ZE BEGINNEN MET EEN ACHTERSTAND EN HALEN DIE NIET IN

Mieke Van HoutteMieke.VanHoutte@ugent.be

uitgangspunt: MASSIFICATIE / DEMOCRATISERING (jaren ’50 en ’60)

na WOII: toestroom van leerlingen in secundair en tertiair onderwijs

oorzaken: 1) demografisch: babyboom2) economisch: meer inschrijvingen door sterke groei scholingsvereisten specialisatie

expansie + differentiatie onderwijs

maar: verhoopte democratisering blijft uit blijvende horizontale segregatie

vaststelling vandaag:

leerlingen met lage(re) ses

slechtere studieprestaties zwakkere studierichtingen studeren minder verder

VERKLARINGEN ZWAKKERE PRESTATIES

initiële verklaring: aangeboren intelligentie

sociologische verklaring: gebrek aan ‘kapitaal’

economisch cultureel sociaal

• economisch kapitaal: financiële situatie

• cultureel kapitaal: waarden en cultuur

- werkomstandigheden ouders waarden(Kohn en collega’s, 1959, 1963, 1969, ...)

- cultureel kapitaal / culturele handicap – leerkrachten!(Bourdieu, 1966, 1970)

- linguïstische vaardigheden (restricted code – elaborated code) (Bernstein 1973, 1975)

• sociaal kapitaal: netwerken / relaties (Coleman, 1987)ook ouderlijke steun

leerkrachten:

* reproductie

* verwachtingseffect

* sociaal-therapeutische doeleinden

10

maar: zwakkere prestaties verklaren niet alles!

overgang van primair naar secundair onderwijsA theoretisch vs. A niet-theoretisch

overgang van primair naar secundair onderwijsLatijn vs. moderne

verklaringen sociale ongelijkheid in studiekeuze

- cultureel kapitaal- sociaal kapitaal- rationele keuze met risicovermijding

situatie: Vlaams secundair onderwijs = hiërarchisch systeem

verschillende onderwijsvormen en studierichtingen gerangschikt volgens graad van abstractie en theorie

gevolg: TSO en BSO onderaan de ladder

kennissamenleving: handenarbeid weinig gewaardeerd

- binnen het onderwijssysteem is T/BSO = falen - T/BSO is vaak negatieve keuze (hoog mikken/SES)

differentiatie-polarisatie

differentiatie het scheiden en rangordenen van leerlingen op basis van academische criteria

polarisatie het ontstaan van twee tegengestelde groepen van leerlingen waarbij de ene groep gekenmerkt kan worden

als pro-school en de andere als anti-school

‘hogere’ onderwijsvormen = status= positieve ervaring

‘lagere’ onderwijsvormen = statusverlies= falen

afzetten tegen het systeem

verwerpen waarden waarop systeem gebaseerd is(namelijk: hard werken en bekwaamheid)zoeken naar alternatieve bronnen van status

resultaat = anti-schoolcultuur

! waterval versterkt dit effect

17

05

10152025303540455055606570

1 2 3 4

Stafledencultuur naar schooltype (1999-2000)

ASO

T/BSO

Stafledencultuur:

1 = academische doelen2 = onderwijsbaarheid3 = vertrouwen4 = discipline

Belangrijk secundair onderwijs:

maken dat kiezen voor technische richtingen

- positieve keuze wordt- geleid door interesses en talenten- niet gestuurd door sociale herkomst

differentiatie behouden maar hiërarchie wegwerken

oplossing: comprehensief systeem – uitgestelde studiekeuze

Vanaf kleuterklas:

- bewust van ongelijke kansen- kinderen niet louter cognitief bekijken- aandacht voor interesses en vaardigheden- oriënteren = proces