Zaken Milieudefensie c.s. tegen SPDC, RDS en andere Shell-maatschappijen

Rechtbank Den Haag, pleidooi 11 Oktober 2012

Achtergrondinformatie

Milieudefensie en vier Nigeriaanse ingezetenen hebben bij de Rechtbank van Den Haag een vijftal zaken

aanhangig gemaakt tegen The Shell Petroleum Development Company of Nigeria Limited (SPDC),

operator van de joint venture met Total, Agip en de Nigeriaanse staatsoliemaatschappij, de huidige

moedermaatschappij van de Royal Dutch Shell groep Royal Dutch Shell plc (RDS), en de twee voormalige

moedermaatschappijen The “Shell” Transport and Trading Company Limited (ST&T) en de Koninklijke

(thans: Shell Petroleum N.V. (SPNV)).

De Rechtbank heeft zich in een tussenvonnis van 14 september 2011 uitgesproken over een verzoek van

Milieudefensie en de vier individuele eisers om inzage te krijgen in een groot aantal additionele

documenten, bovenop de verschillende stukken die de bij de procedures betrokken Shell-

maatschappijen (hierna “Shell”) en eisers zelf al in het geding gebracht hebben. In haar vonnissen heeft

de Rechtbank

• alle verzoeken van Milieudefensie tot overlegging van documenten afgewezen (ten aanzien van

één document heeft Shell aangeven geen bezwaar tegen overlegging te hebben; dit is door de

rechtbank overgenomen),

• bepaald dat de vorderingen van Milieudefensie cs door Nigeriaans recht beheerst worden, en

• bepaald dat Milieudefensie moet onderbouwen waarom SPDC en RDS aansprakelijk zouden zijn.

De vraag die centraal staat in deze procedure is of SDPC en/of RDS aansprakelijk zijn voor de schade

ontstaan door de lekkages. De oorzaak van de lekkages is hierbij van belang (op grond van Nigeriaans

recht is een operator (de uitvoerende oliemaatschappij) niet aansprakelijk voor lekkages die worden

veroorzaakt door sabotage).

Milieudefensie stelt dat Shell aansprakelijk is voor de schade en de vervuiling en meent dat de vervuiling

die is veroorzaakt door de drie lekkages niet is opgeruimd. Milieudefensie beweerde aanvankelijk nog

dat er mensen ziek geworden zouden zijn, maar heeft dat inmiddels ingetrokken.

Sabotage

Shell meent dat de lekkages zijn veroorzaakt door sabotage en heeft dit aangetoond met onder meer

videomateriaal, en officiële documenten van de betreffende Nigeriaanse autoriteiten. SPDC heeft de drie

locaties waar de lekkages hebben plaatsgevonden wel degelijk schoongemaakt. Dit is door de

Nigeriaanse overheid gecertificeerd.

In 2011 overwoog de Rechtbank dat Milieudefensie de stelling van Shell dat de lekkages door sabotage

zijn veroorzaakt, onvoldoende gemotiveerd heeft weersproken. Ook nadien heeft Milieudefensie

nagelaten om aan te tonen dat gebrekkig onderhoud de oorzaak zou zijn van de lekkage. Shell meent dat

Milieudefensie nog steeds niet duidelijk heeft gemaakt welke verwijt SPDC naar Nigeriaans recht te

maken is omtrent de genoemde lekkages.

Milieudefensie stelt daarnaast dat het milieubeleid van Shell ontoereikend is. Deze stelling wordt in zijn

geheel niet onderbouwd. Ook heeft zij niet beargumenteerd hoe dat zou hebben geleid tot de drie

genoemde lekkages. Het milieubeleid van Shell is overigens gebaseerd op internationale standaarden.

Samenvatting van de juridische positie van Shell

Algemeen

• De oplossing van de problemen in de Nigerdelta ligt niet in het voeren van polariserende campagnes

of rechtszaken. De oplossing ligt in samenwerking tussen overheden, lokale bevolking en

oliemaatschappijen; een samenwerking die gericht moet zijn op het bestrijden van de criminaliteit

(waaronder oliediefstal en illegale raffinage) en armoede, het zo veel mogelijk voorkomen van

verdere vervuiling, het verlenen van onmiddellijke toegang in geval van een lekkage en op het

schoonmaken van het gebied.

• SPDC zelf doet wat een verantwoordelijke operator moet doen in de omstandigheden.

• SPDC ruimt lekkages van haar installaties zelfs op als het om sabotage gaat. Van SPDC kan echter niet

verwacht worden dat zij alle olievervuiling in de hele Nigerdelta opruimt. Voor bijvoorbeeld de

olieverontreining als gevolg van de wijdverbreide illegale raffinage in Ogoniland moet een andere

oplossing worden gevonden. Het UNEP rapport heeft voorgesteld daarvoor een fonds op te richten

van tenminste één miljard US dollar. SPDC steunt dit voorstel en is bereid haar aandeel in dat fonds

te leveren.

• In deze rechtszaken gaat om drie concrete lekkages bij Oruma, Goi en Ikot Ada Udo. Alledrie lekkages

zijn veroorzaakt door sabotage. Bij alledrie lekkages heeft de lokale bevolking de toegang

belemmerd zodat SPDC met vertraging de lekkages heeft kunnen inspecteren en stoppen. Alle drie

lekkages zijn door SPDC opgeruimd. Dit is gecertificeerd door de betreffende Nigeriaanse

autoriteiten.

Aansprakelijkheid van SPDC

De vorderingen tegen SPDC hebben geen deugdelijke juridische grondslag.

• De Rechtbank heeft al eerder voorlopig geoordeeld dat de lekkages door sabotage zijn veroorzaakt.

Naar Nigeriaans recht is een operator niet aansprakelijk in geval van sabotage. Milieudefensie

probeert dat beginsel van Nigeriaans recht te omzeilen door haar vordering te baseren op de stelling

dat SPDC onvoldoende maatregelen zou hebben genomen om sabotage te voorkomen, of dat SPDC

de olielekkages niet snel genoeg zou hebben gestopt, of de olielekkages niet goed zou hebben

opgeruimd. Ook voor een dergelijke aansprakelijkheid is onder het geldende recht geen ruimte nu de

lekkages door sabotage zijn ontstaan. Zoals gezegd heeft SPDC ondanks de sabotage toch de

olievervuiling opgeruimd.

De vorderingen tegen SPDC hebben ook geen deugdelijke feitelijke grondslag.

• Milieudefensie doet niets meer dan speculeren over andere oorzaken voor de lekkages en kritiek

leveren op het overlegde bewijsmateriaal, zonder één enkel feit aan te dragen waaruit een andere

oorzaak dan sabotage zou blijken. Het Joint Investigation Team heeft in alle drie de gevallen ter

plaatse geconstateerd dat de lekkage is veroorzaakt door sabotage. Van dat Joint Investigation Team

maken deskundigen van de overheid, vertegenwoordigers van SPDC en leden van de betrokken

gemeenschap deel uit. De conclusie van sabotage wordt ondersteund door de videobeelden en, in

geval van de twee pijpleidinglekkages, de metingen van de wanddikte van de leiding ter plaatse van

de lekkage.

• Milieudefensie stelt verder dat SPDC de lekkages niet goed zou hebben opgeruimd. De autoriteiten

hebben de sanering gecertificeerd en zelfs volgens de eigen milieurapporten van Milieudefensie is de

grond zo goed als schoon.

Aansprakelijkheid van de moedermaatschappijen

De vorderingen tegen RDS, Shell Transport en/of de Koninklijke hebben geen deugdelijke juridische

grondslag.

• Als SPDC niet aansprakelijk is, kan de moedermaatschappij al helemaal niet aansprakelijk zijn.

• Er is ook overigens geen enkele juridische grondslag voor aansprakelijkheid van de

moedermaatschappij, en Milieudefensie heeft niet één uitspraak kunnen vinden op grond waarvan

geconcludeerd zou kunnen worden dat een moedermaatschappij een zorgplicht heeft tegenover de

beweerdelijk getroffenen van de olielekkages.

De vorderingen tegen RDS, Shell Transport en/of de Koninklijke hebben geen deugdelijke feitelijke

grondslag.

• Milieudefensie veegt alle Shell maatschappijen op één hoop en miskent daarmee dat het aparte

vennootschappen zijn.

• De moedermaatschappijen hebben geen enkele bemoeienis gehad en wisten niet eens van deze

lekkages tot de aansprakelijkheidsstelling van Milieudefensie.

Juridisch-technische kwesties

• Shell vindt dat de rechtbank zich alsnog onbevoegd moet verklaren om over aansprakelijkheid van

SPDC te oordelen. Na vier jaar procederen is gebleken dat er onvoldoende reden was om SPDC in

Nederland te laten procederen over kwesties die geen enkel raakvlak met Nederland hebben.

• De individuele Nigeriaanse eisers zijn niet vorderingsgerechtigd omdat zij hun stelling dat zij eigenaar

zijn van land, beplantingen en visvijvers die door de olielekkages beschadigd zouden zijn niet hebben

kunnen bewijzen. Ze hebben zelfs niet goed aangegeven om welk land en welke beplantingen en

visvijvers het zou gaan.

• Milieudefensie heeft, ondanks herhaald aandringen van Shell, tot nu toe geweigerd te vertellen voor

wiens belangen zij in deze procedures opkomt. Daarom kan niet worden nagegaan, zoals vereist is

voor ontvankelijkheid van Milieudefensie, of de belangen van de personen voor wie wordt

opgekomen voldoende gewaarborgd zijn en of die personen wellicht eenvoudig zelf zouden hebben

kunnen procederen. Milieudefensie moet niet-ontvankelijk worden verklaard.

Feitenoverzicht per lekkage en rechtszaak:

Zaak Eisers Gedaagden Dagvaarding Beschrijving Shell standpunt

Oruma Milieudefensie

Fidelis Oguru

Alali Efanga

RDS

SPDC

7-11-2008 Pijpleidinglekkage

26-6-2005

± 400 vaten ruwe olie

Boorgat

Sabotage

Hersteld en opgeruimd SPNV

ST&T

21-4-2010

Goi1 Milieudefensie

Barizaa Dooh

RDS

SPDC

27-4-2009 Pijpleidinglekkage

10-10-2004

± 150 vaten ruwe olie

Zaagsnede

Sabotage

Hersteld en opgeruimd SPNV

ST&T

21-4-2010

Ikot

Ada

Udo

Milieudefensie

Friday Akpan

RDS

SPDC

27-4-2009 Lekkage afsluitklep

Exploratieput

aug 2006 – nov 2007

± 630 vaten ruwe olie

Afsluitklep open

Sabotage

Hersteld en opgeruimd

1 Goi ligt in Ogoniland. In 1993 heeft SPDC de operaties in Ogoniland moeten staken.