Wijnbrevet, les 4www.wijninstituut.nl

Het Wijninstituut

• Spanje en Portugal

• Houtlagering

• Proeven en beoordelen

Video’s:

• http://youtu.be/4pzPhEGxd9E - Sherry

• http://youtu.be/qc3TzPOj9F4 - Port

• http://www.vinhosbarbeito.com/en/videos.html

Wijnbrevet les 4

Spanje

• Bewogen wijngeschiedenis

• Spanje heeft grootste wijnbouwareaal

ter wereld (1,1 mln ha)

• Eén van de grootste wijnproducerende

landen (circa 35 mhl hl/jaar)

• Gemiddeld rendement; 34 hl/ ha = laag!

Ligging & Klimaat:

• Spanje en Portugal = Iberisch Schiereiland

• Tussen de 37e en 43e breedtegraad

• Vier klimaatzones

Stijlen en druivenrassen

Stille wijn

Ca. 56% rood, 44% wit

Mousserende wijn

Cava: 7 regio’s

Versterkte wijn

Andalucía, Sherrygebied

Blauw = Tinto

Bobal

Garnacha = Grenache

Graciano

Mencía

Monastrell = Mourvèdre

Mazuelo = Cariñena

Tempranillo = Ull de Llebre,

Tinto de País, Tinto Fino

Wit = BlancoAlbariño

Airén

Malvasia

Moscatel

Palomino

Pedro Ximenéz

Viura = Macabeo

Verdejo

Wijnwetgeving Spanje

Frankrijk Spanje

Tafelwijn Vin de France Vino de Mesa (VdM) / Produce of Spain(zonder gebied, jaar, druif!)

Landwijn (BGA-klasse)

IGP (voorheen Vin de Pays)

Vino de la Tierra (VdT) van ca. 30 gebieden

Kwaliteitswijn (BOB-klasse)

AOP DO: Denominación de Origen(ca. 70x)

DOC/DOCa: Denominación de Origen Calificada (2x):Rioja, Priorato

Extra vermeldingen Spanje(* betreft houtgebruik)

- Joven*- Crianza*- Reserva*- Gran reserva*

Extra vermelding etiket:

houtrijping en flesrijping

Type Wit / rosé

houtrijping

Roodhoutrijping

Totale rijping (= vatrijping gevolgd door flesrijping)

Sin crianza / joven geen Geen tot < 6 md.

Direct op de markt, jaar na de oogst

CrianzaRioja / Ribera del Duero / Navarra

Min. 3 md.Min. 6 md.

Min. 6 md.Min. 12 md.

12 md. (w+rs)

24 md. (r)

Reserva Min. 6 md. Min. 12 md. 24 md. (w+rs)

36 md. (r)

Gran Reserva(komt alleen in uitonderlijk goede jaren op de markt)

Min. 6 md. Min. 24 md. 48 md. (w+rs)

60 md. (r)

Houtrijping + flesrijping = totaal maanden

• Joven (rood <6md)

• Crianza wit/rs

• idem Rioja/RdD/N

• Crianza rood

• idem Rioja/RdD/N

• Reserva wit/rs

• Reserva rood

• Gran res. wit/rs

• Gran res. rood

12

0 0

12

12

24

24

24

36

48

60

6

3

6

12

6

6

24

Spanje

Spanje: overzicht DO’s

Noordwest

• Rias Baixas

• Ribeiro

• Ribeira Sacra

• Valdeorras

• Monterrei

• Bierzo

• Toro

• Rueda

• Cigales

• Ribeira del Duero

Noord

• Rioja (DOCa)

• Navarra

• Chacolí

Zuid

• Sherry-Xérèz-Jerez

• Condado de Huelva

• Montilla-Morilles

• Málaga

Noordoost

• Campo de Borja

• Cariñena

• Calatayud

• Somontano

• Ampurdan-Costa

Brava

• Pla de Bages

• Alella

• Costers del Segre

• Conca de Barberà

• Penedès + DO cava

• Tarragona

• Priorato (DOCa)

• Terra Alta

Balearen

• Binissalem

Midden + zuidoost

• Vinos de Madrid

• Mondéjar

• Ribera del Guadiana

• Méntrida

• La Mancha

• Valdepeñas

• Almansa

• Valencia

• Utiel-Requena

• Alicante

• Yecla

• Jumilla

• Bullas

Canarische eilanden

• La Palma

• Lanzarote

• Tacoronte-Acentejo

• Valle de Güimar

• Valle de la Orotava

• Ycoden-Daute-Isora

• El Hierro

• Abona

Noordwest Spanje

Galicia

• Vochtigste en groenste streek van Spanje

• Albariño druif is belangrijkste soort voor

de streek

• Hele frisse, lichte witte wijnen

• DO Rías Baixas

Overige gebieden:

• DO Ribeira Sacra

• DO Ribeiro

• DO Valdeorras

• DO Monterrei

País Vasco Spaans Baskenland

Gelegen tussen Bilbao en San

Sebastian

• O.a. DO Chacolí de Getaria

(Getariako Txakolina)

Ebro: Navarra

• DO Navarra grootste wijnbouwgebied

Noord-Spanje

• Pamplona – San Fermines

• Druiven wit – Chardonnay,

Viura en Muskaat

• Druiven blauw – Garnacha, Tempranillo

en Cabernet Sauvignon

• Net als Rioja houtopvoeding

en vermelding op etiket. Maar:

andere criteria voor crianza etc.

Ebro: Aragón

• Zeer divers gebied

met 4 DO’s

• DO Somontano

• DO Campo

de Borja

• DO Cariñena

• DO Calatayud

• Vooral rood:

Garnacha en Tempranillo

Calatayud

Ebro: DOCa Rioja

• Vernoemd naar rivier de Oja

• Subzones: Rioja Alavesa, Rioja Alta, Rioja Baja

• Blend van druivenrassen:

• Blauw: Tempranillo, Garnacha Tinta,

Mazuelo (Carignan) en Graciano

• Wit: min. 51% Viura + Garnacha Blanca, Malvasia.

Nu ook: Chardonnay, Verdejo, Sauvignon Blanc

• Rosé: Garnacha Tinta

• Geen houtopvoeding: sin crianza/joven

• Met houtopvoeding: crianza, reserva,

gran reserva (alleen in beste jaren)

• Wijn alleen op fles verkocht

Duero (Castilla y Leon)

Droog warm klimaat, winter koud

• DO Bierzo – Mencia

• DO Toro – Tinta de Toro

• DO Ribera del Duero:

• Tinto Fino (Tempranillo)= hoofddruif aangevuld

met Garnacha, Cabernet Sauvignon, Merlot, Malbec

• Vega Sicilia ‘duurste’ wijn van Spanje

• DO Rueda:

• Wijn voor koningen en geestelijken

• Verdejo, Sauvignon Blanc, Viura/Macabeo, (Palomino)

• Moderne witte wijnen

• DO Cigales – Tempranillo, Grenache (rosé)

Tempranillo

Blauwe variëteit - rood, rosé: droog

Kenmerken:

• aardbei, kersen, framboos, soms ander rood fruit,

zwarte kersen/bessen, aards. Vaak vermengd met

Grenache (Garnacha)

• medium tannine, hoge tolerantie tegen zuurstof.

Klassieke versies gaan lang mee

(Rioja, Ribera del Duero, meer dan 10 jaar)

• vaak houtlagering: vanille, ceder, leer, chocola

Wijngebieden

Beste reputatie: Spanje

Overig: Portugal, Californië, Zuid-Amerika, Australië

Catalonië - Cataluña

• Ligging: noordoost Spanje, rondom Barcelona

• Veel invloed internationale druivenrassen:

Cabernet Sauvignon, Syrah, Chardonnay

• DO Ampurdan-Costa Brava

• DO Pla de Bages

• DO Alella

• DO Costers del Segre

• DO Conca de Barberà

• DO Penedès + DO cava

• DO Tarragona

• DO Priorato (DOCa)

• DO Terra Alta

Catalonië - Cataluña

DO Costers del Segre

• Veel mousserend; Raimat. Ook rood, wit en rosé.

DO Cava - wijncentra• San Sadurni de Noya en Villa Franca del

Penedés

DOCa Priorato• Leisteen ‘licorella’ met kwarts, terrasbouw• Garnacha, Carinena, Syrah en Cab. Sauv.

ranciotypes

DO Tarragona > DO Montsant en DO Terra Alta • Stoere wijnen – Tempranillo, Garnacha. Ook

wit. • Tarragona ook brandy industrie.

DO Penedès

• 28.000 ha

• Penedés superior

• 90% is wit

• Moderne wijnen

• Veel Cava

DO Cava

• Método tradicional = méthode traditionelle

• 95% komt uit Catalonië

• Druiven: Parellada, Xarel-lo, Macabeo

• Minimaal 9 maanden rijping op lie

• Minimaal 4 atmosfeer druk

• Alcoholgehalte 10,8-12,8 %

• Vierpuntige zwarte ster onderkant kurk

Andere mousserende wijnen Spanje:

• Vinos Espumosa Metodo Tradicional – buiten Cavagebieden

• Vinos Espumosa - Tranvasiermethode (rechthoekje)

• Granvas - Methode Cuve Close (cirkel/ovaaltje)

• Vino Gasificado (driehoekje)

Centraal Spanje

• Extreem droog in zomer,

koud in winter

• Alleen regen in voor-

en najaar

• Vooral tafelwijnen

• Airén = belangrijkste druif

Madrid: • DO Vinos de Madrid

Guadalajara• DO MondéjarExtremadura• DO Ribera del GuadíanaCastilla la Mancha

• DO La Mancha 90% =

wit van Airen, Pardilla,

Macabeo

• DO Valdepeñas ‘vallei der

stenen’ rood van Cencibel

(= Tempranillo), Cabernet

Sauvignon

• DO Almansa

• DO Méntrida

• Nieuw (niet in boek):

DO Manchuela (2000), DO

Ribera del Júcar (2003) en

DO Uclés (2006)

Levante & Islas Baleares

Valencia

• Zeer warm

• ‘Doble pasta’

• Veel alcohol

• DO Valencia

• DO Utiel Requena

• DO Alicante

Murcia

• Vroeger massaproductie

• Nu meer kwaliteit

• Monastrell

• DO Jumilla

• DO Yecla

• DO Bullas

Islas Baleares

(Mallorca)

• Ten oosten van Palma

de Mallorca

• Rood: Manta Negro en Callet

/ Wit: Mol (Prensa)

• DO Binissalem

• DO Pla i Llevant

Islas Canarias

Eilanden

• Tenerife 5 DO’s:

• DO Abona

• DO Valle de Güimar

• DO Tacoronte-Acentejo

• DO Valle de la Orotava

• DO Ycoden-Daute-Isora

• La Palma: DO La Palma

• Gran Canaria: DO Monte

Lentiscal en DO Gran Canaria

• El Hierro: DO El Hierro

• Lanzarote: DO Lanzarote

Andalucía

• DO Jerez-Xérèz-Sherry

• DO Condado de Huelva

• DO Málaga

• DO Montilla-Moriles

Jeréz-Sherry

Ligging

• Jeréz de la Frontera

• Sanlúcar de Barrameda

• El Puerto de Santa Maria

Bodemsoorten

Kalkbodem werkt als een spons

• Albariza: onderlaag leem,

bovenlaag kalk 60-80%

• Barros: 30% kalk

• Arena: zand en klei

Klimaat

• Zeer warm, maar verkoeling

door zeebries

• Veel regen in winter: hoge

vochtigheidsgraad

Druivenrassen

• Palomino 90%,

Moscatel en

Pedro Ximenez

Jeréz, het proces

• Pluk

• Alcoholische gisting

(vormt zich al wat flor)

• Kwaliteitskeuring

• Oversteken

Op Botas (vaten van 600 l. Am. eiken), voor 5/6 gevuld.

Versterking met wijndistillaat tot 15%. (verdere florvorming)

• Tweede keuring op basis van wel of geen flor

• Wijnen met flor > Fino, Manzanilla en Amontillado

• Wijnen weinig of geen flor > Oloroso, Raya Oloroso

• Solera-systeem ouderen en blenden van de wijnen

• Aftappen maximaal 30% per jaar

• Dulce

• Pedro

Ximenez

• Cream

Sherry

Portugal

Wit:

Albarinho

Azal

Malvasia

Rood:

Touriga

Nacional

Touriga

Francesa

Tinta Barroca

Tinta Roriz =

Tempranillo

• Door Britten ontdekt

• Gewone en versterkte wijnen

• Gebruik inheemse druiven

Wijnwetgeving Portugal

Frankrijk Portugal

Tafelwijn Vin de France Vinho de Mesa

Streekwijn(BGA-klasse)

Vgl. met IGP (voorheen Vin de Pays)

Vinho Regional

Landwijn (BGA-klasse)

Vgl. met oude Franse VDQS

IPR: Indicação de ProveniênciaRegulamentada

Kwaliteitswijn

(BOB-klasse)

AOP DOC:Denominção de OrigemControlado

Overige vermeldingenPortugal

Garrafeira

Reserva

+ 0,5 % alcohol

2 jaar houtrijping + 1 jaarop fles (rood)4 – 6 jaar houtrijping

Portugese

wijngebiedenNoord

• Vinho Verde

• Vinho do Porto

• Douro

• Trás-os-Montes

• Dão

• BairradaMidden

• Estremadura

• Colares

• Bucelas

• Carcavelos

• Ribatejo

• Terras do Sado

• Setúbal

• Palmela

• Alentejo Zuid

• Algarve

Eilanden

• Madeira

Noord: Minho

DOC Vinho Verde

• Natte winters en hete zomers

• Blauwe druivenrassen: Azal en Borracal

• Witte druivenras: Alvarinho

• Druiven plukken met hoog zuurgehalte

• Droge wijnen, appelig zuur, lichte mousse en

laag alcoholgehalte

Noord: DOC Dão

• Bergachtig,

ruig gebied

• Rivier Dão

• Graniet

• Hete zomers, koude winters

• Druivenrassen: Touriga

Nacional, Baga, Bastardo en

Tinta Pinheira

• Stevige, vaak kruidige wijnen,

droog wit

Noord: DOC Bairrada

• Ligging tussen Dão en

Atlantische Oceaan

• Gematigd zeeklimaat

• Kalkrijke klei

• Belangrijkste druif:

Baga.

Overig:

Trincadeira, Bastardo

• Stevige wijnen

Noord: Douro, Oporto

• Ligging: steile hellingen,

rivier de Douro

• Klimaat: continentaal,

koude winters, hete zomers

• Bodem: dunne laag aarde over een harde laag

leisteen met daaronder nog harder graniet

• Witte rassen: Folgasao, Gouveio (Verdelho),

Donzelhinho, Malvasia Fina, Viosinho

• Blauwe rassen: Touriga Nacional, Touriga

Francesa, Tinta Roriz (= Tempranillo!), Tinta

Barocca, Tinto Cão

Douro

Vinificatie van Port

• Kneuzen Druiven kneuzen in Lagares

(gistbakken) in de Adega (gisthuis)

• Vergisting Tegenwoordig in tanks.

• Stoppen gistingsproces Toevoegen

wijn-alcohol van 77%, na twee à drie

dagen gisting, tot alcoholgehalte wordt

bereikt van 19 à 22%

• Transport Naar Vila Nova de Gaia

• Rijping en opslag Jonge Ports op

vaten, de zogeheten Pipes (522 L)

Port stijlen: Ruby

Ruby – Geen oxidatieve rijping > rijping op betonnen

of edelstalen vaten, waarna (blending) en botteling

• Basiskwaliteit: ruby (blend, op dronk)

• Hogere kwaliteit:

Late Bottled Vintage LBV (één jaargang, op dronk):

min. 5 – max. 6 jaar rijping op hout, wel of geen filtering

• Topkwaliteit:

• Vintage port (één jaargang, bewaarwijn):

ontwikkeling op fles, extreem lang bewaarpotentieel

• Single Quinta Vintage: (één jaargang, één

Quinta/Estate, bewaarwijn): van 1 enkele wijngaard.

Port stijlen: Tawny

Tawny – oxidatieve rijping (verkleuring naar

taankleurig) door rijping op houten vaten,

minimaal 2 jaar, waarna (blending) en botteling

• Basiskwaliteit: tawny (blend)

• Hogere kwaliteit: tawny reserve (blend)

• Topkwaliteit:

• Colheita port (één jaargang) + minimaal 7 jaar

houtrijping voor botteling

• Port van gemiddelde leeftijd: blend van 10, 20, 30,

40 en 60 jaar oude tawnies

Weinig oxidatie, weinig hout en rijping op fles• Ruby port: max. 2 jr houtrijping• Vintage port: gebotteld na 2-3 jr rijping• Vintage Character port: gemiddelde leeftijd 4 jr• Crusted port: gebotteld zonder filtering• Late bottled vintage port (LBV):

min. 5jr en max 6 jr. houtrijping, op dronk• Single Quinta Vintage port van 1 enkele wijngaard

Veel oxidatie en dus veel houtrijping, laat op fles• Tawny port: langere houtrijping, toevoeging zuurstof

of witte port• Colheita port min. 7 jr houtrijping /botteldatum verplicht• Old Tawny Port gemiddelde leeftijd op etiket

(b.v. 10 years, 20 years, 30 years)

Rode Port, samenvatting

RU

BY

TAW

NY

Zuid-Portugal

• Estremadura

• DOC Bucelas

• DOC Colares

• DOC Carcevelos

• Ribatejo

• DOC Tejo

• Terras do Sado

• DOC Lisboa – nieuwe

herkomstbenaming

• DOC Setúbal

• DOC Palmela

• Alentejo

• DOC Alentejo

• Algarve

• DOC Portimao

• DOC Tavira

• DOC Lagoa

• DOC Lagos

Quercus Suber

Madeira

• Subtropisch klimaat, hoge vochtigheidsgraad

• Vulkanisch gebergte

• Smaaktypes van droog naar zoet

• Druivenrassen: Tinta Negra Mole, Sercial, Verdelho, Bual,

Malvasia (=Malmsey), Terrantez, Bastardo

• Tijdens of na de vergisting toevoegen van alcohol tot 18%

• Maderiseren = veroudering/oxidatie van de wijn door

verhitting op temperatuurgecontroleerde tanks of in

eikenhouten vaten

Madeira smaakstijlen:

• Rainwater = droog, aperitief

• Sercial = droog tot milddroog, aperiftief of voorgerecht

• Verdelho = halfdroog, aperitief, voor- en hoofdgerecht

• Bual = mediumzoet, hoofd- of nagerecht

• Malmsey = zoet, nagerecht

Doorlezen voor les 5:

Herhaling hfdst. 1-5

Hfdst. 19: Italië

• Examen, www.wijnacademie.nl

• Examenvragen www.vinotom.com en

www.drankenstudie.nl

• Laatste nieuws www.wijninstituut.nl

• en via de Wijninstituut-nieuwsbrief

Bronvermelding

Spanje www.vinos-de-espana.nl

Portugal www.wijnenuitportugal.nl

www.winesofportugal.info

www.vinhomadeira.pt/Madeira-Wine-536.aspx

Wikipedia www.wikipedia.com