BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis

Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de

(on)draaglijkheid van het leven.

Alix Kuylen – Psycholoog intensieve behandeleenheid

Susanne Cuijpers – Verpleegkundig specialist GGZ

Binnen en buiten met aandacht verbonden

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

Inhoud

1. Raamkader psychiatrisch ziekenhuis

2. Visie op zelfdoding

3. Acute versus chronische suïcidaliteit

4. Omgaan met suïcidaliteit

5. Wat met de hulpverlener?

6. Wat met de familie?

7. Handvaten

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

1. Raamkader psychiatrisch ziekenhuis

• Ingebed in een breder instellingsbeleid

• Ingebed in een beleid van de zorgeenheid, zorgprogramma

• De richtlijn suïcide preventie

- Kader

- Handvaten

- Oog voor preventie, bespreekbaar maken en een beleid bij verhoogd risico op suïcide

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

Waar of niet waar?

“Een poging is vaak impulsief.”

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

2. Visie op zelfdoding

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

2. Visie op zelfdoding

Kwetsbaarheden

Voorbeschikte kwetsbaarheid oa bepaald door:

• Genetische en neurologische factoren voorbeeld: verhoogde cortisol

• Psychologische factorenvoorbeeld: hechtingsstoornis

Sterk verhoogd risico indien voorkomen in combinatie met bepaalde stressfactoren:

• Vroege (traumatische) levenservaringen

• Sociale problemen

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

Waar of niet waar?

“Wanneer iemand ervan overtuigd is dat hij zelfmoord gaat plegen kan je hem niet op andere gedachten brengen.”

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

2. Visie op zelfdodingBeschermende factoren

• Godsdienst

• Een sterk en steunend sociaal netwerk

• Wens te blijven leven voor naaste(n) en/of huisdier

• Belangrijke plannen in de toekomst

• Angst voor de dood/pijn

• Angst voor de gevolgen van een mislukte poging

• Kwalitatieve en toegankelijke geestelijke gezondheidszorg en effectieve preventieprogramma’s

• Cognitieve stijl en persoonlijkheid: Sociale vaardigheden, zelfvertrouwen, hulp zoeken bij moeilijkheden, openheid

• Culturele en socio-demografische factoren: Sociale integratie, goede relatie met collega’s, goede relatie met andere volwassenen

• Bespreekbaarheid van gevoelens en gedachten

!! 3 aanwezig risico daalt met 70%

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

2. Visie op zelfdoding

Suïcidaliteit is een complexe interactie van neurobiologische, psychologische en sociale factoren,

verschillend bij elk individu

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

2. Visie op zelfdodingTunnelzicht/entrapment

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

2. Visie op zelfdodingTunnelzicht/entrapment

• Hopeloosheid – gevoel in de val, vast te zitten

• Vernauwing – tunnelzicht :

• Beleving van eigen situatie: Gevoel in val te zitten – controleverlies –ziet alleen nog het probleem

• Kijk op eigen mogelijkheden: laag gevoel van zelfwaarde

• Gevoelswereld: negatieve gevoelens (somber, machteloos, hulpeloos,…)

• Tijdsbesef en ruimtebeleving: lijden lijkt eeuwig te duren, geen toekomst

• Intermenselijke relaties: isolatie – contacten verminderen –communicatie verminderen

• Probleemoplossend vermogen: zelfdoding als enige oplossing

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

Waar of niet waar?

“Diegenen die een suïcidepoging ondernemen doen het niet echt.”

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

3. Acute versus chronische suïcidaliteit

1.Acute suïcidaliteit2.Chronische suïcidaliteit

Acute suïcidaliteit Chronische suïcidaliteit

• Massale ondraaglijke pijn

• Angst, gevoel in de val te zitten

• Zwakke impulscontrole

• Hopeloosheid

• Voortdurend sluimerende suïcidegedachten

• Af en toe opflakkeringen• Met onduidelijke aanleiding• Enkel gedachten of ook

pogingen• Vaak bij

persoonlijkheidsproblematiek maar ook voorkomend bij depressie en schizofrenie

• Niet uitsluitend focus op suïcide-uitingen

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

3. Acute versus chronische suïcidaliteit

Herhaalde pogingen

• Doodswens

• Zelfbestraffing

• Prognose

• Bevelshallucinaties

• Zelfbeeld

• Verdoving

• Reactie

• Erger voorkomen

Reactie van de zorg

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

3. Acute versus chronische suïcidaliteit

Vraag naar euthanasie• Dit is geen suïcide

• Vraag naar Euthanasie komt in PZ vaak voor

• 1 behandelend arts moet tekenen, deze consulteert 2 (leif)artsen

Criteria• Verschillende behandelingen geprobeerd hebben zonder resultaat

• Ondraaglijk psychisch lijden

• Handelingsbekwaam

• Meerderjarig

• Een medisch uitzichtloos (ongeneeslijk) lijden hebben

Minstens 1 maand wachttijd tussen aanvraag en uitvoering (bij niet

terminale patiënten)

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

3. Acute versus chronische suïcidaliteit

➢ Welke voor en nadelen zien jullie van een vraag naar euthanasie?

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

3. Acute versus chronische suïcidaliteitVoordelen in het kader van suïcide Nadelen in het kader van suïcide

• Uitbesteding van de doodswens/voor het leven kunnen blijven staan op de afdeling

• Geruststelling voor de patiënt

• Geeft tijd voor behandeling

• Vermindert het risico op suïcide

• Voorspelbaarheid voor omgeving

• Mogelijkheid tot afscheid nemen

• Emotionele belasting van de afdeling/omgeving

• 1 maand is vaak erg kort• Kan de behandeling lam leggen• Criteria van doodswens kunnen

veranderen• Oordeel van

onbehandelbaarheid (opgeven van de hulpverlening?)

• Het bevestigen van uitzichtloosheid/waardeloosheid van de patiënt

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

Waar of niet waar?

“Er zijn altijd signalen zichtbaar voor iemand een suïcidepoging onderneemt.”

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

4. Omgaan met suïcidaliteit

• Volgens de patiënt:

Primair: ondraaglijke psychische pijn

• Volgens de hulpverlener:

Relationele motieven, appèl doen op, wanhoop tonen, anderen beïnvloeden, manipuleren

Begrip voor de ondraaglijkheid, wanhoop, psychische pijn…

• Dit verschil vormt een probleem in de hulpverlening aan suïcidale mensen!!

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

4. Omgaan met suïcidaliteit

• Suïcidaal proces is omkeerbaar

• Contact is belangrijk

• Ambivalentie blijft aanwezig

• Veiligheid inbrengen ≠ beveiligen

• Betrek belangrijke anderen, niet beladen anderen

• OVERLEG met je team

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

4. Omgaan met suïcidaliteit

Ambivalentie blijft aanwezig:

- Wie suïcidaal is, kiest niet voor de dood, wel voor een ander leven

- Suïcide als middel om de situatie te veranderen en niet als doel op zich

- Twijfel blijft tot het einde aanwezig

“Ik dood de pijn in mezelf, en daardoor ook mezelf”

https://www.youtube.com/watch?v=WcSUs9iZv-g

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

4. Omgaan met suïcidaliteit

Contact en gesprek aangaan = enorm belangrijk.

Wat wij trachten te doen binnen behandeling psychiatrisch ziekenhuis:

• Werken aan inzicht (gericht gesprek aangaan, vragen stellen)

• Werken aan uitzicht

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

4. Omgaan met suïcidaliteit

Werken aan uitzicht: hoe doe je dat?

• Functie van de doodswens op een andere manier verwezenlijken

• Lichtpuntjes benoemen

• Wanneer mogelijk vertrouwen in de patiënt uitspreken

• Omgeving betrekken

• Eventueel afspraken maken later in de tijd

• Samen uitwerken van een signaleringsplan

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

4. Omgaan met suïcidaliteit

Werken aan uitzicht: Betrekken van naasten

• Zoveel mogelijk en mits toestemming patiënt

• Rekening houdend met draagkracht van naasten

• Rekening houdend met beroepsgeheim

• Bij aanvang opname nagaan: wie te contacteren bij ernstige gebeurtenissen, moeilijk verloop opname?

• Naasten kunnen op verschillende vlakken rol spelen:

- Zelf info bieden over betrokkene en meedenken over hulp die nodig is

- Hulp bij opvang en begeleiding en bij evaluatie behandeling

- Meer bewustmaking van belang verdere hulpverlening

- Behoefte aan psycho-educatie, steun en hulp (samenleven met heeft grote impact

op naasten)

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

Waar of niet waar?

“Iemand die suïcidaal is, moet je best beveiligen.”

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

4. Wat met beveiliging?

Machtspositie van de hulpverlener

• Niet eenvoudig om over moeilijkheden te spreken

• Angst voor vrijheid beperkende maatregelen

• Belang van de vertrouwensrelatie : alliantie + veiligheid in het bespreken

• Laat zo veel mogelijk verantwoordelijkheid bij de patiënt

• Grenzen van patiënt respecteren.

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

5. Wat met de hulpverlener?

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

6. Wat met de familie?

• Mogelijke reacties

• Spanningen

• Beroepsgeheim

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

Waar of niet waar?

“Over suïcide spreken kan mensen aanzetten tot…”

BethaniënhuisPsychiatrisch Ziekenhuis Binnen en buiten met aandacht verbonden

7. Handvaten

• Neem het aux serieux

• Praat met mensen

• Hulpverlening – doorverwijzing

• Herhaalde pogingen: niet-veroordelende

hulpverlening