piet.verdonschot@wur.nl

Piet Verdonschot

Gea van der Lee

Ecologische monitoring

Maatregelen zonder monitoringsplan is slechts

investeren in een droom voor ecologisch herstel

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

19

80

19

81

19

82

19

83

19

84

19

85

19

86

19

87

19

88

19

89

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

Aan

tal

meetp

un

ten

Diatomeeën Vissen Macrofauna Planten

Frequentie ecologische monitoring

Piet Verdonschot

30 jaren aan ecologische monitoringsdata

Frequentie uitgevoerde maatregelen

Piet Verdonschot

0

200

400

600

800

1000

1200

Uitgevoerd Effectief A BA CI BACI

Aan

tal

Meetlocaties

87% wordt effectief bevonden

B = Voor, A = Na, C = Controle, I = Effect

Totaal = 804 locaties

Maatregel-effect data

Piet Verdonschot

Aantal geschikte macrofauna en algen casussen

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

AanpassingRWZI

Beekherstel Waterinlaatstoppen

Nutriëntenreductie

NVO Aangepastonderhoud

Aan

tal

Macrofauna Algen

Totaal = 33 locaties (4%)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33

Aan

tal

meetp

un

ten

Aantal meetjaren

Frequentie

Trenddata

Piet Verdonschot

Aantal geschikte macrofaunatijdreeksen van >10 jaren

Totaal = 62 locaties

Beek

Sloot

Data beschikbaarheid

Piet Verdonschot

Er wordt heel veel gemonitord!

Er worden redelijk veel maatregelen uitgevoerd?

Maar er wordt niet gemonitord met een duidelijk doel!

Hoe verder?

Piet Verdonschot

Vier voorbeelden:

• Quick scan monitoren t.b.v. KRW-beoordeling

• Lange termijn ecologisch monitoren t.b.v. trendanalyse

• Verdiepende monitoring t.b.v. diagnosticeren

• Meten t.b.v. het evalueren maatregeleffectiviteit

Kansen voor toekomstig ecologisch monitoren

Basisvragen vooraf

Wat & Hoe ga je analyseren? Terug naar het doel

Waarom ga je monitoren? - Doel

Waar ga je meten? - Ruimte

Wat ga je meten? - Parameters

Hoe vaak ga je meten? - Tijd

Hoe ga je meten? - Methode

Status Waterkwaliteit in Nederland

(zie ook EEA 2013)

• Veel inspanning

• Hoge kosten

voor 4 kleurtjes..

Dat kan anders!

Vereenvoudig de KRW monitoring

Wat & Hoe ga je analyseren (zie doel)? EKR

Waarom ga je monitoren? Doel: KRW-beoordeling

Waar ga je meten (ruimte)? Beektraject R4

Wat ga je meten (parameters)? Macrofauna

Hoe vaak ga je meten (tijd)? Eenmalig

Hoe ga je meten (methode)? Quick Scan Monitoring

Macrofaunanet 0.5 m

Onderdeel

Verwerkingstijd

per monster

per methode (uur)

KRW QSM

Tijd totaal (uur)14 3

Kosten (€)1236 266

Andere ervaringen: Rivierenland : ~80% kostenbesparingGlanerbeek : ~85% kostenbesparing, 7x zoveel monsters

Quick scan KRW monitoring Sterkselse Aa

(Verdonschot R. et al. 2019)

KRW omvat vaak (te) weinig locaties in een stroomgebied/waterlichaam

(hier slechts 3 tegen 24 QS)

Piet Verdonschot

KRW Monitoring en beoordeling: conclusies

Quick scan monitoring:

• goedkoop, snel uitvoerbaar,

• geeft ruimtelijk dekkend beeld over het gehele waterlichaam

• detecteert plaatselijke verschillen in knelpunten

o waar maatregelen nodig zijn

o waar nader onderzoek nodig is

Monitor trends over lange tijd

Wat & Hoe ga je analyseren (zie doel)? RDA (ordinatie-analyse)

Waarom ga je monitoren? Doel: Trendanalyse

Waar ga je meten (ruimte)? Beektraject R4

LTEM locatie

Wat ga je meten (parameters)? Macrofauna

Hoe vaak ga je meten (tijd)? >10 jaren

Hoe ga je meten (methode)? Macrofaunanet 0.5 m

Lange termijn ecologische monitoring (LTEM)

Piet Verdonschot

-0.6 1.0

-0.4

1.0

Jaar

1981

1982

1983

198419851986

1987

1988

1989

1990

1991

1993

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008 2009

2010

2011

2012

20142015

2016

-1.0 1.0

-0.4

1.0

Jaar

14

54 43

35 3541

1629

23

43

46

75

93

6250

58

57

75

94

54

72

68

64

53

26

44

2424

47

59

20

23

291981-1991

1992-2005

2006-2015

Jaren

Gemiddeld

aantal taxa

34.5±13

68.5±14

34.9±14

‘Gedwongen’ RDA langs tijdsas

• Kwaliteitsscore wisselde maar geen + of - trend in 1981-2006 (niet getoond)

• Jaarlijkse variatie in kwaliteitsscore bepaald door neerslag

• Groot verschil in diagram door verschil in aantal taxa: monstermethode?

LTEM monitoring Ruenbergerbeek

Piet Verdonschot

LTEM ervaringen met 62 reeksen

LTEM monitoring:

• Voldoende groot en gestandaardiseerde monsternames

• Taxonomische wijzigingen met terugwerkende kracht aanpassen

• Veel (>10) waarnemingen nodig

LTEM locaties zijn ongelijk KRW locaties

Diagnosticeren

Wat & Hoe ga je analyseren (zie doel)? MMI-AMOEBE

Waarom ga je monitoren? Doel: Diagnosticeren

Waar ga je meten (ruimte)? Beektraject R4

Wat ga je meten (parameters)? Macrofauna

Hoe vaak ga je meten (tijd)? 2-4 maal (1 jaar)

Hoe ga je meten (methode)? Macrofaunanet 0.5 m

Probleemidentificatie met kenmerken (traits) van soorten

Keersop: beekherstel

Data 1989-2003

Data 1994 hermeandering

0

0.

2

0.

4

0.

6

0.

8

1.

0

rheofilie

gra

zer,

klim

mer T

Gestandaardiseerde score:

0 (geen stress) - 1.0 (hoge stress)

• Diagnose duidt specifieke knelpunten

• Hermeanderen en beschaduwing bevorderde stromingsminnende soorten

• De belasting (organisch materiaal, nutriënten) is nog onveranderd

Piet Verdonschot

Diagnose stellen: conclusies

• Diagnose stellen kan met 1 tot 4 (macrofauna) bemonsteringen

• Gebruik kenmerken soorten duidt individuele stressoren

• Investeren in verbeterde soortkenmerken is uiterst rendabel

Maatregel-effect monitoring

Wat & Hoe ga je analyseren (zie doel)? BACI analyse

Waarom ga je monitoren? Doel: Maatregel-effect

Waar ga je meten (ruimte)? Beektraject R4

Wat ga je meten (parameters)? Macrofauna

Hoe vaak ga je meten (tijd)? min. 10 meetmomenten,

20 of meer metingen

Hoe ga je meten (methode)? Macrofaunanet 0.5 m

Meetontwerp

Piet Verdonschot

4 metingen vooraf 6 metingen na

tijd

indicatoren mfaingreep

vooraf na

controletraject

ingreeptraject

-0.2

-0.1

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.519

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

20

18

Eff

ect

op

de m

acro

fau

na

Controle Maatregelen

Piet Verdonschot

Maatregel-effect Leuvenumse beek

Voor – Na – Controle - Effect meting (BACI)

(van der Lee et al. 2020)

Aanta

kken

en a

fdam

men

Hou

t in

bre

nge

n

Zand

supp

letie

Dood hout en zandsuppletie geeft grote verbetering stromings- en

habitatvariatie, is goedkoop, snel en verhoogt macrofaunadiversiteit

Piet Verdonschot

Maatregel-effect monitoring: conclusies

• Het is schrikbarend hoe weinig we leren van doen, we kennen zelfs het

rendement van de meest algemene maatregelen NVO’s en

hermeanderen onvoldoende

• Aangeleverde BACIs vaak te weinig meetjaren hebben om de analyse

op te doen. 1 jaar ervoor geeft geen goed beeld van de start situatie

• Maatregelen zonder monitoringsplan is slechts investeren in een droom

voor ecologisch herstel

Samenvatting

• Stop met alles volgens KRW handboek monitoren

• Aanpak beantwoord aan doel en vraag

• Aanpak past bij het systeem waarin je gaat meten

• Aanpak omvat de tijdsperiode die past bij de vraag

• Aanpak volgt de wetenschappelijke methode

• Vergeet de van onzekerheidsmarges niet

Doelspecifiek monitoren

Hoe?

Stop the mismatch between what is measured and what

needs to be measured (Feld et al. 2011)

Bedankt voor uw aandacht!

En veel te weinig gebruikt in de praktijk

http://velica.deviantart.com/art/Error-bars-101948712

Statistiek is altijd noodzakelijk