaittapanez non pooroz ari tin hodad nat. Povoz tair tat arihönemaz ‘Rotap pi tapupuhö ok hamah,’ pot hapek? Evo,rekot arihö pot nakaotü. 45 Met tokat ari nem Papapuznakoe emepeken neohö arim tameg-poñ bar mañom bon,oñMosesiz ñetï katë menahan hez-poñihö ari eñizapanezhomeameg, povoz Moses pimauhö ari nemaz barotapnavat tameg-poñ Papapun bar mañapanezap ok. 46 Metari Mosesiz ñetï menahan hez-poñiz tin hodad tegitin pine arerë epopuz ourah menahan hezaekaz homet nemañamoh-epovoz hodad tat barotap bateg narab. 47 Oñ pinemaz menahan hez-pov ari hodad hatat barotap navathezaek, tair tat nem añamoh-epov barotap batepek? Evo,rekot bon.” Iesu pot parun mañah.

6Añarab ahovokaro gipiz manahMatiu 14:13-21; Mak 6:30-44; Ruka 9:10-17

Zon 6:1-4 25 Zon 6:131-4 Met tokat Zuda añarab pori darimeri meñizahan

tin hehavoz homet topourooh-aliz pos* maot totoi rava-han Iesu boutitak helat Galili iv havë ahö povoz abatmodao Taiberias mañameg-povoz karomasitï sah. Tahanañarab lam povor kao tat hehari piuhö gogot tat batinbatoohavon et hareoh, povoz poek pi sahan añarab aho-vokaro etet pim tokat sah. Tahan Iesu pim mañairooh-abanarinañ honeo sahapuh dañ natak toutat heh.

5 Met dañ potak toutat het etehan añarab maporizaroparuhaz emahan Iesu Pilipin epat at mañah, “Met añarabahoam emah, povoz dari taekanañ gipiz zum tat manakanokori napan?” 6 Met pimau tapanezat hodad hakeh, oñPilip tair hapan homet pot mañah. 7 Tahan Pilip piinmañah, “Met paru añarab ahog, bereñ bapezat goe goetat manakan avi aviam napanezat zum takaz monï ahos200 kina betekag, taekanañ monï pos dei bat zum tak?”8 Pot hahan pim mañairooh-aban modap Anduru SaimonPitaz bosipuhö epat Iesun mañah, 9 “Met ro nap pimbereñ bali uloñik matut tahan hezañ 5, met pis nañarivamun bat emat hez, oñ añarab ahovokaro eveg, tair tak?”Pot mañah. 10 Met poek sisiñiv tin berevat heh, povozIesu parun epat mañah, “Añarab okorin mañepeken sisiñokovok toutap.” Pot mañahan añarab poek heharintoutapanez mañahan sisiñ povok toutah. 11 Tahan Iesubereñ bat biñ hahapuh gamö rezat añarab pori manah,ma pisiñariv amun taput tat manahan parum zaitivok batnoohapuh ñekeñ hatah. 12 Tahan Iesu pim mañairooh-abanarin epat mañah, “Paru nohot kaev ravahat ganöbetezam oraet horï ravapan hezag, nat kaev ravah-teritümap bei.” 13 Pot mañahan bereñ 5 poñ añarab pori nohotkaev ravahan oraehaek paru map batopourat hov kitü 12* 6:1-4: Pavar 1-4 -Met topour povoz abatao Pasova mañooh.

Zon 6:14 26 Zon 6:23potuk bavelahan beo rezah. Met aban toutat het nah-poriz rekö hahan 5 tausen ravah, oñ añaholor ñaroholozrekö nak.

14 Met gog pov tahan añarab pori etet epat hah, “Ae,rotap Godiz propet aban tokat hamarah ou ravapanezhaohan hateveteogip ev.” 15 Paru pot haohan Iesu pothomeh, Met paru okat hahot ne parum ahop ba navatatneñepanen hem hez. Pot homet pim main ravat satdañeñik zeit bonoek heh.

Iesu havevoz revah mezovai emahMatiu 14:22-23; Mak 6:45-52

16 Met hapanezai zeit ararao ravovai soohan Iesuzmañairooh-abanari iv havë ahovoz totoi sahapuh17 boutitak helat etet hehan Iesu parum nakoe naemtoohan kutur ravahan paru Kapaneam zeitak sapanez ivhavevozañ sooh. 18 Tahan had ahov kez urahan iv haveoñai mol mol haohan 19 paru boutitak het zi koleñinañ keztat hol betevai hotoh 6 kilomitaz zut soohapuh etehanIesu iv havevoz revah mezovai parum nakoe emapanezemoohan paru etet ahoam ñaihet tat dei dei tahan, 20 Iesuparun epat mañah, “Evo, ne tapup ev emamohog, aritovai nemaz ñaihet totunei.” 21 Pot mañahan paru biñravat zuam Iesu bat kohat boutitak meñevai tapurah ivhavevoz lopotak hehaekanañ parum sapanez hat sooh-zeipotaz totoi gaorevok zuam sa berevah.

Añarab Iesuz mel tah-ñetiv22 Tat orahapuh zeirevai aliz modasik añarab iv havë

ahovoz karom garos gipiz manooh-pori am het parupot nae nap mañooh, “Met haopat pir pim mañairooh-abanari bout honetak emat hehapuh Iesu bout potakpim aban porinañ paru honeo helat nas, oñ parum mainsahan eteg, povoz pi ev naek ok sat hezaek maot evemapan batah,” pot hah. 23TahanTaiberias zei potakanañ

Zon 6:24 27 Zon 6:32añarab mod nari bout nañik helat Amip mañeo hatbereñmanahan añarab ahovokaro nah-poek totoi berevatemah. 24 Tahan añarab poek hehari etet hehan Iesurpim mañairooh-abanari maot naem tah, povoz paru boutnañik helat Kapaneam zeitak sat Iesuz mel tapanez hatsah.

Iesu tin hekaz gipiz ravat hez25 Tat paru Iesu iv havë ahö povoz okotiokatasis

sat hehaek bar batat bavizahapuh piin epot mañah,“Añairameñip ae, met ni tair tat ev haemat heñin deinimaz melahar emoog?” 26 Pot at mañahan Iesu hañivepat mañah, “Rotap ari gipiz hainegin arim ñekeñ hatah,povoz maot ari nemaz mel tovai ok emeg, oñ ari nem gogkez toh-povon etet kapotaz tin homet naem. 27Met gipizzañ tapanez potü ahoam bat nohopekez ahö gogot tovaihomevai sohotunei, oñ ari gipiz zañ nat pohao tin hethepekez potuz rez kek tat tovai sohozei. Met gipiz potüGod nem Papap au nañat nemeehan ne Añaraboz Nanëepop anohomannohot pohao tin het hepek.” 28Pot hahanparuhoen piin epat at mañah, “Met povoz dei tair takanGod dein etet deim tovai sookazavoz zait tapan?” 29 Potat hahan Iesu parun epat mañah, “Met ne aban Godihönemeehan erohopuzahar homeo badae batat, ‘Rotap pimeehan erahap ev,’ pot nemaz haovai sohopekezavoz piarimaz biñ ravohopan.”

30-31 Pot mañahan paru epat hah, “Met darim izmimihol ham betezarah sat heh-porah Moses pei manahaoh-poñ manoohan noohavoz Baiñetinavoz Tepatakepat menahan hez, Pi abarahanañ ñodah-gipiz poñbat manoohan paru nooh. Met gipiz poñ manoohannoohavoz zut ni amun red tin tairao añaireken dei nimtekezavon etet pot hak, ‘Rotap pi abarahanañ meehanerahap ev,’ pot nimaz haok.” 32Met pot hahan Iesu parun

Zon 6:33 28 Zon 6:44epat mañah, “Rotap ne arin epat añom, Met batamMosespiuhö hameg-gipiz poñ paru naman, oñ nem Papapuhömanoohan nooh, met petev arim gipiz nohot tin hepekezpot haanahan hez. 33 Met ne abarahanañ erat ari hamañarab tin hepekez Godiz gipiz anah-pot haravat hez.”34 Pot hahan paru biñ ravat piin epat mañah, “Erom,ni gipiz anooken nookaz anameñ-okat orah rezah deianooken nohok.”

35 Pot mañahan Iesu parun epat mañah, “Met añarabhamarah gipiz namahapuh ham heris tin hezavoz zutne nemau tin het hepekez gipiz tin pos ev. Met tairapnemaz homeo badae batat neetï ravapanez pop maotgipizor iv hamoh-povoz gin nañomotü. 36 Oñ ari neenet hanereegipuh nemaz barotap navat, pot garos barhaañovai emoh. 37-38Met ne abarahanañ nemauz zaitivoktohomaz ev naer, oñ ne nemeehan erohopuz hahat bavalhat tovai sohomaz eroh, povoz añarab nemeri ravapaneznem Papapuhö au hahan hez-pori map paru neetiharemohopan. Tapanen paruhanañ nap ne bavetet kos rezmanat, ‘Berevat sa,’ pot namañotü. 39-40Met nemPapapuzzaitiv pot hez. Añarab pori ne pim ropun etet nemazhomeo badae batapanen paru poriz ne tin korav ravatheman paruhanañ nap horï naravotü, oñ pohao tin hethepanez nonoroh sohopanen tokat aliz metesik ne poribaval haoman pohao tin het hepan.”

41 Pot Iesu hat bon tahan añarab, “Ne abarahanañ eratGodiz gipiz anah-pot ravat hezap ev,” pot hahavoz pimazkaev ravat ñetï horiv epat haoh, 42 “Met aban epop piZosepez rop, met pim nonopur papapuz dari hodadeg,tairaiz pi, ‘Ne abarahanañ erohop ev,’ pot hamah?” 43 Potparumam kil nae nap mañoohan Iesu zuam hodad tatparun hañ epov mañah, “Ae, ari nemaz ñetï horï hameg-okov tovai maot haotunei. 44 Met nap pimauhoam nao

Zon 6:45 29 Zon 6:56tat neetï naravotü, oñ nem Pap ne nemeehan eroh-popuhö añarab tairari nehaz emohopanez pori hodadtinao manohopanen neetihar emohopan. Tohopanentokat aliz metë posik neohö paru baval haoman pohaotin het hepan. 45 Met Godiz propet abanari epat mena-han hez, God añarab mapori hodadeo manohopan. Potmenahan hez, povoz añarab tairari nem Papapuz ñetivonhatevetet hodadeo bohopanez pori nemeri ravohopan.

46Met aban napuhö nem Pap añamoh-popun eteh bon,oñ ne aban pinañ honeo het eroh-nen epopuhoam nemPap popun eteohö. 47 Met ari tinam hatevetei, rotap aritairairi nemazhomeobadae batohopekezari pohao tinhethepekez non pooroh petev sohopek. 48Met ne arim gipiznovai tin het emohopekezat ev. 49 Met batam arim izmimihol ham betezarah het pei nañiz abatao mana haoh-poñ nohot het paru tokat ñomah, 50 oñ nap abarahanañgipiz hamoh-pot novai sohopan, povoz pi ñomat horïnaravotü. 51 Met ne abarahanañ eroh-epopuz aboi arimgipiz ok. Met ari ham añarab tin hepekez nem abö epeianomaz ev toh, povoz gipiz pos bat nohopekez pori pohaotin het hepek.”

52 Met pi pot hahan paru Zuda añarab pori parumloporizaroh mid mid tat epat nae nap mañah, “Ae, mettair tat aban okop pimauz aboi dari elat anapanen nakazhamah?” 53 Pot paru hahan Iesu parun epat mañah,“Rotapuam arin epat añoman hatevetei. Met ari tairarine Añaraboz Nanepuz aboir uveo nainotuzari arih pohaotin het hepekezao bonoam hepek. 54 Oñ ari tairari nemaboir uveo nohopekez pori pohao tin het hepekezao bathepeken tokat aliz metesik ne ari baval akaoman pohaotin het hepek. 55 Met nem aboi, ari eñizohopanez gipiztinat, ma nem uveo arim horiv olohopanen tin hepekez ivtinao ok. 56Met tairap nemaz homet napanez pop pi ne-

Zon 6:57 30 Zon 6:65nañ honeo hepanen ne pinañ honeo deip hek. 57Met nemPap pohao het hezapuhö ne nemeehan eroh, povoz neamun pohao het hemazaek ari tairari ne neinohopekezariamun pohao het tin hepek. 58Met gipiz abarahanañ erohañamoh-pot batamdarim izmimiholoz nohot het ñomah-potuz zut ne bon, oñ nap gipiz hamoh-epat napanepuhpohao tin het hepan.” 59 Met Iesu Kapaneam zei potaktopour zeimakeh lokat ñetï epov mañohot heh.

Mañairooh-nari Iesu betet sah60 Pot mañat gaa tahan pim mañairat ñetiv mañooh-

añarab ahovokaro hatevetet kilam pot nae nap mañooh,“Met pim aboi dari nakaz hah-pov ñetï honoñai kezaookeg, tair tat dari hodad takaz okat hah, oñ rekot bon.”61 Pot pim mañahavoz pim mañairooh-añarab pori kaevravat kilam haohan Iesu zuam hodad tat parun epatmañah, “Met añoh-epovoz arim loporizaroh kaev ravathorï homet okat hamegi? 62 Povoz ne Añaraboz Nanepbatam hehoekaz maot heloman ari etepekezaek tairhomepeke? 63 Met ari añarab arim ham herï nenañinañtovai sohopek, povoz tin naravotü, oñ Godiz Pul Tinapuhömeñizohopanen hodad tinavonañ tovai sohopanez poripohao tin het hepan. Met ñetï añamoh-epeñ ari hatevetethodad ravepekepuh tin pohao birirï het hepekez nonorohsohopek. 64Oñ ari nari añamoh-epovoz hatevetet barotapnavat hez.” Met Iesu pot mañahavoz kapot pot hez.Met mamog gogot kapot tahaekanañ paru tairari pimazbarotap navatotuzariz pi hodad hakeh, ma aban tairapaban ñairinmañairapanen pi bapanez popuz amun hodadhakeh, povoz pot mañah. 65 Tat pi maot parun epatmañah, “Met ari nari nemaz tin homeo badae navat hez-pov ne hodad, met povoz homet pot añoh, nem Papapuhöhodadeo manohopanez nen porihar nemeri ravohopan.”

Zon 6:66 31 Zon 7:366 Pot hahan pim mañairat ñetiv mañooh-añarab

narizaro kaev ravat pi betet sah. 67 Tahan Iesu pimmañairooh-aban l2 porin epat at mañah, “Met ari amunne nevetet sepeke?” 68 Pot mañovaiam Saimon Pitaepat hah, “Deim Amip, ni nenap pohao tin het hekazñetivohar añameñip okeg, mod tairapuhaz dei sakaz okatañameñ? 69 Met ni Godihö nemeehan emeñ-tinap potdei nimaz tin homet barotap batat hez.” 70 Pot maña-han Iesu epat mañah, “Met ari abanari 12 neohö ba ouavatohon hez, met arihanañ nap pi Seteniz kapotakap okhez.” 71Met pot mañah-pop pi Zudas, Saimon Iskeriotizropuhö metapanezavoz homet mañah. Met Zudas poppim mañairooh-aban modari 11 porinañ karar heh, oñpi popuhö aban ñairin mañairapanen Iesu bapanezap ok,povoz Iesu pimaz pot hah.

7Iesuhö bosiholon mañahat ev

1 Potmañahapuh Iesu Galili zei posik amhehapuh Zudaaban ahori pi Zudia zeisik sapanen bat urapanez haohavozpot homeh, Ne Galili zei epes betet Zudia zeisik petevmaot nasotü, oñ eveam hem. Pot homet Iesu am Galilizeisik het sa em tohot añarab batin batohot heh.

2 Pot tohot hehan tokat paru Zudahol Zerusalem zeitaktogü manat zei nañ demat poñik het gipiz bareño-hopanez* aliz poñ totoi ravah. 3 Tahan pim bosi-holohö pim pot tohot hehavoz homet emat epat mañah,“Erom, met tairaiz ni ev añarab aviam hezaek het okattameñ? Oñ ni zei epes beteken dari sat Zudia zeisikZerusalem zeitak añarab ahovokaro topouramah-poek* 7:2: Pavar 2 -Met paru Israel añarab ham betez nonair nai bon heharahkrismasañ 40 sat em toohavoz orah rezah krismas mapoñik maot homet zeitbetet iñidoh zei zi marañinañ demahan heh-poñik alizañ 8 sat heh.

Zon 7:4 32 Zon 7:15añarab lamarir parum heriñik horï povor kao hezari evbatin batameñ-poñ maot sat ahoam poekahon tookenparu etehopan. 4 Met aban abatavonañ ravapanezapkilam iz ravat het gogot natohotü, oñ añarab ahoamhepanez poekahoh sat ourah tohopan. Povoz ni gog ahöokoñ ev het tameñip sat ourah tooken añarabmapori niinetet nimaz barotap batohopan.” 5Met paru pim bosihol,oñ paru amun pimaz homeo badae navat heh, povoz potmañah. 6-8 Tahan Iesu hañiv parun epat mañah, “Kar, tinok hag, oñ ne poek sat hameg-okoñ tohoman etehopanezpov totoi naravag, petev topour povok ne nasotü. Oñañarab modari arimaz kaev narav, povoz arim zaitivokZudia zeisik ma taekaz rekot am sepek, oñ ne añarabozhoriv ba ou batamohovoz paru nemaz kaev ravat hez,povoz arimam okoek sat gipiz nohozei.” 9 Pot mañahansahan pi Galili zeisik am heh.

Iesu tokat sat tah-ñetiv10Met pim bosihol paru topour povok hasahan pi Galili

zeisik am het aliz patasik zei pos betet kilam iz ravatparum tokat sooh. 11 Tahan añarab Zerusalem zei ahöpotak map topourat hehan Zuda aban ahori pimaz meltovai sa em toohan bon tahan paru pot haoh, “Pi taek hezbatah?” pot hat am mel tooh.

12Met añarab poek topourat heh-nari Iesuz giz ñunñunnae nari epat mañooh, “Pi aban tinap.” Pot haohan metmod narihö, “Evo, pi dari moreg etamahap ok,” pot haoh.13 Met paru ourah hahopanen aban ahori hatevetet ñaihapan hezavoz ñaihet tat hamarah kilam giz ñun ñun naenap mañooh.

14 Toohan añaraboz topour povoz aliz nañ bon tahanIesu zei potak sa berevah. Tat Godiz tup ahomakeztemeraz kohat lokat añarab poek heharin ñetiv mañooh.15 Tahan Zuda abanari hatevetet agol atat nae nari epat

Zon 7:16 33 Zon 7:22-23mañooh, “Ae ari hatevetei, Aban akap darim hodadevozzeimakeh nalokap akeg, taekanañ pi Godiz hodad ahö tinakao bat emat akat darin añamahan dari hateveteameg?”16 Pot haohan pi epat mañah, “Petev añamoh-epov nemhomevokamne ev nak, oñ God ne nemeehapuhö nañama-hat ev arin añamoh. 17Met aban Godiz ñeo baval hat pimzaitivok hahopanezat tovai sohopanez pori nem kapotaztin hodad tat pot homehopan, Rotap pim homevokamnakap ak, oñ Godiz mañamahat hamahan dari hat-eveteameg. 18 Met nap pimauz homevokam hahopanezpop pim abatao ahö ravat hepanez zait tat ok hahopan,oñ nap meehan emahapuz abatao ahö ravohopanez zaittat hahopanez pop pot hapan, ‘Pi nemeehan erohopuzabatao ahö ravohopanez ne tin tovai sohom.’ Pot hat tinrotapuharam tovai sohopan. 19 Met rotap God Mosesinñetï kateñmañahan arim izmimihol haovai emooh, oñ aripoñiz nañ elameg. Povoz tairaiz ari ne ur noñomepekezhameg?”

20 Iesu pot hahan añarab poek hehari ñetï hañiv epatmañah, “Tairapuhö ni nourapanez hahan hameñ? Mapitup nemenahan rumurat het okat hameñi?” 21 Potmañahan Iesu parunmaot epat mañah, “Met darim gogotnat hez-aliz poñiz nasik aban nap batin batohovoz arietet kaev ravat am homehot hez, 22-23 oñ ari amun gogotnat-aliz nañik taput gogov tamegin ne eteamohot ev.Met batam Moses añahol rohol batohopanen biz kosiñelohopanez mañahat ari tovai emameg. Met pi garos pottohopanez hahap bon, oñ pim izaholohö garos hat elovaiemoohan pi tokat amun taput tohopanez mañooh. PovozPraide aliz poñiz nasikam añ nap pim rop batapanen tairtepek? Met ganö ari ñetï katë hah-pov elepek hezavozhomet alizañ 7 bon tapanen zeirevai, ‘Darim gogot nato-tuz alizas ev,’ pot nakaotü, oñ aliz tapusikam gogot tat ro

Zon 7:24 34 Zon 7:31

popuz biz kosis elepek. Met ari pot tamegiri, ne aliz pottamegiñiz nasik aban horï heh-nap batin batohon tairaiz,Ne horï toh, pot homet nemaz ari mogao tat hez? 24Metari nem gog tamoh-navon etet zuampot hameg, ‘Horï naopi ok tah.’ Pot hamegiek horï ravamah, povoz garos nemkapotaz tinam hometahoh hazei,” pot mañah.

Añarab Kristoz basat em tah-ñetiv25 Pot haohan Zerusalem añarab nari emat hatevetet

pot nae nari mañah, “Ae, aban akap urapanez hahap akeg,etei, 26 pi dari añaraboz ñaravatak rouvat het añamahaekparu emat, ‘Evo, okat haotun,’ pot paru piin namañtamahag, petï pi Kristo eñizapanez auhahanhezap ak, potparu aban korav ahori kilam homeamah, ma tair?” 27 Pothahapuh parumam maot epat nae nap mañah, “Evo, metKristo emapanen añarab pimaz epat hapan, ‘Pi taekanañemah?’ pot hat pim zei kapotaz hodad natotü, oñ abanakapuz zei kapotaz dari hodad, povoz pi Kristo bonop ak,oñ aban patap.”

28 Pot Godiz tup ahomakeh topourat het haohan Iesuhatevetet epat ñeo ñarah hah, “Rotap nem zei kapotazari hodad hez, pot hamegi? Evo, met nemauz zaitivokne naem, oñ tin rotapuharam hezapuhö ne nemeehaneroh-popuz ari tin hodad nat. 29 Oñ ne pinañ honeohehoekanañ nemeehan eroh, povoz ne pimaz hodad hez.”

30 Pot hahan pim ñomapanezao totoi naravaekam batmemerizapanez rekot bon, povoz aban pori pi bapanezbapap tat gaa tah. 31Met añarab pim toohavon etet heh-nari pimaz barotap batat kilam pot haoh, “Met Kristoeñizapanez au hahan hez-tapup ev emat gog ahö akañtamahan dari eteameg, met mod napuhö emat ritoumetat pim tamah-akañiz zut gog mod ahö akat nañtapane? Evo, rekot natotü, povoz pi tapup ak.” Pot paruhaoh.

Zon 7:32 35 Zon 7:39Aban ñairi Iesu bapanez sah

32 Pot kilam nae nari mañoohan Zuda aban ahöParisi mañooh-pori hatevetet sat aban anumaihol bareñelat mañaroohariz ahorinañ ñetiv hahapuh paru tupahomakez pei du nari Iesu bat emapanepuh memeriza-panez meehan sah. 33 Tahan Iesu paru maporin epatmañah, “Evo, ne ev arinañ aviam hem. Tat ne nemeehanerohopuz nakoe maot som. 34Met poek soman ari nemazmel tovai emat ne bar nanavatotü, ma sat hemazaek arirekot naemotü.” 35 Pot mañahan Zuda aban ahö narihatevetet parumam nae nap epat mañooh, “Met pi taeksapanen dari pimaz mel tovai sat bar navatotuz akathamah? Ma Zuda nari hotoh Grik añarab hezaek satpohao hez-poek sat Godiz ñetiv mañohopane? Ma taeksat hepanez hah? 36 Met pi epat hahan dari hateveteg,‘Ari nemaz mel tovai emat ne bar nanavatotü. Ma nemsat hemazaek ari rekot naemotü.’ Pot hahavoz kapot tairtat dari hodad ravak batah?” Pot paru haoh.

Loporizarotihanañ iv tinarï berevohopan37Met topour povoz alizmetes ravahan Iesu bal hat ñeo

ñarah epat hah, “Ae ari ivovoz gin ñomat hezari, neetïemat nemauz ivov nohozei. 38 Met batam BaiñetinavozTepatak nemaz epat menahan hez, Tairap nemaz homeobadae batat hepanez popuz loporihanañ iv tin poh hethepanezarï berevohopan.” 39Met Iesu pot hahavoz kapotev, pi tokat Godiz Pul Tinap meepanen paru tairari pimazhomeo badae batat hepanezariz loporizaroh het meñizo-hopanez homet pot haoh. Met pi pot haoh-porah abarahaliz ahovonañ hepanez pi poek nahel, povoz Pul Tinapnamee, oñ tokat pi ñomat revah helat meepanen parupimaz homet hepanezaritï emat hepanez homet iveritï zutat mañah.

Añarab main main ravahat ev

Zon 7:40 36 Zon 7:5040 Met añarab ahoam hehaek pot hahan hateveteh-

narihö epat hah, “Rotap aban akap Godiz propet abantokat ou ravapanez au hahan hez-tapup ak.” 41Pot hahanmod narihö epat haoh, “Evo, pi Kristo meepanen emateñizapanez au hahan hezap ak,” pot hah. Tahan met modnarihö kut tat epat hah, “Evo, Kristo pop Galili zeisikanañnaemotü, 42oñ pi Betelem zeitak Devid pim izmimip heh-poek pim nonopuhö batapan. Pot Baiñetinavoz Tepatakmenahan hezaek rekö hameg. Oñ Iesu akap Betelemzeitak navat, oñ pi Galili zei pat posik batahap ak, povozpi Kristo bon, oñ patap ak.” 43 Pot paru pimaz hat berattoguñ main main ravat het haoh. 44 Tahan narihö pi batmemerizapanez zait tah, oñ paru pi bapanez bapap tatheh.

Aban ahori Iesuz barotap navat heh45 Pot toohan pei duhol pi bat memerizapanez meehan

sah-pori maot Parisi abanarir aban anumaihol bareñ elatmañaroohariz ahorihaz pi bat naem, oñ upai emahanparun etet at mañah, “Ae, met ari pi bat ev emepekezhat emeegin segig, tairaiz maot ari upaiam emeg?” 46 Potmañahan paru epat hah, “Met batam aban tin okopuzañamahavoz zut nao aban mod napuhö hahan dei hatnavet, povoz pi nav, am hehan emeg.” 47 Pot hahan Parisiaban pori epat mañah, “Ae, met ari pi moreg etamahavozamun barotap bategi? 48 Met arim aban ahö tairap pimñetiv barotap batat hezan ari hateveteg? Ma dei Parisiaban eperihanañ tairap barotap bateg? Evo, deihanañnap pim ñetiv hatevetet barotap navat. 49 Oñ añarabtopourat hez-okori Mosesiz ñetï kateñiz tin hodad nataekIesuz ñetivon hatevetet barotap batamah, oñ pot parutamahaek Godihö bahorï batapan.”

50 Pot hahan Nikodemas pi batam kutur natak kilamemat Iesunañ parup ñetiv haoh-pop paru Parisi pim

Zon 7:51 37 Zon 8:6modarinañ honeo hehaek pi Iesu bat memerizapanezhah-povoz homet epat hah, 51 “Met darim ñetï katë naopot hahan hez, ‘Aban nap zuam bat namemerizotü, oñpim tah-ñetiv hapanen tinam hatevetekan horiv ou rava-pan, povozahoh rekot pop bat memerizak.’ Pot hakahanhez, povoz dari aban akap bat pi memerizakaz ñetiv zuamnakaotü.” 52 Pot hahan paru modari kaev ravat epatmañah, “Met ni Galili zeisikanañap aban okopuz zait tatokat hameñi? Met Baiñetinavoz Tepatak Godiz ñetivokpropet aban nap Galili zei posik batapanen poekanañemapanez ñetiv namen, povoz ni tep pot bekepuh mena-han hezat tin rekö hat hodad rav.” 53 Pot hahapuh paruberevat rap reet nap nim zeiñik sah.

81Met parum zeiñik map rapat sahan Iesu Oliv dañevok

sat orah.Modapuz abup bahapuz ñetiv

2 Met zeirevai al teevai pi maot Godiz tup ahomakeztemeraz kohat emat hehan añarab map pihaz emahanpi toutat parun ñetiv mañooh. 3 Met poek ñetiv maño-hot hehan paru aban ñetï kateñiz mañairaholor Parisiabanari, añ nap añ modapuz abup bahan mod napuhöetet hahan, añ pop paru bat emat parum ñaravatakmeñehan rouvat heh. 4 Tahan paru Iesun epat at mañah,“Añairameñip ae, añ epop pi modapuz abup bahap ev.5 Met Mosesiz ñetï kateñik epat menahan hez, Met añtairap modapuz abup bapanez pop heleñ bat ur ñomei.Pot menahan hez, povoz ni dein tair añekë?” 6Met parupi zu metapanen ñetï hañ tairao hapanen bapanepuh piñevok bizapan hat pot mañooh. Tahan Iesu hañiv parunnamañ, oñ am tok rizat pim marapunañ hamarah redeomenohot heh.

Zon 8:7 38 Zon 8:157 Met pot tohot hehan paru piuhö hañiv mañapan hat

houloam at mañoohan pi mazeo tok rizat hehaekanañbal haz oñ ravat epat mañah, “Met arim ñaravatakanañaban tairap horiv nat hez-popuhö garos heleo bat añokopuhaz urap.” 8 Pot parun mañat pi maot tok rizathamarah redeo am menohot heh. 9 Tahan paruh amunhoriv heh-povoz hatevetet pi betet aban añavairi garossahanmet abanmodari tokat honep honep pi betet sohotmap bon tah. Tahan añ ur ñomapanez hat bat emah-nenpop Iesuz nakoe am rouvat heh. 10 Tahan Iesu maot balhaz oñ ravat añ popun epat mañah, “Eñarim ae, aban napni nourapanez tamaha? Ma paru taek sah?” 11 Pot atmañahan añ pop epat mañah, “Evo, ne nourapanez abannap bon.” Pot hahan Iesu epat mañah, “Met neohö niamun nanourotug, ni am sekepuh tokat maot tovai horïmodao totun.” Pot piin mañat meehan sah.

Iesu aliz tinavoz kapot hez12Met Iesu Godiz tup ahomakez romevoz kohat añarab

am heharin maot epat mañah, “Met ne ari ham eparahañarab tin hepekez it aliz tinavonañap ev. Povoz arihanañtairari nemaz homevai emohopekez pori kuturutak hetñodovai emoogit maot nañodotü, oñ nem alizavok tinetet emohopek.” 13 Pot mañahan Parisi abanari hañivepat mañah, “Met ni nenapuhö nimauz okat hameñindei hateveteamegin moregao ravamah.” 14 Pot hahanIesu parun maot hañiv epat mañah, “Met nem erohovozkapotaz nemauhö hodad hez, ma somazaekaz ne amunhodad hez, povoz ne nemauz ñetiv arin añamohoek rotapravamah, oñ ari nem erohoekaz ma maot somazaekazkapotaz hodad nat hez, povoz nem ñetivon hateveteame-gin moregao ravamah. 15 Povoz homet epat añom, Ariarimauz hamheriñiz hodad nenavonañ nem añamohovoz

Zon 8:16 39 Zon 8:23an tat okat hameg, oñ petev neohö ari añaraboz tameg-pov an nat hez. 16 Met nem main emat nakez, oñ nemPapap nenañ honeo hez, povoz petev arim tamegivozhomet ne an tohovozatin pi nenañ honeo hezaek tinaman etooh narab, oñ petev ne ari añaraboz tameg-poñ anetomazat narav hez. 17Met arim ñetï kateñiz tepatak epatmenahan hez, Met aban nañarivihö aban nap horï naotapanen etet hapan, povoz ari hatevetet barotap batepek.18 Povoz zut ne nem kapotaz añamoh, met nem Pap nenemeehan erohop amun nem kapot ba ou batat arinañairamah. Met deiphouloñarivihö arin añamegiek rotapravamah, oñ ari barotap navat.”

19 Pot hahan paru piin at mañah, “Met nim Pap hameñ-pop taek hez?” Pot mañahan pi epat mañah, “Metari dei Papapuz ok hodad nat, povoz nem hamohovonhateveteamegin rotap narav. Oñ ari nem kapotaz tinhodad tegitin nem Papapuz taputam hodad teg narab.”20 Met Iesu Godiz tup ahomakeh monis bizooh-poek hetparun pot mañah. Oñ pim ñomapanezao totoi narav,povoz paru pim pot hahavoz bat namemeriz.

Iesuz sapanezaek paru nasotü21Met tapurah aviam het Iesu parunmaot epat mañah,

“Met ne soman ari nemaz mel tepekepuh arim horiñpohao navetetü, oñ am tovai emohot ñomepekezarahnem sat hemazaek ari rekot naemotü.” 22 Pot mañahanZuda aban ahö pori parumam nae nap epat mañah, “ ‘Metne sat hemazaek ari rekot naemotü,’ pi pot hahan darihateveteg-akao pi tair herï tapanez homet akat hah? Mapi pimauhoam sat nao tat ñomapanez homet akat hah,ma tair?” 23 Pot parumam nae nap mañoohan Iesu maotparun epat mañah, “Erohol ae, ari ev ham eparahazatuzhodad nenavonañ het tamegiri ok, oñ ne revah abara-hanañ erat hez-epophameparahatuzhodadevonañnatap

Zon 8:24 40 Zon 8:33ev. 24Povoz ne arin epat haañoh, ‘Arim horiñ navetetü, oñam tovai emohot ñomepek.’ Met orah rezah nem kapotazarin añamoh, oñ ari, ‘Rotap pi tapupuhö ak hamah,’ potari nemaz hat barotap navat hepek, povoz ari ñomepekenarim horiñ am aritï hepan.” 25 Pot hahan paru kut tatIesun maot at mañah, “Met ni tairap? Nim kapot dein barañeken dei hatevetek.”

Pot mañahan Iesu epat mañah, “Met batam nemkapotaz tair arin añovai emoh-tapup ne ev. 26 Met arimhorï tamegiñiz homet rekot ne ari an etat ñetï horiñañovai emooh nak, oñ ne nemeehan erohopuz nañahanhez-nen pot ari ham añarabon añamoh. Met pi añamoh-pop tin rotapuharam hezap.” 27 Pot hahan paru epatnak, Rotap God darim Papapuz pi hamah. Pot paruhomet hodad narav, oñ am kut tat heh. 28 Povoz Iesuparun maot epat mañah, “Met ari ne Añaraboz Nanepzirah nourat balei nakapekez porahahoh nem kapotazhodad ravat epat hapek, ‘Rotap pi tapup ev, met pimauzzaitivok haoh bon, oñ pim Papapuz mañooh-nenat deinañovai emoohap ev.’ Pot hat nem kapotaz hodad tepek.29 Met rotap ne nemeehan eroh-popuz zaitivok tovaisamoh, povoz pi ne nanevet, oñ orah rezah nenañ hetneñizamah.” 30 Pot hahan añarab hatevetet hehaekanañnarizaro pim hahavoz homet pimaz homeo badae batah.

Tin hepanez mañahan kaev ravah31 Tahan Iesu paru Zuda pimaz barotap batat hah-porin

epat mañah, “Met nem ñetiv añamohot ari hatevetetbaval hahopek, povoz ari nem añarab ravat het nem tokattin tovai emohopek. 32 Met ari nem ñetï rotap añamoh-epov hatevetet hodad ravat barotap batohopeken arihoripuz irih het horï nenañ tovai emamegiek nemñetï tinepovohö arim hezhez tinao ba ou batat tinaek eñepanentin hepek.” 33Pot hahan paru hañiv epatmañah, “Evo, dei

Zon 8:34 41 Zon 8:42mod napuz irih het pim zaitivok añamahat tovai samegbon, oñ Abraam batam tin hehapuz iz mimihol dei ev tinhakezag, erom, tair tat ñetï okovohö bat tinaek eñepanenhekaz okat añameñ?” 34 Pot mañahan Iesu parun epatmañah, “Rotapuam rotap ne arin epat añoman hatevetethodad ravei, met tairari horiv tovai samah-pori parumhorï tamah-poñihö birepez zut demat hezan paru bavilattin tovai sohopanez pap tat hez. 35 Met horï poñihödemahan hez-pori paru Godinañ honeo naketü, oñ ne pimro nenap pinañ honeo pohao hezap ev, 36 povoz met arimhoriñihö bitomez zut edemahan hezaek ne añamoh-tapüepopuhö ba evilat tinaek eñeman tinaharam hepekezev añamoh. 37 Met ne hodad, ari Abraamiz iz mimiholok, oñ pim tin tovai emoohat ari nat, povoz nem ñetïtin añamoh-epov barotap navat het ne ur noñomepekezhomet hameg. 38 Met neohö nem Papapuz hanañoohatarin añamoh, oñ arihö arim papmodapuz añamahat tovaisameg.”

39 Pot hahan Zuda aban ahori hatevetet paru piin epatmañah, “Met Abraam nenap deimop okeg, mod tairapuzhameñ?” Pot hahan pi parun epat mañah, “Met ariAbraamiz iz mim tinaritin pim tin tovai emoohavoz zutari toog narab, oñ ari pot nat. 40 Met ne Godihö ñetïrotapuv nañoohan añovai emamoh-epopuz ari kaev ravatnourepekez hameg, oñ Abraam amhehavozatin neen etetzait tat arim hameg-okat nak tah narab. Oñ ari pim izmim tin bonori, 41 povoz arim pap hamoh-popuz tamah-taput tameg.” Pot mañahan paru maot epat hah, “Evo,met God deim Pap nenap hezan dei pim ñaro tinari eveg,mod tairap deim papapuz añameñ?”

42 Pot mañahan Iesu epat mañah, “Tin ok hag, oñ neGodinañ honeo hehoekanañ erat petev ev hez, met nemhomevokam eroh bon, oñ piuhö nemeehan ne erohop ev.

Zon 8:43 42 Zon 8:52Povoz God arim papaputin nemaz ari zait teg narab. 43Oñnem añamoh-epovoz tairaiz ari hodad nat hez? Met arinem ñetivon hatevetet zait nat, povoz ok hodad narav.44Met rotap arimpapappi Seten, pot ok arin añamoh. Metpim hezhezao pot hez, pi orah rezah añarabmen ñomovaiemamah, ma pim loporih moreg nenao an pap manathez, povoz pi ñetï rotapuv hapanez kaev ravat bapap tathez. Met pi ñetï moreg mapoñiz papap, pot ravat hez,povoz pi ñetï moreg nenañ hamahap ok. Met ari pimrohol ravat het pim hamahat tovai sameg, 45povoz ne ñetïrotapuv arin añamohon ari hatevetet barotap navat hez.46Met ne horï tairao tohon ari okorihanañ ni tairap neeneteñ? Povoz petev rekot ba ou batat bar nañei. Evo, neetïhorï nao bon. Povoz ne ñetï rotapuvohar añamohon aritairaiz barotap navat tameg? 47 Met Godiz ñarohol pimmañamahat hateveteamah, oñ pim ñetiv arin añamohonari hatevetet baval nak tameg, povoz ari pimñaro bon, potne arin eteamoh,” pot mañah.

Iesur Abraamiz kapot ev48 Pot mañahan Zuda pori hatevetet kaev ravat Iesun

ñai mañat epat mañah, “Ni Sameria aban horip ok, rotappitü nap ni nemenat hezan rumurat het okat añameñ.”49 Pot mañahan Iesu epat hah, “Evo, ne pitup nanemenapev, oñ nem Pap nenapuz abatao ahö ravapanez hometne gogot tamoh, oñ pim ñetiv arin añamohon ari hat-evetet kaev ravamegiek nem abatao ahö ravapan hezavozbat hor batameg. 50 Met ne nemauhö nem abatao ahöravapanez homet nak, oñ nem Pap dari an etamah-popnem abatao ahö ravapanez piuhö homeamah. 51Met ñetïrotapuv ev arin añomaz toh. Tairari nem ñetiv hatevetbaval hahopanez pori paru nañomotü.” 52 Pot mañahanZuda aban tapurihö piin maot epat mañah, “Met ni

Zon 8:53 43 Zon 9:1okat hañin petev dei hatevetet nimaz hodad raveg, nipitup nemenahan rumurat hezap ok. Met batam Abraamhañomah, ma propet aban pori amun hañomah, oñ niepat hañ, ‘Tairari nem ñetiv hatevetet baval hahopanezpori nañomotü,’ pot hañin dei hateveteg. 53 Met darimiz mim hag-pori het hañomah. Oñ nim kapot tair hezanni petev ou ravat paru pori ritou metat ahop ravat hetnañomotuz ñetï akao dein añameñ? Evo, nim hameñ-okov dei hatevetegin tin narav.”

54 Pot mañahan Iesu hañiv epat hah, “Met ne nemauhönem abatao bat hel batohom, povoz betezao ravohopan,oñ nem Papapuhö nem abatao bat hel batamah. Met pipopuz ari pot hameg, ‘Rotap God darim ahop ak hez,’ 55oñari pim hezhezavoz tin hodad nat hez. Met, ‘Ne amunGodiz hezhezavoz hodad nat,’ pot añohotin arim moreghamegivoz zut ne moreg hamohop pot ravoh narab, oñne pimaz tin hodad hakez, povoz pim ñeo baval hamoh.56 Met batam Abraam arim iz mimip ne ham eparaheromaz ñetiv hatevetet biñ ravat hehaek petev ne evhaerohon pi etet mapoam biñ ravat hez.” 57 Met Iesupot hahan paru Zuda ahori piin epat mañah, “Evo, met niabav naravap eveg, tair tat Abraam batam heh-popun nieteñ?” 58 Pot mañahan Iesu epat hah, “Met rotap ne epatañoman hatevetei. Met ne hakehonahoh Abraam tokatbatahan het tovai emoohapuz ok hameg.” 59 Met pi pothahan paru hatevetehapuh heleñ bat pi ur ñomapaneztah. Tahan Iesu añarab ahoam Godiz tup ahomakez totoihehaek parum ñaravatakanañ iz ravat berevat sah.

9Etañ kutap batin batah-ñetiv

1 Met Iesu sohot etehan aban nap pim nonopuzzatakanañ etañ kutap batahan het ahö ravat hehap heh.

Zon 9:2 44 Zon 9:112Tahan pimmañairooh-abanari aban popun etet etañ kuttat hehavoz Iesun epat at mañah, “Añairameñip ae, abanepoppimauhöhorï nao tahapuhpimetañ okat kut tat hez,ma pim nonopur papapuhö horï nao tahan okat tat hez?”3 Pot hahan Iesu ñetï hañiv epat mañah, “Met aban okoppi horï nao tat okat tat nakez, ma pimnonopur papap horï nao tahavoz pi okat tat nakez, oñpiih pei okov berevahavoz kapot epat hez, Met neohöGodiz kezao aban okopuz herisik ba ou batoman ou rava-panen añarab etepanez hat pi okat ok tat hez. 4 Metne nemeehan erohopuz gogot tovai sookazarah eveg, amtovai sohok, oñ tokat gogot natotuzarah ravapanen darirekot gogot natotü. 5 Met ne nemau it aliz tinavonañapev, povoz ne ham eparah ev hezan nem alizao añarabotïsamahaek tin ravamah.”

6 Pot Iesu hat hamarah gim lolov ñizat ba mol moltat ham mol pov bat aban etañ kut tat hehapuz etañikmevizah. 7Tat pi aban popun epat mañah, “Ni sat iv havëSiloam mañameg-povok nim etañik ivoh bet.” Met Iesupiin pot mañahan sat pim etañik ivoh betehapuh etañ tinetevai maot pimatakaz sah. Met Siloam abat povoz kapotdarim ñevonañ pot hameg, Iv meehan sahao.

8 Met pim zeitak sahan pi garos nonoroh toutat heha-puh pimmonis manapanez hat añarabonmañmañoohaneteoh-pori epat hah, “Met aban okop orah rezah nonorohtoutat het añarabohö monis manapanez haoh-tapup mapatap ok?” 9 Pot hahan narihö epat hah, “Ae, aban tapupok.” Met mod narihö epat amun hah, “Evo, pi aban pathameg-popuz zutap ok.” Pot haohan aban pop pimauhöhatevetet parun epat mañah, “Ae, ne aban tapup eveg, arimod tairap hat hameg?” pot mañah. 10 Tahan paru piinat mañah, “Erom ae, met ni batam etañ kut tat heñipug,tair tat nim etañ maot tin eteameñ?” 11 Pot mañahan

Zon 9:12 45 Zon 9:18pi ñetï hañiv parun epat mañah, “Met aban parum Iesuhamahapuhö gim lolovonañ ham nar ba mol mol tat nemetañik nevizat pi neen pot nañah, ‘Ni Siloam iv havevoksat ivoh bet.’ Pot nañahan pim hahat sat tohon nemetañ tin ravahan ne ev etevai emamoh.” 12 Pot hahanparu maot at mañah, “Met aban hameñ-pop taek hez?”Pot hahan pi epat mañah, “Evo, met ne pim sat hezaekazunun.” Pot pi parun mañah.

Etañ tin ravahapun at mañah13-14Met Iesuz hamar bamol mol tat aban popuz etañik

bizahan tin ravah-aliz pos parum gogot nat-aliz poñiznasik pot tahan paru haoh-porihö aban pop bat Parisiabanarihaz hat basah. 15 Tahan paru Parisi abanari piinepat atmañah, “Nimetañ tair teñin tin ravah?” Pot hahanpi parun epatmañah, “Abannapuhöhamar bamolmol tatnemetañik nevizat, ‘Ni sat ivoh bet,’ pot hahanne sat ivohbetehon tin ravahan etevai ev emamoh.” 16 Pot hahanparu Parisi aban narihö epat hah, “Aban pop darim aliztairañik gogot natotuz ahao hahan hez-pov baval nakapokeg, petï pi Godihömeehan naemap ok.” Pot hahanmodnarihö epat hah, “Met tair tat aban horiv hepanezapuhögog tin navor nao pim tamah-okoñ tohopan?” Met parunari pat nari pat ravat het pot nae nap mañooh. 17 Metparu pot nae napmañohot aban popunmaot epatmañah,“Met aban nim etañ batin navatah-popuz, Pi tairap, potni homeameñ?” Pot at mañahan pihoen epat mañah,“Met aban hameg-okop propet aban Godihö mañamahanhatevetet hamahap ok,” pot mañah.

18 Met aban etañ kut tat hehap tin ravat maot eteh-povoz paru Zuda aban ahö pori barotap navat het epathah, “Rotap pi etañ kut tat hehap ev, ma moreg pat na-puhö ev emat hamah?” Pot hahot hehapuh pim nonopurpapap emat pim tah-ñetiv hapanen hatevetepanez as

Zon 9:19-20 46 Zon 9:28hahan emahan parupin at mañah, 19-20 “Met aban epoparipim rop nimñekevokanañ pi etañ kutap bateñin hehapeve?” Pot at mañahan pim nonopur papap ñetï hañivparun epat mañah, “Met deipim rop ev pi etañ kut tathehao deip hodad.” Pot mañahan maot at mañah, “Metpi tair tat petev etañ tin eteamah?” Pot at mañahanparupihoen epat mañah, 21 “Met petev pim etañ tairtat eteh, ma tairapuhö pim et okoñ batin batah-povdeip unun, povoz pi ahö haravahap okeg, pimaun atmañepeken pim tah-ñetiv arin bar añap.” 22 Met paruppot parun mañahavoz kapot ev, met garos paru Zudaaban ahori ñetiv epat hakahan heh, “Aban napuhö, ‘Iesupi Kristo, eñizapanez au hahan hezap,’ pot hapanez popdarim topour zeiñikanañ ba iñidoh batakan hepan.” Pothaohavoz homet nonopur papap aban ahö poriz ñaihettah, 23 povoz parup epat hah, “Pi ahö haravahap okeg,pimaun at mañat etei,” pot mañah.

24 Met pot hahan aban etañ kut tat heh-popuz maotas hahan emahan paru piin epat mañah, “Met dei hodad,nim etañ batin navatahan hameñ-aban okop horivonañapok, povoz pim abatao ni bat hel batotun, oñ tin raveñivozhomet Godiz abatao bat hel bat.” 25 Pot mañahan pi ñetïhañiv parun epat mañah, “Met pi aban horivonañap matinap, povoz ne pimaz hodad nat, oñ batam nem etañkut tat hehoek petev piuhö batin navatahan tin eteamoh-povozahar ne hodad.” 26 Pot mañahan paru piin maotepat mañah, “Kar, met tin ok hañ, oñ pi tair tat nimetañ batin navatahan hameñ-pov maot bar añeken hat-evetek.” 27Pot hahan pi epat hah, “Met ne arin haañohog,maot mod tairao añomaz hameg? Arim hat koveñ ununmanat heza? Ma ari pim añairohopanez abanari ravatpinañ honeo sohopekez homet petï neen houloam ok atnañameg.” 28 Pot mañahan paru ahoam kaev ravat piin

Zon 9:29 47 Zon 9:38ñe kezao epat mañah, “Met ni aban horï okopunañ honeosameñip ok, oñ dei Moses darim iz mimipuz ñetiñ bavalhaovai samegiri ev. 29Met rotap batamGodMosesin ñetiñmañahat haovai sameg, oñ aban okop taekanañ hodadokov bat emat tamah-pov dei unun.”

30-33 Pot paruhö mañahan aban pop ñetï hañiv epatmañah, “Auma, met batamohanañ nem tat hehovoz zutaban nap pim nonopuhö batahan etañ kut tat hehanaban mod pim zut napuhö emat batin batah-ñetï pot naodari hat navet. Met dari hodad, God aban horiv tamah-napuhö ñetï nao mañapanezavoz hat navetetü, oñ abantairap Godiz ñeo baval hahopanez popuz ñetï mañapanezpovonahar pi hatevetepan. Oñ aban popuhö nem etañbatin navatahan maot ne eteamoh-nen povozahar nehodad hez, met God pinañ nakezatin gog neeh netah-povpetï rekot pi ne nanet tah narab. Oñ ari pimaz pot hameg,‘Taekanañ pi hodad okov bat tamah-pov dei unun,’ potari nañegin ne hatevetehon ari aban kut ununuriz zuthameg.” 34 Pot hahan paru epat mañah, “Met nim nonophoripuhöni kutapnavatahanhorivonañhezapuhö tair tatdei aban ahö eperi hodadeo bakaz okat añeñ?” Pot paruhat pi ruahan sah.

Homeo badae navatari kutari ok35 Met paru aban pop ruahan sah-ñetï pov añarab

haovai sahan Iesu hatevetehapuh aban popuz mel tovaisohot bar batat at mañah, “Met ni Añaraboz Nanepuzhomeo badae batat barotap havatat heza?” 36 Pot atmañahan pi epat hah, “Erom,met Añaraboz Nanë hameñ-okop pi tairapuz hameñ? Ni neen bar nañeken ne pimazbarotap batom.” 37 Pot hahan Iesu epat mañah, “Ni neenet hareet hodad haraveñ-tapupuhö ev nañamoh.” 38 Potmañahan aban pop pim abatao bat hel batat epat mañah,“Nem Amip, petev ne nimaz homeo badae batoh.”

Zon 9:39 48 Zon 10:639 Met pot mañahan Iesuhoen epat mañah, “Met ne

ari añarab an etom hat hamarah ev eroh, povoz parutairari, ‘Dei tin hodad narav,’ pot nañapanez-pori meñi-zoman maot tin hodad ravapan, oñ paru tairari, ‘Deihodadevonañ hezari ev,’ pot hapanez-pori etañ kut tathezariz zut am hepan.” 40 Pot haohan Parisi aban pimtotoi heh-nari hatevetet piin epat at mañah, “Met etañkut tat hezariz zut dei hez, pot deimaz hameñi?” 41 Potat mañahan Iesu parun epat mañah, “Met ari aban etañkut tat het nonoron et narë hezaritin aritï horiv bon hehnarab, oñ ari, ‘Dei tin etet samegiri ev,’ pot hameg, povozGod arim horiñ ba naol, oñ am ok arinañ hez,” potmañah.

10Iesu sipsipiholoz mau tinap ok

1 Met Iesu pot mañat maot epat mañah, “Ñetï rotapuvev arin añomaz toh. Met bol sipsipiholoz temer dema-han hezaek aban tairap haitokorotï lokapanez kaev ravatpatatï rao rao helat meñet kohatsapanez pop pi givogip ok, 2oñ bol sipsipiholoz maup pimbol poriz korav ravat bat sohopanez haitokoroh lokapanezhat ourah emapanen 3haitokoroh korav hepanez popuhöetet tezapanen kohat lokapan. Tapanepuh pi boloholozabatañ hapanen paru pim ñevon hodad hakez, povozhatevetet zuamemapanenparu iñidoh gipiz nohopaneza-ekaz baeñat sapan. 4 Met pi parum garosik sohopanenparu bol pori pimñevonhatevetevai eñatak sohopan. 5Oñmod pat napuhö parum abatañ hapan, povoz paru pimñevon hatevetet pinañ nasotü, oñ paru barezat pataeksapan.” 6 Pot Iesu bol sipsipiholotï bavatat ñetiv parunmañahan paru ñetivoz kapotaz tin hodad narav, oñ amheh.

Iesu pi korav tinap

Zon 10:7 49 Zon 10:187 Tahan Iesu maot parun epat mañah, “Met rotap bol

sipsipiholoz temer demat haitokor rezahan hez añoh-okooroz zut ne ev hez. 8 Met garos paru honep honepemat, ‘Ne Godihö nemeehan emohop ev,’ pot haoh-porimoreg haohari ok, oñ añarab nem bol sipsipiholoz zuthehari ñetï parum haohavon hat navet. 9 Ma bol sip-sipiholoz haitok zisiz zut ne hez, povoz añarab tairarineetihar emapanen haitokor meteeman lokapanez porine paru Godizari bavatat meñeman nem roketak tinamsat em tohopan. 10Met garos emat moreg haoh-pori paruañarabmoregmetat menat bahorï batohopanez hat ematañoohari ok, oñ ne ari añarab pohao tinaharam hepekezhat erohop ev.

11-13 Met monis bapanez homet tairap bol sipsipiholozkorav ravat hepanez pop pi parumaz zakep natotü, oñzum nenao bapanez hat korav ravat hepan. Tapanenkorav pop had ñai nap bol sipsipihol menovai emapanenpi barezat sapanen bol pori had ñaipuz hat ñaihet tatrapat mainor pain ravat barezat sapan. Oñ ne bol sipsip-iholoz korav tinap barezat nasotü, oñ nem bol pori tinhepanez homet am korav tin heman men noñomapan.14-15Met rotap ne bol sipsipiholoz korav tinap ev. Met nenem Papapuz hodad hezan pi nemaz hodad hezavoz zutne nem bol sipsipiholoz hodad hezan paru nemaz amunhodad ravat hez, povoz ne parumaz zakep tat heman urnoñomapanez hapanen ne kaev naravotü. 16Met nem bolsipsip mod nari amun pataek hepanez porin as haomannem ñevon hatevetet emapan. Tapanen nem bol modari-nañ bahoneo batoman paru togü honet ravat hepanen neparumaz korav nenap ravat hem. 17Met ne, Paru rekot urnoñomapan, pot homeamohovoz nem Papap nemaz zaittat loporï ahoam nanat hez. Met ne pot ur noñomapanenmaot birirï ravom. 18 Met ur noñomapanez pov parum

Zon 10:19 50 Zon 10:28homevokam natotü, oñ nemauhö gu haomanahoh rekotparu ne ur noñomapan. Pot tomazao nem Papap neenhanañahan ne hodad hakez.”

19 Pot hahan Zuda aban ahö hatevetet heh-pori narimain nari main ravat het homeohapuh 20 ahovokarohöpot hah, “Met pi pitup menat hezan rumurat het akathamahag, dari ev hekan pi ñetï mod akat nao hapanenhatevetek hezag, sak.” 21Pot hahanmod narihö epat hah,“Evo, pitup menat hez-napuhö akapuz hamah-akavoz zutnao nakaotü, ma aban etañ kut tat hez-nariz etañ amunbatin navatotü, povoz pi pitup menat hez-bonop ak.” Potparu main main ravat haoh.

Iesuz hahavoz kaev ravah22 Met tokat zei posik tamar ahov tooh-porah Zuda-

holoz toohat Godiz tup ahomak batam bahorï batahanmaot batin batat haitokor tezah-povoz homet biñ ravatgipiz bareñooh-aliz pos totoi ravah. 23 Tahan Iesu tuppomakez romevok zei kar demahan heh-nasiz abataoSolomon mañooh-poek het sat em toohan 24 Zuda abanahori emat pim okat epat rouvat epat piin atmañah, “Metnim kapot ba iz batat hameñiek, tairarah ba ou batat deinañekë? Met ni Kristo, God eñizekez au nañahan heñip, mapatap? Ni dein bar añeken hatevetek.”

25Potmañahan Iesuñetï hañiv parun epatmañah, “Metne arin haañohon hat havetet barotap navat. Met nemPapapuz kezavonañ tamoh-gog map poñin ari haeteame-gin nem kapot tin ou haravamah, 26 oñ ari nem bolsipsipiholoz zut bon, povoz gog tamoh-poñin etet, ‘Rotappi Godihö darimaz hat meehan erahap ak,’ pot nemaznak. 27 Met nem bol sipsip poriz ne hodad hakez, metparu amun nemaz hodad hakezaek, ne parumaz as hamo-hon nem ñevon hatevetet zuam nenañ honeo emamah.28 Tamahan paru pohao tin het hepanez nem marasik bat

Zon 10:29 51 Zon 10:38meñeamohoek paru ñomat horï naravotü, ma rekot modnapuhö nehanañ beri haz navotü. 29 Met nem Pap bolsipsip poriz au nañah-pop pi mapori ritou metat ahopravat hez, povoz paru pim marasik havat hezaek mod patnapuhö rekot paru beri haz navotü. 30Met ner nem Papapdeip hodad honevonañ hez.”

31 Pot Iesu hahan Zuda pori maot heleñ bat pi urñomapanez tahan, 32 Iesu parun epat mañah, “Met nearim ñaravatak tohomaz nem Papapuhö nañah-tin poñmapoam hatoh, oñ horï tairao ne tohon ari homeginhorï ravahan hel okoñ bat ne nourepekez tameg?” 33 Pothahan paru aban pori epat hah, “Evo, nim gog tooñ-poñizhomet hel epeñ dei bat nourakaz ev teg bon, oñ ni abanbetezapuhoam, ‘Godinañ deip hodad honevonañ hez,’ potni hat Godiz abatao batiu tiu bateñ, povoz dei hel epeñ batni ur noñomakaz ev tameg.”

34 Pot paru hahan Iesu maot epat mañah, “Met batamarim ñetï kateñ menahan hez-tep potak ñetï nao epatmenahan hez, Met God Zuda ahorin pot mañah, ‘Arinem zutari hez.’ 35 Met pi pot mañah-pori mamog pimñetiv hatevetet modarin mañovai emohopanez mañah,povoz ‘Nem zutari ari hez,’ pot mañah. Met dari hodad,Godiz ñetï menahan hez-pov moregao bon, oñ rotap okmenahan hez. 36Met batam pot menahan hezavoz hometepat bar añoman ari hatevetei, met nem Pap tapupuhöne ba ou navatat nemeehan ham eparah erohop eveg,tairaiz ne Godiz rop pot añamohoek ari, ‘Ni Godiz abataobatiu tiu batameñ,’ pot neen nañameg? 37 Evo, met nenem Papapuz kezavonañ gog tamoh-poñ natatin ari nemañamoh-poñiz hatevetet barotap navat tegin tin ravahnak. 38 Oñ rotap nem Papapuz kezavonañ gog poñir kañtamohoek ari rekot etet nem ev erohovoz kapotaz tinhodad ravat nemaz epat hag narab, ‘Rotap pim Papap

Zon 10:39 52 Zon 11:6pinañ honeo hez, povoz kez okoñ tamah.’ Pot hagitintin ravah narab. Oñ ari nem gog tamoh-poñin etet nemkapotaz tin hodad narav het nem añamohovoz kaev ravatkos rez nanat hez.” 39 Pot mañahan paru maot Iesu batmemerizapan hat tahan pi paru betet kilam iz ravat sah.

40 Met pi zei pot betet sohot maot Zodan iverï ñaratZoan garos het añarab ivoh memeohaek sat heh. 41 Metpoek sat hehan añarab ahovokaro emat Iesun etehapuhparu pot hah, “Met Zoan ev heharah gog pim tamah-akañiz zut nao nat, oñ pi aban akapuz tohopanezavoz hatñetï rotapuv darin bar añoohan hateveteog,” pot hah.42 Met paru añarab poek het pot haoh-porizaro pimazhomeo badae batah.

11Lasarus ñomah-ñetiv

1 Met Betani zeitak aban nap heh, pim abatao Lasarus,met pim teteñariv Mariar Mata poñarivinañ paru honeozei potak hehapuh narah aban pop lamao tat oraeh.2 Met Lasarus popuz tetep Maria pop pi narah uer ulagïtinavonañao darim Amipuz eñañik baozourahapuh pimgag tae tovetanañ maot baolahap ok. 3 Met poek paruhehapuh Lasarus lamao tat oraehan teteñarivihö Iesubavizapanez nap asiv meehan sat piin epat mañah, “Eromae, nim aban zait tat hez-pop lam ahov tat hez.” 4 Potmañahan Iesu hatevetet epat mañah, “Met rekot lamokovohö pi ba nañomotü, oñ pim lam tat hezavoz kapot evañomaz toh. God nem Papapur ne pim rop deipim kezaopiih ou ravapanen añarab etepanez hat pi lam okov tat okhez.”

5 Met Iesu Matar saupur bosipuz zait tat heh, 6 oñLasarus lamao tat heh-ñetiv emat hahan pi hatevetetzuam zei potakaz nas, oñ am aliz houlosikaro pi poekam

Zon 11:7 53 Zon 11:17heh. 7 Tat pim mañairooh-abanarin epat mañah, “Daripetevmaot Zudia zeisik sak.” 8Pot Iesuhöparunmañahanhatevetet piin epat mañah, “Añairameñip ae, garos daritapuek hegin Zuda aban ahori heleñinañ ni ur noñoma-panez toohan emegiek okeg, tairaiz ni maot dari poeksakaz hameñ?” 9 Pot mañahan pim tovai sohot tokattapanezavoz homet pi ñetï epov parun mañah, “Metpetev gitap mañamahaek aban tairap alizavok tin etet so-hopanez pop pi nañodotü, 10oñ gitap bañodapanen tairapkuturutak sohopanez pop pi rekot et narë tapanepuhñodat horï ravapan. Povoz petev gitap mañat hez-eparahnem gogot am tohomaz zait toh.”

11 Pot parun mañat maot epat mañah, “Met darimmodap Lasarus pop au unun orat hezaek petev dari sat nepi bazagerï metom.” 12-13Potmañahan paru, Pi rotap orathezavoz ev añah, pot homet piin epatmañah, “DeimAmipae, met pi tin au unun ok orat hezag, tin ravapanezapok.” Pot mañah, oñ Iesu Lasarus hañomah, pot hometparunmañah, 14povoz paruhö pin, “Lasarus tin ravapan,”pot mañahavoz homet Iesu ba ou batat parun ourah epatmañah, “Met Lasarus hañomahapuz ne ev arin añamoh.15Povozmet dari sat nemgogot toman ari etet nemazmaphomeo badae batat hepekez homet ne hotoh ev hezantin tat pi ok ñomah, pot homeamoh. Povoz pi ñomatoraezaekaz petev dari sak.” 16 Pot mañahan paru sohotparum aban mod nap Tomas pim abat modao Didimasmañooh-popuhö pim aban modarin epat mañah, “Metdari petev pinañ honeo sookan darim añairamahap urñomapan, povoz dari amun honeo ur oñomapan.” Pot pihah.

Dari maot bal hat birirï hekaz kapot17 Pot mañahan paru soohapuh Iesu Betani zeitaz totoi

honoohan napuhö epat mañah, “Met pi hañomahan hel

Zon 11:18 54 Zon 11:31belavok bizegin oraezan alizañ 4 bon hatah.” 18 MetBetani zei pot Zerusalem zeitaz totoi 3 kilomitaz zutheh, 19 povoz Zuda añarab parum kapotakari Lasarusñomah-ñetiv hatevetet poekanañ Betani zeitak MatarMaria parupim bosipuz zakep tat hehaek paru mod poriemat utuv meñizat toutat heh. 20 Tahan Iesu emat zeipotaz totoi hareohan Mata Iesu emooh-ñetiv hatevete-hapuh Maria modarinañ zeimakeh hehan pi berevat satnonoroh Iesu emoohaek bavizah. 21Tat epat Iesunmañah,“Nem Amip ae, met pi lamao tat oraeharah ni zuam evemeñitin pi nañom tah narab, 22 oñ ne nimaz hodad,petev God ni neñizapanez mañekë, povoz pi am rekot nineñizapan.” 23 Pot mañahan Iesu ñetï hañiv piin epatmañah, “Eñarim, nim bosip maot bal hapan.” 24 Potmañahan Mata epat hah, “Ne hodad, tokat aliz metesikdari añarab mapori maot bal hakaz hahan hez-porah pibal hapanez ok hameñ.” 25Pot hahan Iesumaotmod epovmañah, “Met ari añarab ñomat maot bal hat birirï pohhepekez kapot nemautï hez. Povoz tairap ev hamarah hetnemaz homeo badae batat hepanez pop pi ñomapanepuhhorï naravotü, 26 oñ pop am pohao tin het hepan. Metnem nañamoh-epovoz ni barotap batat heza? Ma ununhez?” 27 Pot at mañahan Mata epat hah, “Nem Amip, niGodiz rop, ni Kristo dei eñizekez au hahan heñip ok, potne nimaz homet barotap batat hez,” pot mañah.

Iesu Lasarusiz iñ hah-ñetiv28 Pot Iesun mañat Mata maot zeimakeh sat lokahapuh

pim saupun hat kapotak kilam epat mañah, “Eñarim ae,darim añairamahap haemat kotiev het ni sekez hahan neev emoh.” 29-30 Pot sat saupun mañah-porah Iesu zeitazbin binivok Mata emat pi bavizah-poekam hehan Mariaberevat zuam pi bavizapanez hat sah. 31 Tahan Zudamod paru pinañ honeo meñizat ab utuv toutat heh-pori

Zon 11:32 55 Zon 11:41-42epat hah, “Kar, petï pi bosip basat bizegin hezaek sat iñhapanez ok sah batah.” Pot hat paru berevat pim tokatsah.

32 Tahan Maria Iesu hehaek sat piin etet pim irih rariñrez bareñat epat mañah, “Nem Amip, met pi lamao tatoraeharah ni zuam ev emeñitin pi nañom tah narab.”33 Pot pi iñ haovai mañah, met pinañ honeo emah-poriamun iñ haohan Iesu etet pim loporih honoñai tat ethavë havë tahapuh 34 parun epat at mañah, “Ari taekevpi basat bizeg?” Pot mañahan paru epat mañah, “Deimahop, emeken dari sat niin nañairak.” 35 Pot mañat parusoohapuh Iesu amun iñ haovai sooh. 36 Tahan Zuda paruhoneo sohot iñ haovai sooh-pori piin etet epat hah, “Aeari etei, rotap pi ñomah-popuz zait tat heh, povoz hometok iñ haovai samah.” 37 Pot hahan narihö epat hah, “Metaban etañ kut tat heh-nap batin batahap akeg, pi emataban okop lamao tat heharah amun bavirirï batah narab,oñ bonaiz pi am hehan ñomahanahoh emat iñ haovaisamah?” Pot paru hah.

Lasarus maot baval hah38 Met paru sohot Lasarus kohat hel belavok bizat hel

modao torop metahan hehaek sa berevahapuh Iesu maotloporih ahoam honoñai tah. 39 Tahapuh pi parun epatmañah, “Hel ahö epov bavetei.” Pot mañahan Mata abanñomah-popuz tetep piin epat mañah, “Nem ahop tin hañ,oñ pi bizegin hehan alizañ 4 bon tahan pi ulagï horivhatah, povoz petï dari bavetet et narezotü.” 40 Pot hahanIesu epat hah, “Rotap ni nemaz homeo badae batekepuhGodiz kezavon etekë, pot niin gitahar hanañohog, maotunun maneñi? Tat okat hañ.” 41-42 Pot mañovai paruheleo bavetehan Iesu revah abaran etet het epat hah,“Apai, ne niin nañamohon hateveteameñ-pov ne hodad,

Zon 11:43 56 Zon 11:50povoz nimaz ne biñ ravamoh, oñ paru añarab ev hez-eperiz homet nimauhö ne nemeeñin ev er horoh-povparu barotap batapanez hat ev ourah niin nañoh.” 43 Pothahapuh Lasarusinmaot ñeo ñarah epatmañah, “Lasarusae, ni bal hat berevat ev em.” 44 Pot hahan aban poppim herisik dim giv toveñinañ bapotï urat demahapuhpim gagavok giv mainoranañ el hatahan hehatam hehanbal hat berevat emahan Iesu parun epat mañah, “Pi tinsapanez pim giv okoñ maot bavilei.” Pot mañahan parubavilah.

Iesu ur ñomapanez aban ahori hahMatiu 26:1-5; Mak 14:1-2; Ruka 22:1-2

45Met pot tahan paru Zuda añarab Lasarusiz tetepMar-ianañ honeo emooh-ahö povokaro Iesu aban pop bavalhahan etet pimaz homeo badae batah, 46 oñ paru modnari maot borourat Zerusalem zeitak sat Parisi abanarinIesuz tah-ñetï pov bar mañahan 47 paru Parisi aban poriraban anumaihol bareñ elat mañaroohariz ahorihö Zudakaunsor aban ahori em topourapanez as hahan emattopourahan epatmañah, “Met aban akap gog kezañ tama-hag, dari tair tat pi bagaa batakan gog pim tamah-akañmaot natotü, oñ am betet hepan? 48Met pim gog kez akañam tovai sohopan, povoz añarab mapori pimaz homeobadae batat pi parum aban amï ahop bavatat meñepanenhepan. Tapanen Roma ñai aban darimaz ahö ravat hez-pori epat hapan, ‘Met aban ahö akapunañ Zuda añarabmaot ritou etat dari oruapanez akat tamah.’ Pot hat paruporihö kaev ravat Godiz tup ahö epamak ur edat dari Zudamapori bahorï avatapan hez.”

49 Met krismas pot haoh-povok aban anumaihol bareñelat mañarooh-poriz ahö ravat heh-popuz abatao Kaia-pas popuhö pim modarin epat mañah, “Met ari abanhodadeo bonori. 50 Met ganö Roma ñai abanari dari

Zon 11:51-52 57 Zon 11:57

Zuda mapori bahorï avatapan hezag, aban hameg-honokop ur ñomapan, povozahoh pi añarabohö parum ahopbavatapanez hameg-okov ou naravotü, oñ bon tapan.”51-52Met Kaiapas pop porah pi aban anumaihol bareñ elatmañaroohariz ahop ravat heh, povoz Godiz Pul Tinapuhöpi hodad pov manahan Iesu ur ñomapanen Zuda añarabmeñizapanen tin ravapanez homet pot hah. Met Zudaañarab nenari bon, oñ Godiz ñarohol mainor pain ravathehaek Iesu ur ñomapanen maot bal hat pi paru meñiza-panen togü honet ravat tin hepanez Kaiapas pot hah. MetKaiapas pim pot hahavoz kap potaz pi hodad nat, oñ PulTinapuhö hodadeo manahatam am hah.

53Met pot paru topourat hahaekanañ Iesu bat urapaneznonoroz mel tovai sooh. 54 Povoz Iesu ourah Zuda zeiposik sat em nat, oñ ham betez nonair nai bon naraz totoizei nataz abatao Iprem mañooh-potak pim mañairooh-abanarinañ paru honeo sat heh.

55 Tat poek hehan Zuda darimeri meñizahan tinhehavoz homet topouroog-pov* totoi ravahan añarabmapori parum toohat nap nim zei goeñ betet Zerusalemzei ahotak sat garos gog nao tohopanen parum horï tooh-poñ bon tapanenahoh tin ravat topourooh-povoz hometgipiz nohopanez hat emat gog pot tooh. 56 Pot toohapuhIesuz mel tovai sooh. Tat paru Godiz tup ahomakeztemeraz kohat topourat epat nae nap mañah, “Met daripetev darimeri meñizahan tin hehavoz homet anumairgipiz nookaz ev topouramegiek pi emapane? Ma ari tairhomeameg?” Pot parumam nae nap mañooh. 57Oñ abananumaihol bareñ elat mañaroohariz ahorir Parisi abanariepat parun garos hamañahan heh, “Met ni nap Iesu naekhepanen etekë, povoz zuam emat dein bar añeken batmemerizak.”* 11:55: Pavar 55 -Met pot toohavoz abatao Pasova mañooh.

Zon 12:1 58 Zon 12:7-812

Uer tinao pim eñañik baozourahMatiu 26:6-13; Mak 14:3-9

1Met alizañ 6 bon tapanen zeirevaizasik Zuda darimerimeñizahan tin hehavoz homet anumair gipiz arö tatnakaz hahan heh-aliz posik* Iesu maot Betani zeitakLasarus hañomahan pimauhö baval hah-potak sah.2 Tahan pinañ honeo paru gipiz napanez bareñahaekparu mod narinañ toutat hehan Matar añ modari gipizpot tezooh. 3 Tahan Maria monï ahosinañ uer ulagï tinnao pim abatao nad hameg-pov zum tat bizahan oraehaekbat Iesuz eñañik ba ozourat pim gag tae tovetanañ olooh.Pot toohan uer povoz ulagï tinao zei pomakeh map anpap manah. 4 Tahan mañairooh-aban nap Zudas Iskeriotpiuhö Iesu ñai abanarin mañairahanbah-popuhö epat hah, 5“Met pi uer okov bonaiz abanmodahos 300 kina bat hepanez nap manapanen monï pos pimanapanen bat añarab nonair nai bonori manapan, oñ piupaiamokat tat ba ozourat urmemelah.” 6Met Zudas pimpot hahavoz kapot epat hez, met pi nonair nai bonorizzakep tat rotap manapanez hah bon, oñ pi parum monisbavelooh-kizov poñiz korav ravat het basat em tohot pigivogï monï nañ bovai sooh, povoz pi homet pot hah.7-8Tahan Iesuhö epat mañah, “Erom, pi tu ravapan hezag,ni tovai okat haotun. Met orah rezah ari añarab nonairnai bonori meñizohopekezao arinañ hepan, oñ ne pohaoheman tin netohopekez bonop ev. Met ne ñomoman banevizapanez garos nem herisik ueriv ur neelapanezavozzut añ epop ev netah,” pot mañah.

Lasarus amun ur ñomapanez hah* 12:1: Pavar 1 -Met pot toohavoz abatao Pasova mañooh.

Zon 12:9 59 Zon 12:16

9 Met, “Iesu Betani zeitak hez,” pot hahan paru Zudaañarab ahovokaro hatevetehapuh poekaz hat emah. Metparu Iesu nenapun etepanez homet emah bon, oñ Lasarusñomahaekanañ Iesuhömaot baval hah-popun amun paruetepanez hat emah. 10-11Met paru Zuda narizaro Lasarusbaval hahavoz homet aban anumaihol bareñ elat maña-roohariz ahori betet Iesuzahar homeo badae batah, povozaban ahö pori Lasarus amun honeo ur ñomapanez ñetivhah.

Iesu Zerusalem zeitak sahMatiu 21:1-11; Mak 11:1-11; Ruka 19:28-40

12 Pot hahan met zeirevai darimeri meñizahantin hehavoz homet topourapanez† emah-pori IesuZerusalem zeitak emapanez nonoroh emooh-ñetiv hahanhatevetet bavizapanez hat, 13 elü marañ bareehapuh batsat het pi emoohan epat haoh,“Epopuz homet biñ haovai sohok.Met pi Godiz abat ahovonañ emamahaek tin metohopan.

Met pi dari Israel añaraboz ahop ravat hez-epopGodihö tin metohopan.” Buk Song 118:25-26

14 Pot Iesuz biñ ravat haohan Iesu donki ro napuz revahtoutat batam Baiñetinavoz Tepatak epat menahan hezatpi tovai emooh,15Met Saion‡ zeitakari ari ñaihet totunei. Met arim ahop

pi donki ropuz revah toutat arihaz ok emamahag,etei. Sekaraia 9:9

16 Met batam menahan hez-pot Iesu tahan pimmañairooh-abanari pim tah-povoz kapotaz hodad narav,oñ am unun heh. Met tokat Iesu ñomahaekanañ maotbaval hahan birirï ravat abat ahovonañ ravah-porahahoh† 12:12: Pavar 12 -Met pot toohavoz abatao Pasova mañooh. ‡ 12:15:Pavar 15 -Met Saion abat pov Zerusalem zei potaz abat modao ok.

Zon 12:17-18 60 Zon 12:25paru epat homeh, Rotap Baiñetinavoz Tepatak darimahopuz tapanez menahan hezat Iesu tahan eteg.

17-18Met Lasarus ñomahanbavizahanhehaek Iesu bavalhahan eteh-añarab pori ñetï pov haovai soohan añarabahovokaro hateveteh, povozahoh paru, “Iesu nonorohemamah,” pot hahan hatevetet sat Iesu emoohaek bav-izah. 19 Met pi nonoroh emoohaek añarab ahovokarosat bavizat emoohan Parisi abanari etet parumam naenap epat mañah, “Met dari pi bagaa navat hezan pi ritouetamahap ak emamahan añarab maporizaro pimaz zaittat pinañ honeo paru emamahag, etei.” Pot aban ahö porihah.

Grik nari Iesun etepanez hah20Met Zerusalem zei potak Zuda darimerimeñizahavoz

homet topourat§ Godin biñ mañohopanez hat maporiemoohan Grik añarab pat nari paru honeo emah. 21Metemohot paru Iesuz mañairooh-aban nap pim abatao Pilippopun etet ñetiv mañapanez hat pim totoi sah. Met Pilippop pi Galili zeisik Betsaida zei potakanañap. Met Grikpori Pilip hehaek sat epat mañah, “Erom ae, met ni Iesuhezaekan añaireken dei piin etekaz hat emeg.”

22 Pot mañahan Pilip hatevetet sat Andurun mañatparup honeo sat Iesun mañah. 23 Tahan Iesu parupinhañiv epat mañah, “Met Añaraboz Nanepuz abat ahöravapanezao totoi haravah. 24Met rotap añoman ari hat-evetei, Met bul bi hon nas upai oraepanepuh pimauhoamberevat uloñ navadotü, oñ aban nap bi ul pos bat hamarahñedepanen pohao zañ tat bon natotü, oñ ñeker berevatahö ravat uloñ ahoam badapan. 25 Met aban tairap hameparah tovai pim herï nenas tin hepanez homet naketuzpop pohao tin het hepan, oñ aban nap pim herï nenas tin§ 12:20: Pavar 20 -Met parum pot toohavoz abatao Pasova mañooh.

Zon 12:26 61 Zon 12:33hepanez homet tovai sohopanez poppi tin naketü, oñhorïravapan. 26Met tairap nem gogot tovai emohopanez poppi nem ñeo baval hat nem gog nenao tovai emohopan.Met pot tovai emohopanezap nem hemazaek nenañ ho-neo deip hekan nem Papapuhö pimaz biñ ravapanepuhtinaekaz piin au mañapan,” pot mañah.

Iesu pim ñomapanezao mañah27 Pot Iesu parunmañat pim ñomapanezao totoi ravah-

povoz homet maot añarab pinañ honeo heh-porin epatmañah, “Met petev nem loporï ahoam honoman tathez, povoz neohö nem Papapun tair mañom? ‘Apai,petev neeh netapanez tamah-epov niuhö bazei manekezzait toh,’ pot piin mañoma? Evo, taput neeh netapa-nen kakamao hatevetemaz piuhö hat hanemeehan neev haeroh, povoz parum neeh netapanez tamah-pov pibazei manapanez ne namañotü.” 28 Parun pot mañatmaot pim Papapun epat mañah, “Apai, paru horï epov nenetapanen nim kez tinao ou ravapanen añarab etet nimabatao bat hel batapanez zait toh.” Pot hahan abarahanaññe nao epat hah, “Met ni gogot tovai emooñin nem kezaoba ou havatoh, met ne maot tokat nem kezao ba oubatoman paru añarab etet nem abatao bat hel batapan.”29 Pot hahan añarab ahovokaro rouvat heh-pori ñe povonhatevetet narihö epat hah, “Guiras riri hah batah.” Pothahan met mod narihö epat hah, “Evo, enzol nap piinñetï nao ok mañah.” 30 Pot hahan Iesu parun maotepat mañah, “Met ne hatevetemaz ñe akao hah bon, oñari tapü eperi hatevetepekezao ak hah. 31 Met God ariham añaraboz tamegiñin etet an etapanezao totoi ravah,ma petev Seten ham eparah arimaz ahop ravat hez-popneohömez horï batomazao amun totoi haravah. 32Met nehamarahanañ balei nakat ba navareñapanez porahanañas hahoman añarab mapori nehaz emohopan.” 33Met pi

Zon 12:34 62 Zon 12:40pot hah-porah paru pim metat zirah ur ñomapanezao baou batapan hat pi pot mañah.

34 Met Iesu pim ñomapanez pov ourah hahan añarabheh-pori hatevetet piin epat mañah, “Met darim ñetïkateñ menahan hez-tep potak, Kristo emat eñizapanezau hahan hez-pop pohao het nañomotü, pot menahanhezaek ni Añaraboz Nanep balei nakat navareñapanezañeñ-okovoz kapot tair? Ma ni mod tairapuz ok hameñ?”35 Pot at mañahan Iesu maot ñetï epov parun mañah,“Met ne alizavonañ tinavoz maup ev arinañ aviam hem.Met kutur manapanen ganö ari nonoroz mel tat ñodepekhezag, nem aliz tinavokaharam emat sohozei. 36 Met nealiz tin povonañap aviam ev het soman ari nemaz homeobadae batat nem alizavonañari ravat hezei.” Pot mañatIesu parum etañik bon tat naekam sat heh.

Zudahol pimaz barotap navat heh37 Met Iesu paru añaraboz ñaravatak gog ahö povor

kao tovai emoh, oñ paruhö piin etet epat nak, “Rotappi Godihö meehan emahap akeg, etei.” Pot paru pimaznak, oñ am heh. 38 Tahan batam propet aban nap Aisaiapopuhö menahan hez-epovoz rotapuv ou ravah.Nem Amip, nim ñetiv mañegin paru hatevetet barotap

navat, ma nim kezao ba ou bategin paru kapotaztin hodad narav hez. Aisaia 53:1

39 Met Aisaia ñetï modao amun epat menahan hezaekparu pim ñetivon hatevetet barotap batapanez bapap tatheh,40 God parum etañ bakut tat parum hodadeo memeriza-

han hez.“Met parum etañinañ etet hodad tapan hezavoz,ma parum horiv betet nemaz homepanen batin batom

hezavoz pot metoh,” pot pi hah. Aisaia 6:10

Zon 12:41 63 Zon 12:4941 Met Iesu hamarah naem heharah pi revah ahö ravatkezavonañ hehan Aisaia piin eteh, povoz ñetï epov mena-han hezaek ev.

42 Met paru Zuda aban ahori Iesu kos rez manahanparuhanañ nari kilam pimaz parum loporizaroh homeobadae batah, oñ paru pori Parisi abanarihö hatevetet paruZuda poriz topour zeiñikanañ ba iñidoh batapanen parunalok hepan hezavoz homet paru pimaz homeo badaebatah-pov ourah bar nak hehapuh, 43 paru Iesuz ourahhapanen God parumaz biñ ravapanez povoz homet nakez,oñ aban modari ganö parumaz kaev ravapan hez, pothomet parum kil homeoh-pov ourah bar nak.

Kaev ravapanezari hañiv bapan44 Met Iesu ñeo ñarah epat hah, “Kar, met tairap

nemaz homeo badae batat hepanez pop pi ne nenapuzhomeo badae batapan bon, oñ pi nem Pap ne nemeehaneroh-popuz amun homeo badae batapanezap ok. 45 Mettairap nemaz hodad tat hepanez pop pi ne nemeehaneroh-popuz amun hodad tapanezap ok. 46 Met ne ariham añarab kuturutak hezan aliz tinao anomaz ev arimñaravatak eroh, povoz ari tairari nemaz homeo badaebatat hepekezari ari modariz kuturutak het samahavozzut maot nasotü. 47-48 Met ne ari añarab an etat hañhoriv anomaz ev hamarah naer, oñ ne ari horï tovaiemamegiek maot nemeri ba avatom hat ev eroh, povozari tairari nem ñetiv hatevetet baval nak het ñetï povozkaev ravat kos rez manepekez pori neohö hañiv bepekezarin naañotü, oñ hañiv bepekez aliz posik nem ñetïañovai emamoh-epeñihö am het ari hatevetet kaev ravathepekezariz horiv ba ou batapanen hañiv bepek. 49 Mettairaiz ba ou batapan, pot arin añamoh hometunei, oñ nenem homevokam naañ, oñ nem Pap ne nemeehan eroh-pop pim ñetï tinañ arin añohomaz bar nañahaek haovai

Zon 12:50 64 Zon 13:7emamoh. 50Met ne hodad, pim ñetï añamoh-epeñihö ariañaraboz pohao tin het hepekezao ba ou batamah, povoznem Papapuhö añohomaz nañooh-nen potahar arin evañamoh.” Pot parun mañah.

13Iesu mañairoohariz eñañ ivoh meveteh

1Met darimeri meñizahan tin hehavoz homet anumairgipiz itir arö tat nohopanez* aliz hones ravahan Iesu pothomeh, Ham epar betet nem Papapuhaz somazao totoiravah. Pot homet ham añarab pim ñetiv hatevetet pimeriravah-poriz orah rezah zakep tat map loporï paru manathet tovai emooh-pov pi am tooh.

2 Met Setenihö Zudas Saimon Iskeriotiz ropuz lo-porih Iesu ñai abanarin mañairapanen bapanez ho-dadeo hamanah. Tahan hapanezai ravahan Iesur pimmañairooh-abanari gipiz nohot heh. 3 Met nohot heha-puh Iesu pot homeh, Met ne Godinañ honeo hehoekanañeroh-porahnemPapapnenonair naimapotuz korav ravathemaz pim kez ahov ne hananahan bat haerat ev hehoek,petev ne maot pi tapupuhaz somaz ev toh. 4 Pot pihomehapuh Iesu bal hat pim dim revahap tez biit taurtover bat pim pavarah barahan taur por okoh pim eñañiksat heh. 5 Tahan pi ivov suasik ozour biit kapot tat pimmañairooh-abanariz eñ kokoñir zagivañik ivoh mevetettaur tovë poraz teteranañ sos ba moolooh.

6Met pot tooh-pov paru Zuda aban ahoriz asitmetama-hariz tamahavoz zut pi metovai emat Saimon Pitaz totoiharehan epat mañah, “Nem Amip ae, niuhö nem eñañikivoh nevetekezavoz ne kaev.” 7 Pot hahan Iesu hañivepat piin mañah, “Met nem tamoh-epovoz kapot petevne niin bar nanañ, povoz ni ok hodad nat, oñ gitahahoh* 13:1: Pavar 1 -Met pot toohavoz abatao Pasova mañooh.

Zon 13:8 65 Zon 13:18ari maporin bar añoman hodad tepek.” 8 Pot hahan Pitamaot epat mañah, “Evo, met ni aban ahö tinapuhoamne betezapuz eñañik ivoh nanevetetü.” Pot hahan Iesuhañiv maot piin epat mañah, “Met ne nim eñañik ivohnanevet tom, povoz ni nenañ honeo naketü, oñ ne niivoh nevetem, povozahoh nenañ honeo deip hepain.”9Potmañahan Saimon Pita hatevetet epat mañah, “Povoznem Amip, ni nem eñ nenañiam ivoh nanevetetü, oñnemmarañir gagaih map honeo ivoh nevetekez zait toh.”10 Pot mañahan Iesu epat maot mañah, “Met aban tairappim heris ivoh hañodat tin hepanezap neohö maot ivovnamevetetü, oñ pim eñ nenañ ivoh mevetem. Met arimapori ivoh hañodat tin haravat hez, oñ aban hon nenappim horivonañ am hez.” 11 Met ñai abanarin popuhömañairapanen pi bapanez hah-popuz hodad hakeh, povozpi pot parun mañah.

12 Met pot pi metat garë hahapuh ivoh mevetepanezpim dimip tez bizahan oraehaek bat maot meet toutah.Tat pi parun epat mañah, “Met petï ari nem petev etoh-okovoz kapot tin hodad narav, povoz bar añom. 13Met arineen, Añairameñip, ma Amip, pot nañameg, met rotap netapup ev, povoz ari tin ok neen nañameg. 14 Oñ ne arimahop aban ahoriz as roholozmetamahat ne arim as rop ra-vat arim eñañ ivoh eveteohö-epovoz zut ari arimmodarizasit am metovai sohozei. 15 Met ne arim tohopekezatok haañairoh, povoz ari amun nem petev etohon eteg-epovoz zut añaraboh metovai sohozei. 16 Met rotap nearin epat añom, gog aban napuhö pim aban koravop ritoumetat ba irih navatotü, ma aban ahö nap pim gogotakmeepanen sohopanez aban popuhö rekot pim ahö popritou nametotü. 17 Met arin añoh-epataharam metovaisohopek, povoz ari biñ ravat tin hepek.

18 Met nemauhö ba ou avatohon ari tin hez-eperiz ne

Zon 13:19 66 Zon 13:26hodad, oñ ne arimap eperiz homet ñetï epov arin añamohbon, oñ arim ñaravatak hon nap petï horivonañap ok hez.Met Baiñetinavoz Tepatak rotap pim netapanezavoz epatmenahan hez, Met aban nap nenañ deip honeo gipiz neg-pop nemaz kaev ravat kos rez nanapan. Met potmenahanhezavoz rotapuv ev ou ravapanez tah. 19 Met povozrotapuv ou narav hezanam petev ne arin bar añamoh-epov tokat ou ravapanen ari etet nemaz pot hapek, ‘Rotappi dari bonorahanañ pohao het am hezap ok.’ 20 Metrotap ne arin maot epat añoman hatevetei, met nem gogaban nap meeman sapanezaek tairap pimaz biñ ravat tinmetohopanez popne ok amun tin hanetohopanezavoz zutravat hepan. Ma ne tin netohopanez pop nem Pap nenemeehan eroh-pop amun tin okmetohopan.” Pot parunmañah.

Zudas Iesu horï metapanez mañahMatiu 26:20-25; Mak 14:17-21; Ruka 22:21-23

21 Met Iesu pot mañat pim loporih honoñai ahovtahapuh epat parun bar mañah, “Rotap ari eperihanañni nap ne navapanezarin mañairekë.” 22 Pot hahanpim mañairooh-abanari kut tahapuh et nae nap tat pothomeh, Met tairapuhö metapanezavoz pi ok añamahbatah? 23 Pot homehapuh met Iesuz ahoam zait tatheh-pop pim totoi toutat hehaek, 24 Saimon Pitahö pimgagainañ piin zu metat pot mañah, “Met, ‘Tairapuz meta-panezavoz homet okat hamah,’ pov darin bar añapanenhatevetekag ni piin at mañ.”

25 Pot homet piin zu metahan pi Iesuz totoi harëravat epat at mañah, “Nem Amip ae, tairapuz neta-panezavoz homet okat añeñ?” 26 Pot mañahan Iesu epatmañah, “Met ne berë epat bat ev suasik iv urü oraez-epovok barizatmanoman bat napanez popuz netapanezatok añoh.” Pot haovai terï taputanañ pi beret bat iv

Zon 13:27 67 Zon 13:35uruvok barizat Zudas, Saimon Iskeriotiz rop, manahanbat nah. 27 Met beret manahan bat novaiam SetenihöZudasiz loporih map lokat an pap manahan Iesu etetpiin epat mañah, “Met nim ne netekez homeameñ-okovpetev berevat sat zuam ta.” 28 Pot mañahan modaripiin pot mañahavoz kapotaz hodad narav, 29 oñ Zudas piparum monï kizoveñiz korav hehavoz homet paru naripot homeh, Kar, pi petï sat deim tairavoz homet evtopouregivoz gipiz modatü zum tapanez ak mañamaha?Ma sat monï nas moniñ bonori manapanez mañamah?Pot paru homeh. 30Met Zudas berë pot nat bon tovaiambal hat berevat zuam sah-porah kutur haravahanam amsah.

Iesuz kap mageitaz mañah31-32 Pot piin mañahan Zudas berevat hasahan Iesu

parun maot epat mañah, “Met Godiz kezao ne AñarabozNaneputï berevapanezao petev haravahaek añarab neenetet Godiz abatao bat hel batapan. Met rotap pim kezaohananapanez hahan hezavoz homet pi ne bagaa nanava-totü, oñ zuam nanat nem abatao bat hel batapan. 33Metnemeri, ne arinañ honeo ev aviam het som. Tomanari nemaz mel tepek, oñ paru Zuda aban arim ahorinmañooh-taput ne maot arin epat añom, Petev nem so-mazaek ari rekot naemotü. 34 Povoz ne arim ñetï katëmagei tin epovok tohopekezat epat añoman ari hatevetei.Met ne arimaz zakep tat loporï anat masak etamohovozzut arim loporizaro nae nap manat masak metohozei.35 Met ari pot tovai sohopeken modari arin etet arimazepat hahopan, ‘Rotap paru Iesunañ honeo samahari ok.’ ”Pot Iesu parun mañah.

Pitahö Iesuz bavai hapanezat mañahMatiu 26:31-35; Mak 14:27-31; Ruka 22:31-34

Zon 13:36 68 Zon 14:636Potmañahan Saimon Pita atmañah, “Met nemAmip,

dei evetet taek sekez ok hameñ?” Pot mañahan Iesuepat hah, “Petev nem somazaek ni rekot naemotü, oñtokat emekë.” 37 Pot mañahan Saimon Pita maot epatmañah, “Nem Amip ae, tairaiz petev sekezaek ne rekotnaemotuz hameñ? Met rotap ni ur noñomapanez hapan,povoz rekot ne amun navat deip honeo ur oñomapan.”38 Pot hahan Iesu epat mañah, “Rotap ni nenañ honeoñomek, pot ok hañ, oñ rotapuam ne niin epat nañom,Kutur epatak id hohor bizap ñeo nakam hepanen parunemaz niin at nañapanen ni navokaro nao, ‘Evo, ne pimazhodad nat,’ pot nemaz bavai mañekë,” pot mañah.

14Iesu Papapuhaz nonor hez

1 Met Iesu Pitan pot mañat maot parun epat mañah,“Met arim loporizaroh ñaihet tat homeme totunei, oñGodiz homeo badae batat nemaz amun homeo badaebatat hezei. 2 Met nem Papapuz zei hez-posik zeiñahoam hezaek ne sat arim emat hepekez zei giruñ baoñ batom. Met zei poñ bonotin ne ñetï epov arin naañtoh narab. 3 Met ne garos sat arim zei hepekez poñba oñ batomapuhoh maot erat ari ba evizoman darihoneo helakapuh poek hek. 4 Met nem sat hemazaekemepekez non pooroz ari hodad hakez.” 5 Pot mañahanaban Tomas popuhö piin epat at mañah, “Nem Amip tinhañ, oñ nim sat hekez hameñ-poekaz dei unun, povoztairaiz dei poek emakaz nonoroz ari hodad hakez, potañeñ?” 6 Pot mañahan Iesu piin hañiv epat mañah,“Met ne arim emepekezavoz nonoroz maup ev, ma neamun ñetï tin rotapuv hodad tohopekezavoz ma pohaotin het hepekezavoz nonoroz maup ne ev. Met ne nenapev añamoh-map epotuz maup ev, povoz añarab tairari

Zon 14:7 69 Zon 14:14

nehanañnonpataoroh sohopanez pori nemPapaphezaekrekot paru emat naverevotü. 7 Met ari nemaz tin hodadhez, povoz nem Papapuz amun tin hodad tovaizahohsohopek. Met rotap ari piin et hareg.”

8 Pot mañahan aban mod nap Pilip popuhö pat, “NemAmip, ni darim Pap añameñ-okopun añaireken dei etetpimaz hodad ravak.” 9 Pot hahan Iesu epat mañah, “MetPilip ae, ne arinañ honeo houloam ev hehon tairaiz nemkapotaz ni tin hodad nat? Met nem Papap deip honeohez, povoz neen et hareeg-eperi nem Papapun amun oket haeteg. Povoz mod tairapun añairoman ari etepekezokat hañ? 10Met nem Pap tapupunañ ne hezan pi nenañhoneo deip hez-pov petï Pilip ni barotap navat het okatnañeñ. Met nem añovai emamoh-epeñiz ne ev het nemhomevokam añamoh bon, oñ nem Pap nenañ honeo hetgogot tamahapuhö badede nañamah-poñ ev arin añovaiemamoh. 11 Met ne nem Papapunañ honeo hezan pinenañ honeo hez-pot haañohoek ari hatevetet barotapbatat hepekez zait toh, oñ ari am basat em tat kut hepek,povoz red poñir kañ toohon eteog-poñiz homet epathapek, ‘Rotap paru Papap honeo hez.’ 12 Met red poñirkañ toohon haeteog-poñiz homet rotap tohopekezat epatañom, Ari tairari nemaz homeo badae batat hepekez porired poñir kañ amun tohopek. Met ne ham epar betet nemPapapuhaz som, povoz ne ev aviam gogot toh, oñ ari redahöpoñir kañ am tovai sohot nem tamoh-epeñ ritounetatahoam tohopek. 13 Met ari nem abatao tin bahorë hathet tairao tohopeken eñizohomaz neen nañohopeken nerekot hatevetet ari eñizohom. Met pot tohoman añarabetet nem Papapuz abatao bat hel batohopan. 14 Met arinem abatao tin bahorë hat het tairavoz ne eñizohomazhat nañohopek, povoz ne hatevetemaz taput tat rekot arieñizohom,” pot mañah.

Zon 14:15 70 Zon 14:23Pul Tinap meepanez mañah

15 Pot mañat maot epat mañooh, “Met nemaz zait tatarim loporizaro nehar nanat hepek, povoz nem ñetï katëañamoh-map epeñ tin baval hat tovai sohopek. 16-17 PottohopekennemPapapunmañohomanpimPul Tinap orahrezah ari eñizohot ñetï rotapuvohar añohopanez popmeepanen erat arinañ pohao het hepan. Tapanen hamañarab Godiz tin hodad nat hepanez porinañ pi rekotnaketü, ma paru pori amun pimaz hodad naravotü, oñ aritairari nemaz homet hepekez poriz loporizaroh hepanenari pimaz tin hodad tohopek.

18 Met ñaro ononam gag beteamahan hez-poriz zutarim main hepek hezag, ne rekot ari naevetetü, oñ nemaot emat arinañ am hem. 19Met ne ev aviam het somanham añarab betez het Godiz tin hodad nat hezari maotneen et nanerezotü, oñ ari nenari neen et nereepek. Tatne tin biririam het hemazavoz zut ari amun pohao birirïhet tin hepek. 20Met ne pot tomaz porah ari nemaz epathodad ravepek, Pi pimPapapunañhoneohezandari pinañhoneo ev hez, pot ari hodad ravepek. 21 Met ari tairarinem ñetï kateñ hatevetet baval hat tovai emohopekezpori nemaz zait tat hepekezari ok. Met nemaz zait tathepekez poriz nem Papap amun arimaz zait tat hepan.Ma ne amun arimaz zait tat nemauz hezhez tinao arinañairovai sohoman nemaz tin hodad ravovai sohopek.”

22 Pot hahan Zudas Iskeriotiz apetop Zudas modapuhöpiin atmañah, “NemAmip, ni hezhez tinao dein añairovaisooken dei hodad tovai sohokaz rotap ok añameñ, oñkar tairaiz ham añarab betez het Godiz hodad nat hep-anez porin nim hezhez tin pov namañairotü?” 23 Potat mañahan Iesu piin ñetï hañ epov mañahao ev, “Metnemaz zait tapanez pori nem ñetï kateñ baval hat tintovai sohopanen nem Papapunañ deip honeo parumaz

Zon 14:24 71 Zon 14:31

zait tat emat parunañ honeo hek. 24 Oñ nemaz zait nathepanez pori nem ñetï kateñ baval nakaotü, povoz nemhezhez tinao parun namañairotü. Met ev añamohonari hateveteameg-epov nem naekanañ bat emoh-ñetiv evañamoh bon, oñ nem Pap ne nemeehan erohopuz ñetivnañamahat arin ev añamoh.

25 Met ne ev arinañ hez-eparah ari tin hodad tepekezñetï epov ev añamoh nanë. 26 Met nem Papap pimPul Tinap meepanen erat nem hez-epat arinañ honeohet eñizohopan. Tat nonair nai añairat ev añamoh-epeñiz ari ununmanohopekhezavoz piuhömaot bahodadavatohopan.

27Met ganö ari ñaihet tepek hezavoz nem lop tinarinañbiñ ravat hez-potaharam ari amun hepekez ne zait toh.Met paru Godiz tin hodad nat hez-pori lop tinarizaronañhez-pov zuam bon tamah, oñ ari nemaz lop tinarinañravat hepekez añamoh-epov zuam bon natotü, povozarim loporizaroh ñaihet tat homeme totunei. 28 Met nearin epat haañohon ari hat haveteg, ‘Met ne ari evetetsomapuh tokat maot arih erom.’ Pot haañohoek arinemaz tin zait tat loporizaro nanat hegitin nem Papaputïsomaz hahon ari hatevetegipuh biñ raveg narab. 29 Metpetev ari pot nat hezan ne arin añamoh, oñ tokat pov ouravapanen ari etet, ‘Auma, rotap añoohat ev ou ravahaneteg,’ pot ari hapek. 30 Met añarab hamarah nonair naimapotuz zaitivoz berevamahat tovai samah-poriz ahop-uhö ne horï netapanez pov ev totoi haravah, povoz arinañaviam ev het ñetiv añohom. Met piuhö nem ahop ravatne ritou netapanez tamah, oñ pot pi tamahaek petï rekotbon, 31oñ neohö nemPapapuz zait tat het neen nañamah-nen pot tovai samoh-povohar ou ravapanen añarab etethodad ravohopan. Povoz ari bal hapeken dari epekanañberevat sak.” Iesu pot parun mañah.

Zon 15:1 72 Zon 15:915

Iesu bi tinarepez zut hez1 Pot mañahan paru poekanañ sovai Iesu maot parun

epat mañah, “Met ne bi uloñinañ tin narepez zutapev, met nem Papap bi porepez koravop ok. 2 Met arinenañ honeo hezari bi porepez marañiz zut ravat hezaekmar tairañ uloñ tin navad hez-poñ korav hez-popuhöel beteamah. Tat bi mar tairañ uloñ tin badamah-poñtinam bapai tamahan bi mar poñik ul badamah-poñ ahöravamah. 3 Met ari nem ñetiv añoohon hatevetet bavalhat hezaek bi mar uloñ tin badamah, pot añoh-okoñizzut ari hez. 4 Met bi kapotanañ honeo marañ hepan,povoz uloñ tin badohopan, oñ mar poñ napuhö elapanenmain ravat hepan, povozmar poñik uloñ navadotü, povozzut ari ne nevetet nehanañ main ravat hepeken arihtinao ou naravotü. Met bi kapot pim marañinañ honeohezavoz zut ari nenañ honeo hepeken ne arinañ honeohemazaek bi marañik ul tinañ badamahavoz zut arimtinao ou ravohopan.

5 Met ne bi kapotaz zut hezan ari bi marañiz zut hez.Met ni tairap nenañ deip honeo hepainez pop ul tinañbadamahavoz zut nim tinao ahoam ou ravohopan. Oñne nevetet nim main ravat tookezavoz rekot niih tinpov ou naravotü. 6 Met bi marañ uloñ navad hezanelat tam tamatak basat beteamahan oraet ñu ravamahanmañaramahan ñadamahavoz zut ari tairari nenañ honeonaketuzari ravat hepek. 7 Oñ ari tairari nenañ honeohepekepuh nem ñetiv tin bahorë hat hepekezari tairetapanez homet darim Papapun barmañohopek, povoz pirekot ari taput etohopan. 8Met bi ul ahö tinañ badama-han eteamegivoz zut arim tinao ou ravohopanen añarabetet pot hahopan, ‘Rotap paru Iesuzari ok.’ Pot arimazhahopanen nem Papapuz abatao ahö ravohopan. 9 Met

Zon 15:10 73 Zon 15:17

nem Papap nemaz zait tat pim loporï ne nanamahavozzut ne arimaz zait tat nem loporï ari anat hez-povonañhoneo hezaek, tovai ari pov betet main ravotunei. 10Metnem Papapuz nañamahat baval hamohoek, pim loporï nenanat hezan ne tin hez. Met povoz zut ari nem añamohotbaval hat tohopeken ne amun arimaz zait tat loporï anathemaz povonañ ari tin het tovai sohopek.

11Met tairaiz ñetï epov arin ev añamoh hometunei, oñne petev biñ haravat het añamoh-epovoz zut ari amunbiñ ravohopeken biñ pov arim loporizaroh map an papmanapanez homet ev añamoh. 12Met nem ñetï katë ahötin tovai sohopekezao ev arin añomaz toh, met ne arimazzakep tat nem loporï anamohovoz zut ari arim modarizzakep tat loporï manat meñizohozei. 13 Met tairap pimñoder kammodariz zakep tat paru tin hepanez homet hetmeñizat ñomapanez popuz zakepivohö modarizao mapritou metat ahö ravat hepan. 14 Met ari nem ñetï katëañovai emooh-poñ baval hat tovai sohopek, povoz nemñoder kam modari ravat hepek. 15 Met aban ahorihöparumauz tapanez kap poñ parum gog abanarin barnamañ het parumauhoam am tamah, oñ nem Papapuznañamahan ne hatevetet hez-ñetï kap poñ map ne arinbadede haañoh, povoz petev ari nem gog abanari bon, oñnem ñoder kam modari pot ravat hez.

16 Met arihö ne ba ou navateg bon, oñ neohö ari nemgogotak tohopekez ba ou haavatohon hez-eperi ari nemgogot am tohopeken arim tohopekez tin pov ou ravatpohao het hepan. Met pot tohopekepuh nem abataobahorë hat het ari tairavoz tekï tat nem Papapun barmañepekez pov pi rekot eñizat anohopan. 17 Met nemñetï katë haañoh-tinaomaot ev arin añomaz toh, Ari arimmodariz zakep tat loporï manat masak metohozei,” potmañah.

Zon 15:18 74 Zon 15:24Paru horï metapanezat bar mañah

18 Pot mañat maot epat mañah, “Met pot tovai so-hopeken ham añarab betez het Godiz tin hodad nat hezariarimaz kaev ravat horï etohopanen pot homehopek, Metrotap garos darim Amipuz kaev ravat kos rez manahavozzut dari pimaz homet hezari ev taput etamah, pot arihomehopek. 19Met añarab añamoh-pori betez Godiz tinhodad nat het parumauz zaitivok sat em tamah. Metari parum tamahavoz zut tohopek, povoz paru arimazzait tapan, oñ neohö ari ba ou haavatohon hez-eperiparum betezam sat em tamahat ari nat tepek, povozparu pori arin etet kaev ravohopan. 20 Met gitamaharhaañoh-tapuv maot ev añomaz toh. Met ev hamarahgog aban napuhö pim aban ahop ritou namet, met povozzut ne arim ahop petev paru ne bahorï netovai samah-povoz zut tokat arimaz amun kaev ravat bahorï etohopan.Ma nem baiñetï tinao mañoohon paru hateveteohatinarim mañohopekez pov paru amun hateveteoh narab.21 Met paru ne nemeehan eroh-popuz hodad nat, povozari nem abatao haovai sohopeken paru ari amun bahorïavatohopan.

22 Met ne ev hamarah erat dei Papapuz ñetiv parunnamañatin paru deipimaz hodad nat hehan parutï horïnao ou narav heh narab, oñ ne haerat parun hamañohonhat havetet maot kos rez nanah, povoz petï parutï horïahov ou ravapan. Met ne parun hamañohoek paru nemaz,‘Dei pim kapotaz hodad nat,’ pot paru hat rekot parumhoriv baiz navatotü. 23Met rotap nemaz kaev ravat hep-anez pori nem Papapuz amun paru kaev ravat hepanezariok. 24Met ne ev haerat parum ñaravatak hehopuh batamaban mod napuz gog nat heh-poñir kañ ahoam natatinnem kapotaz paru kut tat hehan horiv parutï ou naravtah narab, oñ ne ev haerat gog poñir kañ toohon paru

Zon 15:25 75 Zon 16:5et hareet dei Papapuz kaev ravah, povoz parutï horï ahovam ou ravapan. 25Met darim Baiñetinavoz Tepatak batamepatmenahanhez,Metnehorï naonat hehonparunemazkaev ravah. Pot menahan hez-povoz rotapuv ev neetï ouravapanez tah.

26Met ne sat nemPapapunmañoman ari eñizohopanezpop meepanen erat het ñetï rotapuvohar arin añat ba-hodad avatohot nem hezhez tinao añairohopan. 27 Metbatam nem gogot kapot tat tohoekanañ ari nenañ honeohet tovai emoog, povoz ari amun nem hezhez tinavozñetiv añarab modarin mañovai sohopek,” pot mañah.

161 Met pot mañat maot epat mañah, “Met ganö ne ari

evetet soman kaev ravat nem gogot betepek hezavozpetev ne ñetï tovë epov arin ev bar añamoh. 2 Mettokat paru Zuda aban ahori ari nemaz homet sameg-eperiz kaev ravat arim topour zeiñik ari nalokotuz ah ñeohapanen iñidoh het modarinañ honeo ari lokat mañeonakaotü. Met paru ari men oñomapanez pori pot arimazhahopan, ‘Met rotap paru okori horï tahan dari Godmeñizat men ñomegin pi biñ ravah.’ Pot moreg paru ha-pan. 3Met tairaiz paru pot etapan hometunei, oñ paru deiPapapuz hodad nat het horï añamoh-epeñ arih etohopan.4Met tokat etohopanezavoz homet petev arin badede evañamoh, povoz pov aritï berevohopanen pot homehopek,Rotap batam pim dein añoohan hateveteogivoz rotapuvpetev deih ev ou ravamah, pot maot homehopek.”

Iesu Pul Tinapuz ñetiv mañah“Met garos ne arinañ am hemaz homeohö, povoz

ne ñetï añamoh-epeñ bar naañ hehö, 5 oñ petev neevetet ne nemeehan erohoputï maot somaz tohopuhohev añamoh. Met arihanañ napuhö neen epat nanañ, ‘Ni

Zon 16:6 76 Zon 16:14taek sekez dein añameñ?’ pot ni nap nak, 6 oñ nemevetet somaz añamoh-epovoz ari homet arim loporizarohhonoñai ahov tameg. 7 Met rotap arin epat añom, metne som, povozahoh ari tin hepek. Oñ ne nas ev amhem, povoz ari eñizohopanez añamoh-pop erat naeñizhepanen ari tin naketü, oñ somaz añamoh-porah rekotne sat piin mañoman erat ari eñizohopanen tin hepek.8 Met pi meemaz hamoh-popuhö ham añaraboz horïtamahavoz kapot amun ba ou batat mañairohopan, mahezhez tinavoz kapot amun ba ou batat mañairohopan,ma tokat ñevok biit horivoz hañivmanapanez hahan hez-pov amunbaoubatatmañairohopanenhodad ravohopan.9 Met ham añarab nemaz homeo badae navat tamah-poek parum horï tamah-poñ parutï am hezaek mañairatbahodad batohopan. 10 Met ne nem Papapuhaz somanparu neen et nanereotü, povoz nem hezhez tinavoz kapotmañairat bahodad batohopan. 11Ma ham eparah añarabhorï tamahariz ahop ravat hez-pop kakamao metapanezhahan hakez, povoz añarab pim irih het tohopanez poriamun ñevok bizat hañiv metapanez pov, pi meeman er-apanez añamoh-popuhö mañairat bahodad batohopanenparu nari homehopan.

12 Met ne ñetï modañ ahoam añomaz zait toh, oñari hatevetet kapotaz tin hodad tepekez bapap tat hez,povoz petev arin ñetï modañ ne naañotü. 13 Oñ pieñizat ñetï rotapuvohar añohopanez pop sat meemanerapanez porahahoh ñetï rotapuvoz kapotaz añairat ho-dadeo anohopanen ari hodad ravat tin sohopek. Metpop pim zaitivokam añairat bahodad avatohopan bon, oñnem Papap pimauhö ñetiv piin mañohopanen hatevete-hopanezat arin añairat bavadede avatohopan, met tokatberevohopanez poñiz piuhö arin amun añairat bahodadavatohopan. 14 Met rotap nem homehot hemaz poñ pi

Zon 16:15 77 Zon 16:23hodad ravat hepanezaek ari bahodad avatat añairohopa-nen nem abatao ahö ravohopan. 15 Met nem Papapuzhomeamah-nen taputam ne homeamohop ev, povoz pimPul Tin pop amun hodad haravat hezaek, ari bavadedeavatat añairohopan.” Pot parun mañah.

Paru maot biñ ravapanez mañah16 Pot mañat maot epat mañah, “Met ne aviam ev het

soman ari neen et nanerë am hepekepuh tokat neenmaotet nereepek.” 17-18 Pot mañahan pim mañairooh-abannari parumam kil epat nae nap mañah, “Ae, pi darin, ‘Neaviam het soman ari neen et naneream hepekepuh tokatneen maot et nereepek,’ pot añahan hatevetegivoz kapottair? Ma gitamahar epat amun darin añah, ‘Met ne nemPapapuhaz som.’ Met pim pot añah-kap okatakaro tair tatdari hodad ravak?”

19 Pot parum kilam haohan Iesu paruhö piin kapotazat mañapanez homet heh-pov zuam hodad hatahapuhparun epat mañah, “Met ne arin nem tomazat añohovozbasat em tat nae nap mañamegi? 20 Met rotap ev año-maz toh. Met ne petev soman añarab nem tamohovozetet kaev ravat hez-pori biñ ravapan, oñ ari iñir zakepahov tohopek. Tat tokat arim zakep tohopekez pov bontapanen maot biñ ahov ravepek. 21Met añ nap pim ñaropbatapanez tamah-porah pi kakam ahov hateveteamah, oñtokat pimñarop batamahapuhñaropun etet biñ ravat pimgaros kakam tamah-povoz unun manamah. 22Met povozzut ari petev nem somaz hahoekaz zakepiv ahoam tepek,oñ ne tokat maot emat arin etemaz porah, añ ñarop batatkakamavoz unun manamahapuz zut arim loporizarohzakep tat hepekez-povbon tapanen arih biñaomapanpapmanat hepanen biñ pov napuhö rekot bavon navatotü,oñ am pohao het hepan. 23 Met pot tat hepekez poraharihö maot neen at ñe nañ nañepekez hom nameotü.

Zon 16:24 78 Zon 16:32Met rotap epat añoman ari hatevetei. Ari nem abataotin bahorë hat sohot nem Papapuhö tair etohopanezmañ mañohopekez povoz pi rekot mañohopekezat eñizatetohopan. 24 Met batam ari nem abatao haovai sohot pieñizohopanez namañ emoog, oñ petev ari kapot tat nemabatavonañ pi eñizohopanez mañohozei. Met pot mañmañohopeken pi rekot eñizohopanen arim tin hepekezbiñao rekot ahö ravohopan.” Pot parun mañah.

Iesu hamarah honoñai hezañ ritou metah25 Pot mañat maot epat mañah, “Met ne nem Papapuz

ñetiv arin ourah naañ, oñ povor kavotï bavatat ñetiñañovai emooh, oñ petev pim ñetiv ourah bar añoman arihatevetet hodad ravepek. 26-27 Met ourah añoman nemabatao bahorë hat piin mañohopeken eñizohopan. Metari nemaz zait tat, ‘Rotap Godihö pi meehan erahap ok,’pot hamegiriz nem Papap arimaz zait tat loporï anat hez,povoz ari pi eñizohopanez homet, ‘Erom, nim Papapunmañeken dei eñizohopan,’ pot ari neen nañotunei, oñarimauhö nem Pap arimaz ahö zait tat hez-popun mañmañohopeken rekot pi eñizat anohopan. 28 Met rotapne batam nem Pap tapupunañ honeo hehoekanañ hameparah haerat ev hez, met petev ne ham epar betet maotnem Papapuhaz somaz toh.”

29 Pot parun mañahan piin epat mañah, “Met petevni pat navotï bavatat ñetï okov dein naañ, oñ ourah okbar añameñin dei hateveteameg. 30 Met dei nimaz epathomeg, Ni nonair nai mapotuz hodad hakez, povoz modnapuhö ni hodad navoz tekï teken rekot niin badedenanañotü. Pot dei homet nimaz barotap batat epat okhameg, ‘Rotap pi Godihömeehan erahap ok.’ ” 31Pot parupiin mañahan pi epat hah, “Met ari nemaz map barotapbatat hez, pot nañegivoz ne arin epat añom. 32 Metpetï gitah ari ne nevetet rapat nap nim zeiñik sat hepek.

Zon 16:33 79 Zon 17:6Met pot netepekezarah nem main ok naketü, oñ nemPapap am nenañ honeo hepan. 33 Met ari nenañ honeohet lop tinarizaronañ hepekez homet ev ñetï tovë epovbar añamoh. Met rotap ham eparah honoñai povor kaoahoam hez, povoz tokat arih kakamavor honoñai mapoñberevohopan, oñ ne honoñai poñmap ritou hametat ahopravat hez, povoz aritï honoñai pot nañ ou ravapanezporah arim loporizaroh ñaihet totunei, oñ am rez kek tathet tovai emohozei.” Pot Iesu parun mañah.

17Iesu pim Papapun mañ mañahat ev

1-2 Met Iesu parun pot mañat revah abaran etet epathah, “Apai, ne añarab maporiz revah het korav hemaz nikezao nanat ba ou hanavateñiek ne añarab tairari nemeriravapanez au hañin hez-porin pohao tin het hepanezmañamoh. Povoz petev gog tinao tomaz ev eroh-pov baou bateken añarab eperi etet nimabatao bat hel batohopan. 3 Met añarab pohao hethepanezavoz nonor epat hez. Paru ni God tin nenapuzhodad het ne Iesu Kristo nimauhö nemeeñin ev hamaraher horat hez-epopuz hodad tat homeo badae batohopan,povoz pohao tin het hepan. 4 Met ne ham eparah hetgogot tomaz nañeñin ev sohopuh tovai emoohoek, gogpovmap tat garë hat bavon batomaz toh. Met nim hezheztinao ba ou batovai ev emooh, povoz paru añarab eperinim abatao bat hel batovai emamah. 5Apai, batam abararhamarar nonair nai map bon heharahanañ ninañ honeodeip het abat ahovonañ tovai emooh, met petev haken nemaot ninañ honeo abat tin povonañ hemaz zait toh.

6Met ham añarabohanañ nari ba ou batat nemeri rava-panez ni au hañin heh-pori naneñin nim hezhez tinavozñetiv ne parun mañovai emoohon paru hatevetet zait tat

Zon 17:7 80 Zon 17:14baval haovai emamah. 7Tat nem tamohovon etet paru pothamah, ‘Ui, met Godizmañamahat pi ham eparah erat hetokat tamah,’ pot hamah. 8 Met nim ñetï nañeñin bat erhoroh-pov parun mañoohon hatevetet loporizaroh bizathet paru nemaz epat homeamah, Rotap pi Godinañ honeohehaekanañ meehan erahap ev, pot paru nemaz hodadharavat hez.

9 Met Apai, paru nim ba ou batat nemeri ravapanez auhañin hez-poriz homet ne niin mañ nañamoh, met paruhamañarabbetez het nimazhodadnat hezarimeñizookezneohö niinmañ nanañotü, oñ ni paru nem nañamoh-porimeñizooken tin hepanez homet ne evmañ nañamoh. Metparu pori nim ñarohol ok, povoz meñizookez homet neniin mañ nañamoh. 10 Met nem au ravat hez-pori paruamun nimeri ravat hez, ma nim au ravat hez-pori amunnemeri ravat hez. Met paru porihö nem abatao bat helbatamah. 11Met ne niitï totoiammaot emomaz toh, povozne ham eparah maot naketü, oñ am emoman paru evam hepan. Povoz ni nem Pap tinaharam tovai sameñipnim kezavonañ ni parumaz tin korav heken deip lophonerinañ hezavoz zut paruhanañ nap main naravotü,oñ paru deipim hezat lop honerinañ ravat hepan. 12Metparunañ honeo ne ev hez-eparah nim kez naneñ-povonañne parumaz korav hezan mapori tin hez, oñ ne horivnetapanez ñetiv batam menahan hezaek, aban horieksapanez ravah-nen pop pi main haravat non horiorohhasah.

13 Met petev ne maot nihaz emomazao totoiam ravah,povoz ne petev parunañ ev hez-eparah ñetï haovaiemooh-poñ paru eperi hatevetet nem biñ ravat hezavozzut parutihon biñ pov ahö ravat paruh map rekö ravo-hopan. 14 Met ne nim ñetiv parun hamañovai emooh,oñ ham añarab betez het nimaz tin hodad nat hezariparumauz zaitivok sat em tamah-pot ne nat hezavoz

Zon 17:15 81 Zon 17:24zut paru amun betez sat em nat hezan ham añarabpori parumaz kaev ravat kos rez manamah. 15 Met niaban nañamoh-eperi ham eparahanañ bat mod naek satmeñekez ne ev niin nanañ, oñ ganö horipuhö moregmetapanen paru ñodapan hezavoz parumaz ni tin koravravat hekez ev nañamoh. 16 Met ne ham añarab nimazhodad nat het parumauz zaitivok sat em tamah-pot ne nathezavoz zut paru nemeri amun taput nat hez. 17 Povoz niparumeñizooken nimñetï tin rotapuv parum loporizarohbizat tin nenavohar tovai tinam sohop. 18 Met niuhö nenemeeñin ev er horohovoz zut paru honep honep amunmeeman ham añarab modariz ñaravatak sohot nem ñetivmañovai sohopan. 19Met ne paru nimaz homet tin nenaotovai sohopanez hat nem loporï nihar nanat het nim gognenavohar tovai emooh.

20 Apai, met ne aban nen eperiz ni tin korav hekeznañamoh bon, oñ paru añarabon nem ñetiv mañovaisohopanen tairari hatevetet nemaz homeo badae bato-hopanez poriz amun ne homet niinmañ nañamoh. 21Metdeip lop honerinañ hezavoz zut paru mapori amun lophonerinañ het deipinañ honeo dari hekaz ne zait tat evnañamoh. Met pot tohopanen añarab modari parun etetepat hodad tat hahopan, ‘Rotap God Kristo meehan ematañoh-poekaz paru lop honerï ravat ok hez.’ Pot hodad tathahopan. 22 Met nim hodad nanat hez-pov nehoz parumanohoek deip lop honerï ravat hezavoz zut paru amunlop honeri ravat hepanez ne zait toh. 23 Met ni nenañhoneo hezan ne parunañ honeo hez, povoz paru lophonerï ravat hepan. Tapanen añarab modari parun etetepat homehopan, Met rotap God Kristo meehan erahanloporï manat meñizat hez-tapupuhö parumaz amun zaittat loporï manat hez. Pot paru homehopan.

24 Apai, batam abarar hamarar nonair nai map bon

Zon 17:25 82 Zon 18:5heharah ni nemaz zait tat heñ-poekanañ nim kez tinaone am nanovai emameñ, met paru nemeri ravapanezau hañin hez-pori ne sat hemaz poek paru tokat ematnenañ honeo hepanepuh kez tin povon etehopanez nezait toh. 25Met nem Pap tinaharam tovai sameñip, hamañarab nimaz tin hodad nat hez-maporizaro nim hezheztinavoz paru hodad nat, oñ ne nim ropuhö nim hezhez tinpovoz hodad het paru porin mañohon niuhö nemeeñineroh-pov paru petev hodad haravah. 26 Met paru baou batat naneñ-porin nim hezhez tinao hamañairovaisoohoek am mañairovai sohom. Met ni nemaz zait tatloporï nanameñivoz zut paru parumauhö nae nap zakeptat loporizaromanohopan. Tohopanenneparunañhoneohem.” Pot Iesu pim Papapun mañ mañat bon tah.

18Ñai abanari emat Iesu bahMatiu 26:47-56; Mak 14:43-52; Ruka 22:47-53

1Met Iesumañeo pot hat bon tahapuh pimmañairooh-abanarinañ tapurah er horat Kidron iv gup porih ñaratkarom Oliv ziñ ñedehan heh-dañ povok helah. 2 Metparu Iesunañ honeo poek orah rezah sat togü manat heh,povoz Zudas ñai abanarin mañairapanen bapanez popparum togü manooh-ham poraz pi hodad heh. 3 Povozaban anumaihol bareñ elat mañaroohariz ahorir Parisiabanarihö Zudasin mañahan pi aban tup ahomakez koravmeñehan heh-porir ñai aban nari baviit ñaitü bahapuhhavoñ rañizat bat Iesu sat hehaekaz hat emah. 4Met Iesupiihmetapanezavoz hodad hatat heh, povoz ñai aban poriemahan pi etet parum nakoe haret epat mañah, “Eroholae, ari tairapuz mel tovai emameg?” 5 Pot at maña-han paru ñetï hañiv epat mañah, “Met dei Iesu Nasaretzeitakanañapuz melahar ev emameg.” Pot mañoohan

Zon 18:6 83 Zon 18:14

Zudas pi ñai abanari bavizat emah-pop parunañ honeorouvat het etet heh. Tahan Iesu epat mañah, “Ne tapupev.” 6 Pot haovaiam paru maot aviam zaur kotï kotïhon ravat hamarah hor orah. 7 Tahan pi parun maot atmañah, “Met ari tairapuz mel tovai emameg?” Pot maotat mañahan paru epat hah, “Iesu Nasaret zeitakanañapuzdei mel tovai ev emameg.” 8 Pot hahan Iesu epat parunmañah, “Met ne tapup ev pot arin haañoh. Met arinemaz mel tovai emameg, povoz aban nenañ dei kararhez-eperi meepeken sap.” 9 Met pi garos epat Papapunmañ hamañah, “Aban nem ev naneñin hez-eperihanañnap horï naravotü.” Met Iesu garos pot mañ mañahavozhomet paru meepanen sapanez ñai aban porin mañah.

10 Pot mañovai Saimon Pita pim en raves elevok mee-han hehaek bat aban anumaihol bareñ elat mañarooharizahopuz gog aban napuz abataoMalkas popuhazmenahanbazei manahan hat kap giñasitï poe men elah. 11 TahanIesu Pitan epat mañah, “Met nem Papap kakam tapuvhatevetemaz nañahan hezaek nem haitokor nemerizekezhat okat ni tameñi? Evo, met nim en raves pim elevokmeeñin hehaek maot mee.”

Iesu Anasihaz basah-ñetiv12 Met pot tahan paru ñai abanarir parum ahop, ma

Zuda pei du pori Iesu bat birepenañ demahapuh 13 paruaban Anas pi garos aban ahop ravat hehapuhaz hat basah.Met aban ahö pop Iesu pot metah-krismas povok pi erhor ravahan pim ab lelamap Kaiapas pim urutak rouvataban anumaihol bareñ elat mañaroohariz ahop ravat heh.14 Met Kaiapas popuhö garos pim Zuda modarin epathamañahan heh, “Met aban hon nenap ñomapanen dariañarab modari map tin hek,” pot hah. Met aban pothahapuz ab lelamap Anas popuhaz paru Iesu basah.

Zon 18:15 84 Zon 18:23Pita Iesuz bavai hah-ñetivMatiu 26:69-70; Mak 14:66-68; Ruka 22:54-57

15 Met Iesu Kaiapasiz zeimakeh basahan Saimon Pitarmañairooh-aban mod nap parup houloñariv Iesur abanporiz tokat sooh. Met Kaiapas aban ahö pop pimañairooh-aban Pitanañ sooh-popuz hodad, povoz abanpop parunañ honeo kohat zei romevok sah. 16 TahanPita iñidoh romevoz haitokoroh totoi rouvat hehanmañairooh-aban mod pop maot berevat añ haitokorozkorav ravat hehapun mañahan Pita amun kohat romevoklokovaiam, 17 añ popuhö Pitan etet epat at mañah, “Metni aban okopuz nañairooh-aban napu?” Pot mañahanPita epat mañah, “Evo, ne patap ev.” Pot hat kohatsah. 18Met porah zeis tamar ahov tooh, povoz parum zeiahomakez pei duholor as rohol itiñad mañarat rouvat hetbarai ñaroohan Pita honat paru honeo rouvat het baraiñarooh.

Anas Iesun toohavoz at mañahMatiu 26:57-68; Mak 14:53-65; Ruka 22:66-71

19 Met pot barai ñarohot hehan Anas aban ahö popepat Iesun mañah, “Met aban ninañ honeo emooh-porizñetiv, ma ni añarabon mañovai emooñ-ñetï povokarobar nañeken ne hatevetem.” 20 Pot mañahan Iesu piinñetï hañiv epat mañah, “Met ne iz ravat kilam ñetï povañarabon namañ, oñ orah rezah Godiz tup ahomakeh,ma darim topour zeiñik añarab topouramahaek lokatourah mañovai emooh. 21 Oñ ni añarab ñetï pov hat-eveteoharin at mañeken paru hat havetet hodad haravathezari okeg, paruhö niin bar nañap, oñ tairaiz ni neenok at nañeñ?” 22 Pot hahan parum pei du nap rouvathehaekanañ Iesu marasinañ urat pot mañah, “Tairaiz niaban anumaihol bareñ elat mañaramahariz ahö okopunhorï okov mañeñ?” 23 Pot hahan Iesu epat mañah, “Met

Zon 18:24 85 Zon 18:29ne ñetï tinao ev mañohog, horï tairao hahon ni hatevetetne noureñ-pov bar haken hatevetek, ma betezam ni nenoureñi?”

24 Pot Iesu aban popun mañah. Oñ Iesuz marañikbirepenañ demahan hehatam am hehan Anasihö abananumaihol bareñ elat mañaroohariz ahop Kaiapas popuzzei girü hehavokaz meehan basah.

Pita Iesuz maot bavai hahMatiu 26:71-75; Mak 14:69-72; Ruka 22:58-62

25 Pot toohan Saimon Pita pi itiñadek barai ñarohotrouvat hehaek, paru itiñadek heh-mod pori piin etet epatat mañah, “Erom ae, met ni aban akapuz nañairooh-abannapu?” Pot at mañahan pi maot bavai hah. 26 TahanPitahö hat kapoe men elah-aban popuz kapotak nap piamun aban anumaihol bareñ elat mañaroohariz ahopuzgog abanap ravat heh-popuhö epat piin atmañah, “Met nipinañ Oliv ziñ ñedehan hezaek heñin ne niin et nereehötapupu?” 27 Pot hahan Pita maot epat mañah, “Evo, modnapuz ok ni hameñ.” Pot haovai tapurah hohor bizap ñeohah.

Iesu Pailat ahopuhaz basahMatiu 27:1-2,11-14; Mak 15:1-5; Ruka 23:1-5

28 Met pot tahan zeit al teevai soohan paru maot Iesubat Kaiapasiz zeimak betet gavman aban ahop Pailatpopuz zei ahomakehaz basah. Met paru Zudahol añarabpatariz zeiñik nalokotuz ah ñeo hahan heh, povoz parupot homeh, Ganö dari kohat Roma pat okopuz zeimakehlokakapuh darim ah ñeo elakan horiv darih berevapanenzeirevai darimeri meñizoohavoz homet* anumair gipizrekot nain hek hezag. Pot homet zei ahö pomakeh nalok,29 oñ iñidoham hehan Pailat Roma aban ahö pop berevat* 18:28: Pavar 28 -Met parum pot toohavoz abatao Pasova mañooh.

Zon 18:30 86 Zon 18:37epat parun at mañah, “Met aban meegin kohat emah-okop horï tairao tahan ari ñevok bizat ev bat emeg?”30 Pot at hahan paru epat mañah, “Aban okop horï naonatatin dei nihaz pi bat naem teg narab.” 31 Pot hahanPailat parun epat mañah, “Povoz pi maot basat arimauhöarim ñetï kateñir ah ñeñ hahan hezan hameg-poñizhomet pim horivoz an tat hat hatevetei.” Pot hahan paruZudahol epat mañah, “Tin ok hañ, oñ ni hodad, deihöaban napuz, ‘Ni horï teñ, povoz dei ni ur noñomak,’ pothat ur ñomakaz nonor bon, oñ ari Romaholohö dei pot takhezavoz non poorö merizegin hez.” 32Met Iesu pimauhögaros aban patarihö pi ur ñomapanez ñetiv mañoohavozrotapuv ou ravapanez Zudahol pot hah.

33 Met pot hahan Pailat maot pimamakeh lokaha-puh Iesuz as hahan zei girü modavok basat meñehanhehaekanañ pim nakoe bat emahan epat at mañah, “Metni Zudaholoz aban ahopu?” 34 Pot mañahan Iesu epathah, “Met nim homevokam ñetï okov neen at nañameñi?Ma aban mod narihö nemaz okat nañahan ni hatevetetneen at nañameñ?” 35 Pot hahan Pailat epat mañah, “Ae,ne Zuda aban bonop eveg, tair tat nem homevokam atnañom? Oñ nimauzarir arim aban anumaihol bareñ elatmañaramahariz ahorihö ni navat nehaz emahag, ni tairteñin paru ni neeh bat neemah?” 36 Pot hahan Iesu ñetïhañiv piin epat mañah, “Met ne ahop ravomaz pov hameparahazao bon, oñ ne ahop ravomaz pov ham epara-hazavozatin nenañ honeo emamah-pori ne neñizapanezñai tahan Zuda iñidoh hez-okori ne nanav tah narab. Oñrotap ne ahop ravomaz pov ham eparahaz bonov, povoznemeri ok nemaz ñai nat.” 37 Pot hahan Pailat epatmañah, “Kar, met okat hañin ne hatevetehon ni abanahop, pot nim ñetiv ou ravah.” Pot hahan Iesu epat hah,“Rotap ne ahop ni ok hakañ. Met ne ñetï rotapuv haovaisohomaz nem nonop navatahan ham eparah emooh. Met

Zon 18:38 87 Zon 19:4añarab ñetï rotapuv hatevetevai sohopanez zait tat hez-pori nemñetivon hateveteamah.” 38Pot hahan Pailat piinpot mañah, “Met ñetï rotapuvoz hañ-okov tair batah?”

Iesu ur ñomapanez Pailat hahMatiu 27:15-31; Mak 15:6-20; Ruka 23:13-25

Pailat pot hat iñidoh maot berevat emahapuh paruZudaholon epat mañah, “Met ne hatevetehon aban okopur ñomapanez horï tah-nao ou narav hez. 39 Met darimtamegit orah rezah arimerimeñizahan tin hehavozhomettopourat† gipiz nameg-aliz posik ne aban nap kakamzeimakeh hezaekanañ ari hamegin baverevamoh, povozpei povozhomet gipiz nohopekez eparahne ari Zudaholozaban ahö okop baverevom, ma mod nap baverevomazari zait teg?” 40 Pot at mañahan paru maot ñeo ñarahhat epat hah, “Evo, pi am hepanen urapan, oñ Barabasbaverev meeken sap.” Met Barabas hah-pop pi añarabmodari menovai parumotü givogï boohap ok, oñ potañarab hahan pop baverev meehan sah.

191 Pot hahan Pailat sat pim ñai abanarin mañahan paru

Iesu bat birepenañ urah. 2 Tahapuh paru pi bat pimaz,“Zudaholoz aban ahop ev,” pot hat zu metat bi teñoñinañnarep bat bakoñ rezat koekasiz zut tat pim gagavokmemevizah. Tahapuh aban ahö ravamahariz dim mav tinmeamahariz nap bat pi memeeh. 3 Pot metahan hehanparu honep honep pim nakoe emat epat haoh, “Erom ae,ni Zudaholoz ahopu?” Pot mañat parum marañinañ piurooh.

4 Pot metoohan Pailat kohat hehaekanañ maot iñidohberevat emat paru Zudaholon epat mañah, “Hatevetei,† 18:39: Pavar 39 -Met parum topour povoz abatao Pasova mañooh.

Zon 19:5 88 Zon 19:11

met ne hatevetehon pi ur ñomapanez horiv bon, potari hodad tepekez ne pi ev baverevoman iñidoh arihazemapanen etepek.” 5 Pot mañahan Iesu ñai abanarihö biteñoñinañarep gagavok memevizahan heh-poreper dimmavap amunmemeehan hehatamhehan berevat emahanPailat parun epat mañah, “Etei, aban epopuz añohopev.” 6 Pot mañahan paru aban anumaihol bareñ elatmañaroohariz ahorir parum irih korav ravat heh-naripiin etet kezao epat hah, “Akap zirah ur ñomap, zirahur ñomap.” Pot haohan Pailat parun maot epat mañah,“Met pi horï tairao tahan ari okat hameg-povoz kapotazne hodad nat, oñ arimauhö bat zirah ur ñomei.”

7 Pot mañahan paru Zudahol ñetï hañiv piin epatmañah, “Met deim ah ñe nao pot hahan hez, Met napepat hapan, ‘Ne Godiz rop ev,’ pot hapanez pop pi urñomei. Pot hahan hez, povoz aban akap pi deim ah ñeohahan hez-tapuv elat pi Godiz rop pot haohap akeg, piur ñomapanezap ak.” 8 Pot paru hahan Pailat povonhatevetet pim ñaihet tat heh-pov map ahö ravah. 9 Tatpi Iesuz kapotaz basat em tah, povoz pi bat maot kohatpim zei ahomakez giruvok parup honeo lokat piin epat atmañah, “Met ni taekanañ emeñipuz paru okat hamah?”Pot at mañahan Iesu ñetï hañiv nak, oñ am heh. 10 TahanPailat maot piin at mañah, “Erom, met ni tair homet neenñetï hañiv nanañ, am hez. Met ne ba neverevoman sekezaban ahö tapup ev, ma mañoman zirah ur noñomapanezamun haomaz tapup ne ev, povoz met ni hodad nata?Tat neen ñetï hañiv ni nanañ hez.” 11 Pot hahan Iesuñetï hañiv piin epat mañah, “Met Godihö ni hameñ-okopev hamarah ahop ravat hekez ba ou navatat neñehanhez, povoz niuhö rekot ba neverevekë, ma mañeken urnoñomapan. Oñ piuhö ni ba ou navatat naneñitin ni ahopnarav, am heñ narab. Met aban tairapuhö ne navat ninanah-aban popuz horiv ahoampiitï ok hez, oñ niitï horiv

Zon 19:12 89 Zon 19:16aviam ok hez.”

12MetpotmañahanPailat povonhatevetet Iesu bavere-vat meepanez nonoroz mel tooh. Tahan Zudahol kezaopot haoh, “Met aban nap pimauhö, ‘Ne arim aban ahopravoh,’ pot hahopanez pop Sisa ari Romaholoz aban ahopritou metapan hezavoz Sisa pimaz kaev ravapan, povozaban akap, ‘Ne arim aban ahop ev,’ pot hamahaek ni pibaverev meeken sapan, povoz ni Sisa popuz gog abantinap ravat naketü.”

13 Pot mañahan Pailat hatevetet Iesu maot baverevatsat dorovok hel pan kakañ hamarah bizahan hehaek Ibruñevonañ Gabata mañooh-poek basat meñeh. Tat Pailat piRoma gavman ahop toutat añaraboz ñeñ hatevetet ba oñbatooh-tek potak toutah.

14 Met pot tah-porah paru Zudaholoz biñ ravat gipiznohopanez aliz poñiz garosikas zeirevai al tezapan, pothomet aliz irih posik anumair gipiz nohopanez-potüniania tat bizapanen oraepanez alizas ok. Met gitaprevah heloohan Pailat toutat hehaekanañ Zuda aban ahöporin epat mañah, “Arim aban ahopun etei.” 15 Potmañahan parumaot kezao epatmañooh, “Evo, akap basatzirah ur ñomap, zirah ur ñomap.” Pot mañoohan Pailatparun epat mañah, “Met ne mañoman arim ahö epopur ñomapanez ari zait tegi?” Pot at mañahan abananumaihol bareñ elat mañaroohariz ahori epat hah, “Metdeim aban ahö nenap Sisa ok hez.” 16 Pot hahan Pailatparum zaitivok Iesu zirah ur ñomapanez ahoamhaohavozhatevetet betezam gu hahan paru ñai abanari Iesu zirahurapanez bat sah.

Iesu zirah urah-ñetivMatiu 27:32-44; Mak 15:21-32; Ruka 23:26-43

Zon 19:17 90 Zon 19:2417 Met sooh-porah Iesu pimau pim zir manahan ñelet

zei pot betet ham naraz abatao Gag Hatai pot mañooh-porahaz basah. Met Ibru ñevonañ ham poraz abataoGolgota mañooh. 18Met poek paru Iesu basat zirah bizaturah. Tat abannañariv pinañhoneonapokatasitï zi porahurat nap epatasitï zi porah bizat urahapuh paru balei hatbavareñah.

19 Met Pailat garos zi nasik ñetiv epat menat manahantokorah pim gagavoz revah terimarah urahan heh,Iesu Nasaret eitakanañap, paru Zudaholo aban

ahop ev.20 Met Pailat ñetï pov Ibru ñe povonañ, ma Roma ñepovonañ, ma Grik ñe povonañ menahaek urahan heh.Met Iesu urahan heh-poek Zerusalem zei ahö potaz to-toi, povoz paru Zudahol ahoam emat menahan heh-ñetïpovon etet rekö haoh. 21Pot tahan hehan aban anumaiholbareñ elatmañaroohariz ahori kaev ravat sat Pailatin epatmañah, “Ni tairaiz zisik, Zudaholoz ahop ev, pot meneñinhez? Oñ baolat epat men, Met aban epop pimauhö epathaoh, ‘Ne Zudaholoz ahop ev,’ pot haohap ev, pot men.”22PotmañahanPailat ñetï hañiv epatmañah, “Met neñetïakao hamenohon hez, povoz nemaot ba naolotü, oñ am sahepan.”

23 Met paru ñai abanari Iesu zirah urahan hehan pimdimihol bahapuh gamö reet orañ 4 biivai sat nap nimnem bah. Met pim dim tovep elat birepenañ putputnamee, oñ tovep orahan hehatam meehan pim eñañiker horat heh-pop amun bah. 24 Tat paru ñai abanarietet pot nae nap mañah, “Dari dim epop ba nakelotü, oñheleñinañ ekerë nao tohot tairap ritou tapanez popuhöpim dimip bapan.”* Pot hat toutat parum hahat tah. Met* 19:24: Pavar 24 -Met kasiv tamegivoz zut heleñinañ ekerë pov tapanezhah.

Zon 19:25 91 Zon 19:31Baiñetinavoz Tepatak batam pot tapanez epat menahanhez,Paru nem dimihol gamö rezat bapan. Tat paru nem dim

tovep bapanez ekerë nao tapan. Buk Song 22:18Potmenahan hezaek paru ñai abanarihö pot tahanmena-han hez-epovoz rotapuv ou ravah.

25 Met Iesu zirah urahan hehaek totoi pim nonopurnonopuz tetepur Maria Kliopasiz añapur Maria modapMagdala zeitakanañap paru añ pori rouvat het etet heh.26 Tahan pim mañairooh-aban Iesu pimaz ahoam zait tathehap Iesuz nonopunañ parup honeo rouvat hehan Iesuetet pim nonopun epat mañah, “Amai, petev aban okopnim rop ok ravah.” 27 Pot mañat maot aban popun etetepat mañah, “Erom, añ okop nim nonop ok ravah.” Potmañah, povoz aban pop Maria bavizat parup sat pimzeimakeh meñet korav heh.

Iesu ñomah-ñetivMatiu 27:45-56; Mak 15:33-41; Ruka 23:44-49

28 Met Iesu pot tah-porah epat hodad ravah, Nem gogmapoñ ev bavon havatoh. Pot homehapuh, met batamBaiñetinavoz Tepatak menahan hez-povoz rotapuv ouravapanez hat pi pot hah, “Ne ivovoz netamah.” 29Pot ha-hanmet ñerë oraeh-navok bain iv sepeleomañar bizahanhehaek paru pun nar bat iv povok meehapuh zi isop porbat bavorë manat Iesu napan hat bat emmanah. 30TahanIesu nahapuh pot hah, “Ev nem gogot garë hakahö.” Pipot hat pimauhögagao tok riit pulipmeehan sahanñomatmazeo rez badah.

Pim zabelusik kepas bareñah31Met zeirevai anumair gipiz nohopanez aliz ahö poñiz

garosikas al teepan, pot Zuda aban ahori hodad het alizposik aban pori am hepanez paru kaev, povoz sat Pailatinepat mañah, “Ni rekot nim ñai aban nari meeken sat aban

Zon 19:32 92 Zon 19:40urahan hez-poriz eñañ ur rezapanen zuam ñomapanenparum ham heriñ bañizat basapane?” 32 Pot mañahanPailat gu hat pim ñai abanari meehan sat aban Iesunañzirah urahan hehañariviz napuz eñañ garos ur rezat tokatmodapuz eñañ ur rezah. 33 Tat Iesuz eñañ ur rezapan hattat etehan pi hañomah, povoz paru pim eñañ ur narez,34 oñ ñai aban nap kepasinañ Iesuz zabelusik bareñahanpim uvevor uruv berevat er horah. 35 Met pot metahanpim etañinañ eteh-pop ñetï rotapuv ev menah. Met piñetï moregao ev menah bon, oñ tahan etehat ari amunhatevetet barotap batepekez hat pi ñetï rotap epov evmenah. 36-37Met batam Godiz ñetivok epat menahan hez,Pim hat nar ur narezotü. Met ñetï modao amun epatmenahanhez, Abanpi bareñapanez popunañarab etepan.Met ñetï epovokaromenahan hezaek Iesuz hatar ur nareztahapuh pim zabelusik kepas bareñahan ñetï menahanhez-epovokaroz rotapuv ou ravah.

Iesuz heris bavizah-ñetivMatiu 27:57-61; Mak 15:42-47; Ruka 23:50-56

38 Pot tahan Zosep Arimatia zeitakanañap pi Iesuz pimloporih kilam homeo badae batoohap, oñ pi Zuda abanahoriz ñaihet tat pimaz homeo badae batoohavoz ourahbar nak heh-pop pi sat Pailatin Iesu basat bizapanezmañahan gu hah. 39 Met Nikodemas pi batam kuturnatak kil emat Iesunañ ñetiv haoh-pop amun emat paruZosep honeo pim heris bapanez sah. Met Nikodemaszi namedekaroz tik ulagï tinavonañakaro bahoneo batatmatut tahan heh-pov ahoam pim honoñaiv 34 kilogram†pot hehao bat emah. 40 Tahapuh aban poñariv Iesu batZuda parum ñomamahari basat bizapanez hat tamahatzimedekaroz tik tin navokaro pim herisik ur memelat† 19:39: Pavar 39 -Met añ napuz ad ki baruapanen honoñai ahö hepaneza-voz zut ok heh.

Zon 19:41 93 Zon 20:9givoñinañ el hatah. 41Met paru Iesu zirah urahan hehaeknakoe ziñir zibuñ ñedehan tin heh-ham porah hel puimagei naorömenahanheh,met hel pui poorohparu garosñomah-mod nap poek basat naviz. 42 Met parum gogotnatotuz pov totoiam ravah, povoz parup pot hah, “Darimgogot natotuzao ev totoi ravahag, zuam beken deip helpui totoi evmenahanhez-okoroh basat bizopain.” Pot hatparup hah-taput tat basat kohat lokat bizahapuh berevathel ahos bat torop metat sah.

20Iesu maot birirï ravahMatiu 28:1-8; Mak 16:1-8; Ruka 24:1-12

1 Met basat bizahan oraehan Sande aliz pos maok alteevaiam Maria Magdala zeitakanañap hel puioroh ematetehan hel ahos bat torop metahan hehaek tez betehanoraeh. 2 Tahan pi etehapuh Maria pop zuam borouratporü hat emahapuh pim mañairooh-aban Iesu pimazahoam zait tat hehapur Saimon Pitahaz hat maot ematparupin epat mañah, “Eroñariv ae, met paru darim Amiphel puioroh kohat bizahan hehaek dei sat etegin bonog,basat mod naek bizahan oraez, ma tair? Povoz dei unun.”

3 Pot hahan pim mañairooh-aban popur Pita honeoporü hat hel pui pooroh kohat etepanez sahapuh, 4pi Pitabetet garos ravat sahapuh hel pui pooroh 5 kohat nalok,oñ am iñidoh rouvat het tok riit etehan giv nenañ oraeh.6 Tahan Saimon Pita tokat emoohaek haret pi kohat lokatetehan giv nenañ oraeh, 7 met Iesuz gagavok giv bapotïurahan heh-por giv modañinañ honeo naoraez, oñ pimgagaih main bapotï urat bizah-poekam oraeh. 8 Tahanabangaros emat hehapuhon lokat etet,Met Iesuñomahanev bizahan hehaek maot bal hakah, pot homet barotapbatah. 9 Met garos Iesu ñomapanezaekanañ maot bal

Zon 20:10 94 Zon 20:18

hapan, pot menahan hez-pov parup rekö haohaek hodadnat, oñ am het hel puioroh lokat eteh-porahahoh paruphodad ravah. 10 Tat parup zeitak maot borourat sah.

Maria Iesun etehMatiu 28:9-10; Mak 16:9-11

11 Tahan Maria maot emat hel puioroz iñidoh rouvatiñ hahot het tok rizat kohat eteh. 12 Tahan enzol dimaerañariv meet hehañariv Iesu bizahan oraehaek napgagaiz oraehaek, met modap eñañiz oraehaek tat paruptoutat heh. 13 Tahan Maria etehan enzol napuhö epat atmañah, “Eñarim ae, ni tairaiz iñ hameñ?” Pot mañahanpi parupin epat mañah, “Met paru nem Amip bat sat naekbizahan ne ev emat mel tat pimaz iñ hamoh.” 14 Pot pihaovai teritanañ havoe tat pi Iesu rouvaehan eteh, oñMaria, Pi Iesu ev, pot pi hodad nat. 15 Oñ am hehanIesuhon piin epat at mañah, “Eñarim ae, tairapuz ni meltat iñ hameñ?” Pot mañahan pi epat homeh, Aban epoppetï ham eparaz koravop ev, pot homehapuh pi epat piinmañah, “Erom, niuhö nemAmipuz heris naek basat biiñinheza? Povozni basat bizeñinhezaekaz badedenañekennesat bom.” 16 Pot mañahan Iesu piin epat mañah, “Maria.”Pot pim abatao haovaiam Maria pim ñevon hatevetetzuam hodad ravat havoe tat Ibru ñevonañ epat mañah,“Rabonai.” Met ñe mañah-povoz kapot ev, Añairameñip.17 Met pot mañahan Iesu epat mañah, “Met petev nenem Papapuhaz nahel, povoz ni neeh navotun, oñ ni satnemaz homet hezarin nem ñetiv epat mañ, ‘Iesu God pimPapapuhaz helapanez tah, met God pi amun arim Papapok.’ Pot parun sat mañ.”

18Met pot hahanMaria Magdala zei potakanañap ematparu Iesuz mañairooh-abanarin epat mañah, “Met nedarim Amipun et hareohö.” Pot mañat Iesu Papapuhazhelapanez mañah-ñetï pov pi parun bar mañah.

Zon 20:19 95 Zon 20:25Mañairaholoz ñaravatak ou ravahMatiu 28:16-20; Mak 16:14-18; Ruka 24:36-49

19 Met aliz posik gitap bañodahan kutur manahan pimmañairooh-abanari honeek topourat het ganö Zuda abanahori paruhoz bat urapan hezavoz paru ñaihet tahapuhparum zei haitokor merizat map badao hah. Tat hehanIesu parum ñaravatak ou ravat rouvat parun epat mañah,“Ari lop tinarizaronañ hezei.” 20 Pot mañat pim marañirzabelusin mañairah. Tahan paru piin etet pimaz ahoambiñ ravah. 21 Tahan pi maot parun epat mañah, “Ari loptinarizaronañ hezei. Met Apai ne nemeehan erohovoz zutne ari honep honep emeeman nem gogot tovai sohopek.”22 Pot hat pim gizasikanañ pulio paruh pul men memee-hapuh parun pot mañah, “Ari Godiz Pul Tinap arimloporizaroh bahorë hat hezei. 23 Met ari añarabon, ‘Godarim horiñ ok ol haveteh,’ pot mañohopeken God parumhoriñ ol betehopan. Oñ tairarin, ‘Evo, arim horiñ aritï amhez,’ pot mañohopeken God poriz horiñ ol navetetü, oñam hepan.” Pot pi parun mañah.

Tomas Iesun eteh24Met Iesu pimmañairooh-abanarih emah-porah paru

porihanañ nap pim abatao Tomas Didimas pop paru ho-neo nakez. 25 Povoz pi soohaekanañ maot emahan parumodarihö epat piin mañah, “Met ni sooñin darim Amipemahan dei et hareeg.” Pot mañahan Tomas pi parunepat mañah, “Evo, petï ari ok moreg ne netameg, oñ nemetañinañ pim marañik ñirihol urahaek mor moroñin etetnem marapunañ ut urom, ma pim zabelusik bareñahaeknem maras meet bagi tom, povozahoh rekot ne pimaz,Rotap pi bal hakah, pot homem. Oñ ne pot nat tom, povozarimnañameg-okovoz ne barotapnavatotü.” Pot pi parunmañah.

Zon 20:26 96 Zon 21:126 Tat hehan Sande modavok pim mañairooh-abanari

maot kohat Tomasinañ honeo topourat haitokor mer-izat badao hat hehan Iesu parum ñaravatak maot ouravat rouvah. Tat pi parun epat maot mañah, “Ari loptinarizaronañ hezei.” 27 Pot mañat Tomasin epat mañah,“Met ni ev nem marañin eterë. Tat nim maras meekenev emat nem marañik mor moroñ hezaek ut nourapanennim maras maot ev nem zabelusik navareñahaek meetbagiz tekepuh ni nemaz lop houlorizaronañ het barotapnavat tameñ-pov bon tap. Tapanen ni nemaz pot homekë,Rotap pi bal hakah.” 28 Met pot haovaiam Tomas zuamepatmañah, “Rotapni nemahopGodhakez.” 29Pot hahanIesu epat mañah, “Met ni neen etet nemaz homeo badaebateñ, oñ añarab tairari neen et nareamhet nemazhomeobadae batapanez pori biñ ahov ravat hep,” pot mañah.

Ñetï menah-epeñiz kapot ev30Met Iesu gog ahö navor nao toohan pim mañairooh-

abanari eteoh, oñ ñetï poñ ne map tep epatak namen.31Met ñetï map nem menovai emooh-epovoz kapot epathez, Met ari Iesuz homeo badae batat epat homehopek,Rotap pi Godiz rop, Kristo meepanen erat eñizapanez auhahan hehap ok. Met ari pot homepekepuh pimaz homeobadae batohopek, povoz ari pim kezavok pohao tin hethepek. Met ari pot tohopekez homet ne ñetï epeñ evmenooh.

21Pim mañairoohari 7 Iesun eteh

1Met aliz nañ bon tahan tokat pim mañairooh-abanariiv havë ahö navoz abatao Taiberias* pot mañooh-povoz* 21:1: Pavar 1 -Met Galili iv havevoz abat modao Taiberias pot mañooh.

Zon 21:2 97 Zon 21:11totoi sat hehan Iesu ñomahaekanañ poek maot ou ra-vat tah-ñetiv ev. 2 Met Saimon Pitar Tomas Didimasir,Nataniel pi Galili zeisik Kena zei potakapur, Sebedizroñariv, ma Iesuz mañairooh-aban modañariv paru ho-neo heh. 3 Tat Saimon Pitahö bal hat paru modarin epatmañah, “Ne pisihol bovai somaz ev toh.” Pot hahanparuhoz epat hah, “Met dei amun ninañ honeo darisak.” Pot mañahapuh paruparo sat bout natak helat hetkuturutak sohot ki deveñ pisihol holapanen bapan hat ivhavë ahö povok betevai ahoam sat em toohapuh paru pisnari nav, 4 oñ betezam soohan zeit al tezahan gitap mageiberevovai Iesu iv havë povoz gaorevok rouvat heh, oñpimmañairooh-abanari piin etet, “Tairap ak hez, batah?”pot hah. 5 Tahan Iesu parun epat at mañah, “Erohol,ari pisihol nava?” Pot mañahan paru piin epat mañah,“Evo, bonon dei upaiam ev emameg.” 6 Pot hahan pihoenepat mañah, “Kar, povoz ari boutitak hezaek arim margiñañitihanañ ki deveñ maot bat betei. Tat pisihol okbepekeg.” Pot mañahan paru pim hahat tahapuh pisiholahoam holahan ki deveñ beri hat revah bavizapanez paptah.

7 Met pim mañairooh-aban Iesu pimaz ahoam zaittat heh-popuhö Pitan epat mañah, “Erom ae, darimAmip akeg, eterë.” Pot mañahan Saimon Pita hatevetetpim dimip tez bizat pisiholoz gogot toohaek zuam maotbameet kohat iv havevok ar meñet Iesu rouvaehaekbavizapanez hat sah. 8 Tahan mañairooh-aban modariboutitak emat ki deveñik pisihol ahoam holat hehaekboutitanañ karar iv havevozañ berihar emohot gaorevoztotoi 90 mitaz zut het poekanañ beri hah. 9 Tahapuhparu gaorevok em berevat etehan it nañad ñadoohaek pisnari arö tahan ñadoohan berë nañ amun bizahan oraeh.10 Tahan Iesu parun epat mañah, “Arim pis begirihanañnari bat emei.” 11 Pot mañahan Saimon Pita revah

Zon 21:12 98 Zon 21:18boutitak helat ki deveñ havevokanañ gaorevotï beri hatemah. Met ki deveñik pis ahorihar holat beo rezat hehanbat rekö hahan sat 153 ravah, oñ ki deveñ por naur hehanparu etehapuh home midin tah. 12Tahan Iesu parun epatmañah, “Ari emat gipiz nei.” Pot mañahan paru, DeimAmip ok, pot homeh, povoz paruhanañnapuhö, “Ni tairapok?” pot piin at namañ, oñ am heh. 13 Tahan Iesu berënañir pisihol bat paru manahan nah.

14Met pi ñomahaekanañ maot bal hat navokaro parumetañik ou ravahan eteh, met iv havevoz gaorevokmaot ouravah-povonañ honeo ravahan navokaro nao ravah.

Iesu Pitan mañahat ev15 Met paru gipiz nat garë hahapuh Iesu Saimon Pitan

epat at mañah, “Saimon Zoniz rop ae, met ni nem gogaban eperi ritoumetat nemaz ahoam zait tat loporï nanatheza?” Pot mañahan Pita epat hah, “Gu, nem Amip nihodad, ne nimaz ahoam zait tat hez.” Met pot hahanIesuhoen maot epat mañah, “Povoz aban koravop pimsipsip roholoz korav hezavoz zut ni nem añaraboz koravravat gipiz manohoz.” 16 Pot mañat Iesu piin maot epatmañah, “Saimon Zoniz rop, ni nemaz zait tat nim loporïnehar nanat heza?” Pot mañahan Pita epat hah, “Gu,nem Amip ni hodad, ne nimaz zait toh.” Pot mañahanIesu maot epat mañah, “Povoz nem añaraboz korav ravathez.” 17Met navokaro mañat maot modao epat at mañah,“Saimon Zoniz rop, rotap ni nemaz zait teñi?” Pot maña-hannavokaro nao atmañahavoz Pita pim loporih honoñaitat pi Iesun epat mañah, “Met nem Amip, ni nonair naimapotuz tin hodad hez, povoz ne nimaz zait tat hezavozni amun hahodad.” Pot mañahan Iesu epat hah, “Ni nemañarab gipiz manohoz.” 18 Pot mañat maot epat mañah,“Met ne rotapuam epat nañoman ni hatevet. Met nigoerah dimihol meet nimauz zaitivok sat em tohot petev

Zon 21:19 99 Zon 21:24

am tameñ, oñ nem marañiz navat nedemahan hehovozzut ni tokat aban añavaip ravat heken nim marañiz abanmodapuhö navat nedemapanepuh nim sekez zait nathekez poek navat sapan.” 19 Met pot mañahavoz kapotepat hez, Met Iesuz bat urahavoz zut modarihö Pita batur ñomapanen Godiz abatao ahö ravohopanez Iesu hometPitan pot mañah. Met pot mañat maot epat mañah, “Metni nenañ honeo emohoz.”

Iesu aban modapuz hahat ev20 Pot mañovai Pita havoe tat etehan pim mañairooh-

aban Iesu pimaz ahoam zait tat heh-pop parupim kosi-marah toutat heh. Met batam pi tapup paru gipiz no-hot heh-porah Iesuz totoi toutat het pot piin mañah,“Nem Amip, tairapuhö ñai abanarin mañairapanen ninavapanez hameñ?” Met potmañah-tapup parupim totoitoutat hehan, 21 Pita piin etet Iesun epat at mañah, “NemAmip ae, aban okop tokat tair metapan.” 22 Pot mañahanIesu epat hah, “Met nim bonov ok nemov, povoz nehö, ‘Piamhepanen ne maot emom,’ pot haom, povoz nemov ok.Met nim modapuz tohopanezavoz neen at nañotun, oñni am nenañ honeo emohoz.” 23Met pot mañahan tokatIesunañ sooh-modari hatevetet kapotaz hodad nat hetaban popuz pot haoh, “Okop nañomotuz hahap ok.” Pothaovai emooh, oñ Iesu pi nañomotuz Pitan namañ, oñPitahoam pimaz at mañah, povozam epat piin mañah,“Met ‘Pi hepanen ne maot emom,’ pot haom, povoz nimbonov ok, nemov.” Pot Pita hodadeo bapanez upaiammañah.

Ñetï metevokaro24 Met ne Iesuz nañairooh-aban tapü epopuhö Iesuz

tovai emooh-ñetï mapoñ hatmenovai emohot ev bon toh.

Zon 21:25 100 Zon 21:25Met dari hodad, ne pinañ honeo het et hareohö, povozñetï rotapuñ ev menoh.

25 Met ev menoh-nen epeñ Iesu tooh bon, oñ modmapotü ahoam amun tooh. Met aban napuhö ñetï poñmap menapan, povoz petï darim ham eparah tep poñbizakan oraepanez mopas rekot bon.

(Iesu ñetiv aban Zoniz menahat nen ev.)

101Baiñetinavoz Tep Tokatit

The New Testament in the Kunimaipa Language of Papua NewGuinea

Nupela Testamen long tokples Kunimaipa long Niuginicopyright © 1989, 2002 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: KunimaipaTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2015-01-26UpdateseBible.org

PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 17 Nov 2018 from source files dated 2 Sep2018d39747ff-5d8e-5f3a-b70c-bc47d226623d