WOORDENSCHAT

DR. ANNEKE SMITS

PROBLEEM?

PROBLEEM EN BELANG

Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-SA

OORZAKEN?

Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-SA-NC

OORZAKEN (LEERLING)

• Verschillen in taalaanbod/home literacyenvironment (Hart & Risley, 1995)

• Werkgeheugen (Damhuis, 2014) / continu verspringende aandacht (Wolf, 2018)

• Leesproblemen- weinig lezen

HOEVEEL INVLOED HEBBEN LERAREN

OP WOORDENSCHAT?

• Gemiddeld weinig (7-17% schoolgebondenvariantie door lezen stimuleren, bibliotheekbezoek en tijd voor zaakvakonderwijs)

• Geen of negatief verband met klassikale woordenschatinstructie (Emmelot, van Schooten, & Timman, 2001; Filipiak, 2004; Mason & Krashen, 2004; Stahl & Nagy, 2006)

• Leraren lossen het probleem niet op (Cantalini, 1987; Marulis & Neuman, 2010)

WAAROM HEBBEN LERAREN WEINIG INVLOED?

• Omvang, keuzeproblematiek (Stahl & Nagy, 2006)

• Gerichtheid op losse woorden/betekenissen (toetsen, viertakt, woordenschatlijstjes, placemats)

• Vergeten door onvoldoende interleaving

• Taalarmoede op school (Smits & van Koeven, nd.)

• Methodes

• Mondelinge taal

• AVI – CLIB boekjes

TEKSTKWALITEIT

24 - 28

NIET ALLE BOEKEN ZIJN ZO RIJK

“Mama, ik kom op school geen moeilijke woorden tegen”

Voorlezen geeft kinderen taal die ze nergens anders horenMaryanne Wolf, 2018

Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-NC-ND

HOE WERKT WOORDENSCHAT?

• Woorden maken deel uit van associatief kennisnetwerk

• Actuele verbindingen bepalen betekenis, niet definities

Kintsch & Kintsch, 2005; Stahl & Nagy, 2006

HOE WERKT WOORDENSCHATONTWIKKELING?

• Taal horen in betekenisvolle context, gekoppeld aan ervaring.

• Rijke mondelinge taal in dagelijks leven

• Boeken/teksten/praten over

• Woorden tegenkomen in relatie tot andere woorden

• Herhaling in licht wisselende contexten (minstens 12x)

• Meer relaties met andere woorden - > meer betekenis

Brysbaert et al., 2016; Damhuis, 2014; Filipiak, 2004; Stahl & Nagy, 2006; Tamura, Castles, & Nation, 2017

HET ‘KENNEN’ VAN EEN WOORD

Geen kennis van het woord

Herkenning als bestaand woord

Vaag gevoel voor aspecten van de

betekenis (bv. pos./neg.)

Beperkte contextgebonden

betekenis

Woordbetekenis begrijpen, maar niet in staat om in wisselende

context te gebruiken

Rijke kennis van verbanden met andere

woorden, flexibel (metaforisch) gebruik.

WAT TE DOEN AAN WOORDENSCHAT

VERRIJKEN VAN HET KENNISNETWERK

• Voorlezen/(luister)lezen

• Intrinsieke motivatie en beleving

• Kilometers

• > 25 per jaar

• Meerdere zelfgekozen boekenper thema/in serie

• Thematisch zaakvakonderwijs

• Bibliotheekbezoek

• Verschillen in leesvolume hebben grote consequenties voor woordenschat en cognitie(Cunningham en Stanovich, 2001)

Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-SA

‘MOEILIJKE’ WOORDEN: WAT

TE DOEN?

• Moeilijke taal is makkelijk te leren binnen begrijpelijke context; thematisch werken

• Woordplezier, woordmuur

• Leg uit op het niveau van de zin (contextueel)

• Herhaal (werkgeheugen)

Beck, McKeown & Kucan, 2008; Damhuis, 2014; Gee, 2015; Rose & Martin, 2012

CONCLUSIES

Woordenschatontwikkeling vindt niet plaats aan de hand van losse woorden

Wel op basis van een rijk schriftelijk taalaanbod

Jij bent de brug naar moeilijke taal

Deze foto van Onbekende auteur is gelicentieerd onder CC BY-SA