Wensen en behoeften van (o)ggz-cliënten · gemakkelijker. Zeker gezien De Kanteling en het...

1

Wensen en behoeften

van (o)ggz-cliëntenin de regio Noordwest-Veluwe

Drie onderzoekenIn deze InZicht beschrijven we de uitkomsten van drie ver-

schillende onderzoeken* onder (o)ggz-cliënten in de regio

Noordwest-Veluwe. Alle drie zijn uitgevoerd in 2010 en 2011.

We kijken eerst naar de opvallende overeenkomsten in de uit-

komsten; daarna gaan wij dieper in op de afzonderlijke onder-

zoeken. Deze publicatie is bedoeld voor beleidsmakers in de

regio, Wmo-raden, belangenbehartigers voor de doelgroep

ggz en overige geïnteresseerden.

InZicht - (O)ggz-spiegel Oost-Veluwe - februari 2012

Wat is (o)ggz?In deze publicatie gebruiken we

(o)ggz als verzamelnaam om de

doelgroep aan te duiden.

De geestelijke gezondheidzorg

(ggz) staat in het algemeen voor

zorg aan mensen met psychische,

psychiatrische of gedragsproble-

matiek. Vooral bij ernstige proble-

matiek kunnen zich ook beperking-

en voordoen op diverse levensge-

bieden zoals wonen, werk, sociale

contacten. De hulp richt zich dan

ook op die levensgebieden.

Bij de openbare geestelijke gezond-

heidszorg (o)ggz) gaat het om zorg

voor mensen die zelf moeilijk om

hulp vragen en bij wie de proble-

men vaak ook het openbare leven

raken, bijvoorbeeld omdat ze

dakloos zijn, verloederen of voor

overlast zorgen. In het kader van de

openbare orde heeft de gemeente

al lang te maken met de oggz. Met

de komst van de Wmo heeft de

gemeente ook uitdrukkelijk verant-

woordelijkheden gekregen voor de

gehele ggz. Overigens is de

scheidslijn tussen ggz en oggz niet

altijd scherp te trekken.

De drie* onderzoeken zijn:

?

?

?

het (O)ggz-spiegelonderzoek van het Landelijk

Platform GGz en Geestdrift, door Zorgbelang

Gelderland met hulp van ervaringsdeskundigen;

het onderzoek naar cliëntenparticipatie

Doelgroep maatschappelijke zorg (Zorgbelang

Gelderland, MEE Veluwe en de Participatie-

manager Maatschappelijke zorg van de Regio

Noord Veluwe);

het Elburgse narratief onderzoek, naar

behoeften, vragen en mogelijkheden van burgers

met psychische beperkingen in opdracht van de

gemeente Elburg het lectoraat Lokale Dienst-

verlening vanuit Klantenperspectief van de

Hogeschool Arnhem en Nijmegen.

Algemene aanbevelingen uit de verschillende onderzoeken

Communicatiel

n

n

De drie onderzoeken geven vergelijkbare uitkomsten te zien.

Die uitkomsten geven aanleiding tot de volgende conclusies over

en aanbevelingen op de volgende onderwerpen:

Uit de verschillende onderzoeken komt naar voren dat er veel ver-

beterd kan worden aan de communicatie met en rondom cliënten.

Cliënten weten vaak niet tot nauwelijks wat er in gemeenten voor

hen voor mogelijkheden zijn. Informatie bereikt cliënten veelal niet

of is vanwege moeilijk taalgebruik niet te begrijpen.

Zorg voor leesbare informatie in begrijpelijk taalgebruik.

Deze informatie moet te vinden zijn op plekken waar cliënten

komen, denk aan Dag Activiteiten Centra (DAC's), bibliotheek en

l l

l l

l l

l

Communicatie Ervaringsdeskundigheid

Outreachende zorg Voorlichting

(Vrijwilligers)werk, Goede zorg

dagbesteding en opleiding Cliëntenparticipatie

2

Colofon

Deze InZicht is een uitgave van Zorgbelang Gelderland en gaat over drie verschillende onderzoeken over

wensen en behoeften van (o)ggz-cliënten. Een digitale versie van deze InZicht vindt u in de bibliotheek van

de website www.zorgbelanggelderland.nl. Voor meer informatie over deze publicatie kunt u contact opnemen

met Mieke Biemond bij Zorgbelang Gelderland, telefoon 026 384 28 22,

e-mail: [email protected].

© 2012 - Zorgbelang Gelderland

Tekstredactie: Mieke Biemond en Sacha van Geel

(Eind)redactie en vormgeving: Jos Rochette

Zorgbelang GelderlandInformatie Klachtenopvang Belangenbehartiging

Postbus 5310 6802 EH Arnhem

IJsselburcht 4 6825 BP Arnhem

Telefoon 026 384 28 22

Fax 026 384 28 23

www.zorgbelanggelderland.nl

[email protected]

.

.

. .


zorginstellingen. Niet alle cliënten hebben een vaste woon- en verblijfplaats, houd daar rekening mee.

Benader cliënten actief.

Neem cliënten serieus; veelal weten zij als geen ander wat het beste is voor hen.

Wat opvalt, is dat cliënten ervaren dat er tussen instellingen onderling of tussen afdelingen rondom cliënten

nog wel eens iets mis gaat. Cliënten moeten te vaak informatie opnieuw vertellen of stukken opnieuw aanle-

veren. Dit levert veel ergernis op en frustreert het herstel.

Verbeter de communicatiestromen tussen instellingen en afdelingen onderling.

Maak mogelijk dat cliënten niet steeds opnieuw informatie aan moeten leveren.

Veel cliënten geven aan geen ervaring of kennis te hebben van outreachende zorg maar daar wel voor open

te staan.

Investeer in outreachende zorg.

Blijf in contact met de cliënt, ook als deze (tijdelijk) minder zorg nodig heeft.

Breng cliënten op de hoogte over deze werkwijze.

n

n

n

n

Outreachende zorgl

n

n

n

3InZicht - (O)ggz-spiegel Oost-Veluwe - februari 2012

l

l

(Vrijwilligers)werk, dagbesteding en opleiding

n

n

n

n

n

n

n

Ervaringsdeskundigheid

Veel cliënten geven aan (vrijwillig) te willen werken en/of een oplei-

ding te willen volgen om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergro-

ten. Echter, wat frustreert zijn een beperkt aanbod en onvoldoende

financiële armslag om opleidingen te bekostigen. Wat cliënten ook

aangeven, is dat zij vaak wel opleidingen gevolgd hebben maar

door ziekte niet tot afronding van de opleiding zijn gekomen of er

zijn competenties ontwikkeld buiten het reguliere opleidingsaanbod

om.

Zorg voor een passend opleidingsaanbod, ook op hbo-niveau.

Zorg voor goede financiële ondersteuning.

Zorg voor goede waardering van de ontwikkelde competenties

van cliënten.

Zorg voor passende werkplekken, ook op hbo-niveau. Vervul

daarin als gemeente of instelling een voorbeeldfunctie door

(ex)cliënten een (betaalde) werkplek te bieden.

Zorg voor een divers aanbod op het gebied van dagbesteding.

Maak reguliere dagbestedingsplekken toegankelijk voor cliënten.

Bied cliënten die uitstromen uit de zorg ook goede opleidings-

kansen en kansen op werk.

Uit alle onderzoeken komt naar voren dat cliënten vinden dat meer

ervaringsdeskundigen aan het werk zouden moeten kunnen bin-

nen zorg en welzijnsinstellingen. Ook binnen gemeenten zijn vol-

doende mogelijkheden om ervaringsdeskundigen werk aan te bie-

den.

n

n

n

n

Voorlichting over GGz-problematiek

n

n

Goede zorg rondom de cliëntl

n

n

n

n

n

n

Cliëntparticipatie

n

n

n

Creëer meer werkplekken voor ervaringsdeskundigen; denk aan

loketfuncties, gastvrouw/heer functies, voorlichting en

ondersteuning van cliënten.

Financier opleidingsplekken voor ervaringsdeskundigen.

Zorg voor goede voorlichting over het zinvolle werk dat

ervaringsdeskundigen kunnen doen bij gemeenten en bij

instellingen

Waardeer de inzet van ervaringsdeskundigen ook financieel.

Goede voorlichting over GGz-problematiek blijft belangrijk, dit om

stigmatisering en uitsluiting te voorkomen.

Zorg voor voldoende kennis over GGz-problematiek bij burgers,

gemeenten, woningbouwstichtingen, scholen, sportclubs etc.

Betrek cliënten zelf hierbij, zij kunnen als geen ander vertellen wat

het is.

Cliënten geven aan dat zij niet altijd gebruik (kunnen) maken van pas-

sende zorg en/of ondersteuning, bijvoorbeeld doordat zij onvoldoen-

de kennis hebben van de mogelijkheden of niet tot de zorg worden

toegelaten vanwege het ontbreken van een vaste verblijfplaats.

Geef cliënten zoveel als mogelijk de eigen regie in handen maar

spring bij daar waar nodig.

Zorg dat cliënten kennis kunnen nemen van de mogelijkheden

waar zij gebruik van kunnen maken.

Zorg dat ook de cliënten Maatschappelijke Zorg toegang krijgen

tot deze zorg.

Investeer in ketenzorg.

Benader cliënten individueel.

Werk zoveel mogelijk met een vaste contactpersoon.

Cliëntparticipatie is afgelopen jaren steeds beter georganiseerd. Toch

blijft cliëntparticipatie kwetsbaar. Onder andere vanwege terugkeren-

de of chronische gezondheidsproblematiek is deze cliëntengroep in

tegenstelling tot andere groepen burgers waar gemeenten en instel-

lingen mee te maken hebben kwetsbaar.

Blijf investeren in cliëntparticipatie.

Betrek hierbij ook de cliënten Maatschappelijke Zorg.

Blijf de ondersteuning van cliënten die actief zijn in Wmo- en

cliëntenraden regionaal ondersteunen. Het uitwisselen van

ervaringen is essentieel voor een goede inbreng in de raden.

l

l


5

Drie onderzoeken

Een spiegel voorhouden

Het onderzoeksdoel

Wat is specifiek voor het onderzoek.

Na de conclusies en aanbevelingen waarmee we deze InZicht

begonnen, gaan we nu dieper in op de drie afzonderlijke

onderzoeken. Achtereenvolgens staan we stil bij het (O)ggz-

spiegelonderzoek, de interviews over Cliëntenparticipatie

Doelgroep Maatschappelijke Zorg Noordwest-Veluwe en het

Elburgs narratief onderzoek.

Regionale resultaten afgezet tegen landelijke

gemiddelden en cliëntervaring afgezet tegen de

gemeentelijke visie

Wat vinden cliënten van de (openbare) geestelijke gezondheids-

zorg van het gemeentelijk beleid dat over hun voorzieningen en

hulpverlening gaat? Hoe oordelen gemeenten daar zelf over? En

waar vinden cliënten en gemeenten verbeteringen mogelijk?

Dit betrof een landelijk onderzoek, bestaande uit een zeer uitge-

breide vragenlijst om de meningen en ervaringen van zowel

cliënten als gemeenten te peilen. Het onderzoek toetste de

gemeenten op de volgende zes criteria:

Het (O)ggz-spiegelonderzoek


Verder informeerde het (O)ggz-

spiegelonderzoek naar ervaringen in

de drie volgende leefgebieden:

zelfstandig functioneren;

dagbesteding, activering

en werk;

leefbaarheid.

Het onderzoek is gericht op de groep

GGz-cliënten die niet langdurig is

opgenomen in een instelling maar zelf-

standig woont, eventueel met begelei-

ding of in een beschermde woonvorm.

Sommigen hebben geen vaste woon-

plek.

Aan het onderzoek hebben 47

cliënten deel genomen uit de zes ver-

schillende gemeenten. De gemeenten

die hebben deelgenomen aan het

onderzoek zijn Elburg, Ermelo,

Harderwijk en Oldebroek.

l

l

l

Over de deelnemers

l l

l l

l l

beschikbaarheid aanbod; integraal werken;

toegankelijkheid aanbod; eigen regie;

outreachend werken; beleidsparticipatie.

6

De uitkomsten van het onderzoek in cijfers

Beschikbaarheid van het aanbod

In de interpretatie van de tabellen op deze pagina, hebben wij vooral geke-

ken naar grootste verschillen tussen het gemiddelde cijfer van de 47

cliënten afgezet tegen het gemiddelde cijfer landelijk. Zo zijn er opvallende

verschillende af te lezen uit tabel 2. Deels is dit te verklaren doordat er rela-

tief veel mensen uit beschermde woonvormen de vragenlijst hebben in-

gevuld, deels zijn dit dus de vlakken waarop het aanbod in de regio op ver-

beterd zou moeten worden.

algemeen

Een groot aantal cliënten wist niets van de Wmo. Dit kan verklaard

worden door het feit dat de ondervraagden voor het grootste deel

beschermd woont. Ook uit andere onderzoeken blijkt dat de Wmo

niet breed bekend is onder de doelgroep. Het gaat niet alleen om

mensen die buiten de instellingen verblijven; ook cliënten die in

instellingen verblijven, zouden op de hoogte moeten zijn van de

Wmo. Kennis van ondersteuningsmogelijkheden buiten de instel-

lingen maakt de overstap naar de maatschappij misschien wel

gemakkelijker. Zeker gezien De Kanteling en het scheiden van

wonen en zorg. Als het aanbod van de instelling voldoet, blijven de

gemeentelijke voorzieningen buiten beeld. Het verklaart ook waar-

om er betrekkelijk vaak gebruik wordt gemaakt van woonbegelei-

ding en er weinig beroep wordt gedaan op financiële hulp, Wmo-

loket, nazorg, thuisbegeleiding, dagbesteding en begeleiding naar

werk. Gemeenten en instellingen zouden samen zorg moeten dra-

gen dat alle GGz-cliënten gemakkelijk toegang zouden moeten

hebben tot kennis over en faciliteiten vanuit de Wmo.


% cliëntenlandelijk

cliënten Noordwest-

Veluwe

financiële hulp

31 10

vanuit Wmo-loket

15 5

nazorg 13 5

thuis-begeleiding

24 8

woon-begeleiding

14 22

dag-besteding

37 21

begeleiding scholing/

werk

18 6

sociale activiteiten

17 10

anders 31 12

Tabel 2: Beschikbaar aanbod en het

percentage dat hier gebruik van maakt

Tabel 1: Rapportcijfers op hoofdcriteria

criterium cliëntenNoordwest-Veluwe

n=47

gemeentenNoorwest-Veluwe

n=4

cliëntenlandelijk

gemeentenlandelijk

beschikbaarheid 6,8 7,0 6,3 6,8

toegankelijkheid 6,9 6,0 6,3 6,7

outreachend werken 5,0 6,0 5,3 6,4

integraal werken 5,5 6,5 5,6 6,8

eigen regie 6,9 5,0 6,2 6,3

beleidsparticipatie 5,6 6,5 5,6 6,4

gemiddeld 6,1 6,2 5,9 6,6

7

citaten over beschikbaarheid van het aanbod

“Ik vind dat ik goed begeleid word.“

“Bij begeleid wonen is het goed en op de plek zelf veel ruimte.“

“In de gemeente is er niet veel ruimte voor. Probleem is dat men-

sen niet gemakkelijk toegang hebben tot de sociale huurmarkt.“

“De hulp en het aanbod zijn afkomstig van GGz Centraal (zieken-

huis) en niet van de gemeente.“

“Er is genoeg, maar vaak niet passend genoeg voor veel mensen,

met ernstige problematiek op sociaal, emotioneel gebied.“

“Beschermd wonen bij de Ganzenhof van Meerkanten is prima!“

“Had tot vandaag nog nooit van de Wmo gehoord.“

conclusie

eel mensen in de beschermde woonvormen zijn redelijk

tevreden over het aanbod van zorg van de eigen instelling.

Zij maken weinig gebruik van voorzieningen die het leven in

de maatschappij mogelijk maken, zoals de toeleiding naar vrijwilli-

gerswerk en werk. Dit is mogelijk een belemmering als mensen her-

stellen en zelfstandig wonen mogelijk wordt. Algemeen wordt

gedacht dat dagbesteding leidt tot betere geestelijke gezondheid.

Als mensen succesvol op zichzelf willen gaan wonen, is het van

belang dat er ook stappen gezet worden richting dagbesteding in

welke vorm dan ook.

algemeen

Outreachend werken past goed in recente ontwikkelingen zoals De

Kanteling in de Wmo en Welzijn Nieuwe Stijl. Eigenlijk kan onder-

steuning aan mensen uit de (o)ggz-doelgroep niet zonder deze

wijze van werken. Omdat een aanzienlijk deel in een isolement ver-

keert en mensen het moeilijk vinden om zelf hulp te vragen of de

juiste wegen niet weten te vinden, moeten ze tot contact verleid

worden:

mensen geven aan dat ze veel dingen vaak zelf moeten

uitzoeken als het gaat om bijvoorbeeld aanvragen

van dagbesteding of financiële vergoedingen;

als mensen ergens niet komen opdagen, krijgen zij geen

bericht met de vraag: ”waar was u?”

het wordt ook niet altijd doorgegeven als een afspraak niet

doorgaat van de kant van de professional.

V

Outreachend werken

l

l

l

citaten over outreachend werken

“Ik ben nooit benaderd“

“Ik benader zelf mensen 'van buiten'

om deel te nemen aan activiteiten in

het ziekenhuis. Ik had er wel behoefte

aan, er was niets, heb alles zelf gere-

geld.“

“Te vaak weinig persoonlijk en actieve

benadering, meer alles uit eigen initia-

tief overlatend.“

“Het zou fijn zijn als er via een flyer of

poster te zien is wat en waar en voor

wie er iets gedaan wordt en zo.“

“Laat ze me maar eens benaderen.“

“Dat ze contact opnemen over welke

hulp en ondersteuning er wordt is.“

“Van goot naar stoeprand is een flinke

stap alleen er zit geen hulpverlening

tussen.“


conclusie

utreachend werken kan beter.

Cliënten moeten weten wat

het inhoudt en welke ver-

wachting ze er van mogen hebben.

O

8

Integraal werken

l

l

l

l

H

algemeen

De (O)ggz-doelgroep krijgt te maken met veel verschillende instan-

ties en hulpverleners; cliënten ondervinden immers vaak beper-

kingen op verschillende leefgebieden. Bovendien wisselen intra-

murale en extramurale zorg elkaar af en heeft zorg haar oorsprong

in verschillende domeinen (Wmo, Awbz, Zvw, jeugdzorg, forensi-

sche zorg). Vanuit het perspectief van de cliënt is de wereld van

zorg en welzijn niet altijd even overzichtelijk.

Samenhang in het (hulp)aanbod en goede samenwerking tussen

diverse instanties en hulpverleners is belangrijk. Hulp en onder-

steuning moeten goed aansluiten op de individuele wensen. Een

integrale aanpak moet voorkomen dat:

cliënten telkens opnieuw hetzelfde verhaal moeten

vertellen;

er overlappingen of juist hiaten in het zorgaanbod zitten;

er door te veel hulpverleners (die op verschillende

levensterreinen met de cliënt actief zijn) tot overbelasting

en gebrek aan overzicht ontstaat;

er tegenstrijdige adviezen en boodschappen afgegeven

worden.

citaten over integraal werken

“Ik heb alleen begeleiding nog bij poli Hoogstede, daarbuiten, heb

ik niet het idee of geef ik niet altijd aan dat ik ex psychiatrisch pati-

ënt ben. Daartussen bestaat nooit een koppeling.“

“De gemeente kan beter samenwerken met de sociale dienst.“

“Ze moeten beter communiceren en zo inzien hoe ze te werk moe-

ten gaan.“

“De fouten die gemeentes maken, mag ik niet maken. Dan raak ik

alles kwijt.“

conclusie

et is zeer waarschijnlijk dat de bundeling van (vrijwel) alle

vormen van zorg en ondersteuning binnen GGz Centraal

ertoe leidt dat 72% van de ondervraagden aangeeft één

aanspreekpunt te kennen. Dat slechts één gemeente aangeeft te

investeren in één aanspreekpunt, vormt zeker geen verklaring voor

dit hoge percentage. Verder is het opvallend dat drie van de vier

gemeenten niet weten of cliënten met behoud van een uitkering

deeltijdwerk of scholing kunnen volgen. Dertig procent van de

ondervraagde cliënten geeft met behoud van een uikering in deel-

tijd te werken of scholing te volgen.


9

Eigen regie

algemeen

Het (opnieuw) vat krijgen op het eigen leven is een centraal thema

voor mensen met langdurende psychiatrische of psychosociale pro-

blemen. Zij zijn vaak vergroeid met hun rol als afhankelijke cliënt.

Versterking van eigen kracht en van het sociale netwerk om hen

heen helpt hen de eigen regie weer te nemen.

citaten over eigen regie

“Het hangt veel af van geld.“

“Ik kan wel veel zelf beslissen, maar er zitten gaten in zorg, hulp en

begeleiding mijn inziens.“


de cliënt geeft aan…

Iets meer dan de helft van de onder-

vraagden geeft aan dat zij iets te kie-

zen hebben in de hulp en activiteiten

die zij krijgen aangeboden. Driekwart

kan zelf bepalen wat zij belangrijk vin-

den in de begeleiding; landelijk ligt dat

percentage aanzienlijk lager (59%).

Ook beschikken de ondervraagden op

de Noordwest-Veluwe over een groter

sociaal netwerk dat kan helpen bij de

dagelijkse dingen, dan landelijk

gemiddeld (59% versus 41%).

Daarnaast sluit het traject voor dag-

besteding, werk of scholing op de

Noordwest-Veluwe beter aan bij de

wensen voor de toekomst dan dit lan-

delijk het geval is (46% versus 36%).

Wat opvalt in de cijfers is dat gemeen-

ten de eigen regie door cliënten als

onvoldoende beoordelen.

Beter eigen keuzen maken, kan volgens de ondervraagden als

volgt:

Stimuleer en motiveer de deelname aan sociale, culturele

activiteiten. Doe dit niet in lotgenotengroepen; die zijn te

vaak toch te deprimerend of qua niveau niet passend.

Neem ons serieus en denk niet dat we gek zijn.

Laat me mijn eigen keuzes maken; dat kan ik.

Ik wil meer weten wat is mogelijk en hoe het haalbaar is

voor mij en wat het kost

conclusie

org die vanuit instellingen wordt geleverd, vormt de basis

voor de positieve oordelen. Het valt op dat het oordeel van

de cliënten en de gemeenten ver uit elkaar liggen.

l

l

l

l

Z


Cliëntparticipatie Doelgroep Maatschappelijke Zorg Noordwest-Veluwe

Het onderzoeksdoel

Specifiek voor het onderzoek

De behoeften van de meest kwetsba-

ren (hiermee wordt bedoeld de (ex)-

dak- en thuislozen) uit onze samenle-

ving zichtbaarder te maken bij de

beleidsmakers in de regio.

Er is een brug gebouwd tussen de

WMO-raden van de RNV en de doel-

groep Maatschappelijke Zorg van de

prestatievelden 7, 8 en 9, die zich met

name in verschillende opvanginstel-

lingen bevinden en een oplossing pro-

beren te vinden voor de participatie-

problematiek.

Door de samenwerking van de drie

betrokken organisaties MEE Veluwe,

Zorgbelang Gelderland en de partici-

patiemanager, is de kennis op het

gebied van regionale ontwikkelingen,

de ondersteuning van cliënten

Maatschappelijke Zorg en de kennis

van cliëntparticipatie bij elkaar

gebracht.

Insteek was om op laagdrempelige

wijze de doelgroep Maatschappelijk

Zorg te benaderen. Binnen dit project

is er voor gekozen om de interviews

af te laten nemen door cliënten uit de

doelgroep. Cliënten van de verschil-

lende instellingen in regio Noord West

Veluwe zijn door de Procesmanager

Participatie Maatschappelijke Zorg

benaderd met de vraag of zij een bij-

drage aan deze participatie wens zou-

den willen leveren door het afnemen

van interviews binnen de doelgroep,

Zorgbelang heeft hiervoor de vragen-

lijst aangeleverd, MEE Veluwe heeft

voor de coaching en begeleiding van

de vrijwilligers gezorgd.

Uitkomsten

De uitkomsten van de interviews zijn onder te verdelen in ver-

schillende aandachtsgebieden: wonen, daginvulling, welzijn

en zorg. Per aandachtsgebied zijn in de volledige publicatie

ook verbetersuggesties beschreven. In deze samenvatting

beperken wij ons tot de uitkomsten en komen de verbetersug-

gesties terug in de algemene aanbevelingen waar deze publi-

catie mee begonnen is.

Wonen

Over het algemeen zijn respondenten tevreden met hun woonom-

geving. Cliënten geven aan dat men overlast ervaart van de

allochtone inwoners in de regio. Deze overlast lijkt met name voort

te komen uit wederzijds onbegrip. Het wooncomfort wordt

beïnvloed door een aantal factoren zoals privacy, onderhoud van

de woning, groen in de omgeving en de mate van financiële arm-

slag. Cliënten geven aan dat zij hun privacy voldoende gewaar-

borgd vinden maar dat op onderhoud van de woningen en de

groenvoorziening in de buurt winst te halen valt. Een cliënt gaf aan

binnenkort te verhuizen in verband met de staat van onderhoud

van de huidige woning!

Over de deelnemers

Vrijwilligers uit de doelgroep en de respondenten zijn cliënten uit de

doelgroep Maatschappelijke Zorg en bezoeken allen een of meer-

dere instellingen in de regio zoals De Ontmoeting, De oude

Synagoge, IrisZorg, Tactus en Meerkanten. Over het algemeen

staan zij al voor langere tijd buiten het arbeidsproces en hebben al

voor langere tijd te maken met de hulpverlening. Tijdens dit onder-

zoek zijn 23 interviews afgenomen. Het betreft hierbij grotendeels

een andere cliëntenpopulatie dan die bevraagd is in het (O)GGz-

spiegelonderzoek.


Daginvulling

Welzijn

Cliënten zijn over het algemeen niet werkzaam of nemen in

beperkte mate deel aan het arbeidsproces. Cliënten ervaren dit als

beperking en zouden meer willen doen met hun capaciteiten en vol-

waardig mee willen doen aan het arbeidsproces. Een groot deel

van de cliënten geeft aan dat zij zich onvoldoende (financieel)

gewaardeerd voelen voor de werkzaamheden die zij verrichten.

Dagbesteding wordt niet altijd als passend ervaren. Daarnaast heb-

ben cliënten vaak een onderbroken arbeidsverleden of zijn door

hun beperking gedwongen om van werkzaamheden te switchen.

Om hier daadwerkelijk handen en voeten aan geven is niet voor

iedereen mogelijk, mede door het ontbreken van voldoende finan-

ciële armslag. De huidige bezuinigingen in de dagopvang zorgen

voor veel onrust. Cliënten geven aan bang te zijn dat het teruglo-

pen van de mogelijkheden om van dagopvang gebruik te kunnen

maken een nadelige invloed heeft op hun welbevinden.

Cliënten Maatschappelijke Zorg zijn veelal afhankelijk van een uit-

kering. Uit de respons op de interviews blijkt, dat met name in het

contact tussen gemeente en cliënt winst te behalen valt. Het ver-

trouwen van cliënten in de gemeenten is laag. Cliënten ervaren

een gebrek aan kennis over de specifieke problemen waar zij

tegenaan lopen. Het ontbreken van een vast aanspreekpunt lijkt

hier een rol in te spelen. Ook gaat er vaak veel mis tussen de ver-

schillende instanties onderling, wat het vertrouwen van cliënten

negatief beïnvloed. Cliënten zijn veelal niet op de hoogte van de

verschillende regelingen die gemeenten bieden om minder draag-

krachtigen financieel te ondersteunen. Focus van de gemeenten

lijkt op schuldsanering en ouderenzorg te liggen. Weinig respon-

denten geven aan tot een van deze doelgroepen te behoren. Bij

het ontbreken van een vaste verblijfplaats, is het gebruik maken

van financiële regelingen niet mogelijk. Ook het woud aan formulie-

ren is een struikelblok.

Zorg

Het algemeen beeld dat hierin naar

boven komt, is dat cliënten over het

algemeen ontevreden zijn over de

zorg die door instellingen in de regio

geboden wordt. Problemen die

cliënten ervaren, liggen op het terrein

van de communicatie tussen de ver-

schillende instanties. Ook vinden veel

cliënten dat ze te weinig zorg krijgen

en dat de zorg die geboden wordt

vaak pas na het vragen om zorg in-

gezet wordt. Veel cliënten geven aan

dit anders te willen. Outreachende

bemoeizorg lijkt hierin een oplossing

te kunnen zijn, maar alleen dan als er

open en eerlijk naar cliënten gecom-

municeerd wordt. Bemoeizorg lijkt

gewenst maar bemoeienis met cli-

ënten niet! Problemen op het gebied

van onderlinge communicatie tussen

instellingen wordt ervaren bij Tactus,

Meerkanten, Multitoon, en Iriszorg

(nachtopvang). Met betrekking tot de

interne communicatie wordt er vooral

een probleem geconstateerd bij

Meerkanten; respondenten geven aan

dat afdelingen onderling onvoldoende

communiceren waardoor zij te vaak

informatie opnieuw aan moeten leve-

ren. In Harderwijk functioneert de

thuislozen opvang onder de maat;

cliënten geven aan dat de instellingen

werkzaam in deze gemeente weinig

tot niets voor elkaar krijgen in het

belang van de (geïnterviewde) cliënt.

Algemeen

l

l

l

l

l

Zowel de vrijwilligers als respondenten hebben door het op

doen van veel negatieve ervaringen in het verleden hun ver-

trouwen in de gemeenten en zorginstellingen vaak verloren.

Dit initiatief om cliënten te benaderen om hun mening te

geven over het maatschappelijke beleid in de regio, wordt dan

ook met enig scepsis bekeken.

Voor instellingen ligt de uitdaging vooral in het betrekken van de cli-

ënt bij zijn of haar eigen hulpverleningstraject en het optimaliseren

van de interne communicatie rondom de cliënt.

Communiceer open over het behandelaanbod dat de

instelling biedt. Doe dat op een toegankelijke manier.

Luister naar de cliënt, hij of zij weet vaak heel goed wat hij

of zij nodig heeft met betrekking tot de zorg, zoek hierin de

samenwerking met de cliënt.

Zorg dat de interne communicatie op orde is. Te vaak

worden cliënten geconfronteerd met het ontbreken van

goede onderlinge communicatie, dit komt het behande-

lingstraject niet ten goede en frustreert de cliënt.

Investeer in outreachende zorg.

Investeer in de communicatie met andere ketenpartners

rondom de zorg voor de cliënt.

Waar liggen specifieke taken voor

gemeenten of instellingen

l

l

l

l

l

Uit de interviews komt naar voren

dat zowel door gemeenten als

instellingen winst te behalen valt

als het gaat om de zorg voor

cliënten Maatschappelijke Zorg.

Voor gemeenten ligt de uitdaging met

name op het gebied van communica-

tie met deze doelgroep en het bereik-

baar maken van voorliggende voor-

zieningen.

Zorg voor voldoende kennis

over de doelgroep.

Zorg dat cliënten kennis

kunnen nemen van de

voorliggende voorzieningen.

Investeer in de directe

woonomgeving van de

cliënten Maatschappelijk

Zorg.

Werk intensief samen met

andere organisaties om op

die manier een 'zorg'kring

rondom de cliënt te vormen,

betrek de cliënt hierin.

Maak mogelijk dat cliënten

een stapje verder kunnen

komen op de maatschap-

pelijke ladder.


12

“Het leven is niet altijd mooi,

maar dat hoort ook wel een beetje”.

Het onderzoeksdoel

Wie zijn de deelnemers

DDe uitkomsten

Een onderzoeksverslag over vraagpatronen van

burgers met psychiatrische en/of psycho-sociale

problemen die wonen in de gemeente Elburg

In Elburg is er op initiatief van de Gemeente Elburg en de

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen een onderzoek gedaan waar-

bij cliënten uit Elburg uitgenodigd zijn om hun verhaal te vertellen.

De onderzoeksvraag was: "Welke wensen, behoeften en mogelijk-

heden hebben burgers met psycho-sociale en/of psychiatrische pro-

blemen met betrekking tot wonen, welzijn en zorg in de gemeente

Elburg?"

De resultaten van dit onderzoek zijn gebaseerd op open interviews

met 23 bewoners van de gemeente Elburg. Zij hadden allemaal

psychiatrische en/of psychische problemen.

Wat is specifiek voor het onderzoek

e verhalen van cliënten uit Elburg zijn geanalyseerd, wat

vijf vraagpatronen heeft opgeleverd. De patronen die de

onderzoekers vonden, zijn met andere belanghebbenden

besproken in twee zogeheten transdisciplinaire bijeenkomsten. In

deze bijeenkomsten is betekenis gegeven aan de gevonden data.

Tachtig procent van de respondenten uit het onderzoek weet actief

vorm te geven aan zijn of haar leven. Daarbij vervullen zij diverse

rollen: de rol van partner, ouder, werknemer, vrijwilliger, maatje,

deelnemer aan activiteiten, leerling. De vraag die regelmatig bij pro-

fessionals en gemeentes te horen is: 'Hoe kunnen burgers met

psychiatrische en/of psychosociale problemen geactiveerd wor-

den?' lijkt daarmee onterecht. Natuurlijk is er wel een deel van de

doelgroep die het niet lukt om binnen- en buitenshuis actief te zijn.

Deze doelgroep heeft meer pro-actieve inzet van professionals

nodig. Deze inzet moeten professionals niet bij zichzelf houden

maar juist verbreden naar inzet door burgers (de informele netwer-

ken). Een tweede kern is de behoefte aan contacten bij veel res-

pondenten. Het gaat hierbij niet altijd om een andere hoeveelheid

contacten maar meestal om de kwaliteit van de contacten of de

diversiteit in contacten.

Aanbevelingen

l

l

l

l

Aanbevelingen zijn samen geformu-

leerd. De onderzoeker heeft met de

respondenten en professionals in een

bijeenkomst nagedacht over welke bij-

drage iedere betrokken partij kan

geven. Hieronder een voorbeeld van

de uitkomst bij elke partij als het gaat

om vraagpatroon 'Neem mij serieus'.

Burgers met psychosociale en/of

psychiatrische problemen, blijf

doorpraten en vertellen over

jezelf. Er zijn angsten, negatieve

ervaringen in het verleden en nog

veel meer redenen waarom

cliënten niet voldoende over

zichzelf vertellen, zoals het ge-

voel dat anderen niet geïnteres-

seerd zullen zijn. Dit leidt ertoe dat

anderen je door gebrek aan ken-

nis niet serieus kunnen nemen.

Voor alle burgers van Elburg ligt

er de mogelijkheid om bij te

dragen aan de opvoeding en

ontwikkeling van kinderen. Juist

deze jonge mensen moeten

meekrijgen dat diversiteit van

mensen normaal en leuk is. Leer

jonge mensen om de waarde van

ieder mens te zien.

Aan professionals is de vraag om

meer professionele verbindingen

te leggen, bijvoorbeeld tussen

welzijn en zorg. Dit bevordert een

breder perspectief in het werken

met de doelgroep en voorkomt dat

opnames een letterlijke breuk met

de maatschappij zijn.

Tot slot is het verzoek aan de

gemeente om nog meer initiatie

ven te ondersteunen waarbij erva

ringsdeskundigen worden ingezet

bij de begeleiding die professio

nals bieden of ze zelfs het werk

van professionals deels over te

laten nemen. Deze inzet is bij

zowel welzijn als zorg mogelijk.


Vraagpratronen

l

l

Bij de vijf gevonden vraagpatronen gaat het om:

“Ik ben een burger met mogelijkheden”

Mensen met psychiatrische en/of psychosociale problemen

worden graag benaderd als burger en niet als cliënt. Uit de

interviews wordt duidelijk dat zij vele burgerrollen wensen

en ook daadwerkelijk vervullen: die van partner, werkne-

mer, ouder etcetera. Het vraagt wel bijzondere inspanning

van hen om hun behoefte aan volwaardig burgerschap te

vervullen en deze rollen in te nemen. Hoe doen ze dat?

Tachtig procent van hen probeert een burgerrol te vervul-

len door actief te zijn via opleiding, hobby's, vrijwilligers-

werk, werk en dagactiviteiten. Ze dragen bijvoorbeeld bij

aan beleidsvormende overleggen of helpen met het orga-

niseren van activiteiten. Deze activiteiten zijn veel op

henzelf als doelgroep gericht, waardoor hun wens – en die

van gemeente – tot integratie niet gerealiseerd wordt.

De mogelijkheden die deze burgers blijken te hebben,

kunnen ook voor het algemeen nut ingezet worden en

daarmee alle burgers ten dienste staan.

“Neem mij serieus! Mijn woorden en mijn doen en

laten”

Iemand serieus nemen, heeft betrekking op de inhoud die

iemand vertelt, de bereidheid van de geschikte toehoorder

om te luisteren en de manier waarop iemand iets zegt.

Mensen gebruiken taal om te vertellen over hun leven en

ervaringen. Met hun taal laten ze iets van zichzelf zien aan

een ander. Dit doen ze niet alleen door te vertellen over

iets (een inhoud), maar ook door het op een bepaalde

manier te vertellen (een vorm). Als mensen bijvoorbeeld

iets zeker weten, dan spreken ze stellend (“zo is het”); als

ze aarzelen, dan werpen ze hypotheses op en gebruiken

ze modaliteiten (“zo zou het kunnen zijn”). Ook burgers

met psychiatrische en/of psychosociale problemen laten in

hun woordkeuze en manier van spreken zien hoe het leven

voor hen is. Ze laten in hun keuzes voor inhouden en

vormen zien wat wel of niet past bij hun leven. Daarvoor

moet men niet alleen luisteren naar wat zij vertellen, maar

ook naar hoe ze het vertellen. De geïnterviewden uit dit

onderzoek lieten in inhoud en vorm blijken dat ze serieus

genomen willen worden. Achter hun soms twijfelende

antwoorden zat bijvoorbeeld kennis over hun mogelijk-

heden en beperkingen.


14

l

l

“Help mij als ik vastzit”

Er zijn verschillende fases te

onderscheiden in het leven

van burgers met psycho-

sociale en/of psychiatrische

problemen. In fases waarin

problematiek overheerst, zijn

er problemen op meerdere

levensgebieden. Het gaat in

de verhalen van de

geïnterviewden bijvoorbeeld

steeds over hun problemen

(hun ziekte), maar regelmatig

ook over andere, terugkeren-

de onderwerpen als financiën

of behoefte aan contact.

Soms zitten ze in deze fase

daarbij ook letterlijk vast, ze

komen bijvoorbeeld het huis

en/of bed nauwelijks uit. In

deze fase is het voor hen

moeilijk om regie te voeren en

hebben ze anderen nodig om

hen op weg te helpen. Op

weg helpen betekent hier niet

alleen helpen om in actie te

komen, maar ook helpen om

meer waar te nemen of aan

andere dingen te denken.

“Ik wil regie blijven houden,

heb daarom geduld met mij”

De geïnterviewden hebben

veel meegemaakt; deson-

danks lukt het tachtig procent

van hen om actief in het leven

te staan. Ze hebben werk in

allerlei vormen en zijn

geïnteresseerd in hobby's.

De geïnterviewden laten zien

dat ze regelmatig de regie

nemen in hun leven en dat dit

voor hen belangrijke succes

momenten zijn. Toch lukt het

regelmatig ook niet.

De geïnterviewden willen

desondanks graag uitgeno-

digd blijven.


Ze willen best actiever zijn, maar het moet geen verplich

ting worden. Daarnaast gaat regie over eigen beslissingen

kunnen nemen over de zorg voor zichzelf. Dit betreft het

aantal ervaren vrijheidsgraden om te beslissen over

medicatie, huishouden, woonsituatie, financiën en voor-

zieningen. Respondenten blijken qua woonsituatie bereid

te zijn iets van hun vrijheid op te geven. Qua financiën en

voorzieningen ontbreken vaak informatie over mogelijk-

heden en bij financiën ontbreekt het vaak aan inzicht

in de logica van het systeem.

“Ik ben geïnteresseerd in verschillende contacten!

Jij ook?”

Geïnterviewden geven aan dat lotgenoten goed kunnen

luisteren, meevoelen en zacht zijn voor elkaar. Deze

kwaliteiten zien zij minder terug bij de “gewone burgers”.

Wat geïnterviewden bij “gewone burgers” zoeken, zijn

andere, soms meer positieve verhalen. Ze vinden het

hebben van contacten belangrijk, maar wensen ook

contacten buiten de kringen van de geestelijke gezond-

heidszorg. Tegelijkertijd laten ze in hun verhalen zien wat

zij zelf te bieden hebben: kunnen luisteren en meevoelen,

nuttige ervaringskennis over het overeind blijven in

moeilijke periodes van het leven. Het is niet altijd de

ervaring van respondenten dat andere burgers openstaan

voor contacten met hen en dat vinden ze jammer.

l

Wensen en behoeften van (o)ggz-cliënten · gemakkelijker. Zeker gezien De Kanteling en het...

Documents

Transcript of Wensen en behoeften van (o)ggz-cliënten · gemakkelijker. Zeker gezien De Kanteling en het...