WILSBEKWAAMHEID ‘JA’, ZEGT DE BRUID · Een ander voorbeeld. Ter voorbereiding van een...
2
28 V oor je Wmo-loket staat een man. Hij vertelt een wat ver- ward verhaal over de zorg die hij ontvangt. Je stelt wat vra- gen ter verduidelijking, maar het lukt de ander nauwelijks om zijn verzoek helder over te brengen. Je twijfelt of die persoon zelf begrijpt wat hij komt doen. Lang- zaam wordt duidelijk dat de cliënt je ver- zoekt de zorg die hij ontvangt, stop te zetten omdat hij die zorg niet meer nodig heeft. Het kan natuurlijk dat de cliënt die zorg echt niet meer nodig heeft. Maar het kan ook zijn dat de cliënt aan je loket wilson- bekwaam ter zake is. Dat hij niet in staat is de gevolgen van zijn beslissing goed te overzien. Wat betekent dat voor de afspraken die je maakt met de cliënt? Wat betekent dit voor jouw verantwoordelijk- heid? Regel je dat de zorg wordt stopge- zet of gaat de verantwoordelijkheid ver- der dan dat? Een ander voorbeeld. Ter voorbereiding van een trouwplechtigheid ga je als amb- tenaar van de burgerlijke stand in het gesprek met het aanstaande bruidspaar. Tijdens dat gesprek bekruipt je het gevoel dat de bruid niet snapt wat ze gaat doen. Iedere vraag die je haar stelt, lijkt haar te verwarren en alle vragen worden door de aanstaande bruidegom beantwoord. Ze begint te stralen als het gaat over het trouwfeest na de plechtigheid maar het doel van de plechtigheid lijkt haar te ont- gaan. De kans bestaat dat deze mevrouw wils- onbekwaam ter zake is, dat ze de belang- rijke beslissing waar ze voor staat, niet goed kan overzien. Moet je iets met je inschatting dat mevrouw de keuze niet overziet? Kun jij deze twee mensen wel met elkaar in de echt verbinden? VERANTWOORDELIJKHEID De wetgever legt de verantwoordelijkheid voor de inschatting van wilsbekwaamheid bij de professional. De in de wet genoemde professionals zijn de ambte- naar van de burgerlijke stand, de notaris en de hulpverlener. De notaris heeft de plicht te controleren of de cliënt een wils- bekwame keuze maakt, bijvoorbeeld bij het opstellen van een levenstestament. Als de cliënt wilsonbekwaam blijkt voor deze beslissing, mag de akte niet passeren. De arts dient de beslissing van een pati- ent te respecteren voor zover dat een weloverwogen beslissing is. Daar waar de cliënt niet in staat is tot een welover- wogen besluit, heeft hij het recht op ver- tegenwoordiging. Het is de verantwoor- delijkheid van de arts de vertegenwoor- diger van de cliënt te benaderen. De ambtenaar van de burgerlijke stand is verantwoordelijk voor het vaststellen van de wilsbekwaamheid van de aanstaand bruid en bruidegom. De verantwoordelijkheid van de mede- werker van het Wmo-loket of degene die in het kader van de Wmo de ‘keuken- tafelgesprekken’ voert, ligt echter minder duidelijk. Voor diegene geldt dat – in het geval dat hij had kunnen vermoeden dat er sprake kon zijn van wilsonbekwaam- heid – de cliënt of diens vertegenwoordi- ger daar achteraf alsnog een beroep op mag doen. DEFINITIE Een definitie van het begrip wilsbe- kwaamheid is niet in de wet te vinden maar wel in de literatuur. ‘De cliënt is in staat om op basis van voldoende rele- vante informatie, afgestemd op zijn begripsvermogen, een beslissing te nemen over een bepaald onderwerp. Hij overziet de aard en de gevolgen van de beslissing’, stelden Biesaart en anderen in 1997. Wilsbekwaamheid gaat dus over het begrijpen van de informatie, het wegen Een verwarde cliënt aan de gemeentelijke balie. Wil hij werkelijk wat hij zegt? Of is hij in feite wilsonbekwaam? Lastige vragen voor de dienstdoende ambte- naar. Ook de wet biedt weinig houvast. Temeer daar de wetgever de verant- woordelijkheid voor de inschatting van wilsbekwaamheid legt bij de betref- fende baliemedewerker Tekst: Loes den Dulk, Directeur stichting Raad op Maat ‘JA’, ZEGT DE BRUID MAAR BEDOELT ZE DAT OOK? HOE CONTROLEER JE OP ZUIVERE EN RESPECTVOLLE MANIER OF JE INFORMATIE IS OVERGEKOMEN? WILSBEKWAAMHEID
Transcript of WILSBEKWAAMHEID ‘JA’, ZEGT DE BRUID · Een ander voorbeeld. Ter voorbereiding van een...
28
Voor je Wmo-loket staat een man. Hij vertelt een wat ver-ward verhaal over de zorg die hij ontvangt. Je stelt wat vra-
gen ter verduidelijking, maar het lukt de ander nauwelijks om zijn verzoek helder over te brengen. Je twijfelt of die persoon zelf begrijpt wat hij komt doen. Lang-zaam wordt duidelijk dat de cliënt je ver-zoekt de zorg die hij ontvangt, stop te zetten omdat hij die zorg niet meer nodig heeft.
Het kan natuurlijk dat de cliënt die zorg echt niet meer nodig heeft. Maar het kan ook zijn dat de cliënt aan je loket wilson-bekwaam ter zake is. Dat hij niet in staat is de gevolgen van zijn beslissing goed te overzien. Wat betekent dat voor de afspraken die je maakt met de cliënt? Wat betekent dit voor jouw verantwoordelijk-heid? Regel je dat de zorg wordt stopge-zet of gaat de verantwoordelijkheid ver-der dan dat?Een ander voorbeeld. Ter voorbereiding van een trouwplechtigheid ga je als amb-tenaar van de burgerlijke stand in het gesprek met het aanstaande bruidspaar. Tijdens dat gesprek bekruipt je het gevoel
dat de bruid niet snapt wat ze gaat doen. Iedere vraag die je haar stelt, lijkt haar te verwarren en alle vragen worden door de aanstaande bruidegom beantwoord. Ze begint te stralen als het gaat over het trouwfeest na de plechtigheid maar het doel van de plechtigheid lijkt haar te ont-gaan. De kans bestaat dat deze mevrouw wils-onbekwaam ter zake is, dat ze de belang-rijke beslissing waar ze voor staat, niet goed kan overzien. Moet je iets met je
inschatting dat mevrouw de keuze niet overziet? Kun jij deze twee mensen wel met elkaar in de echt verbinden?
VERANTWOORDELIJKHEIDDe wetgever legt de verantwoordelijkheid voor de inschatting van wilsbekwaamheid bij de professional. De in de wet genoemde professionals zijn de ambte-naar van de burgerlijke stand, de notaris en de hulpverlener. De notaris heeft de plicht te controleren of de cliënt een wils-bekwame keuze maakt, bijvoorbeeld bij het opstellen van een levenstestament. Als de cliënt wilsonbekwaam blijkt voor deze beslissing, mag de akte niet passeren.
De arts dient de beslissing van een pati-ent te respecteren voor zover dat een weloverwogen beslissing is. Daar waar de cliënt niet in staat is tot een welover-wogen besluit, heeft hij het recht op ver-tegenwoordiging. Het is de verantwoor-delijkheid van de arts de vertegenwoor-diger van de cliënt te benaderen. De ambtenaar van de burgerlijke stand is verantwoordelijk voor het vaststellen van de wilsbekwaamheid van de aanstaand bruid en bruidegom. De verantwoordelijkheid van de mede-werker van het Wmo-loket of degene die in het kader van de Wmo de ‘keuken-tafelgesprekken’ voert, ligt echter minder duidelijk. Voor diegene geldt dat – in het geval dat hij had kunnen vermoeden dat er sprake kon zijn van wilsonbekwaam-heid – de cliënt of diens vertegenwoordi-ger daar achteraf alsnog een beroep op mag doen.
DEFINITIE Een definitie van het begrip wilsbe-kwaamheid is niet in de wet te vinden maar wel in de literatuur. ‘De cliënt is in staat om op basis van voldoende rele-vante informatie, afgestemd op zijn begripsvermogen, een beslissing te nemen over een bepaald onderwerp. Hij overziet de aard en de gevolgen van de beslissing’, stelden Biesaart en anderen in 1997. Wilsbekwaamheid gaat dus over het begrijpen van de informatie, het wegen
Een verwarde cliënt aan de gemeentelijke balie. Wil hij werkelijk wat hij zegt? Of is hij in feite wilsonbekwaam? Lastige vragen voor de dienstdoende ambte-naar. Ook de wet biedt weinig houvast. Temeer daar de wetgever de verant-woordelijkheid voor de inschatting van wilsbekwaamheid legt bij de betref-fende balie medewerker
Tekst: Loes den Dulk, Directeur stichting Raad op Maat
‘JA’, ZEGT DE BRUIDMAAR BEDOELT ZE DAT OOK?
HOE CONTROLEER JE OP ZUIVERE EN RESPECTVOLLE MANIER OF JE INFORMATIE IS OVERGEKOMEN?
W I L S B E K W A A M H E I D
2pag_3kol_L_A 28 15-09-15 14:18
29
van de voor- en nadelen bij de besluitvor-ming en het toepassen daarvan op de eigen situatie. Het gaat, kortom, om beslis-singsvaardigheid. Duidelijk is ook dat wilsbekwaamheid per beslissing zal moe-ten worden bekeken. Van algemene wils-onbekwaamheid kan geen sprake zijn. De de� nitie is duidelijk genoeg, maar hoe pas je die in de praktijk toe? Helder is in ieder geval dat je de informatie zoveel mogelijk moet afstemmen op het begrips-vermogen van de ander. Dat vraagt spe-ci� eke communicatieve vaardigheden. En waar nodig bijscholing. Maar dan nog: wanneer begrijpt iemand de infor-matie? Hoe vaak overkomt het je zelf niet dat je denkt iets begrepen te hebben, maar dat het al doende toch niet het geval blijkt. Hoe controleer je op een zuivere en res-pectvolle manier of je informatie is over-gekomen? Het mag geen overhoring worden en je moet mensen ook de woor-
den niet in de mond leggen. Niet eenvou-dig dus. Wanneer weet je of iemand de informatie ook echt toepast in de eigen situatie?
MORELE VERPLICHTINGBestaat er een gevoel van twijfel bij de wilsbekwaamheid van een cliënt, dan heb je als ambtenaar de (morele) ver-plichting daar iets mee te doen. Overleg met een collega. Raadpleeg de criteria die zijn opgesteld voor de beoordeling van wilsbekwaamheid. Ga een extra gesprek aan met de cliënt en bespreek waar je dilemma zit. Vraag of de cliënt bij een volgend gesprek iemand mee wil nemen die met hem voor zijn belangen kan opkomen. En adviseer de cliënt om ondersteuning in te roepen van de cliënt-ondersteuner, zoals geregeld in de Wmo. Daar waar het gaat om een rechtshande-ling zoals het sluiten van een huwelijk, mag het huwelijk alleen worden gesloten
als de ambtenaar van de burgerlijke stand zich heeft overtuigd van de wilsbe-kwaamheid van beide partners. Waar nodig kan een onafhankelijk arts worden ingeschakeld om de wilsbekwaamheid te beoordelen, bijvoorbeeld via de Vereni-ging van Indicerende en adviserende art-sen (VIA).Bij andere beslissingen is de wet niet zo helder. Dan heb je als ambtenaar de morele plicht om voor de wilsonbe-kwame cliënt op zoek te gaan naar een vertegenwoordiger die de belangen van de wilsonbekwame cliënt kan behartigen. Daar waar een wettelijk vertegenwoordi-ger in beeld is – of de cliënt heeft een curator, mentor, of een bewindvoerder – is het belangrijk dat deze als door de rechter benoemde belangenbehartiger aanwezig is bij het gesprek. Zo kunnen Wmo-cliënt en bruid voor ondoordachte beslissingen worden behoed.
2pag_3kol_L_A 29 15-09-15 14:18
