Zelfstudiemateriaal

Module Leidingsystemen

Versie: 1.0 December 2013

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave

Inleiding ............................................................................................................................................................ 1

1. Waterleiding ......................................................................................................................................... 5

1.1 Waterleidinginstallatie ............................................................................................................................ 5

1.1.1 Waterleiding ........................................................................................................................................... 6

1.1.2 Waterleiding buiten ................................................................................................................................ 9

1.2 Gelijktijdig watergebruik ......................................................................................................................... 9

1.3 Waterleidingdiameter bepalen ............................................................................................................. 12

1.3.1 Wachttijd en temperatuur warmtapwater ............................................................................................. 13

2. Gasleiding .......................................................................................................................................... 16

2.1 Gasleidinginstallatie ............................................................................................................................. 16

2.1.1 Gasleiding ............................................................................................................................................ 17

2.1.2 Gasleiding buiten ................................................................................................................................. 18

2.2 Gelijktijdig gasgebruik .......................................................................................................................... 18

2.3 Gasleidingdiameter bepalen ................................................................................................................ 19

3. Verwarmingsinstallatie...................................................................................................................... 23

3.1 Cv-installatie ........................................................................................................................................ 23

3.1.1 Cv-leidingen ......................................................................................................................................... 24

3.1.2 Cv-installatiebuiten .............................................................................................................................. 24

3.2 Cv-leidingdiameter bepalen ................................................................................................................. 24

4. Keurmerk, certificering en persproef............................................................................................... 27

4.1 Keurmerk- en certificering drinkwater .................................................................................................. 27

4.2 Keurmerk- en certificering gas ............................................................................................................. 27

4.3 Persproef water- en cv-installaties....................................................................................................... 28

4.4 Persproef gasinstallaties ..................................................................................................................... 29

5. Buistypen ........................................................................................................................................... 31

5.1 Loden buis ........................................................................................................................................... 31

5.2 Koperen buis ....................................................................................................................................... 31

5.3 Dikwandig stalen buis .......................................................................................................................... 33

5.4 Dunwandig stalen buis ........................................................................................................................ 34

5.5 RVS-buis ............................................................................................................................................. 34

5.6 PVC buis .............................................................................................................................................. 35

5.7 Kunststof- en meerlagenbuis ............................................................................................................... 35

5.8 Thyleenbuis ......................................................................................................................................... 39

5.9 Mantelbuizen ....................................................................................................................................... 40

5.10 Leidingisolatie ...................................................................................................................................... 40

6. Verbindingsmethoden ....................................................................................................................... 43

Inhoudsopgave

Draadverbinding .................................................................................................................................. 43

6.1 43

6.1.1 Verpakkingsmateriaal .......................................................................................................................... 44

6.2 Lasverbinding ...................................................................................................................................... 45

6.3 Zachtsoldeer verbinding ...................................................................................................................... 46

6.4 Hardsoldeer verbinding ....................................................................................................................... 47

6.5 Knelverbinding ..................................................................................................................................... 47

6.6 Klemverbinding .................................................................................................................................... 49

6.7 Lijmverbinding ..................................................................................................................................... 49

6.8 Persverbinding ..................................................................................................................................... 50

6.9 Pressverbinding ................................................................................................................................... 51

6.10 Schuifverbinding .................................................................................................................................. 52

6.11 Overgangsverbinding .......................................................................................................................... 54

6.12 Insteekfitting ........................................................................................................................................ 56

6.13 Elektrolasverbinding ............................................................................................................................ 57

6.14 Groefverbinding ................................................................................................................................... 58

6.15 Explosie koppeling ............................................................................................................................... 58

7. Buisbevestiging ................................................................................................................................. 60

7.1 Montagemateriaal ................................................................................................................................ 60

7.2 Bevestigingsvoorwaarden beugels ...................................................................................................... 63

7.2.1 Uitzetten en krimpen buis .................................................................................................................... 64

7.2.2 Temperatuur buis ................................................................................................................................ 65

7.2.3 Aantasting leidinginstallatie ................................................................................................................. 65

7.2.4 Beugelafstand ...................................................................................................................................... 66

7.3 Beugels en toebehoren ....................................................................................................................... 67

7.3.1 Clickzadel ............................................................................................................................................ 67

7.3.2 Muurbeugel .......................................................................................................................................... 69

7.3.3 Ophangstrop ........................................................................................................................................ 70

7.3.4 Montagebeugel .................................................................................................................................... 71

7.3.5 Dubbele muurbeugel ........................................................................................................................... 72

7.4 Buisgeleidebocht ................................................................................................................................. 76

7.5 Rozet ................................................................................................................................................... 76

Verklarende woordenlijst .............................................................................................................................. 78

Nawoord .......................................................................................................................................................... 79

Inleiding

Module Leidingsystemen 1

Inleiding

Omschrijving van de module

De module Leidingsystemen gaat over het selecteren van leidingsystemen en hun

toebehoren.

Hoofdstuk 1 gaat over de onderdelen in een waterleidinginstallatie. Daarnaast gaan we

in op de buizen die gebruikt kunnen worden. Verder komt ook het buiten installeren van

waterleidingen aan bod en volgt uitleg over het gelijktijdig gebruik van verschillende

tappunten en de diameter bepaling van waterleidingen. Verder volgt uitleg over de

wachttijd en temperatuur van warmtapwater.

Het tweede hoofdstuk gaat over de onderdelen in een gasleidinginstallatie. Daarnaast

gaan we in op de buizen die gebruikt kunnen worden. Verder komt het buiten installeren

van gasleidingen aan bod en volgt uitleg over het gelijktijdig gebruik van verschillende

gasverbruikstoestellen en de diameter bepaling van gasleidingen.

Hoofdstuk 3 gaat over de onderdelen in een cv-installatie. Daarnaast gaan we in op de

buizen die gebruikt kunnen worden. Verder komt het buiten installeren van een cv-

installatie aan bod en volgt uitleg over de diameter bepaling van cv-leidingen

gerelateerd aan de belasting.

In het vierde hoofdstuk worden keurmerken, certificering en persproeven in water-,

gas- en cv-installaties toegelicht.

Hoofdstuk 5 gaat over de verschillende buistypen die Rensa in haar assortiment heeft.

Daarna worden in hoofdstuk 6 alle verbindingsmethoden en het gebruik ervan in

verschillende leidingsystemen toegelicht.

Tenslotte volgt in hoofdstuk 7 uitleg over de verschillende buisbevestigingsmethoden

en de daaraan gerelateerde voorwaarden.

Inleiding

Module Leidingsystemen 2

Gas-, water- en cv-leidingen in een woning

Doelgroep

De module Leidingsystemen is ontwikkeld voor alle medewerkers van Rensa die werken

in de verkoopbinnendienst.

Voorkennis

De module Verwarming algemeen, Cv-ketels en toebehoren, Radiatoren en

convectoren en Vloerverwarming gelden als voorkennis voor de module

Leidingsystemen. Het is daarom zeer aan te bevelen om eerst deze modules door te

nemen en/of de bijbehorende toetsen te maken.

Overige modules

De module Leidingsystemen is een vervolgmodule van de module Verwarming

algemeen.

Het totaaloverzicht met modules op het gebied van verwarming, ventilatie en tapwater

ziet er als volgt uit:

- Verwarming algemeen

- Service-onderdelen

- Cv-ketels en toebehoren

- Radiatoren en convectoren

- Vloerverwarming

- Ventilatie

- Warmtepompen

- Circulatiepompen

- Thermische zonne-energie

- Leidingsystemen

- Diensten Rensa

- Tapwater

- Regelingen

- Inregelen

- Expansievaten en -automaten

- Stadsverwarming

Inleiding

Module Leidingsystemen 3

Doelstellingen

Bij ieder hoofdstuk in dit cursusmateriaal zijn leerdoelen geformuleerd. Deze leerdoelen

zijn opgesteld door een klankbordgroep, de afdeling Categorie Management en de

afdeling Kennis en Innovatie. Aan het begin van ieder hoofdstuk tref je deze leerdoelen

aan.

De klankbordgroep bestaat uit de volgende personen:

- Aad Kooij Breda;

- Alfred Derksen Service- en onderhoudsbedrijven

- Cees Hendriksen Key Accounts

- Nancy Lesterade Doetinchem;

- Patrick Jansen Kennis en Innovatie;

- Peter Knol Groningen;

- René Roosink Zwolle;

- Rudy Schrader Techniek;

- Stefan van Everdingen Categorie Management;

- Valentijn Hulshorst Moordrecht.

Werkwijze en toetsing

Het is de bedoeling dat je dit zelfstudiemateriaal zelfstandig doorneemt. Lees de teksten

en beantwoord de vragen en opdrachten in het materiaal. Controleer je antwoorden aan

de hand van de uitwerkingen. Bekijk ook de genoemde relevante achtergrondinformatie

en filmpjes.

Toetsing

Tijdens het doornemen van dit zelfstudiemateriaal maak je op een aantal momenten

gebruik van het toetssysteem TestVision http://testvision/tv6/. Een instructie over het

inloggen en het gebruiken van TestVision vind je op het DocuCenter, onder het tabblad

TestVision.

Het DocuCenter bereik je op je werkplek via http://172.20.8.136/docuCenter en extern

via http://195.193.35.46/DocuCenter.

LET OP!

De toetsen kun je alleen binnen Rensa maken.

Inleiding

Module Leidingsystemen 4

Voorkennistoets

Voorafgaand aan het doornemen van het zelfstudiemateriaal kun je via TestVision een

voorkennistoets over dit onderwerp maken. De voorkennistoets bevat 15 vragen. Het is

niet verplicht om de voorkennistoets te maken. Er geldt geen tijdslimiet en het resultaat

wordt niet geregistreerd. De voorkennistoets is bedoeld om voor jezelf in kaart te brengen

op welk niveau jouw kennis over dit onderwerp ligt. Bij het beantwoorden van de vragen

mag je de Prijswijzer op het Extranet en alle documentatie van fabrikanten gebruiken.

Zelfstudiemateriaal en oefentoetsen

Na het maken van de voorkennistoets start je met het doornemen van het

zelfstudiemateriaal dat door de afdeling Kennis en Innovatie in samenwerking met de

verkoopvestigingen, categoriemanagement en leveranciers is ontwikkeld.

Op een aantal plaatsen in het zelfstudiemateriaal wordt verwezen naar een oefentoets in

TestVision. Via de oefentoetsen kun je nagaan of je de theorie voldoende hebt

begrepen. Alle vragen in de oefentoetsen zijn voorzien van feedback, waaruit je kunt

afleiden waarom jouw antwoord goed of fout is. Voor de oefentoetsen geldt geen

tijdslimiet en de resultaten worden niet geregistreerd. Je kunt een oefentoets meerdere

malen inzien of maken.

Examen en herexamen

Na het doornemen van het zelfstudiemateriaal volgt een verplicht examen over de

module Leidingsystemen. Je kunt het examen ook direct na de voorkennistoets maken,

wanneer jouw resultaat op de voorkennistoets daartoe voldoende aanleiding geeft.

Het examen kun je in overleg met je leidinggevende via e-mail of telefoon aanvragen bij

de afdeling Kennis en Innovatie.

1. Waterleiding

Module Leidingsystemen 5

1. Waterleiding

Na dit hoofdstuk kun je:

- de opbouw van een waterleidinginstallatie beschrijven;

- uitleggen waar waterleiding geïnstalleerd mag worden;

- beargumenteren welke buizen gebruikt mogen worden in waterleidinginstallaties;

- beschrijven waarmee rekening gehouden moet worden bij het buiten installeren

van waterleidingen, boven of ondergronds;

- benoemen waaraan een verwarmingstoestel moet voldoen wanneer deze

gelijktijdig meerdere tappunten moet voorzien van tapwater;

- de diameter van een waterleiding vaststellen met behulp van een vuistregel;

- uitleggen dat de wachttijd en temperatuur gerelateerd zijn aan de diameter van

een warmwaterleiding.

1.1 Waterleidinginstallatie

Een waterleidinginstallatie begint bij de watermeter. Na de watermeter wordt een

verdeling van groepen gemaakt die bij voorkeur per groep is voorzien van een aftapbare

stopkraan (dit verhoogt de bedrijfszekerheid). Elke koudwatergroep kan zo een bepaald

gedeelte van een gebouw van water voorzien.

De warmwaterleiding wordt geïnstalleerd vanuit een warmtapwater voorraadtoestel naar

de te voeden tappunten.

LET OP!

Eén koudwatergroep mag maximaal uit tien tappunten bestaan. Toestellen met een zeer

groot tapdebiet kunnen een storende invloed hebben op tappunten in dezelfde groep.

Deze krijgen bij voorkeur een eigen koudwatergroep.

Waterleidingen waarop meerdere woningen en/of bedrijven zijn aangesloten moeten in

elke woning of bedrijf afzonderlijk kunnen worden afgesloten, afgetapt en voorzien zijn

van een terugstroombeveiliging.

Drinkwaterinstallaties moeten bij voorkeur zo geïnstalleerd zijn dat de hele inhoud van

het systeem wekelijks ververst wordt.

Het volgende figuur is een woonhuisinstallatie afgebeeld met energiebesparende

toevoegingen. In de installatie zijn naast de reguliere tappunten een zonneboiler en een

douche-WTW opgenomen.

1. Waterleiding

Module Leidingsystemen 6

Waterleidinginstallatie in woonhuis

VRAAG

Een installateur moet in een woonhuis 8 tappunten waarvan er drie gecombineerd zijn

met warmwater aansluiten. Uit hoeveel groepen zal de waterleidinginstallatie moeten

bestaan?

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

UITWERKING

Zoals in het schematische voorbeeld hierboven let men enkel op de koudwater tappunten

en wordt de combinatie met een warm tappunt niet meegeteld als extra tappunt. Er zijn

dus minder dan 10 tappunten. Dit houdt in dat deze installatie op één groep mag worden

aangesloten. Om de bedrijfszekerheid te verhogen is het raadzaam deze installatie in

minimaal 2 groepen op te delen.

MEER INFORMATIE

Meer informatie over Legionella volgt in de module Tapwater.

1.1.1 Waterleiding

Waterleiding mag in kruipruimten, leidinggoten, leidingkokers, leidingschachten en

verlaagde plafonds worden aangebracht. Dit mag hier alleen worden aangebracht indien

reparatie (bij lekkage) en/of vervanging redelijkerwijs mogelijk is.

Buizen mogen slechts in buitenmuren (binnenblad) en dakconstructies worden gelegd als

ze beschermd zijn tegen bevriezing. De temperatuur van waterleidingen mag dan ook

niet tot onder 2 °C dalen.

1. Waterleiding

Module Leidingsystemen 7

Geïnteresseerd in de

trainingsmodule?

Neem contact op met

Innovatie@Rensa.nl !