Welkom - Thuisvester - Presteren met processen · 2018-06-27 · Visitatie en imago-onderzoek We...

Bestuursverslag 2017 Stichting Thuisvester

Jaarverslag 2017 Thuisvester 2

Inhoudsopgave jaarstukken 2017 Stichting Thuisvester

Woord vooraf 3

1. Strategie en operationele activiteiten 5 1.1. Uitstekende dienstverlening en vergroten huurdersparticipatie 5 1.2. Betaalbaar wonen in goede woningen en uitbreiding sociale woningvoorraad 7 1.3. Een schone, veilige en sociale woonomgeving die zelfredzaamheid bevordert 8 1.4. Een financieel-economisch sterke, professionele en doelmatige corporatie 10 1.5. Een lokaal verankerde organisatie met goed toezicht 11

2. Financiële resultaten en risicobeheersing 14 2.1. Marktwaarde in verhuurde staat 14 2.2. Maatschappelijk vermogen 14 2.3. Financiële resultaten 15 2.4. Verhuurdersheffing 15 2.5. Financiële vooruitzichten 16 2.6. Beoordeling door toezichthouders 17 2.7. Financiering 17 2.8. Fiscale positie / vennootschapsbelasting 17 2.9. Nevenstructuur: verbonden ondernemingen 2017 18 2.10. Risico’s en onzekerheden 20

3. Governance 22 3.1. Jaarprestaties 22 3.2. Bestuursbesluiten 25 3.3. Toekomst; komend verslagjaar 25 3.4. Verklaring 26

4. Verslag van de Raad van toezicht 27 4.1. Governancecode 27 4.2. Inhoud toezicht 27 4.3. Samenstelling en mutaties 28 4.4. Besluiten 28 4.5. De Raad van toezicht als werkgever 29 4.6. Functioneren 29 4.7. Beloningsregeling Raad van toezicht WNT/VTW 30 4.8. Professionalisering 31

Jaarrekening 2017 33

Overige gegevens 128


Woord vooraf In 2017 richtte Thuisvester zich vooral op de kerntaak - bouwen, verhuren en beheren van sociale huurwoningen in ons werkgebied. Zo zijn er ruim 100 nieuwbouwwoningen in aanbouw, 61 nieuwe huurwoningen opgeleverd waarvan 21 commercieel toegevoegd aan onze Niet-DAEB tak in lijn met het scheidingsvoorstel dat we met gemeenten en huurders overeengekomen zijn. We hebben 764 woningen opnieuw verhuurd en was er speciale aandacht voor het huisvesten van bijzondere doelgroepen. Intern hebben we de klantprocessen en de informatievoorziening verbeterd. Betrokkenheid Gemeenten en huurdersorganisaties hebben een versterkte rol gekregen om samen tot een passende huisvesting van onze doelgroep te komen. Ook dit jaar zijn de prestaties op het gebied van wonen en leefbaarheid in de gemeente door de drie partijen voor komende jaren vastgelegd in de prestatieafspraken. Trots zijn we op de afspraken die zijn gemaakt over de jaarlijkse huuraanpassing in 2017, 2018 en 2019 in combinatie met het uitvoeren van energiebesparende maatregelen zonder extra huurverhoging voor de zittende huurder. Hiermee zetten we verder in op betaalbaarheid van onze woningen nu en in de toekomst voor onze doelgroep. Huurders 2017 was een belangrijk jaar voor onze huurders, waarbij we de focus in toenemende mate hebben kunnen verleggen naar de toegevoegde waarde voor de klant. KWH heeft huurders geïnterviewd over het reparatieproces. Dit heeft geleid tot verbeterpunten op het gebied van kwaliteit van het melden, garantiebonnen en het maken van vervolgafspraken. Tevens is het aanmaanproces geanalyseerd en starten in 2018 pilots ter bevordering van klantwaarde, voorkoming van inefficiëntie en het verder terugdringen van het aantal aanmaningen met behoud van de klanttevredenheid. Daarnaast is het klantportaal uitgebreid met ‘zelf de betaalwijze aanpassen’ en een ‘betalingsregeling afsluiten’ en is WhatsApp als nieuw communicatiemiddel geïntroduceerd. Investeren in duurzame woningen Ook dit jaar verduurzaamden we onze woningen. Zo werden 620 woningen energetisch aangepast naar gemiddeld energielabel A. Daarnaast hebben we op individueel verzoek van onze huurders 73 woningen van zonnepanelen voorzien. In 2017 zijn we voor de bestaande woningen nul-op-de-meter (NOM) te maken op zoek gegaan naar partijen die technische oplossingen aanbieden en de energieprestaties contractueel vastleggen. In 2018 start de haalbaarheid- en voorbereiding van een pilot om naast de nieuwbouw woningen die al op basis van het NOM concept worden gerealiseerd 16 woningen in de bestaande voorraad naar NOM te brengen.

Collegacorporaties Samen met 8 andere corporaties is in 2017 gewerkt aan een oplossing voor de problematiek van collega-corporatie WSG in Geertruidenberg. Met het zogenaamde “puzzelmodel” hebben de negen corporaties zich bereid verklaard om ieder een deel van het WSG-bezit met de daaraan gekoppelde leningen over te nemen. Besluitvorming hierover wordt in 2018 verwacht. Daarnaast is een principebesluit voorbereid om te komen tot een fusie met Stichting Huisvesting Bejaarden Oosterhout (SHBO). Deze fusie wordt in 2018 verder uitgewerkt en voltooid. We zijn tevens trots op de initiatieven die we vanuit Thuisvester zijn gestart voor nadere samenwerking in Midden en West Brabant en op de resultaten die zijn bereikt binnen de samenwerking van DeaWeb. Ondernemingsplan In 2017 zijn we gestart met de voorbereidingen voor het opstellen van een nieuw ondernemingsplan voor de periode 2018 – 2022. In 2017 heeft een visitatie plaatsgevonden waarvan we de resultaten en aandachtspunten mee wilden nemen bij het opstellen van het nieuwe ondernemingsplan. Daarnaast wilden we in dat ondernemingsplan keuzes en doelstellingen opnemen die er toe doen, die in- en extern gesteund worden en die we samen waar willen en kunnen maken. Daardoor nam het opstellen van het nieuwe ondernemingsplan meer tijd in beslag. Naar verwachting is het nieuwe ondernemingsplan eind 2018 klaar.


Visitatie en imago-onderzoek We waren trots op de uitkomsten van de vierjaarlijkse visitatie over de jaren 2013 – 2016 en de uitkomsten van het imago-onderzoek van KWH. Omdat we continu willen verbeteren hechten we veel belang aan deze onafhankelijke beoordelingen. Ook CIZO, de koepel van de huurdersverenigingen herkende zich in de uitkomsten. De steeds betere samenwerking tussen Thuisvester en CIZO is een belangrijke basis voor het goed functioneren van Thuisvester. Gefaseerde wijzigingen Woningwet Het voorstel voor de administratieve scheiding tussen DAEB en niet-DAEB is goedgekeurd door de Autoriteit Woningcorporaties. In 2017 hebben we wijzigingen op het gebied van de kaderdocumenten doorgevoerd waarmee we voldoen aan de Woningwet. Voorbeelden daarvan zijn aangepaste statuten van de toegelaten instelling en enkele rechtspersonen van de nevenstructuur en het reglement financieel beleid en beheer. Bestuursverslag, volkshuisvestingsverslag en jaarrekening In dit bestuursverslag zijn beknopt de ontwikkelingen, resultaten en inspanningen van 2017 opgenomen en is daarmee feitelijk het volkshuisvestingsverslag. We kijken tevreden terug op 2017. Zonder de inzet en betrokkenheid van onze medewerkers hadden we deze resultaten nooit tot stand kunnen brengen. Onze dank en waardering hiervoor. ir. J.J. (Johan) Westra P.J.L. (Pierre) Hobbelen MRE MFM Bestuursvoorzitter Directeur / Bestuurder


1. Strategie en operationele activiteiten Thuisvester beheert ruim 13.500 huurwoningen in Midden- en West-Brabant waarbij het principe ‘de huurder eerst’ ons drijft. Wij verbinden ons met ons werkgebied en streven doelmatigheid en transparantie na bij onze activiteiten en schatten de impact er van vooraf in. In 2017 werkten wij intensief samen met gemeenten, huurdersorganisaties en andere partners aan de realisatie van de doelen uit het ondernemingsplan 2013-2017. Tastbare resultaten Thuisvester wil herkend worden als een ondernemende, betrouwbare, betrokken, slagvaardige en transparante woningcorporatie. Een organisatie die tastbare resultaten boekt. Wij toetsen onze activiteiten aan deze vijf thema’s: 1. Optimale dienstverlening en vergroten van de huurdersparticipatie 2. Betaalbaar wonen in kwalitatief goede woningen en uitbreiding van de sociale woningvoorraad 3. Een schone, veilige en sociale woonomgeving die zelfredzaamheid bevordert 4. Een financieel-economisch sterke, professionele en doelmatige corporatie 5. Een open, eerlijke en lokaal verankerde organisatie met goed toezicht Prestaties in 2017 op deze thema’s

1.1. Uitstekende dienstverlening en vergroten huurdersparticipatie Thuisvester wil een klantgedreven organisatie zijn. Onze dienstverlening wordt steeds geoptimaliseerd waarbij het einddoel is een optimale en klantgerichte digitale werkomgeving, waarin bijzondere aandacht blijft voor persoonlijk advies. Klanten die geen gebruik maken van internet worden zo ook goed geholpen. Huurders worden op verschillende manieren betrokken bij het beleid en de activiteiten van Thuisvester. Dienstverlening De digitale dienstverlening is voortgezet op basis van de click-call-face strategie waarbij gekozen is voor ‘verleiden’ in plaats van actieve kanaalsturing. Via het portaal ‘Mijn Thuisvester’ kunnen huurders een reparatieverzoek indienen en zelf een afspraak plannen, de huur opzeggen of de huur betalen met iDEAL. In 2017 is het portaal uitgebreid met ‘zelf de betaalwijze aanpassen’ en een ‘betalingsregeling afsluiten’. Daarnaast is WhatsApp als nieuw communicatiemiddel geïntroduceerd. In 2017 is besloten de website in 2018 te vernieuwen om het gebruiksgemak voor onze klanten verder te verbeteren en de doorlooptijd van de digitale beantwoording te verkorten. De telefonische bereikbaarheid en dienstverlening van de gecentraliseerde klantenservice werd goed gewaardeerd. Minimaal 80% van de telefonische klantenvragen werd in één keer afgewikkeld. In 2017 zijn de huurwoningen van Thuisvester aangeboden via Klik voor Wonen, het regionale woonruimtebemiddelingssysteem. De website van Klik voor Wonen is in 2017 vernieuwd en gebruiksvriendelijker gemaakt. Daarnaast is gewerkt aan de voorbereidingen om vanuit de verdere optimalisatie van het regionale woningaanbod als Stichting verder te gaan. De huurdersorganisaties zijn hier nauw bij betrokken. Om de klanten die op kantoor langskomen goed te woord te staan wordt steeds meer verlangd van de communicatievaardigheden van onze medewerkers. De problematiek waarmee huurders worstelen en de daarmee samenhangende vragen zijn ingewikkelder geworden. Omdat dit vaak de kwetsbare huurders zijn plannen de baliemedewerkers steeds vaker afspraken in omdat zij niet via telefoon of digitaal geholpen kunnen worden. Om de processen voor de klanten te verbeteren zijn de volgende initiatieven genomen: - Luisterpanel reparatie verzoeken: huurders zijn door KWH geïnterviewd over hun bevindingen in dit

proces. Dit heeft geleid tot verbeterpunten op het gebied van kwaliteit van het melden, garantiebonnen en het maken van vervolgafspraken. Huisaannemers en collega’s van diverse afdelingen zaten in het observatieteam. Hiervan is een video-compilatie gemaakt die gebruikt wordt als leermiddel voor de organisatie en de leveranciers.


- Het aanmaanproces binnen de huuradministratie is geanalyseerd volgens de LEAN methodiek. Om tot structurele verbeteringen van dit proces te komen zijn in 2018 pilots opgestart om te beoordelen welk alternatief het aantal aanmaningen het meest terugdringt met behoud van de klanttevredenheid

- De reguliere ‘dagstarts’ bij de teams Klantenservice, Verhuur en Huuradministratie leiden tot verdere optimalisaties die passen bij een lerende organisatie.

De klanttevredenheid wordt gemeten via KWH. In 2017 was de gemiddelde score van 7.6 behaald. Dit was 0.1 punt lager ten opzichte van 2016. Dit komt waarschijnlijk doordat de wijze van meten van het label contact is gewijzigd. Deze wijziging heeft bij de meeste corporaties op label geleid tot verlaging van het gemiddelde met circa 0,5 punt. De focus in 2018 komt op het proces aanvaarden nieuwe woning en woning opzeggen te liggen. Deze processen worden gezien de positieve ervaringen uit 2017 eveneens volgende de LEAN aanpak onder de lopen genomen. Tabel 1. KWH-resultaten 2017

De Aedes Benchmark-score is op 1 september 2017 bevroren: Nieuwe huurders: 7,6 (score 2016 7,6) Vertrokken huurders: 7,6 (score 2016 6,9) Huurders met een reparatieverzoek: 7,5 (score 2016 7,2) Thuisvester had zich voor 2017 als doel gesteld om van een C naar een B score te gaan op het prestatieveld huurdersoordeel. We zijn trots dat de scores sterk verbeterd zijn en doelstelling bereikt is. Participatie en lokale binding Om de woon- en leefomgevingsopgaven goed uit te kunnen voeren is een sterke lokale binding essentieel. Hiervoor is intensief en veelvuldig overlegd met de huurdersorganisaties, gemeenten en maatschappelijke partners. In de jaarlijkse prestatieafspraken is vastgelegd welke prestaties partijen gaan leveren op het gebied van wonen en leefbaarheid. Met de gemeenten en huurdersorganisaties ondertekenden Thuisvester, de huurdersorganisaties en de verschillende kerngemeenten prestatie afspraken. In lijn met de visie uit 2016 is er wederom verder invulling gegeven aan de huurdersparticipatie. Huurdersparticipatie - Inbreng van Huurders De huurdersparticipatie bij Thuisvester bestaat uit de Huurdersvereniging Oosterhout (HVO), Huurdersvereniging Rucphen (HVR) en de Huurdersvereniging gemeente Zundert. Van deze huurdersverenigingen zijn 2 leden afgevaardigd in CIZO, de erkende huurderskoepel. Deze geeft gevraagd en ongevraagd advies op algemene beleidszaken en heeft op bepaalde zaken instemmingsrecht die verankerd zijn in de overlegwet die ook voor huurdersverenigingen geldt. Daarnaast hebben zij hun voordrachtrecht uitgeoefend in de Raad van Toezicht. Zij doen een bindende voordracht als het gaat om deze zetels. Verder worden zij betrokken in de procedure bij het benoemen van andere toezichthouders. Door de verschillende invalshoeken zijn er volop discussies, maar is wederzijds vertrouwen om altijd tot een bevredigende oplossing te komen. De Huurdersverenigingen zijn lokaal verankerd en hebben een grote verantwoordelijkheid als het gaat om bijvoorbeeld de prestatieafspraken tussen Gemeente, Thuisvester en de Huurdersvereniging. Zij hebben regelmatig contact met Thuisvester in verschillende overleggen. In het afgelopen jaar zijn zij 6 keer in overleg geweest met het bestuur van Thuisvester. Belangrijkste onderwerpen waar in overleg met de huurdersorganisaties in 2017 afspraken zijn gemaakt: - Huuraanpassingen medio 2017, 2018 en 2019 en energiebesparende maatregelen aan woningen

zonder extra huurverhoging voor de zittende huurders; De huurdersorganisaties hebben aangedrongen op maatwerk voor huurders die door de huuraanpassing

Onderdeel score

Contact 7,3

Woning zoeken 7,4

Nieuwe woning 7,5

Huur opzeggen 7,6

Reparaties 7,7

Onderhoud 7,9

Totaal 7,6


in de problemen kunnen komen. Ook hebben zij menigmaal aangedrongen op energetische maatregelen. Mede op basis van deze verzoeken is besloten de energiebesparende maatregelen zonder extra huurverhoging uit te voeren.

- Betrokkenheid en adviesrol bij de herontwikkelingsplannen in de Wijk Slotjes Midden; - Doorstroomurgentie voor zittende huurders (maatwerkgesprekken); - Aanpak werkwijze nieuwe ondernemingsplan; - Verkoopbeleid buiten kerngemeente - Deelname aan intern werkoverleg rondom de huursombenadering. - WSG en SHBO Klachten en geschillen Thuisvester heeft maandelijks ruim gemiddeld 8.200 klantcontacten via de eerste lijn (digitaal, telefoon en balie). Daarnaast hebben opzichters, projectleiders, woonconsulenten, huis- en buurtmeesters en verhuurmedewerkers ook honderden klantcontactmomenten per maand. Er werden 79 meldingen van ontevredenheid gedaan die betrekking hadden op reparaties, onderhoud, dienstverlening in algemene zin en beleid. Omdat er adequaat gehandeld is heeft er desondanks toch een huurder een beroep moeten doen op de geschillenadviescommissie. De commissie concludeerde dat Thuisvester gehandeld had conform beleid en richtlijnen. De commissie kwam 2 maal bijeen. Eenmaal voor de jaarlijkse thema-bijeenkomst geschillencommissie en eenmaal voor het behandelen van voornoemd geschil. De voorzitter en twee leden zijn herbenoemd en één lid heeft opgezegd. Vacature voor plaatsvervangend lid is uitgezet.

1.2. Betaalbaar wonen in goede woningen en uitbreiding sociale woningvoorraad De belangrijkste taak – als sociale verhuurder – is het bieden van een betaalbaar thuis aan mensen met lagere en middeninkomens binnen onze kerngemeenten. In een leefbare woonomgeving, waarin iedereen actief kan deelnemen aan de samenleving’. De activiteiten die we doen om de woningen bereikbaar- en betaalbaar te houden sluiten aan op de actuele demografische ontwikkelingen in onze kerngemeenten. Huurbeleid De effecten van het huurbeleid en passend toewijzen worden continu gemonitord. Daarbij is het uitgangspunt gehanteerd dat de woningen bereikbaar- en betaalbaar moeten blijven voor de doelgroep. Het streefhuurbeleid sloot hierop aan. De invoering van de huursombenadering in 2017 vroeg om een meer integrale kijk ten aanzien van de huurprijsaanpassingen die Thuisvester jaarlijks doorvoert. In 2017 hebben huurderskoepel CIZO en Thuisvester hierover afspraken gemaakt voor de periode 2018-2021. Deze meerjarenafspraken zijn een pakket van maatregelen die er voor moeten zorgen dat de bereikbaarheid- en betaalbaarheid geborgd blijft.

Onderdeel van de afspraken zijn:

- Geen extra huurverhoging doorvoeren voor zittende huurders als energiebesparende maatregelen projectmatig worden uitgevoerd;

- Gedeeltelijk bijstellen van de aanvangshuren bij nieuwbouw om deze woningen voor alle doelgroepen bereikbaar te maken;

- Meer woningen verhuren onder de aftoppingsgrenzen; - Verlaging van het huurgebouw van de bestaande portefeuille.

Thuisvester heeft te maken met de lasten afkomstig uit de verhuurdersheffing, belastingen en ingerekende investeringen en exploitatielasten. De zorg voor het behoud van de financiële gezondheid op lange termijn is van belang. In de meerjarenafspraken met de huurdersorganisaties is daarom afgesproken dat voor de hogere inkomensgroepen een maximale inkomensafhankelijke huurverhoging wordt gevraagd en voor de lagere inkomens een meer inflatievolgende reguliere huurverhoging. Assetmanagement In 2017 is een visie ontwikkeld om assetmanagement in de organisatie verder vorm te geven. Deze visie wordt in 2018 uitgewerkt en geïmplementeerd in de organisatie. De complexplannen zijn in het 4e kwartaal van 2018 klaar. Daarnaast worden in 2018 de portefeuille onderdelen van bedrijfs onroerend goed (BOG), maatschappelijk onroerend goed (MOG) en zorg onroerend goed ZOG op complexniveau verder uitgewerkt. In 2019 wordt het vastgoedsturingsmodel verder uitgebouwd.


Bestaand bezit

Verduurzaming In 2017 zijn circa 600 woningen energetisch verbeterd naar gemiddeld label A.

Nul-op-de-meter In 2017 startte de bouw van 11 nieuwbouwwoningen op NOM-niveau in Oosteind en Raamsdonksveer. Deze eerste nieuwbouwwoningen op NOM-niveau worden begin 2018 opgeleverd. In 2018 start de haalbaarheid- en voorbereiding van een renovatie pilot waarbij 16 bestaande woningen NOM gemaakt worden.

Zonnepanelen Thuisvester heeft in 2017 bij een deel van de huurders zonnepanelen aangeboden. Bij 73 woningen zijn in 2017 zonnepanelen aangebracht via Wocozon.

Verkoop In 2017 heeft er een update plaats gevonden van de portefeuillestrategie. De verkoop in de gemeente Rucphen is weer gestart. In Rucphen zijn 9 woningen verkocht in 2017. In 2018 wordt ook de verkoop in de gemeente Zundert en gemeente Oosterhout weer gestart.

Verkoop buiten werkgebied In 2017 heeft, ter voorbereiding op een mogelijke dispositie, een inventarisatie plaats gevonden van het resterende deel van woningen/zorgcomplexen buiten de kerngemeenten. Dit betreft 74 zorgappartementen Dudok-Erf in Dordrecht, 1 zorgcomplex Kerkstraat Waspik, (66 appartementen en 2 specialistische afdelingen), 1 zorgcomplex aan Touwbaan te Oudenbosch, (10 appartementen en 2 woongroepen), 38 parkeerplaatsen aan Touwbaan te Oudenbosch, 1 woning aan West-Vaardeke 94 te Oudenbosch, 1 woning aan Bladerstraat 3 te Ulvenhout en 2 MGE woningen (reeds in verkoop). De verkoopstrategie wordt in 2018 bepaald.

Sloop In 2017 zijn 24 woningen in Sprundel (Wilhelminastraat, Hendrikstraat en Leeuwerikstraat) gesloopt en 21 woningen in Oosterhout (Wilhelminakanaal Noord)

Nieuwbouw In 2017 zijn de volgende huurwoningen woningen opgeleverd:

Project Aantal huurwoningen Gemeente

Sint Annahof 10 Zundert

Warandepoort 48 (waarvan 21 appartementen met middenhuur) Oosterhout

A.M. de Jongstraat, Zegge 3 Rucphen

Totaal 61

Tabel 2. In 2017 opgeleverde woningen

1.3. Een schone, veilige en sociale woonomgeving die zelfredzaamheid bevordert Thuisvester is verantwoordelijk voor een schone, veilige en sociale woonomgeving en zetten ons daarom in voor de huurders en hun leefomgeving. Onze focus licht daarbij op het structureel aanpakken en eerder signaleren van overlast, woonfraude en huurachterstand. We ondernamen daarbij onder andere de volgende activiteiten. Processen leefomgeving

De processen schuldhulpverlening, bestuurlijke sluiting zijn op basis van nieuwe inzichten gericht op klantwaarde aangepast daar waar nodig. In 2018 wordt het proces huur opzeggen bij overlijden aangepast. Daarnaast is uniformiteit aangebracht in de aanvullende voorwaarden bij het afsluiten van een huurovereenkomst.


Gebiedsplannen Maatregelen om wijken schoon, heel en veilig te houden zijn soms het effectiefst als er maatwerk geboden wordt. Daarom zijn de in 2017 in samenwerking met de vier kerngemeenten en de maatschappelijke partners ontwikkelde gebiedsplannen leidend geweest in de lokale wijkgerichte aanpak.

Schuldhulpverlening

Het bieden van dienstverlening voor schuldhulpverlening is onderdeel geworden van ons reguliere werk. Hiervoor is een volledige formatieplaats beschikbaar. Thuisvester blijft hiermee inzetten op preventie en vroegsignalering.

Doorstromingsbeleid

Op advies van onze huurdersorganisaties is een nieuwe dienst ingevoerd voor huurders die in een eengezinswoning wonen en beperkingen ervaren in het zelfstandig wonen. Zij kunnen een afspraak maken voor een maatwerkgesprek om hun woonbehoefte te bespreken. Verschillende oplossingsrichtingen kunnen aan de orde komen. Dit kan zijn een aanpassing in de woning, verwijzing naar een zorg- of welzijnsinstelling of doorstromingsurgentie aanvragen. Huurders die verhuizen met een doorstroomurgentie betalen in veel gevallen dezelfde kale huurprijs voor de nieuwe woning als voor de achtergelaten woning. Deze werkwijze is in het 4e kwartaal actief gecommuniceerd met al onze huurders. In 2017 hebben er 21 maatwerkgesprekken plaatsgevonden. In 2018 wordt deze dienst breder toegankelijk gemaakt.

Fort Oranje

In 2017 heeft de gemeente Zundert besloten om camping Fort Oranje in Rijsbergen te sluiten. De leefomstandigheden gaven daartoe aanleiding. Thuisvester heeft meerdere gesprekken gevoerd met de gemeente Zundert en het regionaal team over de herhuisvestingsopgave. Bewoners van Fort Oranje die behoefte hadden aan actieve herhuisvesting zijn in principe voorgedragen voor huisvesting in de gemeente van herkomst. Thuisvester heeft in 2017 huishoudens vanuit Fort Oranje gehuisvest in de gemeenten Zundert (1) en Oosterhout (3).

Huisvesten van bijzonder doelgroepen:

In 2017 hebben er voorbereidende gesprekken plaatsgevonden met zorgpartijen om te komen tot een voorrangsregeling die de uitstroom uit de intramurale setting bevordert. De regeling geldt voor de gemeenten Oosterhout, Geertruidenberg en Zundert. De gemeente Rucphen had al zo’n regeling.

In Rucphen is gestart met het project Housing First. Hierbij worden woningzoekenden gehuisvest die intensieve begeleiding nodig hebben.

In Oosterhout is samen met andere maatschappelijk instanties deelgenomen aan het project ‘Binnenbocht’. Hierin is een multi problem casus integraal aangepakt zonder randvoorwaarden.

Overlastcasussen worden intensiever en complexer omdat er meer bewoners met psychische problematiek zelfstandig gaan huren. Verschillen in leefstijlen in combinatie met grote gezinnen leiden regelmatig tot conflicten tussen buren.

De taakstelling voor de huisvesting van statushouders is grotendeels gerealiseerd. In het totale werkgebied hadden we een taakstelling om 211 statushouders te huisvesten waarvan er 210 gehuisvest zijn. In de gemeente Oosterhout en Rucphen is de taakstelling gehaald en hebben we 1 statushouder meer gehuisvest dan de taakstelling. In de gemeente herhuisveste we zelfs 4 statushouders meer dan de taakstelling. In de gemeenten Geertruidenberg en Zundert is de taakstelling net niet gehaald, in beide gemeente zijn 3 statushouders te weinig gehuisvest. Een van de betrokken gemeenten complimenteerden Thuisvester hiermee.

In de gemeente Rucphen is een overleg gestart met Novadic Kentron, de gemeente, politie en Thuisvester rondom het GHB probleem in de gemeente.


1.4. Een financieel-economisch sterke, professionele en doelmatige corporatie Thuisvester heeft de ambitie een efficiënte organisatie te zijn. Gekeken naar de beheerkostenvergelijking uit de CiP, scoort Thuisvester gemiddeld ten opzichte van vergelijkbare woningcorporaties. In de Aedes benchmark scoorden we over 2016 een B (licht bovengemiddeld). Een duidelijke verbetering ten opzichte van de C-score over 2015. Huisvesting Thuisvester heeft sinds 2016 een balie in het gemeentehuis in Rucphen. In 2017 is de herinrichting van de hoofdvestiging in Oosterhout voorbereid. In het ontwerp wordt rekening gehouden met de uitgangspunten van Het Nieuwe Werken en van Duurzaamheid. Het pand moet in 2023 wettelijk voldoen aan Energielabel C. De nieuwe inrichting zal verder uitnodigen tot het onderling samenwerken, kent een open uitstraling én biedt rust waar dat nodig is. De herinrichting zelf vind in 2018 plaats. Zodra de herinrichting is afgerond verhuizen de medewerkers die werkzaam zijn in de vestiging Raamsdonksveer naar Oosterhout en zal het kantoorpand in Raamsdonksveer verkocht worden. Hierdoor nemen de jaarlijkse bedrijfslasten af en kunnen we de klant op het gewenste niveau blijven bedienen. Digitalisering interne processen Het nieuwe Enterprise Content Management Systeem waarmee medewerkers locatie- en tijdsonafhankelijk toegang hebben tot de benodigde documenten, is begin 2017 geïmplementeerd. Daarnaast is een traject gestart waarbij alle fysieke documenten gedigitaliseerd worden en is het digitaal goedkeuren van de wekelijkse betalingen ingevoerd. Om de performance van processen transparanter en inzichtelijker te maken is stuurinformatie ontwikkeld. Dit traject is in 2016 gestart en in 2017 voor alle processen afgerond. Alle voorbereidingen voor de outsourcing van onze systemen en bijhorend beheer zijn in 2017 getroffen. In januari 2018 zijn de systemen verplaatst. In 2017 is het selectietraject voor een telefonieplatform afgerond. Begin 2018 is dit geïmplementeerd Personeelsbeleid De afgelopen jaren stonden in het teken van omvormen van de interne organisatie. De herplaatsingsprocedure is volledig afgerond. In 2018 wordt het aantal FTE opnieuw bekeken omdat de werkdruk hoog is en de dienstverlening niet achteruit mag gaan. Tabel 3. Overzicht medewerkers

Vanwege de snel veranderende installatie branche en vanuit continuïteit zijn in 2017 gesprekken gevoerd met partners om de cv-monteurs daar onder te brengen. Het nieuwe werken verankert verder in de organisatie en zal nog meer tot uiting komen na de verbouwing in 2018. Medewerkers hebben meer vrijheid om werktijden zelf te bepalen en er wordt meer gestuurd op verantwoordelijkheid, taakvolwassenheid en output. Per 1 januari 2018 is in 2017 conform planning de managementstructuur aangepast op de organisatieomvang en behoefte. Hierop zijn de nodige voorbereidingen getroffen en zijn er vanaf 2018 4 afdelingen in plaats van 6. De stafafdeling is ondersteunend.

Formatie Per 31-12-2017 Per 31-12-2016

Aantal FTE in dienst 102,4 105,5

Aantal medewerker in dienst 118 123

Waarvan vrouwen 68 72

Waarvan mannen 50 51


Figuur 1. Organogram - de organisatiestructuur was ongewijzigd ten opzichte van 2016.

Per 1 januari 2018 is deze structuur aangepast.

Arbocommissie De Arbocommissie heeft een aantal activiteiten uitgevoerd waardoor de bedrijfshulpverlening (BHV) en een vernieuwde ontruimingsprocedure zijn ingebed in de organisatie. De activiteiten van de Arbocommissie in 2017 waren: - Opzetten van een kwalitatief goede BHV inclusief effectieve communicatiestructuur; - Voorbereiding van de realisatie van een kwalitatief goede uitwijk van onze IT omgeving; - Training commissie leden in kader van de aangepaste Arbowetgeving; - Oefenen van diverse praktijkcases met BHV’ers; - Ontruimingsoefenening uitgevoerd in kantoor Raamsdonksveer en realisatie van verbeterpunten. Medewerkers tevredenheidsonderzoek Vanwege de verschillende veranderingen in de organisatie is het geplande medewerkers tevredenheidsonderzoek verschoven naar 2018.

1.5. Een lokaal verankerde organisatie met goed toezicht Thuisvester is een professionele en doelmatige organisatie waarbij de klantwaarde centraal staat, processen efficiënt zijn ingericht en kosten worden bespaard. In het verslagjaar werd een visitatie en een imago-onderzoek uitgevoerd waarvan de resultaten de basis vormen het nieuwe ondernemingsplan 2018 - 2022. Daarnaast is het laatste gedeelte van de organisatieverandering afgerond.

Visitatie Thuisvester heeft verantwoording afgelegd over de maatschappelijke prestaties door een onafhankelijke commissie een visitatie uit te laten voeren. Ondanks de flinke opgaven die wij onszelf stelden bleken we goed in staat onze ambities ten dienste van de klant waar te maken en naar vermogen te presteren. Daarnaast bleek dat de financiële continuïteit gewaarborgd was, de bedrijfsvoering doelmatig was en de middelen efficiënt werden ingezet. Ook de kwaliteit van de besturing van de organisatie werd hoog gewaardeerd. De commissie was positief over het functioneren van de Raad van Toezicht. Gemeenten gaven aan dat de samenwerking goed was en dat er sprake was van tweerichtingsverkeer. Huurdersorganisaties zagen graag meer inspraak in het beleid en wilden in een eerder stadium betrokken worden. Dit is inmiddels merkbaar en tot tevredenheid opgepakt. Imago-onderzoek Uit de resultaten van het imago-onderzoek bleek dat Thuisvester een positief imago en een positieve reputatie had bij haar huurders. Op alle kernwaarden die voor corporaties belangrijk zijn scoorde Thuisvester hoger dan het landelijk gemiddelde. De lokale betrokkenheid werd door huurders minder


herkend. Dit beeld was ook landelijk terug te zien. Het vertrouwen dat de sociale huurmarkt in goede handen was bij Thuisvester en het vertrouwen in de corporatie zelf was relatief groot. Huurders waren het meest positief over ‘afspraken nakomen’ en ‘bereikbaarheid’ en ze zagen een corporatie die doet wat ze kan om de huren laag te houden en investeert in energiezuinigheid. De positieve waardering was volgens Thuisvester en de huurdersorganisaties een gevolg van hun goede samenwerking. Op verzoek van de huurdersorganisaties is Thuisvester met hen in gesprek gegaan over het verbeteren van de telefonische bereikbaarheid op piektijden. Managementstructuur Het bestuur droeg de dagelijkse aansturing van de organisatie op aan de hoofden. Zij hadden een eigen kennisgebied, vertegenwoordigden hun afdeling en rapporteerden aan het bestuur. Het Breed Management Overleg (BMO) werd gevormd door de bestuurders, de controller en de afdelingshoofden. Het overleg had als functie om elkaar en het bestuur te informeren en onderwerpen af te stemmen. Daarnaast adviseerde het BMO het bestuur bij besluitvorming. Door met alle disciplines – elke veertien dagen – aan tafel te zitten, konden besluiten beter en sneller worden genomen. Ook is het Vastgoed Investeringsoverleg (VIO) voortgezet. Dit is een voorbereidend overleg waaraan de bestuurders, het hoofd van de afdeling Vastgoed en de controller deelnemen. Dit overleg had als doel om (des-)investeringsvoorstellen en projecten te bespreken en kwam net als het BMO tweewekelijks bij elkaar. In 2018 wordt door de aanpassing van de managementstructuur het BMO en VIO samengevoegd naar een Management team (MT). Het MT overlegt vooralsnog wekelijks. Vertrouwenspersoon en klokkenluidersregeling Integriteit is een belangrijk thema voor Thuisvester. Wij besteden – vanuit onze missie en kernwaarden – nadrukkelijk aandacht aan een transparante, open en eerlijke werkwijze. Net zoals voorgaande jaren werkte Thuisvester in het verslagjaar met een onafhankelijke, externe vertrouwenspersoon integriteit en een vertrouwenspersoon ongewenst gedrag. In 2017 is geen beroep gedaan op een vertrouwenspersoon en is er geen gebruik gemaakt van de klokkenluidersregeling Ondernemingsraad In 2017 voerde de ondernemingsraad overleg met de directie. Diverse onderwerpen stonden op de agenda. Veel onderwerpen houden verband met de ingezette koers bij Thuisvester. De ondernemingsraad van Thuisvester kende 2017 de volgende samenstelling: C.W. (Cees) van Oosterhout voorzitter J.M.G. (Jurgen) van Overbeek secretaris H.J.G. (Helmoed) Martens lid T. (Tjietra) Hanoman lid Met het huidige aantal leden is er 1 vacante plaats. De ondernemingsraad kwam eenmaal per twee maanden bijeen met de directie. In 2017 is twee keer het art. 24 overleg gevoerd. Hierin wordt o.a. het toekomstige beleid besproken wat Thuisvester wil voeren. Tevens wordt hierin besproken welke advies- en instemmingsaanvragen te verwachten zijn in de komende periode. In 2017 is er éénmaal overleg geweest tussen de Raad van Toezicht en de ondernemingsraad. De belangrijkste onderwerpen die de ondernemingsraad in 2017 behandelde waren:

In vervolg op de reeds eerder ingezette reorganisatie is de stroomlijning van de organisatie verder uitgewerkt. De managementstructuur is versmald en de afdeling Wonen en Leefbaarheid zijn samengevoegd, evenals de afdelingen Financiën en Interne Dienstverlening. De onderhoudsdienst is organisatorisch verplaatst naar de afdeling Vastgoed. Met de ondernemingsraad is hierover in 2017 overleg gevoerd en een adviesaanvraag ingediend. De aanvraag is beantwoord met een inhoudelijk OR advies. De voltooiing van dit proces is voltrokken onder het in 2017 geldende Sociaal Statuut.

Een evaluatie van de onderhoudsdienst is uitgevoerd. Dat gold voor de servicedienst als voor de cv monteurs. De ondernemingsraad en het bestuur hebben meerdere malen overleg hierover gevoerd. Besluiten zijn voorbereid en zijn in 2017 aangeboden aan de ondernemingsraad. De ondernemingsraad heeft advies hierover uitgebracht.

De OR is betrokken geweest bij besprekingen inzake de veiligheid van medewerkers met een publieke/baliefunctie omdat er zich enkele vrij ernstige incidenten hebben voorgedaan. Mogelijkheden


tot het plaatsen van cameratoezicht in relatie tot privacy zijn besproken. Een instemmingsaanvraag is ingediend in 2017.

Met de ondernemingsraad is de aanzet tot het creëren van flexibele werkplekken besproken. Het kantoor in Oosterhout zal hiervoor grondig aangepast moeten worden, hetgeen in 2018 zijn beslag zal krijgen.

Het WSG dossier is een aantal malen ter sprake gekomen. De ondernemingsraad is regelmatig geïnformeerd over de stappen die genomen worden om tot een oplossing te komen.

Met de Raad van Toezicht heeft de ondernemingsraad gesproken over de organisatiecultuur en –ontwikkeling en de management en bestuursstructuur.


2. Financiële resultaten en risicobeheersing Thuisvester had en heeft een robuuste financiële positie en wil deze in de toekomst behouden. Een robuuste financiële positie zorgt voor continuïteit en zekerheid. De prospectieve financiële ratio’s laten een gedegen beeld zien, waarbij de levensvatbaarheid gegarandeerd is. Het financiële beleid van de afgelopen jaren vertaalt zich in resultaten. Al onze strategisch voorgenomen activiteiten kunnen op lange en korte termijn gefinancierd worden.

2.1. Marktwaarde in verhuurde staat Thuisvester waardeert haar bezit tegen marktwaarde in verhuurde staat. Dit betekent dat de actuele waarde van het bezit wordt berekend op basis van de uitgangspunten zoals vermeld in het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde (peildatum 31 december 2017). Thuisvester hanteert de basisversie. Dat wil zeggen dat Thuisvester geen gebruik maakt van het toepassen van de vrijheidsgraden. De berekening van de marktwaarde is gebaseerd op het uitgangspunt dat het gehele bezit marktconform verhuurd en geëxploiteerd wordt. Indien bij een mutatie verkoop tot een hogere waarde leidt, is deze hogere waarde in de waardering opgenomen. De marktwaarde per 31 december 2017 bedraagt € 1,574 miljoen.

2.2. Maatschappelijk vermogen Het eigen vermogen per 31 december 2017 bedraagt € 1.118 miljoen (€ 975 miljoen per 31 december 2016 waarbij het vastgoed is gewaardeerd op marktwaarde in verhuurde staat. Het eigen vermogen 2017 bestaat uit gerealiseerd vermogen € 275 miljoen en nog te realiseren vermogen ter hoogte van € 843 miljoen. Er is een aantal factoren dat ertoe leidt dat Stichting Thuisvester niet het volledige deel van het eigen vermogen zal realiseren om zodoende het maatschappelijk vermogen te bepalen: Volkshuisvestelijke bestemming Een uitgangspunt uit het handboek marktwaarde in verhuurde is dat er marktconforme huren worden gehanteerd. Stichting Thuisvester hanteert geen marktconforme huren, maar past vanuit haar volkshuisvestelijke doelstelling haar eigen streefhuurbeleid toe. Deze streefhuren liggen lager dan de marktconforme huren. Daarnaast wordt de marktwaarde berekend op basis van doorexploiteren en een uitpondscenario. De hoogste van de 2 betreft het waarderingsbedrag. In de meeste gevallen geeft het uitpondscenario de hoogste waarde. Echter het uitponden wordt door Stichting Thuisvester maar in erg beperkte mate gehanteerd. De verkoopportefeuille van Stichting Thuisvester is gering in omvang. Hierdoor vindt er een afwaardering op de marktwaarde plaats. Bedrijfsmatige bestemming Voor het berekenen van de marktwaarde worden normbedragen gehanteerd. Stichting Thuisvester hanteert in haar eigen exploitatiebeleid andere normbedragen voor wat betreft onderhoud en beheerkosten. Stichting Thuisvester heeft een hogere onderhoudsnorm dan in het handboek benoemd wordt. De reden is dat Thuisvester meer dan marktconforme inspanningen doet om de woning kwalitatief in een goede staat te houden en de leefbaarheid van de woning te vergroten. Daarnaast heeft Stichting Thuisvester vanuit haar volkshuisvestelijke taak meer uitgaven voor beheer (o.a. woningtoewijzing, verantwoordingen, leefbaarheid). Deze hogere uitgaven houden we wel in lijn met de sector. Deze hogere kosten worden niet in de marktwaarde doorgerekend.


Worden bovenstaande effecten vertaald in getallen, dan ziet dit er als volgt uit: (X € miljoen)

Eigen vermogen marktwaarde 1.118

- Volkshuisvestelijke bestemming (aanpassing huren en doorexploiteren) -570

- Bedrijfsmatige bestemming -188

Maatschappelijke bestemming -758

Eigen vermogen (gebaseerd op bedrijfswaarde) 360

Tabel 4 marktwaarde

De maatschappelijke vermogensbestemming van het eigen vermogen bedraagt € 758 miljoen.

2.3. Financiële resultaten Het resultaat van Thuisvester:

(bedragen * €1.000) 2017 2016

Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille 48.019 43.098

Netto resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling -2.637 -718

Netto gerealiseerd resultaat verkoop

vastgoedportefeuille

1.755 1.151

Waardeveranderingen vastgoedportefeuille 112.128 80.857

Netto resultaat overige activiteiten 1.843 1.848

Overige organisatiekosten - 963 - 769

Leefbaarheid - 1.892 - 1.422

Bedrijfsresultaat 158.254 124.044

Saldo financiële baten en lasten -13.789 -22.259

Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsvoering -544 -2.092

Resultaat deelnemingen -122 -305

Resultaat na belastingen 143.798 99.387

Tabel 5. financiële resultaten

De stijging van het resultaat na belastingen ten opzichte van 2016 is als volgt te verklaren:

- Hoger netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een

stijging in de huuropbrengsten door de jaarlijkse reguliere huurverhoging en oplevering van nieuwbouw.

Daarnaast is er sprake een daling van de beheerkosten in 2017;

- Een hoger negatief netto resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling.

- Een hoger netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille. De marktwaarde was iets lager dan

de verkoopprijs.

- Een positiever resultaat voor de post waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Thuisvester hanteert

het handboek “marktwaarde in verhuurde staat” en heeft daarbij voor de basisversie gekozen. Door een

update van de parameters in het handboek, door verkopen van eenheden en het realiseren van

nieuwbouw is het resultaat op deze post fors hoger;

- Een positiever resultaat op financiële baten en lasten. Het grootste effect op deze stijging is veroorzaakt

door de waardering van twee extendible leningen. De marktwaarde van deze leningen is in 2017 hoger

geworden, waardoor er een opboeking op deze post heeft plaatsgevonden (in tegenstelling tot 2016,

waar een afboeking had plaatsgevonden).Daarnaast zijn de rentelasten met ca. € 1,5 miljoen gedaald.

2.4. Verhuurdersheffing In 2017 is een bedrag van ca. € 9,6 miljoen betaald aan verhuurdersheffing. De heffing zal oplopen tot ca. € 11 miljoen in 2022.


2.5. Financiële vooruitzichten Thuisvester baseert het financiële beleid in belangrijke mate op normen voor liquiditeit (kasstromen) en solvabiliteit (eigen/vreemd vermogen). Voor de liquiditeit en kasstromen is dat de rentedekkingsgraad en de normen die het WSW stelt aan de kasstromen, inclusief de aflossingsfictie. De rentedekkingsgraad (ICR) geeft aan in welke mate de rentelasten uit de operationele kasstromen kunnen worden voldaan. De minimumnorm die we daarvoor hanteren is 1,6. In het boekjaar 2017 was de realisatie 2,6 (2016; 2,4). Voor de jaren 2018 – 2022 zal deze zich op basis van de meerjarenbegroting tussen 2,0 en 2,4 bewegen.

Figuur 2. Ontwikkeling ICR

Om te bewaken dat Thuisvester ook op langere termijn aan de verplichtingen kan blijven voldoen is er een minimumpercentage vastgesteld voor de solvabiliteit van 25% volgens de waarderingsgrondslagen van de Autoriteit Woningcorporaties (AW). Dat vertaalde zich globaal in minimaal 35% volgens de eigen waarderingsgrondslagen van Stichting Thuisvester. De solvabiliteit over 2017 bedroeg op basis van de eigen grondslagen 65,1% (2015 62,1%).De solvabiliteit beweegt zich in de periode 2018 – 2022 op basis van de meerjarenbegroting tussen 61% en 69%. Bewaking van de vermogensverhoudingen vindt verder plaats door de loan to value te beoordelen (de verhouding tussen de omvang van de leningenportefeuille en de waarde van het vastgoed.) De norm die Thuisvester hiervoor hanteert bedraagt maximaal 65%. Over 2017 was deze 31,3% (2016: 35,1%).

Figuur 3: ontwikkeling solvabiliteit


2.6. Beoordeling door toezichthouders Woningcorporaties moeten voldoen aan de regels en normen die de Autoriteit Woningcorporaties en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) stellen. Autoriteit Woningcorporaties De solvabiliteit op basis van het volkshuisvestelijk vermogen op korte termijn op balansdatum is voldoende. Daarnaast is er voldoende vermogen beschikbaar om risico’s en structurele betalingsverplichtingen af te dekken. Thuisvester heeft op beide onderdelen een positieve beoordeling ontvangen in 2017. WSW Thuisvester heeft in 2017 de borgbaarheidsverklaring ontvangen voor de jaren 2017 t/m 2019. Dit is voldoende om geplande investeringen te kunnen doen.

2.7. Financiering Voor Thuisvester is de beschikbaarheid van financiering cruciaal voor haar plannen. In 2017 is voor een bedrag van € 12,0 miljoen aan leningen opgenomen. Leningenportefeuille Thuisvester heeft per balansdatum een bedrag aan leningen geborgd door het WSW van € 497 miljoen (inclusief het niet opgenomen deel van Lening Variabele Hoofdsom ter hoogte van € 8 miljoen). De gemiddelde gewogen rentevoet bedraagt per 31 december 2017 3,44% (2016: 3,57%). De gemiddelde gewogen looptijd tot einde lening bedraagt 21,3 jaar, ten opzichte van 21,0 jaar in 2016. Derivaten en swaps Omdat corporaties geld hebben geleend om woningen te kunnen bouwen, zijn zij afhankelijk van de rentestand en proberen zij de onzekerheden bij het lenen van geld te beperken. Daartoe kunnen “verzekeringen” worden afgesloten, ook bekend als “derivaten”. De totale waarde van de leningenportefeuille van Thuisvester waarvan het renterisico is afgedekt met derivaten bedraagt per 31 december 2017 € 48 miljoen (ca. 10% van de totale leningenportefeuille). De totale marktwaarde van de derivaten zelf bedraagt per 31 december 2017 € 8,1 miljoen negatief. Er is sprake van een zekerheidsstelling in de vorm van een stortingsplicht wanneer de negatieve marktwaarde de limiet van € 11 miljoen overschrijdt. In dat geval kan de bank waarmee de derivatencontracten zijn afgesloten als garantiestelling aan Thuisvester vragen bij te storten op een geblokkeerde depositorekening. Thuisvester heeft een lening variabele hoofdsom ter waarde van € 10 miljoen hiervoor aangetrokken, waarvan € 2 miljoen is opgenomen. Dit totaal is voldoende om een rentedaling van 2% ten opzichte van het niveau van eind 2017 op te vangen. De waarde ontwikkeling van de derivatenportefeuille wordt ten minste drie maandelijks geëvalueerd. Embedded derivaten Daarnaast heeft Thuisvester twee zogenaamde “extendible” leningen van elk € 10 miljoen met ingangsdata in 2008 en 2009. In deze leningen is aan de geldgever (BNG) contractueel het recht gegeven om vanaf de herzieningsdata in 2024 en 2025 een in het contract vastgelegde jaarlijkse rente te gaan ontvangen. Uitoefening van dit recht door de geldgever geeft Thuisvester te zijner tijd de plicht om dan de rente te gaan betalen tot de contractuele afloopdata in 2053 en 2054. Als de geldgever geen gebruik maakt van dit recht, moet Thuisvester het schuldrestant op de renteherzieningsdata in 2024 en 2025 volledig aflossen. De RJ-richtlijn schrijft voor dat de in deze leningen besloten embedded derivaten afgescheiden moeten worden van het basiscontract. Ultimo 2017 was deze waarde € 13,6 miljoen negatief (2016: € 15,8 miljoen negatief). Hierdoor is in 2017 € 2,2 miljoen ten bate van de winsten verliesrekening gebracht.

2.8. Fiscale positie / vennootschapsbelasting Thuisvester is gebonden aan de door haar ondertekende vaststellingsovereenkomst (VSO II), waarin de fiscale rekenregels door de Belastingdienst zijn gepresenteerd. Over het boekjaar 2017 wordt een fiscale winst gerealiseerd.


2.9. Nevenstructuur: verbonden ondernemingen 2017 Thuisvester heeft verbindingen met andere rechtspersonen. De hieruit voortvloeiende activiteiten vinden allemaal plaats op het terrein van en in het belang van de volkshuisvesting. In de statuten van de stichting is omwille van controle en transparantie het toezicht op deze deelnemingen geregeld zoals geldt voor Stichting Thuisvester zelf. Geconsolideerd Stichting Thuisvester (de toegelaten instelling), Duurzame Energie Molenweer B.V Thuisvester Holding B.V., Thuisvester Verhuur B.V, Thuisvester Participatie B.V., FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V. en Thuisvester Projectontwikkeling B.V. Niet geconsolideerd VEZO Ontwikkelingscombinatie B.V, ZAB B.V, Tandem Oosterhout Beheer B.V. en WWW B.V.

Figuur 4. Juridische nevenstructuur Thuisvester per ultimo 2017

- Tandem Oosterhout Beheer B.V. : treedt op als beherend vennoot voor Tandem Oosterhout C.V.

Hierin wordt samen met Zeeman Vastgoed een locatie in Oosterhout ontwikkeld;

- Thuisvester Verhuur BV: opgericht om een scheiding aan te brengen tussen commerciële en niet commerciële activiteiten als regelgeving en marktontwikkelingen daartoe aanleiding geven;

- Duurzame Energie Molenweer (DEM) B.V.: exploitatie van WKO-installaties in acht complexen in Geertruidenberg en een verzorgings- en verpleeghuis in Oosterhout;

Stichting Thuisvester toegelaten instelling

Tandem Oosterhout

50% Thuisvester

Holding B.V. 100%

Thuisvester Participatie B.V.

100%

Thuisvester Verhuur B.V.

100%

DEM B.V. 100%

Thuisvester Projectontwikkeling

B.V. 100%

VEZO Projectontwikkeling

B.V. 50%

FZVW Projectontwikkeling

B.V. 100%

WWW B.V. 50%

Tandem Oosterhout Beheer

B.V. 50%

ZAB B.V.

33,3%

WWW C.V. 49%


- Thuisvester Participatie B.V.: (mede-)eigenaar van alle activiteiten en samenwerkingsverbanden met partners op het gebied van projectontwikkeling waarin Thuisvester deelneemt.

- Thuisvester Projectontwikkeling B.V. realiseren van projecten met koop- en huurwoningen en exploiteren van twee commerciële vastgoedobjecten;

- VEZO Ontwikkelingscombinatie B.V.: realiseren van woongelegenheden op een grondpositie in Oosterhout in samenwerking met aannemingsbedrijf Van de Ven Bouw & Ontwikkeling B.V.;

- FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V.: realiseren van woongelegenheden op een grondpositie in Zundert;

- ZAB B.V.: herontwikkelen van de locatie van het voormalige gemeentehuis in Oudenbosch;

- Wonen Werken Waterman B.V. Beherend vennoot van Wonen Werken Waterman C.V.: ontwikkelen van een grondpositie in Rijsbergen

(cijfers in € 1.000)

Nevenstructuur

Verbonden partijen en cijfers 2017

Re

su

lta

at

na

be

lastin

ge

n

Om

ze

t

Eig

en

ve

rmo

ge

n

Ge

pla

ats

t e

n

ge

sto

rt

ka

pita

al

La

ng

lop

en

de

sch

uld

en

Ko

rt lo

pe

nd

e

sch

uld

en

Thuisvester Holding B.V -2.974 - 977 36 9.401 446

Duurzame Energie Molenweer B.V 2 431 -55 36 224 118

Thuisvester Verhuur B.V. -3 - -32 18 33 2

Thuisvester Participatie B.V. -2.905 - 2.460 18 17.909 -

Thuisvester Projectontwikkeling B.V -1.857 -735 20.141 18 6.741 97

ZAB B.V. -5 - 105 18 - 5

VEZO Ontwikkelingscombinatie B.V. -182 - -2406 18 - 4.708

FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V. -230 3 -1881 18 - 4.017

Wonen Werken Waterman B.V. -1 49 -6 20 - 14

Wonen Werken Waterman C.V -374 2.810 1.142 2.970 - 236

Tandem Oosterhout Beheer B.V -2 - -1 4 - 5

Tandem Oosterhout Beheer C.V -59 - -92 18 1.332 -

Tabel 6 enkelvoudige cijfers van verbindingen en rechtspersonen per 31 december 2017 weergegeven

Naast de genoemde verbonden ondernemingen kwalificeert ook stichting Klik voor Wonen als verbonden onderneming. Stichting Thuisvester heeft zitting in de deelnemersraad en het bestuur van deze stichting, samen met zeven andere verhuurders. Klik voor Wonen is een elektronisch verdeelsysteem voor beschikbare huurwoningen in de woonregio’s waarin de zeven verhuurders actief zijn. In 2017 werden door Klik voor Wonen 4.806 woningen verhuurd. De relevante gegevens van Klik voor Wonen als verbonden onderneming van stichting Thuisvester voor deze jaarstukken zijn:

- Resultaat na belastingen: € 135.735 - Omzet: € 799.694 - Eigen vermogen: € 633.190 - Langlopende schulden: € 0 - Kortlopende schulden: € 79.422


2.10. Risico’s en onzekerheden Risicobereidheid Risicomanagement was ook dit jaar een belangrijk thema zowel intern als extern. Deelnemen aan het maatschappelijke- en economische verkeer brengt risico’s met zich mee waardoor het niet mogelijk is om alle risico’s vooraf te identificeren en uit te sluiten. Om onze volkshuisvestelijke taak uit te kunnen voeren zijn we bereid in beperkte mate risico’s te accepteren waarbij de behoeften en verwachtingen van belanghebbenden meewegen in de besluitvorming. Onder niet acceptabele risico’s verstaan wij risico’s die leiden tot: het niet behalen van strategische doelstellingen;

onherstelbare financiële schade;

verscherpt toezicht of aanwijzingen van de Autoriteit Woningcorporaties;

bewindvoering of tot ontslag van bestuurders en/of toezichthouders;

omvangrijke reputatieschade;

rechterlijke boetes of maatregelen. Onder acceptabele risico’s verstaan wij risico’s die:

voor de primaire belanghebbenden en toezichthouders begrijpelijk en uitlegbaar zijn;

voor het behalen van de strategische doelen niet of nauwelijks onvermijdbaar zijn. Risicobeheersing Ons integrale risico model identificeert risico’s periodiek, waarbij mitigerende maatregelen ervoor zorgen dat de organisatie ‘in control’ is. Hiervoor zetten we de volgende middelen in;

kwartaalrapportages over vastgoedontwikkeling, leefbaarheid en de markt waarin we actief zijn;

audits van de bedrijfsvoering. Ieder kwartaal legt de controller de bevindingen voor aan het bestuur en de auditcommissie;

risico-analyses van de projectenportefeuille nieuwbouw en de investeringen in de bestaande voorraad. Dit doen we twee keer per jaar waarbij één keer een risicosimulatie (Monte Carlo) is uitgevoerd;

een risicoparagraaf opnemen in de individuele projectvoorstellen. Deze worden volgens een vaste procedure door directie vastgesteld en door de Raad van toezicht goedgekeurd.

stabiliseren van rentelasten, maximaliseren van rentebaten en spreiden van renterisico’s waarbij het jaarlijkse renterisico beneden 15% van de waarde van het leningenvolume blijft;

planning & control adviseert gevraagd en ongevraagd, controleert en beheert het geheel van risico-instrumenten en stuurt daarop bij;

monitoring van de interne beheersing, inclusief het samenhangend governance stelsel met functies, rollen, taken, statuten, reglementen, gedragscodes en normenkaders.

maandelijkse rapportage over realisatie en prognose van de kasstromen voor het bestuur;

scenario-analyses bij het opstellen van de meerjarenbegroting;

afdekking van de risico’s van de financiële instrumenten (derivaten), zoals aangegeven in de jaarrekening.

In 2017 is specifiek aandacht besteed aan “soft controls” binnen Thuisvester. Raad van Toezicht, Bestuur en management zijn betrokken geweest in enkele themasessies. Dit leidde tot bevindingen over de toegevoegde waarde die soft controls kunnen hebben in de efficiency en effectiviteit van de bedrijfsvoering. Daarbij is uitgegaan van 7 dimensies van soft controls: helderheid, voorbeeldgedrag, uitvoerbaarheid, betrokkenheid, zichtbaarheid/transparantie, bespreekbaarheid en sanctioneerbaarheid. De door de controller voorgestelde maatregelen worden in 2018 ingevoerd, waaronder het streven te komen tot normering, het beter zichtbaar maken van soft controls in het kader van de interne beheersing en het interpreteren van het gemeenschappelijk toetsingskader van AW/WSW op de aspecten van soft controls In 2018 wordt bezien op welke wijze we een overkoepelend, praktisch bruikbaar risico-instrumentarium kunnen invoeren over de beschreven activiteiten van risicobeheersing heen om een zo volledig mogelijk beeld van het risicoveld te kunnen waarborgen.


Key risks en controls

Strategisch Risico Toelichting Beheersmaatregelen

1. Onzekerheid overheidsbeleid. Beleid gemeentes na gemeenteraads- verkiezingen 2018 Kans: Hoog Impact: Hoog

- De regelgeving van centrale en decentrale overheid heeft grote invloed op corporaties. Door het ontbreken van een stabiel regelkader is het niet altijd duidelijk hoe hier op ingespeeld moet worden. De gevolgen:

- minder beleidsvrijheid;

- inkomstenderving;

- administratieve lastenverzwaring;

- financiële mogelijkheden verkleinen door (extra) heffingen

- druk vanuit gemeenten te investeren in zaken die door weten regelgeving niet mogen

- gebruik maken van gekwalificeerde adviseurs

- er voor zorgen dat medewerkers voldoende kennis hebben

- goede relatie onderhouden met het WSW en de AW

- organisatie zo inrichten dat snel op veranderingen ingespeeld kan worden;

- belangenbehartiging via Aedes

- dialoog voeren met gemeenten n.a.v. prestatie-afspraken.

2. Investeringen in duurzaamheid

Kans: Hoog

Impact: Zeer Hoog

- Thuisvester investeert fors in de bestaande woningvoorraad om eind 2020 te kunnen voldoen aan de sectorafspraak (alle woningen gemiddeld label B) en daarna de transitie naar CO2-neutraliteit te kunnen maken

- Onvoldoende capaciteit bij uitvoerende partijen;

- Stijgende levertijden van materialen en stijgende prijzen

- Onzekerheid over energietarieven en EPV-vergoedingen

- snel contracteren van geschikte marktpartijen en veilig stellen van beschikbare capaciteit en materialen;

- risicospreiding in de contractvorming door met meerdere partijen te contracteren en besluitvorming per complex te organiseren

- geen huurverhoging, waardoor draagvlak bij huurders toeneemt;

- “no regret”-principe toepassen. Steeds beoordelen of de voorgenomen maatregelen passen in toekomstig duurzaamheidsbeleid (CO2-neutraliteit);

- Prudent inrekenen van EPV-vergoedingen in financiële calculaties

3. Kwaliteit van medewerkers.

Kans: Hoog

Impact: Gemiddeld

- De arbeidsmarkt is gespannen. Het risico bestaat dat Thuisvester in onvoldoende mate competente medewerkers kan behouden en/of werven. Dat geldt ook voor de flexibele schil waarvan gebruik wordt gemaakt en de werving van nieuwe leden voor de Raad van Toezicht

- Aandacht voor strategisch personeelmanagement;

- Gebruik van professionele HRM-instrumenten zoals faciliteiten voor kennisopbouw en – uitwisseling;

- Invoering van Het Nieuwe Werken en een nieuw, flexibel kantoorconcept

4. Te weinig innovatief vermogen op het gebied van ontwikkeling van vastgoed en renovatie

Kans: Gemiddeld

Impact: Gemiddeld

- In de sector wordt nog teveel vanuit bestaande bouwconcepten gedacht. Daardoor bestaat het risico dat te weinig ingespeeld wordt op de snel veranderende vraag uit de markt.

- Thuisvester wil een voortrekkersrol vervullen op dit gebied

- In kaart brengen van de veranderende vraag; andere segmentering van de doelgroepen

- Nagaan welke oplossingen in de bestaande voorraad kunnen worden geboden

- Experimenteren met nieuwe woonoplossingen

- Pilots uitvoeren om ervaring op te doen met nieuwe energieconcepten

- Voldoende vertegenwoordiging in relevante gremia; organiseren van momentum met relevante partijen.

Tabel 7. Risico inventarisatie

We verwachten dat de genomen beheersmaatregelen de geschetste risico’s in voldoende mate kunnen mitigeren of op te vangen. Daarbij is uit de scenario-analyses bij het opstellen van de meerjarenbegroting gebleken dat onze financiële positie robuust is. Tenslotte is de verwachting dat de geschetste key-risks niet op een zodanig acute termijn zullen optreden, dat geen adequate, aanvullende beheersmaatregelen meer mogelijk zijn.


3. Governance Het bestuur van Thuisvester wil samen met de belanghebbenden van Thuisvester de sociale volkshuisvestelijke opgave optimaal realiseren. Onze kernwaarden staan daarbij centraal. Johan Westra en Pierre Hobbelen zijn als collegiaal bestuur binnen Thuisvester verantwoordelijk voor de continuïteit en de aansturing van de organisatie. Het bestuur is belast met het opstellen van strategisch beleid, het uitvoeren van het ondernemingsplan, de risicobeheersing, de financiën en het naleven van de weten regelgeving voor woningcorporaties.

3.1. Jaarprestaties Het bestuur stelt de visie en strategische koers van Thuisvester vast. Deze lange termijn strategie is uitgewerkt in de strategische visie en het ondernemingsplan, dat één keer per vier jaar wordt opgesteld. Hierin zijn de missie, visie en koers opgenomen. 2017 was het laatste jaar van het lopende ondernemingsplan 2013-2017. De Raad van toezicht keurt de besluiten over de visie en het ondernemingsplan goed. In lijn met het langjarige ondernemingsplan worden er jaarplannen en begrotingen vastgesteld door het bestuur en goedgekeurd door de Raad van toezicht. Periodiek wordt de voortgang op de jaardoelen geëvalueerd en gerapporteerd aan het bestuur en de Raad van toezicht. De eventuele bijsturing wordt gerealiseerd door het bestuur. Dit jaar concentreerde het collegiaal bestuur zich vooral op: Contact met belanghouders

het overleg met en de ontwikkeling van de relaties met de belangrijkste belanghebbenden: de huurders, huurderorganisaties en de kerngemeenten

het maken van prestatie-afspraken met huurdersorganisaties en gemeenten

Beleid en kaderstukken

klanttevredenheid, klantbeleving, optimaliseren van de klantenservice en het verhogen van klantwaarde met behulp van de LEAN-principes en –methodiek

het huurbeleid, de huursombenadering, het passend toewijzen en de jaarlijkse huurverhoging

het scheidingsvoorstel DAEB – niet-DAEB

verdere ontwikkeling van de governance (kaderdocumenten, soft controls, privacy)

de uitvoering van het jaarplan 2017 en de voorbereiding van het nieuwe ondernemingsplan 2018-2022 Onderzoek

benchmarking: KWH en de Aedes benchmark

visitatie en imago-onderzoek Leefbaarheid

de vluchtelingenproblematiek en de situatie rondom camping Fort Oranje Portefeuillestrategie en Projectontwikkeling

actualiseren van de portefeuillestrategie en de invoering van assetmanagement

het realiseren van de dispositie-opgave van grondposities, een deel van de woningportefeuille buiten de kerngemeenten en het bedrijfsmatig onroerend goed (BOG)

diverse (investerings-) projecten nieuwbouw Verduurzaming

de sectorafspraken om eind 2020 gemiddeld op een energielabel B (Energie-index < 1,2) uit te komen in de bestaande voorraad, de concepten “Nul Op de Meter”(NOM), Bijna Energie Neutrale Gebouw (BENG) voor zowel nieuwbouw als bestaande woningen en de collectieve inkoop van zonnepanelen voor onze bestaande huurders via Wocozon


Organisatiestructuur

het afronden van de bezuinigingsopgave en aanpassing van de organisatie- en managementstructuur. Problematiek collegacorporaties

de contacten met het WSW en de Autoriteit Woningcorporaties

de oplossing van de problematiek rondom de sanering van collega-corporatie WSG in Geertruidenberg

de voorgenomen fusie met collega-corporatie SHBO in Oosterhout

Het hanteren van de Aedescode, de Governancecode voor woningcorporaties en onze eigen integriteitscode bleven het uitgangspunt voor het ontwikkelen van interne toetsingskaders. Bestuur Het statutair bestuur bestaat uit ir. J.J. (Johan) Westra (1954) en P.J.L. (Pierre) Hobbelen MRE MFM (1970). Johan Westra was voorzitter van het collegiaal bestuur en portefeuillehouder voor de onderwerpen externe vertegenwoordiging, financiën, control, governance, leefomgeving, communicatie en HRM. De portefeuille van Pierre Hobbelen bestond uit wonen, vastgoed en strategisch voorraadbeleid. Het specifieke onderwerp Nul-op-de-Meter is ondergebracht in de portefeuille van Johan Westra. Hiermee wil het bestuur mogelijke belangenverstrengeling voorkomen, gelet op het voorzitterschap van Pierre Hobbelen in de stuurgroep Brabantse Stroomversnelling. Thuisvester vindt een evenwichtige verdeling tussen vrouwen en mannen in het bestuur van groot belang, zoals vastgelegd in de Wet Bestuur & Toezicht. Thuisvester is voornemens om de evenwichtige verdeling als criterium mede in ogenschouw te nemen, zodra er een vacature wordt gesteld in het bestuur. Bestuursreglement Het collegiaal bestuur werkt volgens een bestuursreglement dat door de Raad van toezicht is goedgekeurd. Het bestuur hanteert als uitgangspunt de algemene beginselen van governance zoals opgenomen in de Wet, de Aedescode en de principes van de Governancecode Woningcorporaties. Integriteit en transparantie Thuisvester wil een open en integere woningcorporatie zijn met een sterke governance. Op een aantal punten is het beleid op integriteit en transparantie versterkt:

Intensivering van de relaties met de huurdersverenigingen, gemeenten en huurders (o.a. als gevolg van de prestatieafspraken).

Inspraak door huurders op digitaliseringsdoelstelling door het organiseren van testavonden voor huurders in de vorm van klantenpanels.

Er zijn verschillende bijeenkomsten met diverse belanghebbenden georganiseerd, zoals personeelsinformatiebijeenkomsten en inspraaksessies. We hebben via twitter, facebook en de reguliere kanalen laten zien waar Thuisvester voor staat.

In themasessies met de Raad van toezicht, bestuur, hoofden en teamleiders is in het kader van de versterking van soft controls aandacht besteed aan de aspecten integriteit en transparantie. De aanbevelingen van de controller worden in 2018 uitgewerkt en ingevoerd.

In 2017 is er geen gebruik gemaakt van de onafhankelijke vertrouwenspersonen en klokkenluidersregeling. Nevenfuncties Het bestuur bekleedde geen onverenigbare nevenfuncties. Een eventuele nieuwe nevenfunctie leggen de bestuurders altijd voor aan de Raad van toezicht waardoor zij zonder belangenverstrengeling kunnen blijven besturen. Pierre Hobbelen heeft een nevenfunctie als voorzitter van de stuurgroep Stroomversnelling Brabant aangenomen. Deze stuurgroep zorgt ervoor dat er op korte- en lange termijn handen en voeten gegeven wordt aan de doelstelling van het initiatief. De stuurgroep bestaat verder uit vertegenwoordigers van onder andere provincie, gemeenten, woningcorporaties en bouwers. Ook is Pierre voorzitter van het samenwerkingsverband DEaWeb. Dit betreft een samenwerkingsverband van woningcorporaties in de regio midden- en west Brabant dat zich richt op kennisdeling en gezamenlijke


inkoop van diensten op het gebied van duurzame energie. In 2017 hebben de partijen zich gericht op het verbeteren van het beheer van WKO installaties en PV installaties. Permanente Educatie Het besturen van een woningcorporatie in een snel veranderende maatschappij vraagt om actuele kennis en vaardigheden. Bestuurders hebben daarom diverse cursussen gevolgd. Johan Westra heeft cursussen op het gebied van financiën, controlling, beleid, innovatie en cultuur gevolgd. Hiermee zijn in totaal 39 permanente educatiepunten behaald. Pierre Hobbelen heeft cursussen op het gebied van strategie, beleid en communicatie gevolgd. Hiermee zijn in totaal 49 permanente educatiepunten behaald. Beide bestuurders hebben per eind 2017 voldaan aan het PE punten criterium van de Nederlandse Vereniging van Bestuurders van Woningcorporaties (NVBW) en Aedes (minimaal 108 PE-punten, te behalen in een periode van 3 jaar, van 1 januari 2015 tot eind 2017).

Bestuurder Aantal PE punten

2015

Aantal PE punten

2016

Aantal PE punten

2017

Totaal PE punten

2015-2017

Johan Westra 23 55 39 117

Pierre Hobbelen 49 42 49 140

Tabel 8. Overzicht van door het bestuur behaalde PE punten

Beloningen De Raad van toezicht stelt op advies van de remuneratiecommissie de beloningen van de bestuurders vast. De beloningen waren in 2017 als volgt:

Johan Westra

Pierre

Hobbelen

Functiegegevens Bestuurder Bestuurder

Aanvang en einde functievervulling in 2017 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12

Omvang dienstverband (in fte) 1,0 1,0

Gewezen topfunctionaris? Nee Nee

(Fictieve) dienstbetrekking? Ja Ja

Individueel toepasselijke WNT-maximum € 170.000 € 170.000

Beloning plus belastbare

onkostenvergoedingen € 149.454,11 € 120.864,96

Beloningen betaalbaar op termijn € 20.853,00 € 19.769,28

Subtotaal € 170.307,11 € 140.634,24

-/- Onverschuldigd betaald bedrag - -

Totaal bezoldiging € 170.307,11 € 140.634,24

Verplichte motivering indien overschrijding

Voor Johan Westra is het overgangsrecht van

toepassing. Dit is ingegaan op 1 januari 2014. De

beloningsafspraken van Johan Westra zijn

gemaakt voor 1 januari 2014. -

Gegevens 2016

Aanvang en einde functievervulling in 2016 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12

Omvang dienstverband 2016 (in fte) 1,0 1,0

Beloning plus belastbare

onkostenvergoedingen € 149.346,11 € 111.144,96

Beloningen betaalbaar op termijn € 20.724,60 € 19.348,44

Totaal bezoldiging 2016 € 170.070,71 €130.493,40

Tabel 9. Verantwoording WNT

Wet Normering Topinkomens (WNT) Gezien de omvang van Thuisvester en het inwonersaantal van de bijbehorende gemeenten valt de bezoldigingsnormering van het bestuur van Thuisvester in bezoldigingsklasse G (€ 170.000). Voor Johan Westra geldt een overgangsregeling die is ingegaan op 1 januari 2014. Daarbij was in 2017 sprake van een lagere beloning dan de WNT-1 norm, maar een hogere beloning dan de sectorale WNT-1 norm. Daarmee is


er voor de periode 1 januari 2014 tot en met 31 december 2017 sprake van de periode waarin de bezoldigingsafspraken worden gerespecteerd. Deze situatie leidt niet tot een onverschuldigde betaling. In 2017 zijn geen andere of aanvullende beloningsafspraken gemaakt door de Raad van Toezicht met Johan Westra. In de beloningscomponent van Johan Westra is een fiscaal bijtellingsbedrag van € 4.116 opgenomen voor het privé gebruik van een bedrijfsauto. De beloning van Pierre Hobbelen valt binnen de staffel op basis van de WNT-2 norm (klasse G, € 170.000).

3.2. Bestuursbesluiten De Raad van toezicht vergaderde over goedkeuring van de genomen bestuursbesluiten, op grond van statuten, reglementen, bevoegdheden en de woningwet. Bij het opstellen van de begroting 2017 werden verschillende meerjarige scenario’s in beeld gebracht. Zo konden het bestuur en de Raad van toezicht weloverwogen besluiten nemen. Beslisonderwerpen De belangrijkste bestuursbesluiten waren het vaststellen van: - jaarstukken 2016 van de stichting Thuisvester en de nevenstructuur; - begroting 2017 en meerjarenraming 2017-2021; - kwartaalrapportages (4e kwartaal 2016 en 1e, 2e en 3e kwartaal 2017) en de kwartaalgewijze

rapportages inzake de interne controle van de bedrijfsvoering; - jaarlijkse huuraanpassing en de huursombenadering; - voorstellen voor het bijdragen aan de oplossing van de problematiek van collega-corporatie WSG; - selectie en gunning van projecten en ontwikkeling van grondposities; - diverse disposities van gronden en onroerend goed; - diverse statutenwijzigingen en reglementen in het kader van de Woningwet en overzichten van

voorgenomen activiteiten, c.q. prestatie-afspraken met de kerngemeenten; - (des-)investeringsmandaat bij de (des-)investeringsbegroting 2017; - scheidingsvoorstel DAEB en Niet-DAEB; - samenstelling Raad van toezicht (rooster van aftreden, werving); - fusievoornemen met collega-corporatie SHBO in Oosterhout.

In de vergaderingen van de Raad van toezicht zijn mening vormend thema’s besproken. De thema’s “Toezicht in verbinding”, “Sociale innovatie”, “Soft controls” en de sanering van corporatie WSG zijn door het bestuur voorbereid. Het bestuur heeft de themabijeenkomsten over de jaren 2016 en 2017 met de Raad geëvalueerd.

3.3. Toekomst; komend verslagjaar De opgaven voor de toekomst zijn voornamelijk gericht op het bieden van voldoende betaalbare woningen binnen de kerngemeenten. In de gemeente Oosterhout is uitbreiding nodig om de doelgroep te kunnen huisvesten; in de andere kerngemeenten ligt de focus op beheer en vervangende nieuwbouw. In overeenstemming met de convenant doelstellingen van de sector zetten we volop in op verduurzaming van ons bezit. In de periode 2018-2020 is voor een bedrag van ca. € 80 miljoen aan investeringen voor verduurzaming van de bestaande woningvoorraad opgenomen in de begroting. Het gaat om de aanpak van ca. 2.000 woningen om eind 2020 de doelstelling te bereiken dat de gehele woningvoorraad het niveau van minimaal energielabel B zal bereiken. Daarbij wordt verwacht dat het leningenvolume aan het eind van het jaar ca. € 510 miljoen zal bedragen, oplopend tot ca. € 556 miljoen in 2020. Dat past binnen het door het WSW afgegeven borgingsplafond. De fiscale positie van Thuisvester is met voorzichtigheid ingerekend. Verwacht wordt dat we vanaf 2018 vennootschapsbelasting zullen gaan betalen. De financiële positie van Thuisvester blijft naar verwachting stevig. Portefeuilleverdeling In 2017 is een verandering van de portefeuilleverdeling tussen de leden van het Bestuur voorbereid, die voortvloeit uit de ingezette aanpassing van de managementstructuur en de voorgenomen overgang naar een eenhoofdig bestuur in 2020. De aanpassingen in de portefeuilleverdeling zijn ingegaan op 1 januari 2018. Johan Westra blijft bestuursvoorzitter met de portefeuilles Wonen, Governance, Interne Diensten


(Financiën en I&A), Communicatie en eerstverantwoordelijke voor de relatie met AW en WSW. Pierre Hobbelen heeft de portefeuilles Vastgoed, Control, Strategisch Vastgoedbeleid en –beheer, HRM en is eerstverantwoordelijke voor de relatie met Aedes.

3.4. Verklaring Het bestuur verklaart dat alle middelen in het belang van de volkshuisvesting zijn ingezet en dat er geen transacties zijn geweest met tegenstrijdige belangen. ir. J.J. (Johan) Westra P.J.L. (Pierre) Hobbelen MRE MFM Bestuursvoorzitter Directeur / Bestuurder


4. Verslag van de Raad van toezicht De kerntaak van de Raad van toezicht is erop toe te zien dat Thuisvester zich inspant om de gestelde maatschappelijke doelstellingen te bereiken. Bij de vervulling van deze taak richten de leden zich naar het belang van de toegelaten instelling en de door haar in stand gehouden onderneming, naar het te behartigen maatschappelijke belang en naar het belang van de betrokken belanghebbenden. Zij beoordeelt of er binnen de geldende regels en kaders wordt gehandeld en zij bevordert verbinding met de regio, zodat belanghouders weten wat er van een volkshuisvester verwacht kan worden. Tevens staat zij het bestuur met raad ter zijde. De auditcommissie, als verbijzonderd toezichtsorgaan, boog zich over specifieke thema’s.

4.1. Governancecode Het stelsel van organen, wetten, regels, kaders en uitgangspunten zorgt ervoor dat de belangen van de huurder zo goed mogelijk worden vertegenwoordigd. De Governancecode Woningcorporaties is hierbij voor ons leidend. We werken volgens de principes van deze code. Wij geven specifieke invulling aan de onderstaande onderdelen:

- De openbare nevenfuncties in het maatschappelijk verkeer van de leden van de Raad van toezicht worden vermeld in het jaarverslag. Nevenfuncties van een andere strekking worden gemeld conform het reglement van de Raad van toezicht.

- Thuisvester past de formulering betreffende familierelaties tot in de tweede graad niet strikt toe omdat het in de plaatselijke setting van het werkgebied onvermijdelijk is dat familieleden tot in de tweede graad zakelijke relaties hebben met Thuisvester.

4.2. Inhoud toezicht De Raad van toezicht volgde de algemene gang van zaken binnen Thuisvester en houdt toezicht op het functioneren van het bestuur en het de uitvoering van het goedgekeurde beleid. De Raad stelde vragen, beoordeelde voorstellen, controleerde cijfers en adviseerde het bestuur. Ook behartigden de leden de belangen van alle belanghouders die zijn betrokken bij Thuisvester. Vanuit de werkgeversrol is de Raad van toezicht verantwoordelijk voor de benoeming, eventuele schorsing of ontslag en arbeidsvoorwaarden van de bestuurders. De Raad van toezicht handelt op basis van de bevoegdheden die in de statuten zijn omschreven. De werkwijze van de Raad is beschreven in het reglement van de Raad van toezicht. Hierin is opgenomen dat de Raad met separate commissies werkt. De commissies hebben ook eigen reglementen. De commissies adviseren de Raad over onderwerpen die binnen hun taakgebied vallen en bereiden de besluitvorming van de Raad voor. Dit laat de verantwoordelijkheid voor de besluitvorming van en door de Raad onverlet. De leden van de Raad van toezicht hebben geen aanleiding gezien tot het doen van meldingen als bedoeld in artikel 29 van het BTIV en er zijn geen elementaire interventies gedaan. Toezichtkader Het toezichtkader voor de Raad van toezicht werd gevormd door: - afspraken met externe belanghebbenden zoals prestatieafspraken met gemeenten; - de taakverdeling tussen de Raad van toezicht en het bestuur zoals vastgelegd in de statuten, waarbij de

woningwet, de reglementen en het burgerlijk wetboek zijn gevolgd; - de (strategische) beleidscyclus bestaande uit het ondernemingsplan, de jaarplannen, de (investerings-)

begroting 2017, het treasury jaarplan 2017, de kwartaalrapportages en het jaarverslag 2016; - de normen voor financiële continuïteit op de korte en lange termijn: positieve operationele kasstromen

volgens de systematiek van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW; een eigen norm van Thuisvester voor de ICR van minimaal 1,6 en een DSCR van minimaal 1), respectievelijk een minimale solvabiliteit van 25% volgens de systematiek van het (voormalig) Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (CFV) en een LTV van maximaal 65%;

- goedkeuringsbevoegdheid van de Raad bij de besluiten van het bestuur die buiten het mandaat van de statuten en reglementen of van het jaarplan vallen;

- een set met beleidsdocumenten waarin de kaders voor vastgoed- en financiële sturing zijn vastgelegd (investeringsstatuut, reglement financieel beheer en beleid, portefeuillebeleid);


- de besturings- en toezichtstructuur op de deelnemingen; - nieuwe weten regelgeving, inclusief het scheidingsvoorstel, de waardering van het vastgoed in

marktwaarde in verhuurde staat en veegwetten. Externe accountant De Raad van toezicht heeft de opdracht gevende bevoegdheid naar de externe accountant (in dit boekjaar EY). Hierbij legde de externe accountant verantwoording af over de door hem verrichte controlewerkzaamheden. Zowel de werkzaamheden van als de samenwerking met de extern accountant werden door de Raad positief beoordeeld.

4.3. Samenstelling en mutaties De Raad bestond van 1 januari tot 15 februari uit 5 leden; in de periode van 15 februari tot 1 november uit 6 leden en daarna tot het einde van het jaar weer uit 5 leden. Per 15 februari is benoemd mevrouw Jansen- van den Tillaart, op voordracht van de huurderorganisaties. Per 1 november is afgetreden de heer Willems. De Raad heeft besloten voorlopig met 5 leden door te gaan en de ontstane vacature van de heer Willems niet op te vullen. Statutair dient de Raad te bestaan uit minimaal 5 en maximaal 7 leden. Ieder lid vertegenwoordigt een expertisegebied. Mevrouw Groen is voorzitter van de Raad. De heer Waterink vervulde de functie van vicevoorzitter. De heer Goos (voorzitter), de heer Heijnsbroek en mevrouw Jansen-van den Tillaart vormen samen de auditcommissie. De renumeratiecommissie werd gevormd door mevrouw Groen, de heer Waterink en de heer Willems. Na het aftreden van de heer Willems bestond de remuneratiecommissie nog uit de twee eerder genoemde leden. De Raad heeft een evenwichtige verdeling als criterium mede in ogenschouw genomen, bij het invullen van de vacature door het aflopen van de zittingstermijn van de heer Schoonen in 2016. In de vacature is voorzien door de benoeming van mevrouw Jansen-van den Tillaart per 15 februari 2017. Met twee vrouwelijke raadsleden is er vanaf die datum voldaan aan het vereiste van een zo evenwichtig mogelijke verdeling tussen vrouwen en mannen in de Raad, zoals vastgelegd in de Wet Bestuur & Toezicht.

4.4. Besluiten De Raad van toezicht keurde besluiten goed op het gebied van financiën, beleid, projectontwikkeling en vastgoedsturing en belanghouders. De belangrijkste thema’s worden hierna vermeld. Financiën De Raad van toezicht nam kennis van de laatste kwartaalrapportage over 2016, de eerste drie kwartaalrapportages over 2017 en de managementletter van de accountant over 2017. Zij keurde de bestuursbesluiten over de jaarstukken 2016 goed, zowel van stichting Thuisvester als van de nevenstructuur. Dat gold ook voor de financiële parameters voor de jaarrekening 2016 en de begroting 2018, de meerjarenbegroting 2018-2022, de (des-) investeringsbegroting en het treasury jaarplan voor 2018. Ook gaf ze met het mandateringsbesluit (des-) investeringen projectgebonden mandaten aan het bestuur om de geplande (des-)investeringen binnen de aangegeven kaders te kunnen doen. Beleid en kaderstukken Naar aanleiding van de Veegwet werden (wijzigingen van) de statuten van de nevenstructuur, het treasurystatuut, het reglement financieel beheer en beleid, de reglementen van de Raad van Toezicht en het voorstel voor de splitsing van de portefeuille in DAEB en niet-DAEB bezit goedgekeurd.

Portefeuillestrategie en Projectontwikkeling De Raad gaf goedkeuring aan de verdere uitwerking van de portefeuillestrategie. Op het gebied van projectontwikkeling en -realisatie sprak de Raad van toezicht zich een aantal keer goedkeurend uit over concrete voorstellen en keurde zij bestuursbesluiten goed over een aantal verkooptransacties. Tevens besprak zij een keer de volledige projectenportefeuille. Contact met belanghouders In het verslagjaar sprak de Raad van toezicht met vertegenwoordigers van alle huurderorganisaties via CIZO. Ook nam zij kennis van de beoordelingen van Thuisvester door de minister van BZK (ILT/AW) en het


WSW, waaronder de positieve resultaten van de eerste Governance Inspectie van de AW. De Raad boog zich ook over het proces van de totstandkoming van het nieuwe ondernemingsplan, dat in 2018 wordt afgerond. Bijzonder aandachtspunt was de rol van Thuisvester bij de herhuisvesting van de bewoners van Fort Oranje in de gemeente Zundert. Verduurzaming De Raad nam kennis van ontwikkelingen op het gebied van verduurzaming en energetische verbeteringen en keurde besluiten van het bestuur goed over projecten waarin de concepten van “Bijna Energie Neutraal Bouwen (BENG)”en “Nul op de Meter (NOM)” worden toegepast in zowel de nieuwbouw als de bestaande woningvoorraad. Er werden enkele projecten bezocht. Problematiek collegacorporaties

- WSG Veel tijd besteedde de Raad aan de voorstellen van het bestuur m.b.t. de problematiek van collega-corporatie WSG in Geertruidenberg. De Raad keurde de bijdrage die Thuisvester wil leveren via het zogenaamde “puzzelmodel” goed. Het bestuur heeft de risico’s die verbonden zijn aan deze bijdrage in kaart gebracht en besproken met de Raad. De bijdrage die Thuisvester wil leveren heeft betrekking op de overname van een belangrijk deel van de bestaande voorraad en een deel van de leningenportefeuille van WSG. Dit door Thuisvester voorgenomen over te nemen puzzelstuk is in de vorm van een scenarioberekening getoetst aan de effecten op de financiële ratio’s van Thuisvester. De Raad betreurt met het bestuur dat tot op heden nog altijd geen besluitvorming heeft plaatsgevonden in dit dossier, waardoor een goede oplossing voor de betrokken huurders nog altijd op zich laat wachten. De voorgenomen bijdrage van Thuisvester is om die reden nog niet in de jaarrekening 2017 verwerkt.

- SHBO Het bestuur bereidde een principebesluit voor om te komen tot een fusie met Stichting Huisvesting Bejaarden Oosterhout (SHBO). De Raad gaf het bestuur mandaat om het besluit verder uit werken. Zowel de Raad van toezicht van Thuisvester, de Raad van toezicht van SHBO als de gemeente Oosterhout staan positief tegenover de voorgenomen fusie. Deze wordt in 2018 verder uitgewerkt en voltooid.

Visitatie De Raad formuleerde samen met het bestuur de opdracht voor het visitatieproces waarvan de uitvoering plaatsvond door Pentascope. Het visitatierapport werd door de Raad goedgekeurd en is gepubliceerd op de website. De Raad is tevreden over de inhoud van het rapport en heeft met het bestuur een plan van aanpak uitgewerkt dat leidt tot een goede opvolging van de aangegeven verbeterpunten.

4.5. De Raad van toezicht als werkgever Het is de taak van de Raad van toezicht om ervoor te zorgen dat Thuisvester een goed functionerend bestuur heeft. Ze vervult daarmee de werkgeversrol. Goed werkgeverschap is een doorlopende taak, die ervoor moet zorgen dat de bestuurders hun competenties volledig ten dienste van de corporatie kunnen inzetten. De Raad van toezicht gaat over benoemingen, beoordelingen en beloningen, schorsing en ontslag van de statutaire directie. De Raad heeft op grond daarvan tot taak periodiek het functioneren van de directie te beoordelen. De Raad van toezicht vindt de cultuur binnen Thuisvester een belangrijk aspect. Belanghebbers hebben baat bij een open en transparante cultuur waarbinnen ruimte is voor reflectie en tegenspraak. Het bestuur heeft hierin een voorbeeldfunctie. De soft controls en de interne gedragscodes vormen hierbij het uitgangspunt. Het beloningsbeleid van de Raad met betrekking tot het bestuur heeft als uitgangspunt de beloningen binnen de wettelijke normen van WNT-2 te houden. Voor de Raad zelf gelden de kaders zoals aangegeven door de VTW. Deze uitgangspunten zijn door de remuneratiecommissie met de bestuurders besproken en toegepast. De toets op de uitvoering ervan was onderdeel van het interne controleplan.

4.6. Functioneren Alle leden van de Raad van toezicht zijn onafhankelijk, zoals beschreven in de Governancecode Woningcorporaties. Leden melden een (mogelijk) tegenstrijdig belang direct aan de voorzitter en aan de overige leden van de Raad. De Raad is zodanig samengesteld dat de leden ten opzichte van elkaar, het


bestuur en welk deelbelang dan ook onafhankelijk en kritisch kunnen functioneren en hun taak naar behoren kunnen vervullen. De leden van de raad hebben geen nevenfuncties die tegenstrijdig zijn aan het belang van Thuisvester. Met andere woorden: er is een waarborg dat de leden van de raad op onafhankelijke wijze tot hun oordeel kunnen komen.

De Raad van toezicht hecht grote waarde aan zijn aanspreekbaarheid. Iedereen is uitgenodigd zich tot de Raad te wenden als daartoe aanleiding is. De informatievoorziening aan de Raad is het afgelopen jaar onder de aandacht geweest. Er is daarbij gesproken over de omvang van de beschikbaar gestelde informatie, waarbij gelet wordt op relevantie van informatie op financieel, volkshuisvestelijk, maatschappelijk en organisatorisch gebied en op het gebied van de dienstverlening aan de klanten. De Raad voerde de jaarlijkse zelfevaluatie uit, in 2017 zonder externe begeleiding. De permante educatie werd ingezet om de Raad verder te professionaliseren. De Raad vergaderde 6 maal: 15 februari, 19 april, 21 juni, 13 september, 11 oktober en 29 november.

4.7. Beloningsregeling Raad van toezicht WNT/VTW Volgens de wet WNT-2 is de maximumbezoldiging van toezichthouders gerelateerd aan het maximumsalaris van de bestuurders, te weten maximaal 10% voor een lid en maximaal 15 % voor de voorzitter. Dit zou een forse verhoging van de bezoldigingen betekenen. De Vereniging van Toezichthouders van Woningcorporaties (VTW) heeft daarom eigen regels opgesteld (binnen de bezoldigingsklassen G, maximaal € 170.000), te weten maximaal 7,7% (€ 13.090, -) respectievelijk maximaal 11,55% (€ 19.635, -). Vanaf 1 januari 2017 volgt de Raad van toezicht de VTW-norm. De Raad besloot om in 2017 de vergoedingen zoals over 2016 waren afgesproken niet aan te passen.

Bedragen x € 1

Elma

Groen Ad Goos

Alice

Jansen-

van den

Tillaart

Harold

Willems

Bram

Heijns-

broek

Gert-Jan

Waterink

Functiegegevens Voorzitter Lid Lid Lid Lid Lid

Aanvang en einde

functievervulling in 2017 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12

15/2 –

31/12

1/1 - 1/11

1/1 - 31/12

1/1 – 31/12

Individueel WNT-maximum € 25.500 € 17.000 €14.904 € 14.159 € 17.000 € 17.000

Beloning €19.289 € 12.859 € 11.252 € 10.716 € 12.859 € 12.859

Belastbare

onkostenvergoedingen - - -

-

-

-

Beloningen betaalbaar op

termijn - - -

-

-

-

Subtotaal €19.289 € 12.859 € 11.252 € 10.716 € 12.859 € 12.859

-/- Onverschuldigd betaald

bedrag

- - - - - -

Totaal bezoldiging €19.289 € 12.859 € 11.252 € 10.716 € 12.859 € 12.859

Verplichte motivering

overschrijding

- - - - - -

Gegevens 2016

Aanvang en einde

functievervulling in 2016

1/1 - 31/12 1/1 - 31/12 N.v.t. 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12 1/1 – 31/12

Beloning € 19.289 € 12.859 - € 12.859 € 12.859 € 12.859

Belastbare

onkostenvergoedingen

- - - - - -

Beloningen betaalbaar op

termijn

- - - - - -

Totaal bezoldiging 2016 €19.289 € 12.859 - € 12.859 € 12.859 € 12.859

Tabel 10. Verantwoording WNT


4.8. Professionalisering

De leden van de Raad van toezicht hebben hun deskundigheid actief ontwikkeld door deel te nemen aan activiteiten van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW) en het bezoeken van relevante congressen/seminars en netwerkbijeenkomsten. Hiervoor zijn permanente educatie punten behaald die hierna per lid zijn aangegeven. De Raad van toezicht van stichting Thuisvester bestond in 2017 uit:

E.M. (Elma) Groen Positie Benoemingsperiode Tijdstip eerste benoeming Kennisgebied Hoofdfunctie Nevenfuncties PE-punten 2015 PE-punten 2016 PE-punten 2017 A.C.M. (Ad) Goos Positie Benoemingsperiode Tijdstip eerste benoeming Kennisgebied Hoofdfunctie Nevenfuncties PE-punten 2015 PE-punten 2016 PE-punten 2017

Voorzitter, lid remuneratiecommissie 1 januari 2011 tot en met 31 december 2014, vanaf 1 januari 2015 herbenoemd tot en met 31 december 2018 1 januari 2011 Share- en stakeholders (overheid) en werkgeverschap Professioneel zelfstandig (ZZP) en werkend voor wisselende opdrachtgevers, Voorzitter WMO Adviesraad Etten-Leur 7 punten 131 punten 17 punten Lid, voorzitter auditcommissie 1 januari 2011 tot en met 31 december 2014, vanaf 1 januari 2015 herbenoemd tot en met 31 december 2018 1 januari 2011 Financiën en volkshuisvestingsaangelegenheden Gepensioneerd Voorzitter RvC Zorgstichting 't Heem Udenhout Lid RvC Wonen Werken Waterman B.V. Rijsbergen Adviseur Grondzaken en Gebiedsontwikkeling 23 punten 15 punten 20 punten

J.H. (Harold) Willems Positie Benoemingsperiode Tijdstip eerste benoeming Kennisgebied Hoofdfunctie Nevenfuncties PE-punten 2015 PE-punten 2016 PE-punten 2017

Lid, voorzitter remuneratiecommissie (tot 1 november 2017) 1 januari 2012 – 31 december 2015. Vanaf 1 januari 2016 herbenoemd tot 1 november 2017 1 november 2009 Juridische zaken, werkgeverschap en governance Lid gerechtsbestuur Zeeland-West-Brabant Voorzitter Commissie van Beroep Dongemond College Raamsdonksveer, Lid Geschillencommissie Reizen en Wonen, Lid de Commissie van Aanbeveling en Beroep van de VTW 8 punten 37 punten 49 punten

B. (Bram) Heijnsbroek Positie Benoemingsperiode Tijdstip eerste benoeming Kennisgebied Hoofdfunctie Nevenfuncties PE-punten 2015 PE-punten 2016 PE-punten 2017

Lid, lid auditcommissie 1 januari 2013 – 31 december 2016. Vanaf 1 januari 2017 herbenoemd tot en met 31 december 2020 1 januari 2013; op voordracht van de huurderskoepel CIZO in 2012 Huurdersbelangen, financiën en volkshuisvestingsaangelegenheden Manager Vastgoed Woningcorporatie Viveste en zelfstandig ondernemer -- 22 punten 101 punten 11 punten

G. (Gert-Jan) Waterink Positie Benoemingsperiode

Vice voorzitter, vanaf 1 november 2017 voorzitter remuneratiecommissie


Tijdstip eerste benoeming Kennisgebied Hoofdfunctie Nevenfuncties PE-punten 2015 PE-punten 2016 PE-punten 2017

14 februari 2013 – 31 december 2016. Vanaf 1 januari 2017 herbenoemd tot en met 31 december 2020 14 februari 2013 Zorg en welzijn, leefbaarheid en share- en stakeholders (overheid) Eigenaar Waterink Advies en Interim Management Voorzitter Raad van Commissarissen Woningstichting Leusden (WSL) Lid Raad van Toezicht Marente te Voorhout Lid Raad van Toezicht Het Spectrum te Dordrecht Lid Raad van Toezicht Savant Zorg te Helmond 7 punten 15 punten 8 punten

A.H.A.J. (Alice) Jansen-van den Tillaart

Positie Benoemingsperiode Tijdstip eerste benoeming Kennisgebied Hoofdfunctie Nevenfuncties PE-punten 2015 PE-punten 2016 PE-punten 2017

Lid, lid auditcommissie 15 februari 2017 – 14 februari 2021 15 februari 2017; op voordracht van de huurderskoepel CIZO Financiën, Huurdersbelangen en Governance Consultant/Associate Accent Organisatie Advies -- n.v.t. n.v.t. 16 punten


Jaarrekening 2017 Stichting Thuisvester


Inhoudsopgave jaarrekening 2017 Stichting Thuisvester

Pagina

Geconsolideerde jaarrekening 35

Geconsolideerde balans 36

Geconsolideerde winsten verliesrekening 38

Geconsolideerd kasstroomoverzicht 39

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 40

Grondslagen geconsolideerde balans 43

Grondslagen geconsolideerd resultaat 57

Grondslagen geconsolideerd kasstroomoverzicht 60

Toelichting op de geconsolideerde balans 61

Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening 90

Enkelvoudige jaarrekening

Enkelvoudige balans 102

Enkelvoudige winsten verliesrekening 104

Enkelvoudig kasstroomoverzicht 105

Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 106

Toelichting op de enkelvoudige balans 108

Toelichting op de enkelvoudige winsten verliesrekening 117

Gebeurtenissen na balansdatum 126

Ondertekening jaarrekening 127

Overige gegevens 128

Statutaire bepalingen inzake resultaatbestemming 128

Openingsbalans DAEB 129

Openingsbalans niet-DAEB 131

Controleverklaring 133


GECONSOLIDEERDE



Geconsolideerde BALANS per 31 december 2017 (vóór resultaatbestemming)

ACTIVA Ref. 31-12-2017 31-12-2016

VASTE ACTIVA

Immateriële vaste activa

Goodwill - -

Vastgoedbeleggingen

DAEB vastgoed in exploitatie 1. 1.461.016.665 1.360.684.799

Niet-DAEB vastgoed in exploitatie 2. 113.346.513 66.723.035

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 3. 55.249.480 56.558.400

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 4. 39.992.837 32.597.548

1.669.605.495 1.516.563.782

Materiële vaste activa

Onroerende en roerende zaken ten dienste van exploitatie 5. 5.602.275 7.495.023

Financiële vaste activa

Deelnemingen in groepsmaatschappijen 6. 1.511.291 1.511.613

Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen 7. 657.380 1.881.906

Latente belastingvordering(en) 8. 10.835.032 11.378.647

Leningen u/g 9. 494.840 495.957

13.498.543 15.268.123

Som der vaste activa 1.688.706.313 1.539.326.928

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

Vastgoed bestemd voor de verkoop 10. 1.366.112 1.712.023

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop 11. 5.921.060 7.109.324

Overige voorraden 12. 54.082 66.845

7.341.254 8.888.192

Vorderingen

Huurdebiteuren 13. 1.848.362 3.079.226

Overheid 14. 128.952 80.522

Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen 15. 817.644 689.500

Belastingen en premies sociale verzekeringen 16. - -

Overige vorderingen 17. 14.463 36.603

Overlopende activa 18. 2.266.645 1.423.900

5.076.066 5.309.751

Liquide middelen 19. 17.984.202 16.345.678

Som der vlottende activa 30.401.522 30.543.621

TOTAAL ACTIVA 1.719.107.835 1.569.870.549


PASSIVA Ref. 31-12-2017 31-12-2016

GROEPSVERMOGEN

Herwaarderingsreserve 20. 843.317.745 700.689.691

Overige reserve 21. 131.285.278 175.078.784

Resultaat boekjaar 22. 143.798.267 99.387.374

1.118.401.290 975.155.849

VOORZIENINGEN

Voorziening voor onrendabele investeringen en herstructureringen 23. 20.075.045 12.179.926

Voorziening reorganisatiekosten 24. 242.000 205.000

Overige voorzieningen 25. 540.507 557.938

20.857.552 12.942.864

LANGLOPENDE SCHULDEN

Schulden/leningen overheid 26. 17.148.099 22.214.905

Schulden/leningen kredietinstellingen 27. 475.686.806 470.284.666

Verplichtingen inzake onroerende zaken VOV 28. 54.559.160 56.248.254

Overige schulden 29. 13.678.555 15.797.700

561.072.620 564.545.525

KORTLOPENDE SCHULDEN

Schulden aan overheid 30. 347.000 247.930

Schulden aan leveranciers 31. 4.535.904 3.645.843

Belastingen en premies sociale verzekeringen 32. 2.444.238 1.062.744

Schulden terzake van pensioenen 33. 90.219 85.092

Overlopende passiva 35. 11.359.012 12.184.702

18.776.373 17.226.311

TOTAAL PASSIVA 1.719.107.835 1.569.870.549


Geconsolideerde WINST- en VERLIESREKENING over 2017

Ref. 2017 2016

Huuropbrengsten 36. 89.431.510 87.742.722

Opbrengsten servicecontracten 37. 3.142.066 3.150.293

Lasten servicecontracten 38. -2.938.118 -3.098.231

Lasten verhuur en beheeractiviteiten 39. -1.972.795 -5.550.871

Lasten onderhoudsactiviteiten 40. -22.744.050 -22.611.775

Overige directe operationele lasten exploitatie bezit 41. -16.898.890 -16.534.227

Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille 48.019.723 43.097.911

Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling 42. 8.160.375 5.180.532

Lasten verkocht vastgoed in ontwikkeling 43. -8.534.898 -4.663.022

Toegerekende organisatiekosten 44. -1.938.288 -957.493

Toegerekende financieringskosten 45. -324.257 -278.183

Netto resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling -2.637.068 -718.166

Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille 46. 8.803.500 28.529.313

Toegerekende organisatiekosten 47. -349.027 -425.490

Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille 48. -6.699.779 -26.953.015

Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille 1.754.694 1.150.808

Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille 49. -9.749.569 -4.190.563

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille 50. 121.329.100 84.716.709

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille VOV 51. 548.387 330.808

Waardeveranderingen vastgoedportefeuille 112.127.918 80.856.954

Opbrengsten overige activiteiten 52. 2.062.199 2.068.045

Kosten overige activiteiten 53. -218.741 -220.075

Netto resultaat overige activiteiten 1.843.458 1.847.970

Overige organisatiekosten 54. -962.809 -768.979

Leefbaarheid 55. -1.892.330 -1.422.090

Bedrijfsresultaat 158.253.586 124.044.408

Waardeveranderingen van financiele vaste activa,

van effecten, van verplichtingen en derivaten 56. 2.113.892 -4.798.396

Opbrengsten van vorderingen die tot de vaste

activa behoren en van effecten 57. 947.360 1.052.692

Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten 58. 294.598 128.708

Rentelasten en soortgelijke kosten 59. -17.145.077 -18.642.391

Saldo financiele baten en lasten -13.789.227 -22.259.387

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor

belastingen 144.464.359 101.785.021

Belastingen resultaat uit gewone

bedrijfsuitoefening 60. -543.615 -2.092.424

Resultaat deelnemingen 61. -122.477 -305.223

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na

belastingen 143.798.267 99.387.374

Buitengewoon resultaat na belastingen - -

Resultaat na belastingen 143.798.267 99.387.374

Boekjaar


Geconsolideerd KASSTROOMOVERZICHT over 2017

KASSTROOMOVERZICHT 2016

Totaal Totaal

Operationele activiteitenOntvangsten:

Huren 89.268.328 88.018.747

Vergoedingen 3.079.241 3.395.358

Overige bedrijfsontvangsten 223.115 4.136.904

Renteontvangsten 177.908 34.866

Saldo ingaande kasstromen 92.748.592 95.585.875

Uitgaven:

Personeelsuitgaven -6.588.000 -7.489.557

Onderhoudsuitgaven -18.517.658 -18.510.811

Overige bedrijfsuitgaven -12.335.208 -14.732.126

Renteuitgaven -17.149.409 -18.597.309

Verhuurderheffing -9.727.509 -8.945.045

Leefbaarheid externe uitgaven niet investeringsgebonden -512.396 -531.122

Vennootschapsbelasting 14.644 222.358

Saldo uitgaande kasstromen -64.815.536 -68.583.612

Kasstroom uit operationele activiteiten 27.933.056 27.002.263

(Des)investeringsactiviteitenMVA ingaande kasstroom

Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegenheden 5.864.440 22.998.085

Verkoopontvangsten woongelegenheden (VOV) na inkoop in dPi periode 4.056.694 2.908.331

Verkoopontvangsten nieuwbouw, woon- en niet woongelegenheden (incl. grond) 10.943.258 3.477.121

Verkoopontvangsten grond - 300.000

(Des)Investeringsontvangsten overig -126.338 -730.626

Tussentelling ingaande kasstroom MVA 20.738.054 28.952.911

MVA uitgaande kasstroom

Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden -21.061.737 -26.432.995

Woningverbetering, woon- en niet woongelegenheden -21.512.401 -13.108.543

Aankoop, woon- en niet woongelegenheden - -125.540

Nieuwbouw verkoop, woon- en niet woongelegenheden -1.437.243 -1.674.219

Aankoop woongelegenheden (VOV) voor doorverkoop -2.995.633 -3.134.060

Externe kosten bij verkoop -96.504 -

Tussentelling MVA uitgaande kasstroom -47.103.518 -44.475.357

Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA -26.365.464 -15.522.446

FVAOntvangsten verbindingen 35.000 -

Uitgaven verbindingen -299.400 -110.000

Saldo in- en uitgaande kasstroom FVA -264.400 -110.000

Kasstroom uit (des)investeringen -26.629.864 -15.632.446

FinancieringsactiviteitenIngaand

Nieuwe door WSW geborgde leningen 12.000.000 16.000.000

Uitgaand

Aflossing door WSW geborgde leningen -11.664.668 -23.446.777

Kasstroom uit financieringsactiviteiten 335.332 -7.446.777

Mutatie liquide middelen 1.638.524 3.923.040

Liquide middelen per 1-1 16.345.678 12.422.638


2017


TOELICHTING op de geconsolideerde jaarrekening

Algemeen

Deze jaarrekening heeft betrekking op de periode 1 januari 2017 tot en met 31 december 2017.

Alle bedragen luiden in euro's, tenzij anders vermeld.

Stichting Thuisvester is statutair gevestigd in Oosterhout, Mathildastraat 52, 4901 HC en is ingeschreven bij

het Handelsregister Kamer van Koophandel onder nummer 20024594.

De activiteiten worden verricht vanuit vestigingen in de gemeenten Oosterhout, Geertruidenberg en

Rucphen.

Regelgeving

Stichting Thuisvester heeft de geconsolideerde en enkelvoudige jaarrekening opgesteld met inachtneming

van artikel 35 van de Woningwet. Het eerste lid van dit artikel schrijft de toepassing van

BW2 Titel 9 voor, behoudens enkele specifieke uitzonderingen. Behalve de Woningwet zijn tevens het

Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting en de Regeling Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting

van toepassing. Verder zijn de Beleidsregels toepassing Wet normering bezoldiging topfunctionarissen

publieke en semipublieke sector (“WNT”) en de door de Raad voor de Jaarverslaggeving uitgegeven

richtlijnen toegepast, waaronder Richtlijn 645 ‘Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting (herzien 2016) in

het bijzonder. De jaarrekening is opgemaakt op 20 juni 2018.

Oordelen en schattingen

Bij de toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt het bestuur

van de groep zich diverse oordelen en schattingen. De belangrijkste oordelen en schattingen hebben

betrekking op de activa in exploitatie (zowel het sociaal als het commercieel vastgoed), de voorzieningen,

de waardeverminderingen en de acute en latente belastingen. De hierbij behorende veronderstellingen zijn

vermeld in de toelichting bij de hiervoor genoemde jaarrekeningposten.

Lijst van kapitaalbelangen

Stichting Thuisvester staat aan het hoofd van een groep van rechtspersonen.

Een overzicht van gegevens vereist op grond van artikel 2:379 en 2:414 BW is onderstaand opgenomen:

Geconsolideerde maatschappijen: Hoofdactiviteit

Thuisvester Holding B.V. Houdstermaatschappij

Thuisvester Verhuur B.V. Verhuur

Thuisvester Participatie B.V. Houdstermaatschappij

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. Projectontwikkeling

Duurzame Energie Molenweer B.V. Dienstverlening

FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V. Projectontwikkeling

Alle maatschappijen zijn statutair gevestigd in Oosterhout. Het deelnemingspercentage is 100%.


Niet-geconsolideerde maatschappijen Deelnemingspercentage

VEZO Ontwikkelingscombinatie B.V. te Sprundel 50% (joint-venture)

WonenWerkenWaterman B.V. te Sprundel 50% (joint-venture)

WonenWerkenWaterman C.V. te Oosterhout 50%

Tandem Oosterhout Beheer B.V. te Oosterhout 50% (joint-venture)

Tandem Oosterhout C.V. te Oosterhout 50%

ZAB B.V. te Oudenbosch 33,33%

Deze maatschappijen voeren activiteiten uit op het gebied van projectontwikkeling of bouwmanagement en

-advies.

Consolidatiegrondslagen

In de geconsolideerde jaarrekening zijn opgenomen de financiële gegevens van Stichting Thuisvester en haar groepsmaatschappijen per 31 december van het boekjaar. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen en vennootschappen waarin beslissende zeggenschap kan worden uitgeoefend. Hierbij worden mede in aanmerking genomen de financiële instrumenten die potentiële stemrechten bevatten. De groepsmaatschappijen worden integraal geconsolideerd vanaf de datum waarop beslissende zeggenschap op de groepsmaatschappij is verkregen. De groepsmaatschappijen worden niet meer in de consolidatie opgenomen vanaf de datum waarop geen sprake meer is van beslissende zeggenschap. De posten in de geconsolideerde jaarrekening worden volgens uniforme grondslagen van waardering en resultaatbepaling vastgesteld. Resultaten uit transacties met en tussen groepsmaatschappijen worden volledig geëlimineerd. Het aandeel van derden is afzonderlijk in de geconsolideerde jaarrekening tot uitdrukking gebracht. Het aandeel van derden in het groepsvermogen betreft het aandeel van derden in het eigen vermogen van de groepsmaatschappijen. Het aandeel van derden in het resultaat van groepsmaatschappijen wordt in de winsten verliesrekening in mindering gebracht op het groepsresultaat. Indien de aan het aandeel van derden toerekenbare verliezen, het aandeel van derden in het eigen vermogen van de groepsmaatschappijen overtreffen, komt het verschil, alsmede eventuele verdere verliezen, volledig ten laste van Stichting Thuisvester, tenzij en voor zover de houder van het aandeel derden de verplichting heeft, en in staat is, om die verliezen voor haar rekening te nemen. Als de groepsmaatschappijen vervolgens weer winst maken, komen die winsten volledig ten gunste van Stichting Thuisvester totdat de door Stichting Thuisvester voor haar rekening genomen verliezen zijn gerecupereerd. In 2017 is Stichting Mathilda geliquideerd, waardoor er geen consolidatie zoals in 2016 op grond van 100% bestuurlijke zeggenschap meer plaatsvindt. Eveneens is in 2017 de deelneming FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V. een 100% deelneming geworden door het overnemen van het 50% aandelenbelang. Hierdoor is FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V. volledig meegeconsolideerd in 2017. Joint ventures

Joint ventures worden niet meegeconsolideerd. De joint ventures worden verwerkt volgens de

nettovermogenswaarde methode.

Salderen

Een actief en een post van het vreemd vermogen worden gesaldeerd in de jaarrekening opgenomen

uitsluitend indien en voor zover:

een deugdelijk juridisch instrument beschikbaar is om het actief en de post van het vreemd

vermogen gesaldeerd en simultaan af te wikkelen; en

het stellige voornemen bestaat om het saldo als zodanig of beide posten simultaan af te wikkelen.


Financiële instrumenten

Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten zoals vorderingen, effecten

en schulden, als afgeleide instrumenten verstaan.

Alle aan- en verkopen volgens standaard markconventies van financiële activa worden opgenomen per

transactiedatum, dat wil zeggen de datum waarop de groep de bindende overeenkomst aangaat.

Voor de grondslagen van de primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per

balanspost. Door de waardering en verwerking van afgeleide instrumenten wordt verwezen naar de

afzonderlijke paragraaf Derivaten en hedge accounting.


Geconsolideerde grondslagen voor waardering van activa en passiva

Vastgoedbeleggingen

1. en 2. (DAEB en Niet-DAEB) Vastgoed in exploitatie

Classificatie en kwalificatie

Het vastgoed in exploitatie wordt op objectniveau geclassificeerd naar DAEB (sociaal) en niet-DAEB

(commercieel) vastgoed, rekening houdend met de criteria van de Beschikking van de Europese Commissie

d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Op grond van deze criteria

omvat het sociaal vastgoed de woningen met een huurprijs tot aan de huurliberalisatiegrens

(huurtoeslaggrens) op contractdatum, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed.

Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat wordt verhuurd aan maatschappelijke organisaties,

waaronder zorg-, welzijn-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de

bijlage zoals deze is opgenomen in de EC-beschikking d.d. 15 december 2009. Het commercieel vastgoed

omvat volgens de eerder genoemde criteria de woningen met een huurprijs boven de huurliberalisatiegrens

(huurtoeslaggrens) op contractdatum, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en

het overige commercieel vastgoed.

Complexindeling

Het sociaal vastgoed en het commercieel vastgoed is opgedeeld naar waarderingscomplexen. Een

waarderingscomplex is een samenstel van verhuureenheden, dat in principe bestaat uit vergelijkbare

verhuureenheden voor wat betreft type vastgoed, bouwperiode en locatie, en dat als één geheel aan een

derde partij in verhuurde staat kan worden verkocht. Een waarderingscomplex kan daarom worden

gedefinieerd als een aaneengesloten blok verhuureenheden van dezelfde bouwperiode. Alle

verhuureenheden van de toegelaten instelling maken deel uit van een waarderingscomplex of zijn een

afzonderlijk waarderingscomplex. Het kan voorkomen dat een waarderingscomplex bestaat uit sociaal en

commercieel vastgoed. In dat geval wordt, nadat de waarde van het waarderingscomplex is bepaald, de

waarde opgesplitst in een deel dat aan het sociaal vastgoed, respectievelijk aan het commerciële deel kan

worden toegerekend.

Waardering bij eerste verwerking

Bij de eerste verwerking wordt het sociaal vastgoed in exploitatie en het commercieel vastgoed in

exploitatie gewaardeerd tegen de kostprijs. De kostprijs omvat de verkrijgings- of vervaardigingsprijs,

inclusief transactiekosten minus eventuele investeringssubsidies. De verkrijgings- of vervaardigingsprijs

wordt bepaald als de som van de bestede externe kosten en de hieraan direct toerekenbare kosten.

De in de toekomst te maken kosten van sloop worden ten laste van het resultaat verantwoord in het jaar dat de exploitatie door sloop wordt beëindigd.

Waardering na eerste verwerking

Onroerende zaken in exploitatie worden op grond van artikel 35 lid 2 van de Woningwet na de eerste

verwerking gewaardeerd tegen actuele waarde. Op grond van artikel 31 van het Besluit toegelaten

instellingen volkshuisvesting 2015 vindt de waardering plaats tegen de marktwaarde.

Het Besluit actuele waarde is niet van toepassing. Op grond van artikel 14 van de Regeling toegelaten

instellingen volkshuisvesting 2015 vindt de waardering tegen marktwaarde plaats overeenkomstig de

methodiek die is opgenomen in bijlage 2 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015

(“Handboek modelmatig waarderen marktwaarde” ).


Op basis van artikel 31 van het BTIV wordt bij de waardering onderscheid gemaakt naar de volgende

categorieën:

- Woongelegenheden

- Bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed (BOG en MOG)

- Parkeergelegenheden

- Intramuraal zorgvastgoed

Stichting Thuisvester hanteert de basisversie van het Handboek modelmatig waarderen voor woongelegenheden en parkeergelegenheden. Dit betreft een modelmatige waardering, waarbij inherent aan het gebruik van de basisversie, sprake is van het risico dat deze waardering in een bepaalde bandbreedte (+/- 10%) kan afwijken van de waardering op basis van de full versie van het handboek (waarbij vrijheidsgraden mogen worden aangepast en een taxateur betrokken is). Voor bedrijfsmatig vastgoed, zorgvastgoed, maatschappelijk vastgoed en standplaatsen en woonwagens hanteert Stichting Thuisvester verplicht de full versie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde. Omdat de huursom van dit vastgoed meer bedraagt dan 5% van de totale huursom van stichting Thuisvester is dit een verplichting.

Bij de waardering van het vastgoed worden een doorexploiteer- en een uitpondscenario onderscheiden.

De marktwaarde is de hoogste van beide waarderingen. Het handboek volgt de netto contante waarde

methode, de DCF-methode. Via de DCF-methode worden de toekomstige inkomende en uitgaande

kasstromen contant gemaakt naar het heden aan de hand van een disconteringsvoet, inclusief de

eindwaarde die de geschatte opbrengstwaarde is van het vastgoed aan het einde van de DCF-periode.

Hierbij wordt verondersteld dat de jaarbedragen medio het jaar ontvangen, respectievelijk betaald worden.

De berekening van de netto contante marktwaarde wordt bij alle typen vastgoed uitgevoerd voor een

exploitatieperiode van minimaal 15 jaar.

De bepaling van de toekomstige inkomende en uitgaande kasstromen vindt bij woongelegenheden en

parkeergelegenheden plaats aan de hand van twee scenario’s: enerzijds op basis van het

doorexploiteerscenario en anderzijds op basis van het uitpondscenario. Bij BOG, MOG en intramuraal

vastgoed is alleen het doorexploiteerscenario van toepassing.

Na eerste verwerking wordt een waardevermindering of –vermeerdering van de marktwaarde van

onroerende zaken in exploitatie verantwoord in de winsten verliesrekening van de periode waarin de

wijziging zich voordoet. De waardevermindering of –vermeerdering wordt separaat tot uitdrukking gebracht

en in het resultaat verantwoord als “Niet-gerealiseerde waardeveranderingen”. Deze waardevermindering of

–vermeerdering bestaat uit aanpassingen in het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde en uit

ontwikkelingen van de woningmarkt en huurportefeuille van de corporatie. Tevens is bij toepassing van de

basisversie sprake van een portefeuillewaardering in plaats van complexwaardering, waardoor er tevens

een bepaalde onnauwkeurigheid kan bestaan in de allocatie binnen het eigen vermogen tussen de

herwaarderingsreserve en de overige reserves.


Uitgaven na eerste verwerking

Uitgaven na eerste verwerking ten behoeve van het complex aangaande het sociaal en commercieel

vastgoed, die voldoen aan de algemene activeringscriteria worden geactiveerd tegen kostprijs en

vervolgens getoetst aan het verschil in marktwaarde van het complex vóór en na deze uitgaven. Het

marktwaardeverschil wordt in het actief verwerkt als een waardevermindering of – vermeerdering en in het

resultaat verantwoord als “Niet-gerealiseerde waardeveranderingen”.

Herwaarderingsreserve

Jaarlijks wordt op balansdatum de marktwaarde van onroerende zaken in exploitatie opnieuw bepaald.

Winsten of verliezen ontstaan door een wijziging in de marktwaarde worden verantwoord in de winsten

verliesrekening. Voor het positieve verschil tussen de marktwaarde van het waarderingscomplex en de

initiële verkrijgings- of vervaardigingsprijs, zonder rekening te houden met enige afschrijving of

waardevermindering, wordt een herwaarderingsreserve gevormd.

Het expliciet opnemen van een herwaarderingsreserve in de balans als onderdeel van het eigen vermogen

benadrukt voor de gebruiker van de jaarrekening dat een deel van het eigen vermogen op het

waarderingsmoment nog niet gerealiseerd is.

Afschrijvingen

Op de onroerende zaken in exploitatie gewaardeerd op marktwaarde wordt niet afgeschreven.

Buitengebruikstelling als gevolg van sloop

Indien op het waarderingscomplex of een deel daarvan, op de waardepeildatum 31 december 2017 een ook

voor een derde, onherroepelijke verplichting tot sloop van toepassing is, wordt hier bij de waardering

rekening mee gehouden. De sloopkosten worden in het jaar van uitgave ten laste van het resultaat

gebracht.

3. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

Voor onroerende zaken in exploitatie die in het kader van de regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV)

door Stichting Thuisvester zijn overgedragen aan derden waarbij de regeling kwalificeert als

financieringstransactie, eindigt het eigen gebruik en wordt het vastgoed geherrubriceerd als vastgoed

verkocht onder voorwaarden. De onroerende zaken verkocht onder voorwaarden worden gewaardeerd op

de getaxeerde leegwaarde onder aftrek van de contractuele korting.

Een eventuele waardevermeerdering of –vermindering van de boekwaarde van de onroerende zaken op het

moment van de herclassificatie wordt verantwoord in de winsten verliesrekening onder de post Niet-

gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden.

Na eerste verwerking vindt waardering plaats tegen de getaxeerde leegwaarde na aftrek van de in het VOV-

contract overeengekomen korting. De leegwaarde wordt jaarlijks opnieuw geschat. Waardeveranderingen

worden in het resultaat verantwoord onder de post Niet-gerealiseerde waardeveranderingen

vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden.

De regeling kwalificeert als een financieringstransactie indien niet alle belangrijke economische voor- en

nadelen zijn overgedragen. Dit is in het kader van een regeling VOV doorgaans het geval indien sprake is

van een terugkoopplicht dan wel een terugkooprecht tegen een significant lagere terugkoopprijs dan de

verwachte reële waarde op terugkoopmoment.


Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde heeft Stichting Thuisvester een

terugkoopverplichting, die jaarlijks wordt gewaardeerd op de bij overdracht ontstane terugkoopverplichting,

rekening houdend met de contractvoorwaarden inzake terugkoop waaronder de deling van de jaarlijkse

waardeontwikkeling van de woning in het economische verkeer. De terugkoopverplichting wordt als

verplichting op de balans opgenomen zonder rekening te houden met de tijdswaarde van geld aangezien

inschatting van het tijdstip waarop terugkoop in de toekomst zal plaatsvinden, mede gelet op de onbeperkte

terugkooptermijn, niet goed mogelijk is. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal

plaatsvinden wordt de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord.

De waardeveranderingen ter zake van de woningen verkocht onder voorwaarden (na herclassificatie) en die

ter zake de terugkoopverplichtingen worden in het resultaat verantwoord onder de post Niet-gerealiseerde

waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden.

Ultimo boekjaar wordt het verschil (indien positief) tussen de dan opnieuw vastgestelde leegwaarde na

aftrek van contractuele korting en de – gefixeerde – boekwaarde op moment van herclassificatie op basis

van de oude grondslag verwerkt in een herwaarderingsreserve.

4. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

Vastgoed

Dit betreft lopende investeringen in nieuwe complexen (nieuwbouw) en bestaande complexen

(woningverbetering, herstructurering). De waardering bij eerste verwerking is tegen de kostprijs. De

kostprijs omvat de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, rekening houdend met eigen ontwikkelingskosten en

overige hieraan direct toerekenbare kosten.

De waardering na eerste verwerking van het vastgoed in ontwikkeling is tegen de verkrijgings- of

vervaardigingsprijs dan wel de lagere marktwaarde. De marktwaarde wordt bepaald met behulp van

geprognosticeerde kasstromen op basis van aannames zoals toegelicht onder vastgoed in exploitatie.

Indien gerede twijfel bestaat of de reeds bestede kosten terugverdiend kunnen worden, wordt het vastgoed

tegen de lagere marktwaarde van het project in het bestaande ontwikkelingsstadium gewaardeerd en wordt

het nadelig verschil in het resultaat verantwoord onder de post Overige waardeveranderingen.

In het geval per balansdatum sprake is van feitelijke dan wel juridische investeringsverplichtingen inzake

sociaal en commercieel vastgoed in ontwikkeling, waarbij de geschatte kostprijs van het vastgoed hoger is

dan de marktwaarde, wordt het verschil eerst in mindering gebracht op de reeds bestede kosten en wordt

voor het resterend bedrag een voorziening gevormd voor onrendabele investeringen en herstructureringen.

De afwaardering van de bestede kosten tot nihil wordt in het resultaat verantwoord onder de post Overige

waardeveranderingen.

Grondposities

Ingenomen grondposities (al dan niet met opstallen) zijn aangeschaft met het oog op (her)ontwikkeling van

huur- en koopprojecten.

De grondposities worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de kostprijs en bijkomende kosten. Na

eerste verwerking worden de grondposities gewaardeerd tegen de kostprijs of lagere marktwaarde, welke

de huidige marktverhoudingen omtrent de verwachte woningbouwwaarde van de grond weerspiegelt. De

veranderingen in de marktwaarde worden in het resultaat verantwoord onder de post Overige

waardeveranderingen.



5. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd tegen de

verkrijgings- of vervaardigingsprijs, verminderd met eventuele investeringssubsidies, verminderd met

cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. Er zijn geen rentekosten in

de, tegen de vervaardigingsprijs gewaardeerde, materiële vaste activa opgenomen.

De materiële vaste activa worden als volgt lineair afgeschreven op basis van de geschatte economische

levensduur rekening houdende met de restwaarde. De volgende verwachte gebruiksduur zijn gehanteerd:

- bedrijfsterreinen: geen afschrijving

- bedrijfsgebouwen: 40-50 jaar

- verbouwing bedrijfsgebouwen: 10-50 jaar

- automatisering: 5 jaar

- bedrijfsauto’s: 5 jaar

- installaties: 5-10 jaar

- inventaris kantoor: 5-10 jaar

Indien de verwachting omtrent de afschrijvingsmethode, gebruiksduur en/of restwaarde in de loop van de

tijd wijzigingen ondergaat, worden zij als een schattingswijziging verantwoord.

In de kostprijs worden de kosten van groot onderhoud opgenomen, zodra deze kosten zich voordoen en

aan de activeringscriteria is voldaan. De boekwaarde van de te vervangen bestanddelen wordt dan als

gedesinvesteerd beschouwd en ineens ten laste van de winsten verliesrekening gebracht. Alle overige

onderhoudskosten worden direct in de winsten verliesrekening verwerkt.

Buiten gebruik gestelde materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgings- of

vervaardigingsprijs dan wel de lagere opbrengstwaarde. De onroerende en roerende zaken ten dienste van

de exploitatie worden niet langer in de balans opgenomen na vervreemding of op nihil gewaardeerd

wanneer geen toekomstige prestatie-eenheden van het gebruik of de vervreemding worden verwacht. De

bate of last die voortvloeit uit de desinvestering wordt in de winsten verliesrekening verwerkt.


6. Deelnemingen

Niet geconsolideerde deelnemingen waarin de groep invloed van betekenis uitoefent op het zakelijke en

financiële beleid worden tegen de vermogensmutatiemethode gewaardeerd. Voor de bepaling of sprake is

van invloed van betekenis worden mede in aanmerking genomen de financiële instrumenten die potentiële

stemrechten bevatten.

Overeenkomstig de vermogensmutatiemethode worden de deelnemingen in de balans opgenomen tegen

het aandeel van de groep in de netto-vermogenswaarde vermeerderd met haar aandeel in de resultaten

van de deelnemingen en haar aandeel in de directe mutaties in het eigen vermogen van de deelnemingen

vanaf het moment van verwerving, bepaald volgens de grondslagen zoals vermeld in deze jaarrekening,

verminderd met haar aandeel in de dividenduitkeringen van de deelnemingen. In de winsten

verliesrekening wordt het aandeel van de groep in het resultaat van de deelnemingen opgenomen. Indien

en voor zover de vennootschap niet zonder beperking uitkering van de positieve resultaten aan haar kan

bewerkstelligen, worden de resultaten in een wettelijke reserve opgenomen. Haar aandeel in de

rechtstreekse vermogensvermeerderingen en –verminderingen van de deelnemingen wordt ook in de


wettelijke reserve opgenomen met uitzondering van herwaarderingen van activa die in de

herwaarderingsreserve worden verwerkt.

Na toepassing van de vermogensmutatiemethode bepaalt de groep of het noodzakelijk is om voor de

deelneming een verlies wegens bijzondere waardevermindering op te nemen. De vennootschap bepaalt op

elke verslagdatum of er objectieve aanwijzingen zijn dat de deelneming een bijzondere waardevermindering

heeft ondergaan. Als dat het geval is, berekent Stichting Thuisvester het bedrag aan bijzondere

waardevermindering als zijnde het verschil tussen de realiseerbare waarde van de deelneming en de

boekwaarde en verantwoordt zij het bedrag in de winsten verliesrekening.

Indien de waarde van de deelneming volgens de vermogensmutatiemethode nihil is geworden, wordt deze

methode niet langer toegepast en blijft de deelneming bij ongewijzigde omstandigheden op nihil

gewaardeerd. Hierbij worden andere langlopende belangen in de deelneming die feitelijk worden

aangemerkt als een onderdeel van de netto-investering, ook meegenomen. Indien en voor zover geheel of

ten dele voor de schulden van de deelneming wordt ingestaan respectievelijk een feitelijke verplichting

bestaat de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt een voorziening opgenomen.

De deelnemingen waarop Stichting Thuisvester geen invloed van betekenis uitoefent op het zakelijke en

financiële beleid, worden tegen de verkrijgingsprijs gewaardeerd. Indien sprake is van een duurzame

waardevermindering vindt waardering plaats tegen deze lagere waarde; afwaardering vindt plaats ten laste

van de winsten verliesrekening. Het dividend wordt als resultaat aangemerkt en verwerkt onder de

financiële baten en lasten. Resultaten uit transacties met en tussen deelnemingen die tegen kostprijs

worden gewaardeerd, worden volledig verantwoord tenzij zij in wezen niet zijn gerealiseerd.

Een vervolgens verkregen aandeel in de winst van de deelneming wordt pas weer verwerkt indien en voor

zover het cumulatief niet-verwerkte aandeel in het verlies is ingelopen

Overige financiële vaste activa

7. Vorderingen

De verstrekte vorderingen op en leningen aan deelnemingen alsmede de overige verstrekte vorderingen

worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde vermeerderd met de direct daaraan toe te

rekenen transactiekosten. Baten en lasten worden in de winsten verliesrekening verwerkt zodra de

vorderingen aan een derde worden overgedragen of een bijzondere waardevermindering ondergaan.

8. Latente belastingvorderingen

Voor de waardering en verwerking van latente belastingvorderingen wordt verwezen naar de afzonderlijke

paragraaf Belastingen.

Voorraden

10. Vastgoed bestemd voor verkoop

Dit betreft opgeleverde nieuwbouwwoningen en teruggekochte woningen uit hoofde van een

terugkoopplicht, bestemd voor verkoop. De waardering van de opgeleverde nieuwbouwwoningen is tegen

vervaardigingsprijs en daaraan toegerekende directe kosten dan wel lagere opbrengstwaarde. De

waardering van de teruggekochte woningen met een terugkoopplicht is op moment van verkrijging tegen de

marktwaarde na aftrek van de contractuele korting, hetgeen tevens de verkrijgingsprijs is voor de

waardering als voorraad, en na eerste verwerking rekening houdend met de lagere opbrengstwaarde. De

lagere opbrengstwaarde is de verwachte verkoopprijs en wordt bepaald op basis van taxaties dan wel

recente verkooptransacties van referentiewoningen onder aftrek van kosten voor verkoop.


11. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop

Dit betreft vastgoed in aanbouw voor verkoop dat nog niet verkocht is (onderhanden werk). De waardering

is tegen vervaardigingsprijs en daaraan toegerekende directe kosten dan wel lagere opbrengstwaarde. De

lagere opbrengstwaarde is gebaseerd op de verwachte verkoopprijs onder aftrek van nog te maken kosten

voor voltooiing en verkoop.

Onder deze post zijn verder grondposities zonder concrete bouwbestemming opgenomen, waarvan

besloten is tot afstoting. De waardering is tegen verkrijgingsprijs en daaraan toegerekende directe kosten

dan wel lagere opbrengstwaarde.

12. Overige voorraden

De voorraad onderhoudsmaterialen wordt gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere opbrengstwaarde.

13. t/m 18. Vlottende vorderingen De verstrekte leningen en overige vorderingen die geen onderdeel zijn van de handelsportefeuille, worden

bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde vermeerderd met transactiekosten en vervolgens

gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs minus benodigde voorziening voor oninbaarheid.

19. Liquide middelen

Onder liquide middelen worden verstaan kasmiddelen, de tegoeden op bankrekeningen en wissels en

cheques. Liquide middelen worden gewaardeerd op basis van nominale waarde. Deposito’s worden onder

liquide middelen opgenomen indien zij in feite – zij het eventueel met opoffering van rentebaten – ter

onmiddellijke beschikking staan. Liquide middelen die (naar verwachting) langer dan twaalf maanden niet

ter beschikking staan van de groep, worden als financiële vaste activa gerubriceerd.

20. Bijzondere waardevermindering van financiële activa

Stichting Thuisvester beoordeelt op elke balansdatum of een financieel actief of een groep van financiële

activa bijzondere waardevermindering heeft ondergaan. Voor alle categorieën financiële activa die tegen

(geamortiseerde) kostprijs worden gewaardeerd, wordt bij aanwezigheid van objectieve aanwijzingen voor

bijzondere waardeverminderingen, de omvang van het verlies uit hoofde van de bijzondere

waardevermindering bepaald en in de winsten verliesrekening verwerkt.

Bij financiële activa gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs wordt de omvang van het verlies bepaald

als het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige

kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rentevoet van het financiële actief zoals die is bepaald bij

de eerste verwerking van het instrument.

Een voorheen opgenomen waarderingsverlies wordt teruggenomen, indien de afname van de

waardevermindering verband houdt met een objectieve gebeurtenis na afboeking, tot maximaal het bedrag

dat benodigd is om het actief te waarderen op de geamortiseerde kostprijs ten tijde van de terugname als

geen sprake zou zijn geweest van een bijzondere waardevermindering. Het teruggenomen verlies dient in

de winsten verliesrekening te worden verwerkt. De boekwaarde van de vorderingen wordt verlaagd met

gebruikmaking van een voorziening wegens oninbaarheid.

Bij aandelen gewaardeerd tegen kostprijs wordt de omvang van het verlies bepaald als het verschil tussen

de boekwaarde van het financiële actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen,

contant gemaakt tegen de actuele vermogenskostenvoet voor een soortgelijk actief. Een voorheen


opgenomen waardeverminderingsverlies wordt teruggenomen indien het wegnemen van de indicatie van

een bijzondere waardevermindering objectief waarneembaar is.

21. Classificatie eigen vermogen en vreemd vermogen

Een financieel instrument of de afzonderlijke componenten van het instrument worden in de

geconsolideerde jaarrekening als vreemd vermogen of als eigen vermogen geclassificeerd overeenkomstig

de economische realiteit van de contractuele overeenkomst waaruit het financieel instrument voortvloeit.

Rente, dividenden, baten en lasten met betrekking tot een (deel van een) financieel instrument worden in de

jaarrekening opgenomen afhankelijk van de classificatie van het financieel instrument als financiële

verplichting respectievelijk als eigen-vermogensinstrument.

23. t/m 25. Voorzieningen Een voorziening wordt gevormd indien de groep op balansdatum een in rechte afdwingbare of feitelijke

verplichting heeft waarvan het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling een uitstroom van middelen

noodzakelijk is en waarvan de omvang betrouwbaar is te schatten. De omvang van de voorziening wordt

bepaald door de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen

en verliezen per balansdatum af te wikkelen. Tenzij anders vermeld, worden voorzieningen gewaardeerd

tegen nominale waarde.

Indien het waarschijnlijk is dat voor uitgaven die noodzakelijk zijn om een voorziening af te wikkelen een

vergoeding van een derde zal worden ontvangen, wordt deze vergoeding gepresenteerd als een

afzonderlijk actief.

23. Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen

In het geval per balansdatum sprake is van feitelijke dan wel juridische investeringsverplichtingen inzake

sociaal en commercieel vastgoed in ontwikkeling, waarbij de geschatte kostprijs van het vastgoed hoger is

dan de aan deze investeringsverplichtingen toe te rekenen marktwaarde per balansdatum op basis van het

Handboek modelmatig waarderen marktwaarde, wordt het verschil eerst in mindering gebracht op de reeds

bestede kosten en wordt voor het resterend bedrag een voorziening gevormd voor onrendabele

investeringen en herstructureringen. De afwaardering van de bestede kosten tot nihil en de vorming van de

voorziening wordt in het resultaat verantwoord onder de post Overige waardeveranderingen.

Daarnaast wordt deze voorziening gevormd voor bijzondere waardeveranderingen inzake

nieuwbouwwoningen in ontwikkeling die bij oplevering aan derden worden overgedragen onder een

“verkoop onder voorwaarden” regeling.

Voorziening pensioenen

De gehanteerde pensioenregeling van Stichting Thuisvester en haar groepsmaatschappijen is

ondergebracht bij een bedrijfstakpensioenfonds. De hieruit voortvloeiende pensioenverplichtingen worden

gewaardeerd volgens de “verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering”. In deze benadering wordt de

aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als last in de winsten verliesrekening verantwoord. Te

betalen premie dan wel de vooruitbetaalde premie per jaareinde wordt als overlopend passief

respectievelijk overlopend actief verantwoord.

Behalve de betaling van premies heeft de groep geen verdere verplichtingen uit hoofde van genoemde

pensioenregeling. De groep heeft in geval van een tekort bij het bedrijfstakpensioenfonds geen verplichting

tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies.

Voor additionele verplichtingen jegens werknemers naast de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie

wordt een voorziening opgenomen, indien per balansdatum sprake is van een in rechte afdwingbare of

feitelijke verplichting aan werknemers, het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting een


uitstroom van middelen noodzakelijk is, en er een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van de

omvang van de verplichting. Additionele verplichtingen vloeien voort uit aanvullende toezeggingen aan

werknemers. De voorziening voor additionele verplichtingen aan werknemers wordt gewaardeerd tegen de

beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen per

balansdatum af te wikkelen. De voorziening wordt gewaardeerd tegen de contante waarde als het effect van

de tijdswaarde van geld materieel is.

24. Voorziening reorganisatiekosten De voorziening reorganisatiekosten is gevormd indien op balansdatum een gedetailleerd plan is

geformaliseerd en de gerechtvaardigde verwachting is gewekt bij hen voor wie de reorganisatie gevolgen

zal hebben dat de reorganisatie zal worden uitgevoerd. De voorziening bestaat uit de directe kosten van de

reorganisatie.

Voor reorganisaties waarvoor per balansdatum een plan is geformaliseerd, maar waarvoor pas na

balansdatum hetzij de gerechtvaardigde verwachting is gewekt richting betrokkenen dat de reorganisatie zal

worden uitgevoerd, hetzij is gestart met de implementatie van het reorganisatieplan, is informatie

opgenomen onder de gebeurtenissen na balansdatum. De voorziening wordt, op basis van de beperkte

looptijd, tegen nominale waarde gewaardeerd.

25. Overige voorzieningen

De overige voorzieningen zijn gevormd voor respectievelijk jubileumuitkeringen aan personeel,

loopbaanontwikkeling, juridische geschillen en voor arbeidsongeschiktheid.

De voorziening voor jubileumuitkeringen aan personeel is gevormd voor in de toekomst uit te betalen

jubileumuitkeringen aan personeel op grond van cao-bepalingen uitgaande van het personeelsbestand

ultimo boekjaar. Bij de bepaling van de omvang van de voorziening is rekening gehouden met verwachte

salarisstijgingen, een geschatte blijfkans en leeftijd. De voorziening is tegen de contante waarde

opgenomen.

De voorziening voor loopbaanontwikkeling is gevormd ter dekking van toekomstige verplichtingen op het

gebied van loopbaanontwikkeling, waarvoor medewerkers van de corporatie op grond van cao-bepalingen

budgetrechten hebben opgebouwd. Bij het bepalen van deze voorziening wordt uitgegaan van het

personeelsbestand ultimo boekjaar. De voorziening is tegen de contante waarde opgenomen.

De voorziening juridische geschillen dient ter dekking van de financiële afwikkeling van uit lopende

juridische procedures en ingediende claims voortvloeiende verplichtingen en is gewaardeerd tegen

contante waarde. De voorziening is opgenomen voor de beste schatting van het bedrag dat noodzakelijk is

om de verplichtingen af te wikkelen. Er vinden nog onderhandelingen plaats over de omvang van de

uiteindelijke verplichtingen zodat de uitkomsten hiervan aanleiding kunnen geven tot het bijstellen van de

gevormde voorziening.

De voorziening voor arbeidsongeschiktheid heeft betrekking op het gedurende twee jaar doorbetalen van de

lonen en salarissen (inclusief werkgeverslasten) van het per balansdatum naar verwachting voor langere

tijd arbeidsongeschikt personeel. Aan arbeidsongeschikt personeel betaalde bedragen worden ten laste van

deze voorziening gebracht.


Belastingen

Acute belastingen

De belastingen worden berekend op basis van het verantwoorde resultaat uitgaande van het geldende

belastingtarief, rekening houdend met fiscaal vrijgestelde posten, de vaststellingsovereenkomst (VSO) en

geheel of gedeeltelijk niet-aftrekbare kosten.

De belastingvorderingen en –verplichtingen worden gesaldeerd indien is voldaan aan de algemene

voorwaarden voor saldering.

Latente belastingen

Voor alle belastbare tijdelijke verschillen tussen de commerciële en fiscale balanswaardering, wordt een

latente belastingverplichting opgenomen. Voor alle verrekenbare tijdelijke verschillen tussen de

commerciële en fiscale balanswaardering en voor beschikbare voorwaartse verliescompensatie wordt een

latente belastingvordering opgenomen voor zover er latente verplichtingen tegenover staan, of het

waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening. De latente belastingvorderingen

en –verplichtingen worden opgenomen onder de financiële vaste activa respectievelijk voorzieningen.

De waardering van latente belastingverplichtingen en –vorderingen wordt gebaseerd op de fiscale gevolgen

van de door de groep, per balansdatum, voorgenomen wijze van realisatie of afwikkeling van activa,

voorzieningen, schulden of overlopende passiva. Latente vorderingen worden opgenomen voor zover het

waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten zullen zijn die voor realisatie van het tijdelijk

verschil dan wel compensabele verliezen kunnen worden aangewend.

Hierbij wordt uitgegaan van het geldende belastingtarief. De latente belastingverplichtingen en –vorderingen

worden gewaardeerd tegen contante waarde.

De latente belastingvorderingen en –verplichtingen worden gesaldeerd indien de groep een in rechte

afdwingbaar recht heeft om actuele belastingvorderingen te salderen met actuele belastingverplichtingen en

de uitgestelde belastingvorderingen en de uitgestelde belastingverplichtingen verband houden met

winstbelastingen die betrekking hebben op dezelfde fiscale eenheid en door dezelfde belastingautoriteit

worden geheven.

26. t/m 29. Langlopende schulden

Bij de eerste opname van langlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde. In geval

dat de vervolgwaardering niet tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de

winsten verliesrekening plaatsvindt, wordt bij de eerste waardering tegen de reële waarde verminderd met

de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten.

De langlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs

volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winsten verliesrekening opgenomen

zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces.

Voor de waarderingsgrondslag inzake terugkoopverplichtingen uit hoofde van onroerende zaken in

exploitatie die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) door de corporatie zijn

overgedragen aan derden, wordt verwezen naar paragraaf Vastgoed verkocht onder voorwaarden van dit

hoofdstuk.


30. t/m 35. Kortlopende schulden

Bij de eerste opname van kortlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde. In geval dat

de vervolgwaardering niet tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winsten

verliesrekening plaatsvindt, wordt bij de eerste waardering de reële waarde verminderd met de direct

daaraan toe te rekenen transactiekosten.

Financiële verplichtingen behoren tot de handelsportefeuille, indien deze zijn verworven of aangegaan met

het doel deze verplichtingen op korte termijn te verkopen. Deze categorie wordt na de eerste waardering

gewaardeerd tegen reële waarde zonder aftrek van eventuele transactiekosten bij vervreemding. Baten of

lasten die voortvloeien uit veranderingen in de reële waarde worden verwerkt in de winsten

verliesrekening.

De overige kortlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde

kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winsten verliesrekening

opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het

amortisatieproces.

Geamortiseerde kostprijs

De geamortiseerde kostprijs is het bedrag waarvoor een financieel actief of financiële verplichting bij de

eerste verwerking in de balans wordt opgenomen, verminderd met aflossingen op de hoofdsom,

vermeerderd of verminderd met de via de effectieve rentemethode bepaalde cumulatieve amortisatie van

het verschil tussen dat eerste bedrag en het aflossingsbedrag en verminderd met eventuele afboekingen

(direct, dan wel door het vormen van een voorziening) wegens bijzondere waardeverminderingen of

oninbaarheid.

Reële waarde van financiële instrumenten

De reële waarde van de financiële instrumenten die op actieve markten worden verhandeld per de

verslagdatum, wordt bepaald op basis van genoteerde beurskoersen, zonder aftrek van transactiekosten.

Voor financiële instrumenten die niet op een actieve markt worden verhandeld, wordt de reële waarde

bepaald met passende waarderingsmethoden. Dergelijke methoden zijn onder meer:

- het gebruikmaken van recente markttransacties tussen onafhankelijke partijen;

- het gebruikmaken van de actuele reële waarde van een ander instrument dat nagenoeg hetzelfde

is;

- analyse op basis van contant gemaakte kasstromen of andere waarderingsmodellen.

Een overzicht van de reële waarden van de financiële instrumenten wordt verschaft in de toelichting op de

financiële instrumenten.


Derivaten en hedge accounting Indien in enig contract zodanige bepalingen en afspraken zijn opgenomen die voldoen aan de kenmerken

van een derivaat (‘embedded derivaat’) stelt Stichting Thuisvester vast of deze bepalingen en afspraken van

het contract afgescheiden dienen te worden; afscheiding vindt plaats als:

- er geen nauw verband bestaat tussen de economische kenmerken en risico’s van het in het

contract besloten derivaat en de economische kenmerken en risico’s van het basiscontract; en

- een afzonderlijk instrument met dezelfde voorwaarden als het in het contract besloten derivaat zou

voldoen aan de definitie van een derivaat; en

- het samengestelde instrument niet tegen reële waarde wordt gewaardeerd met verwerking van de

reële waardeveranderingen in het resultaat.

Voor zover het afgescheiden derivaat niet kan worden aangewezen als onderdeel van een hedgerelatie en

hedge-accounting kan worden toegepast wordt het afgescheiden derivaat geclassificeerd als “Overige

derivaten”.

In bepaalde huurcontracten is een huurprijsindexatieformule met referentie aan prijsindexcijfers

opgenomen; geconcludeerd is dat geen sprake is van een af te scheiden derivaat.

Derivaten aangehouden voor hedging doeleinden

De rentevoet van lopende en in de toekomst te verwachten zeer waarschijnlijke financieringen is variabel

van aard en gebaseerd op 3-maands Euribor. In de analyse van de financiële risico’s heeft Stichting

Thuisvester het risico van renteschommelingen onderkend en geconcludeerd dit deels, binnen de hiertoe

intern vastgestelde beoordelingssystematiek, te mitigeren door gebruik te maken van het niet zelf te willen

dragen doch af te dekken door middel van derivaten. Voor deze derivaten past Stichting Thuisvester

kostprijshedge accounting op basis van generieke documentatie met vastlegging van:

- de algemene hedgestrategie, hoe de hedgerelaties passen in de doelstellingen van risicobeheer en

de verwachting aangaande de effectiviteit van deze hedgerelaties;

- de in het soort hedgerelatie betrokken hedge-instrumenten en afgedekte posities.

De waardering en resultaatbepaling is als volgt:

- op moment van eerste waardering wordt de reële waarde van het derivaat bepaald; over het

algemeen is de uitkomst daarvan een nihil-waarde en wordt geen actief- of passiefpost op de

balans opgenomen.

- de vervolgwaardering geschiedt tegen kostprijs of lagere marktwaarde waarbij een lagere waarde in

geval van een effectieve hedge relatie voor de waardering en resultaatbepaling niet in aanmerking

wordt genomen.

- Op moment van eerste waardering alsmede tussentijds bij aanpassing van de contractuele

afspraken met betrekking tot het derivaat en/of het afgedekte renterisico van de betreffende lening

wordt bepaald of sprake is van ineffectiviteit. Daartoe wordt beoordeeld of het referentiebedrag van

het derivaat niet groter is dan de omvang van de lening alsmede dat de kritische kenmerken zoals

omvang, looptijd, renteherzieningsdata, momenten van betaling van rente en aflossing, basis voor

de rentevoet en dergelijke van het derivaat en het afgedekte renterisico aan elkaar gelijk zijn.

- Indien de kritische kenmerken niet aan elkaar gelijk zijn of zijn geweest, is dit een indicatie dat de

hedge relatie een ineffectief deel bevat die door middel van de dollar offset methode wordt

berekend.


- Indien en voor zover de ineffectiviteit per balansdatum op cumulatieve basis in een verlies

resulteert, wordt de ineffectiviteit verwerkt in de winsten verliesrekening van het betreffende

boekjaar. Blijkt op een later moment dat het cumulatieve verlies wegens ineffectiviteit is afgenomen

dan wordt deze afname ten gunste van de winsten verliesrekening gebracht.

Kostprijshedge-accounting wordt beëindigd indien:

- het hedge-instrument afloopt, wordt verkocht, beëindigd of uitgeoefend. Het cumulatieve

gerealiseerde resultaat op het hedge-instrument dat nog niet in de winsten verliesrekening is

verwerkt toen er sprake was van een effectieve hedge, wordt afzonderlijk in de overlopende posten

in de balans verwerkt tot de afgedekte transactie plaatsvindt.

- de hedge-relatie niet meer voldoet aan de criteria voor hedge accounting. Indien de afgedekte

positie een in de toekomst verwachte transactie betreft, vindt de verwerking van de hedgeresultaten

als volgt plaats:

o indien de verwachte transactie naar verwachting nog plaatsvindt, wordt hedge accounting

vanaf dat moment stopgezet. Het hiermee samenhangende cumulatieve resultaat op het

hedge-instrument dat in de periode waarin de hedge effectief was buiten de winsten

verliesrekening of off-balance was gehouden, blijft afhankelijk van de situatie off balance of

op de balans.

Indien de verwachte transactie naar verwachting niet meer plaatsvindt wordt het hiermee samenhangende

cumulatieve resultaat op het hedge-instrument dat in de periode waarin de hedge effectief buiten de winst-

en verliesrekening of off-balance was gehouden, naar de winsten verliesrekening overgebracht.

Niet langer in de balans opnemen van financiële activa en passiva

Een financieel instrument wordt niet langer in de balans opgenomen indien een transactie ertoe leidt dat alle

of nagenoeg alle rechten op economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico’s met betrekking tot de

positie aan een derde zijn overgedragen.

Leasing

De beoordeling of een overeenkomst een lease bevat, vindt plaats op grond van de economische realiteit

op het tijdstip van het aangaan van het contract. Het contract wordt aangemerkt als een leaseovereenkomst

als de nakoming van de overeenkomst afhankelijk is van het gebruik van een specifiek actief of de

overeenkomst het recht van het gebruik van een specifiek actief omvat.

De groep als lessee

In geval van financiële leasing (waarbij de voor- en nadelen verboden aan de eigendom van het lease-

object geheel of nagenoeg geheel door de lessee worden gedragen) worden het lease-object en de

daarmee samenhangende schuld bij het aangaan van de overeenkomst in de balans verwerkt tegen de

reële waarde van het lease-object op het moment van het aangaan van de leaseovereenkomst of, indien dit

lager is, tegen de contante waarde van de minimale leasebetalingen. De initiële directe kosten van de

lessee worden opgenomen in de eerste verwerking van het actief. De leasebetalingen worden gesplitst in

rentelasten en aflossing van de uitstaande verplichtingen, waarmee een constante rentevoet wordt bereikt

over de resterende netto-verplichting.

Het geactiveerde lease-object wordt afgeschreven over de kortste termijn van de leaseperiode of de

gebruiksduur van het object, in geval er geen redelijke zekerheid is dat de lessee aan het einde van de

leaseperiode eigenaar wordt.


In geval van operationele leasing worden de leasebetalingen lineair over de leaseperiode ten laste van de

winsten verliesrekening gebracht.


Geconsolideerde grondslagen voor de bepaling van het RESULTAAT

Algemeen

Baten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben voor zover deze gerealiseerd zijn. De

kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde grondslagen voor waardering en

toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. (Voorzienbare) verplichtingen en mogelijke

verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar worden in acht genomen indien zij voor

het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden en overigens wordt voldaan aan de voorwaarden

voor het opnemen van voorzieningen.

Bijzondere baten of lasten die behoren tot de gewone bedrijfsuitoefening, worden op grond van aard,

omvang of het incidentele karakter afzonderlijk toegelicht teneinde een goed inzicht te geven in het resultaat

uit gewone bedrijfsuitoefening van de corporatie en met de ontwikkeling daarin. Bijzondere posten worden

met het oog op de analyse en de vergelijkbaarheid van de resultaten zoveel mogelijk naar aard en omvang

afzonderlijk toegelicht.

De winsten verliesrekening wordt zoals voorgeschreven in de Woningwet, gepresenteerd op basis van de

functionele indeling, op basis van het op 25 oktober 2017 door het ministerie van Wonen en Rijksdienst

uitgevaardigde modellenbesluit.

36. Huuropbrengsten

Opbrengsten uit de levering van (huur)diensten worden verantwoord naar rato van de geleverde prestaties.

De huuropbrengsten zijn het resultaat van het gevoerde huurprijsbeleid van Stichting Thuisvester, rekening

houdend met de door het Rijk bepaalde kaders (zoals maximale huurverhoging, maximaal redelijke huur en

maximale huursomstijging) en onder aftrek van huurderving wegens leegstand en oninbaarheid.

37. Opbrengsten servicecontracten

De opbrengsten servicecontracten betreffen vergoedingen van huurders boven de netto huurprijs voor

leveringen en diensten (zoals energie, water, huismeesters, schoonmaakkosten, glasverzekering). De

opbrengsten worden verminderd met derving wegens oninbaarheid. De kosten van de leveringen en

diensten worden verantwoord onder de lasten servicecontracten.

39. Lasten verhuur en beheeractiviteiten

Hier worden zowel de directe lasten voor de verhuur en beheeractiviteiten als de indirecte lasten via de

kostenverdeelstaat verantwoord.

40. Lasten onderhoudsactiviteiten

De werkelijke onderhoudskosten voor dagelijks- en mutatieonderhoud en planmatig onderhoud worden ten

laste van de exploitatie gebracht. Het dagelijks- en mutatieonderhoud wordt onderscheiden in de kosten van

derden en de kosten van eigen dienst. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare

uitgaven wanneer geen sprake is van waardevermeerdering van het actief.

Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord.

Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben

plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op

balansdatum worden verwerkt onder de niet in de balans opgenomen verplichtingen.


41. Overige directe operationele lasten exploitatie bezit

Hieronder worden verantwoord de verhuurderheffing, de kosten gerelateerd aan het niet kunnen incasseren

van vorderingen op huurders anders dan huur en andere exploitatiekosten die niet tot een meer specifieke

kostensoort behoren. Stichting Thuisvester verwerkt de overheidsheffingen zoals onroerendezaakbelasting

op het moment dat aan alle voorwaarden voor de overheidsheffing is voldaan.

42. Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling

De opbrengsten van de verkopen van het vastgoed in ontwikkeling en onderhanden projecten.

43. t/m 45. Lasten verkocht vastgoed in ontwikkeling en toegerekende organisatie- en financieringskosten

De uitgaven van het verkochte vastgoed in ontwikkeling inclusief de toegerekende organisatiekosten vanuit

de kostenverdeelstaat en rente in het kader van financiering worden hieronder verantwoord.

46. t/m 48. Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille

De post Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille betreft het saldo van de behaalde

verkoopopbrengst minus de toerekenbare verkoop- en organisatiekosten en de geactiveerde waarde met

betrekking tot het vastgoed.

Opbrengst uit verkoop van vastgoed wordt in de winsten verliesrekening verwerkt als alle belangrijke

rechten op economische voordelen alsmede alle belangrijke risico’s met betrekking tot de activa zijn

overgedragen aan de koper, het bedrag van de opbrengst op betrouwbare wijze kan worden bepaald en

ontvangst van de opbrengst waarschijnlijk is.

Op basis van deze criteria wordt onder deze post de verkoopopbrengst van vastgoed in exploitatie onder

aftrek van verkoopkosten en de boekwaarde verantwoord. De boekwaarde is op basis van de marktwaarde.

Daarnaast wordt onder deze post verantwoord de opbrengstwaarde van verkocht vastgoed bestemd voor

de verkoop (koopwoningen voor derden) onder aftrek van de gemaakte direct toerekenbare verkoopkosten

en de vervaardigingsprijs en daaraan toegerekende directe kosten, dan wel de lagere opbrengstwaarde.

Verder wordt hieronder verantwoord de verkoopopbrengst van onder VOV teruggekochte en vervolgens

zonder voorwaarden doorverkochte woningen onder aftrek van de boekwaarde. De boekwaarde is de

marktwaarde op terugkoopmoment onder aftrek van de contractuele korting.

Gerealiseerde verkoopresultaten worden verantwoord op het moment van levering (passeren

transportakte). Eventuele verliezen op koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn.

Woningen verkocht onder voorwaarden worden niet in het resultaat verantwoord in het geval de

belangrijkste economische voor- en nadelen niet zijn overgedragen aan de koper. Dergelijke transacties

worden verantwoord als financieringstransactie. Verwezen wordt naar de post Vastgoed verkocht onder

voorwaarden in de grondslagen van balanswaardering.

49. t/m 51. Waardeveranderingen vastgoedportefeuille

Hieronder zijn begrepen de overige waardeveranderingen en de waardeveranderingen met betrekking tot

de vastgoedportefeuille bestaande uit vastgoed in exploitatie, vastgoed in ontwikkeling, vastgoed verkocht

onder voorwaarden en vastgoed bestemd voor verkoop. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen

vastgoedportefeuille betreffen winsten of mogelijke verliezen, die ontstaan door een wijziging in de waarde

van het vastgoed, bestemd voor verkoop in het verslagjaar.

52. en 53. Netto resultaat overige activiteiten

Hieraan zijn de opbrengsten en kosten van een Warmte- en Koudopslaginstallatie (WKO), beheer voor

derden en VvE-beheer als ook opbrengsten zendmasten en erfpachtopbrengsten toegerekend.


54. Overige organisatiekosten

De opbrengsten en kosten die niet toerekenbaar zijn (ook niet na toerekening van indirecte kosten), worden

opgenomen onder Overige organisatiekosten. Voorbeelden hiervan zijn (een deel van) de salariskosten,

afschrijvingen en overige bedrijfslasten.

55. Leefbaarheid

Onder deze post zijn leefbaarheidsuitgaven opgenomen. De uitgaven omvatten wijk gebonden uitgaven

voor ondersteuning van bewonersinitiatieven, gebiedsgericht personeel (zoals leefbaarheidscoördinator,

wijkbeheerder, huismeester), uitgaven voor activiteiten zoals bestrijding woonoverlast, buurtbemiddeling,

schuldsaneringen, wijk gebonden uitgaven voor buurtcentra, onderhoud groenvoorziening, speeltoestellen,

beveiliging openbare ruimte, cameratoezicht en schoonmaakacties.

56. t/m 59. Rentebaten en rentelasten

Rentebaten worden tijdsevenredig in de winsten verliesrekening verwerkt rekening houdend met de

effectieve rentevoet van de desbetreffende actiefpost, indien hun bedrag bepaalbaar is en hun ontvangst

waarschijnlijk.

Rentelasten worden toegerekend aan de opeenvolgende verslagperioden naar rato van de resterende

hoofdsom. (Dis)agio en aflossingspremies worden als rentelast aan de opeenvolgende verslagperioden

toegerekend zodanig dat tezamen met de over de lening verschuldigde rentevergoeding de effectieve rente

in de winsten verliesrekening wordt verwerkt en in de balans de amortisatiewaarde van de schuld.

Periodieke rentelasten en soortgelijke lasten komen ten laste van het jaar waarover zij verschuldigd

worden.

60. Personeel

Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winsten

verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers respectievelijk de belastingautoriteit.

De groep neemt een verplichting op als de groep zich aantoonbaar onvoorwaardelijk heeft verbonden om

een ontslag- of transitievergoeding te betalen. Als het ontslag onderdeel is van een reorganisatie neemt de

groep de kosten van een ontslag- of transitievergoeding op in een reorganisatievoorziening.

61. Belastingen

De belasting over het resultaat wordt berekend op basis van het in de winsten verliesrekening

verantwoorde resultaat, rekening houdend met fiscaal vrijgestelde posten en geheel of gedeeltelijk niet-

aftrekbare kosten.

Tevens wordt rekening gehouden met de wijzigingen in de latente belastingvorderingen en -schulden uit

hoofde van respectievelijk wijzigingen in het belastingtarief, herbeoordeling van de mogelijkheid tot

realisatie van latente belastingvorderingen of een wijziging van de verwachte realisatie van een actief- of

passiefpost.

De aldus bepaalde belastingpost wordt in de winsten verliesrekening opgenomen, behoudens voor zover

deze betrekking heeft op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval

de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt.

62. Aandeel in resultaat van deelnemingen

Het aandeel in resultaat van deelnemingen gewaardeerd op nettovermogenswaarde is het resultaat van de

deelnemingen bepaald op de waarderingsgrondslagen van Stichting Thuisvester. Het resultaat op

deelnemingen gewaardeerd tegen de kostprijs is bepaald op basis van de ontvangen dividenden.


Grondslagen voor het geconsolideerde KASSTROOMOVERZICHT

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode.

De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen en de vlottende effecten. De

effecten kunnen worden beschouwd als zeer liquide beleggingen. De op korte termijn zeer liquide

beleggingen zijn beleggingen die zonder beperkingen en zonder materieel risico van waardeverminderingen

als gevolg van de transactie kunnen worden omgezet in geldmiddelen.

Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn

opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten.


TOELICHTING op de geconsolideerde BALANS per 31 december 2017 VASTE ACTIVA

Vastgoedbeleggingen

Een overzicht van de materiële vaste activa is onderstaand opgenomen:

De opleveringen zijn verantwoord tegen kostprijs of lagere marktwaarde.

Onroerend goed kan gedurende het boekjaar van kwalificatie wisselen, van DAEB naar niet-DAEB of

andersom, deze mutaties zijn verantwoord onder herclassificaties.

Onder de desinvesteringen zijn de verkopen gedurende het boekjaar verantwoord.

1. DAEB vastgoed in exploitatie en 2. Niet-DAEB vastgoed in exploitatie

De onderverdeling van het vastgoed in exploitatie naar vastgoedtype is als volgt:

31-12-2017 31-12-2016

€ €

1. DAEB vastgoed in exploitatie 1.461.016.665 1.360.684.799

2. niet-DAEB vastgoed in exploitatie 113.346.513 66.723.035

3. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 55.249.480 56.558.400

4. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 39.992.837 32.597.548

1.669.605.495 1.516.563.782

2017 2016 2017 2016

€ € € €

Boekwaarde 1 januari 1.360.684.799 1.272.375.170 66.723.035 59.978.143

Mutaties:

Opleveringen 13.223.232 28.374.801 - -

Investeringen 14.054.388 4.532.556 4.975.265 47.105

Desinvesteringen -985.681 -18.578.504 -2.040.348 -4.038.146

Sloop -3.576.891 - -23.721 -

Herclassificatie -35.311.538 -8.502.703 35.311.538 8.502.703

Waardemutatie marktwaarde 112.928.356 82.483.479 8.400.744 2.233.230

Totaal van de mutaties 100.331.866 88.309.629 46.623.478 6.744.892

Boekwaarde 31 december 1.461.016.665 1.360.684.799 113.346.513 66.723.035

Inbegrepen ongerealiseerde herwaardering 786.303.603 668.266.536 63.132.322 36.063.601

1. DAEB vastgoed in exploitatie 2. niet-DAEB vastgoed in exploitatie

2017 2016 2017 2016

€ € € €

Boekwaarde 1 januari 56.558.400 59.053.021 32.597.548 31.600.423

Mutaties:

Opleveringen - - -13.223.232 -28.374.801

Investeringen - - 28.011.688 33.853.609

Desinvesteringen -3.100.217 -3.562.186 -8.527.944 -4.637.819

Herclassificatie - - - 637.800

Waardemutatie marktwaarde 1.791.297 1.067.565 - -

Afwaardering/afboekingen - - 1.134.777 -481.664

Totaal van de mutaties -1.308.920 -2.494.621 7.395.289 997.125

Boekwaarde 31 december 55.249.480 56.558.400 39.992.837 32.597.548

Inbegrepen ongerealiseerde herwaardering 1.478.361 520.204 - -

3. Onroerende zaken 4. Vastgoed in ontwikkkeling

verkocht onder voorwaarden bestemd voor de eigen exploitatie


Bij het bepalen van de marktwaarde in verhuurde staat is gebruik gemaakt van meerdere macro

economische parameters en of schattingen (full variant). Het handboek modelmatig waarderen

marktwaarde bepaalt de marktwaarde van de onroerende zaken in exploitatie op basis van de contante

waarde van de geschatte toekomstige kasstromen (Discounted Cash Flow methode).

De toekomstige kasstromen worden bepaald aan de hand van een doorexploitatie- en een uitpondscenario.

Bij het doorexploitatiescenario is de veronderstelling dat het volledige complex in exploitatie blijft gedurende

de DCF-periode. Bij het uitpondscenario is de veronderstelling dat na mutatie tot verkoop van individuele

woningen tegen leegwaarde wordt overgegaan.

De berekening wordt uitgevoerd over een DCF-periode van 15 jaar. In het doorexploiteerscenario wordt de

huur bij mutatie aangepast naar de markthuur of de maximale huur, afhankelijk of de woongelegenheid bij

mutatie is te liberaliseren.

- indien de maximale huur lager dan of gelijk is aan de huurliberalisatiegrens, dan is de nieuwe huur

het minimum van de markthuur en de maximale huur volgens het woningwaarderingsstelsel.

- indien de maximale huur hoger is dan liberalisatiegrens, dan is de nieuwe huur de markthuur.

Om de te verwachten kasstromen in de DCF-berekening te bepalen, wordt gebruik gemaakt van de macro-

economische parameters:

Waarderings-

2017 2016 variant

€ €

Eengezinswoningen 1.016.928.329 911.046.446 basis

Meergezinswoningen 444.642.468 404.832.406 basis

Overig 1.169.358 2.411.204 full

Bedrijfsmatig onroerend goed 13.337.380 12.810.013 full

Maatschappelijk onroerend goed 3.118.725 3.109.500 full

Zorgvastgoed (intramuraal) 76.997.409 75.368.826 full

Zorgvastgoed (extramuraal) 8.984.607 6.921.963 full

Parkeren 9.184.903 10.907.476 basis1.574.363.179 1.427.407.834

Macro -economische pa ramete rs 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 ev.

Prijsinflatie 1,30% 1,30% 1,50% 1,70% 2,00% 2,00% 2,00%

Loonstijging 1,60% 2,20% 2,20% 2,20% 2,50% 2,50% 2,50%

Bouwkostenstijging 1,60% 2,20% 2,20% 2,20% 2,50% 2,50% 2,50%

Leegwaardestijging (Noord-Brabant) 3,90% 6,40% 4,20% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00%

Verhuurderheffing 0,591% 0,591% 0,592% 0,592% 0,593% 0,567%

Boveninflatoire huurverhoging zelfst. Eenheden tot

liberalisatiegrens 1,00% 0,80% 0,60% 0,30% 0,30% 0,30%

Stijging liberalisatiegrens 0,00% 0,00% 1,50% 1,70% 2,00% 2,00% 2,00%

Huurstijging 1,30% 1,30% 1,50% 1,70% 2,00% 2,00% 2,00%

Huurderving 1,00% 1,00% 1,00% 1,00% 1,00% 1,00%

Risicovrije rentevoet 0,33% 0,33% 0,33% 0,33% 0,33% 0,33% 0,33%

Vastgoed sectorspecifieke opslag 5,63% 5,63% 5,63% 5,63% 5,63% 5,63% 5,63%

paramete rs woonge legenheden 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 ev.

Mutatieonderhoud per vhe - EGW 836€ Indexeren met bouwkostenstijging

Mutatieonderhoud per vhe - MGW 628€ Indexeren met bouwkostenstijging

Mutatieonderhoud per vhe - studenteneenheid 188€ Indexeren met bouwkostenstijging

Mutatieonderhoud per vhe - zorgeenheid (extramuraal) 628€ Indexeren met bouwkostenstijging

Beheerkosten per vhe - EGW 427€ Indexeren prijsinflatie

Beheerkosten per vhe - MGW 420€ Indexeren prijsinflatie

Beheerkosten per vhe - studenteneenheid 395€ Indexeren prijsinflatie

Beheerkosten per vhe - zorgeenheid (extramuraal) 387€ Indexeren prijsinflatie

Belastingen, verzekeringen en overige zakelijke lasten

(exclusief gemeentelijke OZB die is gebaseerd op de

gemeentelijke tarieven 2017, uitgedrukt in een

percentage van de WOZ) 0,13% 0,13% 0,13% 0,13% 0,13% 0,13% 0,13%

Verkoopkosten bij uitponden (% van de leegwaarde) 1,60% 1,60% 1,60% 1,60% 1,60% 1,60% 1,60%


Voor splitsingskosten is een norm gehanteerd van € 508 per te splitsen eenheid. De overdrachtskosten,

bestaande uit overdrachtsbelasting alsmede notaris- en registratiekosten, bedragen 3% van de berekende

waarde van een verhuureenheid.

Inschakeling taxateur

Jaarlijks wordt 1/3 deel van de onroerende zaken in exploitatie getaxeerd door een onafhankelijke en ter

zake deskundige externe taxateur, ingeschreven bij het Nederlands Register Vastgoed Taxateurs. Dit

betekent dat elk derde deel van de onroerende zaken in exploitatie minimaal eens per 3 jaar opnieuw wordt

getaxeerd. Het taxatierapport en het taxatiedossier waarin de waardering en de daarbij gehanteerde

aanpassingen ten opzichte van de basisvariant zijn onderbouwd en vastgelegd zijn in het bezit van Stichting

Thuisvester en op aanvraag beschikbaar voor de Autoriteit woningcorporaties.

Toepassing vrijheidsgraden Stichting Thuisvester heeft voor [een gedeelte van] haar vastgoedbezit (bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed) [verplicht] de full versie van het Handboek toegepast. De reikwijdte, aard en omvang van de aanpassingen zijn van toepassing op meerdere complexen, derhalve worden de gehanteerde vrijheidsgraden hierna schematisch op portefeuilleniveau toegelicht. Indien en voor zover op complexniveau is afgeweken van de vrijheidsgraden op portefeuilleniveau, dan wordt dit separaat toegelicht. Tenslotte wordt hier opgemerkt dat bij de gehanteerde vrijheidsgraden zoveel als mogelijk aansluiting is gezocht bij het document “Best Practices vrijheidsgraden behorende bij het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde”, dat tot stand is gekomen op basis van een samenwerking tussen diverse gespecialiseerde partijen. De hierna genoemde vrijheidsgraden hebben betrekking op de mate van afwijking ten opzichte van de basisvariant. Schematische vrijheid

Paramete rs bed rijfsma tig en maa tschappe lijk

onroe rend goed 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 ev.

Instandhoudingsonderhoud per m2 bvo 5,10€ Indexeren met bouwkostenstijging

Mutatieonderhoud per m2 bvo 10,20€ Indexeren met bouwkostenstijging

Beheerkosten % van de markthuur - BOG 3,00% 3,00% 3,00% 3,00% 3,00% 3,00% 3,00%

Beheerkosten % van de markthuur - MOG 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00%





Paramete rs pa rkee rp laa tsen 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 ev.

Instandhoudingsonderhoud - parkeerplaats 47,00€ Indexeren met bouwkostenstijging

Instandhoudingsonderhoud - garagebox 157,00€ Indexeren met bouwkostenstijging

Beheerkosten - parkeerplaats 25,50€ Indexeren prijsinflatie

Beheerkosten - garagebox 36,00€ Indexeren prijsinflatie





Paramete rs intramuraa l zo rgvastgoed 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 ev.

Instandhoudingsonderhoud - per m2 bvo 8,15€ Indexeren met bouwkostenstijging

Mutatieonderhoud - per m2 bvo 10,20€ Indexeren met bouwkostenstijging

Markteting 14,00% Indexeren prijsinflatie

Beheerkosten 2,50% 2,50% 2,50% 2,50% 2,50% 2,50% 2,50%






Deze vrijheidsgraad is incidenteel toegepast. Ten aanzien van de objecten gelegen aan de Hertogstraat te Sprundel en het complex De Willaert te Zundert, is er sprake van dat de reële huur niet de reële marktwaarde van het pand kan bepalen. Hier is sprake van een vergoeding aan het begin van de huurperiode bij het complex Hertogstraat en een aflopende huurprijs bij het complex de Willaert. Deze aanvullende kasstromen zijn onder de posten Overige opbrengsten verantwoord n het FLUX-model. Markthuur(stijging) Deze vrijheidsgraad is toegepast. Taxateur heeft op complexniveau referenties geraadpleegd, uit de NVM-database teneinde marktconforme markthuur(stijgingen) voor de getaxeerde BOG/MOG-objecten in de taxaties te kunnen verwerken. Exit yield Deze vrijheidsgraad is toegepast. Taxateur acht een inschatting van de exit yield op basis het model van taxateur (waarbij onder meer de aanwezige huurpotentie als uitgangspunt wordt gehanteerd) beter passend en tot meer marktconforme waarderingsuitkomsten komt. Leegwaarde(stijging) Deze vrijheidsgraad is niet toegepast. Disconteringsvoet Deze vrijheidsgraad is wel toegepast. Taxateur is van mening dat de disconteringsvoet die tot stand komt op grond van de basisversie onvoldoende recht doet aan de afwijkende risicoprofielen van de complexen onderling, en heeft derhalve per complex een inschatting gemaakt van de disconteringsvoet. Mutatie- en verkoopkans Deze vrijheidsgraad is niet toegepast. Onderhoud Deze vrijheidsgraad is toegepast. Taxateur acht een inschatting van regulier onderhoud op basis van de Vastgoedtaxatiewijzer 2017 beter passend. Technische splitsingskosten Deze vrijheidsgraad is niet toegepast. Bijzondere omstandigheden Deze vrijheidsgraad is niet toegepast. Erfpacht Deze vrijheidsgraad is niet toegepast. Exploitatiescenario Deze vrijheidsgraad is niet toegepast. Schattingen Gelet op de huidige marktomstandigheden kunnen toekomstige marktontwikkelingen waarop zowel door interne als door externe taxateurs gehanteerde aannames en schattingen ter bepaling van de reële waarde van het commercieel vastgoed zijn gebaseerd, ten opzichte van de werkelijk te verwachten marktontwikkelingen van significante invloed zijn op de uitkomsten van de huidige waardering in de jaarrekening.


De verloopstaat van de marktwaarde

De marktwaarde is in 2017 met 10% toegenomen, waarbij de effecten hierboven zijn toegelicht. Het effect van de disconteringsvoet zit voor een gedeelte ook in de berekening van de eindwaarde en komt daar ook tot uiting. Zekerheden en beperkingen

Het onroerend goed is wat betreft vreemd vermogen nagenoeg in zijn geheel gefinancierd met rijksleningen

of met kapitaalmarktleningen onder overheidsgarantie waarvoor jegens het Waarborgfonds Sociale

Woningbouw een obligoverplichting geldt, welke is opgenomen als niet uit de balans blijkende

verplichtingen. Als gevolg hiervan is het onroerend goed dat met deze leningen is gefinancierd niet met

hypothecaire zekerheden bezwaard.

In 2014 is op vordering van het WSW aan het WSW een volmacht gegeven voor onbepaalde duur. Met de

volmacht kan het WSW zonder verdere tussenkomst van stichting Thuisvester hypothecaire zekerheid

vestigen op het overgrote deel van de opstallen en gronden van Thuisvester.

WOZ waarde sociaal en commercieel vastgoed

De geschatte waarde van het sociaal vastgoed gebaseerd op de meest recente WOZ bedraagt:

€ 2,0 miljard (2016: € 1,951 miljard). De WOZ waarde van het commercieel vastgoed bedraagt

€ 0,1 miljard (2016: € 0,076 miljard).

Bedrijfswaarde

Waarde bedrijfswaarde

De totale bedrijfswaarde waarde van het DAEB en Niet-DAEB vastgoed bedraagt € 820 miljoen (2016: €

902 miljoen). Onder te verdelen in:

- DAEB € 743 miljoen (2016: € 844 miljoen)

- Niet-DAEB € 77 miljoen. 2016: € 58 miljoen)

Tabel x € 1.000 %

marktwaarde per 31 december 2016 1.427.000 100%

Aanpassingen als gevolg van disconteringsvoet 76.000 5%

Wijziging in de software als gevolg van nieuwe regels handboek (o.a. eindwaarde) 85.000 6%

Inrekenen verkoopbeperking -51.000 -4%

Mutaties in het bezit 3.000 0%

Mutaties in de basisgegevens (WOZ, peildatum, markthuren) 34.000 2%

Marktwaarde per 31 december 2017 1.574.000 110%


Uitgangspunten bedrijfswaarde

In de Woningwet is opgenomen dat toegelaten instellingen volkshuisvesting hun bezit op marktwaarde

moeten waarderen. Door de waardering van de onroerende zaken in exploitatie tegen marktwaarde wordt

inzicht gegeven in de mogelijke verdiencapaciteit van de vastgoedportefeuille van Stichting Thuisvester. De

marktwaarde geeft, rekening houdend met de uitgangspunten van het Handboek modelmatig waarderen

marktwaarde, het bedrag op balansdatum weer waartegen het vastgoedbezit op de vrije markt kan worden

vervreemd tussen ter zake goed geïnformeerde partijen die tot een transactie bereid zijn. Omdat de

doelstelling van Stichting Thuisvester is om te voorzien in passende huisvesting voor hen die daar niet zelf

in kunnen voorzien en op relatief beperkt aantal woningen zal verkopen, betekent dit dat slechts een deel

van de in de jaarrekening verantwoorde marktwaarde in de toekomst zal worden gerealiseerd.

De bedrijfswaarde sluit aan op het beleid van Stichting Thuisvester en beoogt inzicht te geven in de

verdiencapaciteit van haar vastgoed uitgaande van dit beleid. In het bestuursverslag is een beleidsmatige

beschouwing opgenomen over het verschil tussen de marktwaarde en de bedrijfswaarde van de

onroerende zaken in exploitatie.

De bedrijfswaarde van de onroerende zaken in exploitatie wordt gevormd door de contante waarde van de

kasstromen uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de

geschatte resterende exploitatieperiode van de complexen. De bedrijfswaarde is bepaald overeenkomstig

de voorgeschreven parameters en richtlijnen van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW).

De bedrijfswaarde is gebaseerd op doorexploitatie van de onroerende zaken totdat het vastgoed door sloop

teniet gaat. Hierbij wordt een restwaarde voor de grond ingerekend afgeleid van de huidige bestemming van

het vastgoed (i.c. lange termijnverhuur).

De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste

schatting van het bestuur weergeven van zijn beleid en de economische omstandigheden die van

toepassing zullen zijn gedurende de resterende economische levensduur van het complex. Deze

veronderstellingen zijn nader geconcretiseerd in de onderstaande uiteenzetting van de gehanteerde

uitgangspunten.

De kasstroomprognoses zijn voor de eerste vijf jaar gebaseerd op de intern geformaliseerde

meerjarenbegroting waarbij voor de verwachte kosten van contractueel aangegane

onderhoudsverplichtingen, erfpacht en overige contracten met een werkingsduur van meer dan vijf jaar de

contractperiode is ingerekend. De kosten van planmatig en groot onderhoud worden gebaseerd op de in de

meerjarenonderhoudsbegroting onderkende cycli per component. Voor latere jaren worden de

kasstroomprognoses geschat door extrapolatie van de meerjarenbegroting gebruikmakend van een vast

groeipercentage voor inflatie en huurstijging.

Bij de bedrijfswaardeberekening zijn door Stichting Thuisvester de volgende uitgangspunten gehanteerd: - De prijsinflatie loopt op van 1,4% in 2017 tot 2,0% vanaf 2023

- De loon- en bouwen beheerkosteninflatie loopt op van 2,2% in 2017 tot 2,5% vanaf 2023

- De huurinflatie is gelijk aan de ontwikkeling van de prijsinflatie

- De ontwikkeling van de WOZ is gebaseerd op de marktindex en deze loopt terug van 6,0% in 2017

naar 2,5% vanaf 2020

- De boven inflatoire huurverhoging is ingerekend tegen 4% voor een periode van 3 jaar

- De huurderving in de gemeente Oosterhout bedraagt 2,0% voor de periode 2017-2022, vanaf 2023

bedraagt deze 1,0%


- De huurderving loopt in de gemeente Zundert en Rucphen terug van 1,5% in 2017 naar 1,0% vanaf

2022

- De huurderving in de overige gemeenten bedraagt 1,0%

- De huuraanpassing bij mutatie is gebaseerd op de vastgestelde streefhuur

- De mutatiegraden zijn 7,0% (Geertruidenberg), 6,5% (Oosterhout), 5,0% (Rucphen), 6,5%

(Zundert) en 5,0% (Overige gemeenten)

- De verkoop van huurwoningen is tegen 90% van de WOZ-waarde ingerekend

- In de periode 2018 t/m 2022 zijn 250 woningverkopen ingerekend (60 (2018, 2019 en 2020), 40

(2021) en 30 (2022)

- Het planmatig onderhoud is in de 1e 5 jaar ingerekend conform de vastgestelde Meerjaren

Onderhoudsbegroting. Vanaf jaar 6 is deze gebaseerd op het vaste normbedrag van € 804 euro per

kostenfactor.

- Het klachten, mutatie-onderhoud en klein cyclisch onderhoud is voor de 1e 5 jaar ingerekend

conform de vastgestelde Meerjaren Onderhoudsbegroting. Vanaf jaar 6 is deze gebaseerd op het

vaste normbedrag van € 646 euro per kostenfactor

- 8 jaar voor einde van de levensduur wordt alleen het klachten, mutatie-onderhoud en klein cyclisch

onderhoud doorgerekend.

- De beheerkostennorm is vastgesteld op € 1.170 (prijspeil 2017) per kostenfactor. Dit is exclusief

saneringsheffing, bijdrage AW en verhuurderheffing.

- De verhuurderheffing is ingerekend tegen de volgende percentages:

2018 2019 2020 2021 2022 2023 ev.

Verhuurderheffing 0,591% 0,591% 0,592% 0,592% 0,593% 0,567%

- De disconteringsvoet is ingerekend tegen 5,0% medio numerando

- De levensduur is gebaseerd op de verwachte exploitatietermijn met een minimum van 15 jaar

Schattingselementen bepaling bedrijfswaarde

De schattingen met betrekking tot de bedrijfswaardebepaling welke inherent zijn aan deze

waarderingsgrondslag, zijn van bijzonder belang door hun invloed op de waarschijnlijkheid dat toekomstige

gebeurtenissen significant kunnen afwijken van de verwachtingen van het management zoals verwerkt in de

bedrijfswaarde. Om inzicht te geven in de effecten van redelijkerwijs mogelijke wijzigingen in belangrijke

parameters op de bedrijfswaarde, is de volgende gevoeligheidsanalyse opgenomen:

- Huurverhoging plus 2,0 procent vanaf jaar 2 i.p.v. inflatievolgend en afbouwende

beheerkostennorm i.p.v. vast normbedrag

- Disconteringsvoet 4,6% i.p.v. 5,0%

Optie 1 leidt tot een bedrijfswaarde van € 906 miljoen (afwijking € 86 miljoen, impact 10,5%)

Optie 2 leidt tot een bedrijfswaarde van € 857 miljoen (afwijking € 37 miljoen, impact 4,5%)

Sociaal en commercieel vastgoed in exploitatie bestemd voor verkoop

Stichting Thuisvester heeft voor de eerstkomende 5 jaar een verkoopplan opgesteld waarin 390 woningen

bestemd zijn voor verkoop met daarin een verwachte opbrengst van € 66 miljoen. De marktwaarde van

deze woningen bedraagt € 40 miljoen.


Verstrekte zekerheden

Zonder toestemming van het WSW is het Stichting Thuisvester niet toegestaan om de woningen die met

door het WSW geborgde leningen zijn gefinancierd te bezwaren met een beperkt recht (recht van

pand/hypotheek, recht van opstal, recht van erfpacht, recht van vruchtgebruik) of de verplichting aan te

gaan om deze woningen met een zekerheidsrecht te bezwaren (positieve hypotheekverklaring).

Als gevolg hiervan zijn de woningen die met geborgde leningen zijn gefinancierd, niet met hypothecaire

zekerheden bezwaard.

Daarnaast heeft het WSW recht van eerste hypotheek op de woningen van Stichting Thuisvester

betreffende de door het WSW geborgde financiering.

Voor de door het WSW verstrekte borgstelling heeft de corporatie een obligoverplichting gebaseerd op de

omvang van de door het WSW geborgde leningen. Deze obligoverplichting is in de toelichting op de

geconsolideerde balans vermeld onder de Niet in de balans opgenomen verplichtingen en activa.

3. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

De post herclassificatie uit het verloopoverzicht betreft:

- De in het boekjaar teruggekochte VOV-woningen die de bestemming hebben gekregen te worden

doorverkocht zonder voorwaarden en ultimo boekjaar nog niet zijn verkocht; deze woningen zijn

geherclassificeerd naar “Voorraden” tegen verkrijgingsprijs, zijnde de getaxeerde leegwaarde

onder aftrek van de contractuele korting op moment van afwikkeling van de terugkoopverplichting;

de woningen zijn onder de “Voorraden” opgenomen als vastgoed bestemd voor verkoop en worden

na eerste verwerking gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere verwachte opbrengstwaarde.

- De in het boekjaar teruggekochte VOV-woningen die in hetzelfde boekjaar zijn doorverkocht

zonder voorwaarden; herclassificatie vindt plaats met als kostprijs van de verkoop de getaxeerde

leegwaarde onder aftrek van de contractuele korting op moment van afwikkeling van de

terugkoopverplichting; de opbrengstwaarde minus de kostprijs van deze woningen is in het

resultaat verantwoord onder de post Resultaat verkoop vastgoedportefeuille.

- Indien een eerder onder voorwaarden verkochte onroerende zaak wordt teruggekocht ten behoeve

van de eigen exploitatie, vindt herclassificatie plaats van onroerende zaken verkocht onder

voorwaarden naar onroerende zaken in exploitatie. De onroerende zaken in exploitatie worden

gewaardeerd tegen de marktwaarde op basis van het handboek. Een eventuele

waardevermeerdering of –vermindering van de boekwaarde van de onroerende zaken bij terugkoop

wordt verantwoord in de winsten verliesrekening.

Gedurende 2017 zijn geen woningen (2016: 0 woningen) onder een VOV-regeling aan derden

overgedragen. Daarnaast zijn in 2017 geen woningen in ontwikkeling welke onder een VOV-regeling zijn

verkocht. Het aantal woningen verkocht onder voorwaarden bedraagt ultimo 2017 341 (2016: 360).

Tevens zijn ultimo 2017 geen woningen opgenomen die bestemd zijn voor verkoop onder voorwaarden.

Thuisvester heeft twee soorten VOV regelingen:

met terugkoopplicht voor Thuisvester, de zgn. MGE regeling en met terugkooprecht voor Thuisvester, de

zgn. Slimmer Kopen regeling.

Bij recente contracten geldt een korting van 15% - 20% en een waardedeling van 1 - 1,5 (dus 22,5%/67,5%

- 37,5%/62,5%). Thuisvester heeft ook eerdere contracten gesloten met hogere kortingen (tot 35%) en een

waardedeling van 50%/50%.

Op grond van de terugkoopplicht/recht zijn 16 woningen teruggekocht en is door 3 eigenaren de

terugkoopplicht/recht afgekocht.


De MGE portefeuille wordt gewaardeerd voor de actuele (markt)waarde, met inachtneming van de

contractuele bepalingen rondom de verplichte of verwachte terugkoop.

De actuele waarde is eind 2017 bepaald door een taxateur. De taxateur heeft vervolgens voor de totale

portefeuille een leegwaardeprijs bepaald o.a. op basis van markttransacties.

Op basis van de leegwaarde is per woning een berekening gemaakt van de verwachte terugkoopprijs.

Daarbij is tevens rekening gehouden met een genormeerde vergoeding voor zelf aangebrachte

voorzieningen en aankoopkosten.

Onderstaande tabel geeft de aantallen weer van de omvang van de portefeuille. Daarbij zijn de gegevens

van Thuisvester Projectontwikkeling B.V. meegeconsolideerd.

4. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

In deze post zijn strategische grondaankopen ad € 11,0 miljoen (2016: € 10,4 miljoen) begrepen, met het

oog op ontwikkeling van vastgoedprojecten en waarbij nog geen inzicht bestaat in de feitelijke

projectontwikkeling. Het zijn voornamelijk materiële vaste activa, nog niet dienstbaar aan de

bedrijfsuitoefening. Zodra de grondposities daadwerkelijk in ontwikkeling worden genomen vindt

herrubricering plaats naar de betreffende actiefposten.

Zie voor een nadere toelichting van de off balance verplichting de Niet uit de balans blijkende rechten en

verplichtingen inzake (na)betalingsverplichtingen grondposities.

Aanta llen

31-12-2017 31-12-2016

MGE regeling 211 227

Slimmer kopen 130 133

341 360

Waarvan Stichting Thuisvester 301 314

Waarvan Thuisvester Projectontwikkeling B.V. 40 46

Totaal aantal eenheden 341 360



5. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

Het verloop van deze post is als volgt:

Afschrijvingen

De afschrijvingen op de onroerende en roerende zaken ten dienst van de exploitatie zijn bepaald volgens

de lineaire methode rekening houdend met een eventuele restwaarde. Het kantoorgebouw wordt als geheel

en niet naar componenten afgeschreven aangezien de invloed van het verschil in afschrijving op het

resultaat en vermogen verwaarloosbaar is.

De volgende verwachte gebruiksduur zijn gehanteerd:

- bedrijfsterreinen: geen afschrijving

- bedrijfsgebouwen: 40-50 jaar

- verbouwing bedrijfsgebouwen: 10-50 jaar

- automatisering: 5 jaar

- bedrijfsauto’s: 5 jaar

- installaties: 5-10 jaar

- inventaris kantoor: 5-10 jaar

Investeringen

De investeringen in 2017 hebben voor nagenoeg het volledige bedrag betrekking op de kosten van de

aanschaf, inrichting en implementatie van het digitale archief.

Desinvesteringen

De desinvesteringen in 2017 hebben betrekking op de verkoop van het eigen kantoorpand in Sprundel.

Actuele waarde

De WOZ-waarde de kantoorpanden bedraagt respectievelijk € 4,0 miljoen.

2017 2016

€ €

Stand 1 januari

Aanschafwaarde 21.199.260 21.948.346

Cumulatieve afschrijvingen en afwaarderingen -13.704.237 -13.332.356

Boekwaarde 7.495.023 8.615.990

Mutaties

Investeringen 104.103 850.279

Desinvesteringen -982.623 -794.845

Afschrijvingen -1.014.228 -1.176.401

Totaal van de mutaties -1.892.748 -1.120.967

Stand 31 december

Aanschafwaarde 20.320.740 22.003.780

Cumulatieve afschrijvingen en afwaarderingen -14.718.465 -14.508.757

Boekwaarde 5.602.275 7.495.023


Buitengebruik gestelde materiële vaste activa ten dienste van de exploitatie

Stichting Thuisvester heeft geen vastgoed tijdelijk buitengebruik gesteld (2016: € nihil).

Zekerheden

Er zijn geen zekerheden gesteld.


6. Deelnemingen


De post deelnemingen (joint-ventures inbegrepen) betreft een kapitaalstorting in WonenWerkenWaterman

C.V., het 33 1/3% belang in ZAB B.V. en het 49% belang in Tandem Oosterhout Beheer B.V.

7. Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen

Onder de “Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen” zijn leningen opgenomen aan de

joint-venture VEZO Ontwikkelingscombinatie B.V. De lening is niet opeisbaar. De rente op deze lening

bedraagt 4,68%.

8. Latente belastingvorderingen

Bij een aantal jaarrekeningposten is sprake van tijdelijke verschillen tussen de waardering van activa en

passiva volgens jaarrekeninggrondslagen en fiscale grondslagen. Verder is sprake van fiscale

compensabele verliezen. De latenties worden gewaardeerd op basis van contante waarde, gebruik makend

van een disconteringsvoet van 2,58%. De hieruit voortvloeiende latente belastingvorderingen worden hierna

toegelicht:

a. Sociaal en commercieel vastgoed in exploitatie

Ten aanzien van het DAEB en niet-DAEB vastgoed in exploitatie is sprake van een

waarderingsverschil tussen de commerciële en fiscale boekwaarde.

Boekwaarde Aan-/ Resultaat/ Boekwaarde

1 januari 2017 verkopen dividenduitkering Herrubricering 31 december 2017

ZAB B.V. 36.613 - -1.722 - 34.891

Tandem Oosterhout Beheer B.V. - 1.400 - - 1.400

WonenWerkenWaterman C.V. 1.475.000 - - - 1.475.000

Totaal 1.511.613 1.400 -1.722 - 1.511.291

Boekwaarde Aan-/ Resultaat/ Boekwaarde

1 januari 2016 verkopen dividenduitkering Herrubricering 31 december 2016

ZAB B.V. 38.923 - -2.310 - 36.613

Tandem Oosterhout C.V. 6.216 - -22.505 16.289 -

WonenWerkenWaterman C.V. 1.475.000 - - - 1.475.000

Totaal 1.520.139 - -24.815 16.289 1.511.613

Boekwaarde Nieuwe Waarde- Boekwaarde

1 januari 2017 leningen Aflossingen wijzigingen 31 december 2017

VEZO Ontwikkelingscombinatie B.V. 560.773 187.500 - -90.893 657.380

FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V. 1.321.133 - - -1.321.133 -

Totaal 1.881.906 187.500 - -1.412.026 657.380

Boekwaarde Nieuwe Waarde- Boekwaarde

1 januari 2016 leningen Aflossingen wijzigingen 31 december 2016

VEZO Ontwikkelingscombinatie B.V. 716.516 25.000 - -180.743 560.773

FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V. 2.855.914 214.320 - -1.749.101 1.321.133

Totaal 3.572.430 239.320 - -1.929.844 1.881.906


Het totale waarderingsverschil ultimo 2017 wordt niet volledig gewaardeerd, omdat rekening is

gehouden met tijdelijke verschillen voor zover hier passieve latenties tegenover staan én

beschikbare toekomstige winst waarschijnlijk is.

Dit vindt zijn uiting in het waarderen van tijdelijke verschillen op 530 woongelegenheden die in de

komende tien jaar, naar verwachting, worden verkocht (conform de goedgekeurde

meerjarenbegroting). Voor de overige woningen komen de tijdelijke verschillen pas dermate laat tot

uiting, dat waarschijnlijkheid van toekomstige winsten, onvoldoende zeker is. De latentie is tegen de

contante waarde opgenomen.

b. Leningen o/g en u/g

In de jaarrekening is voor de leningenportefeuille een latente belastingverplichting respectievelijk –

vordering tegen de contante waarde verantwoord voor het verschil tussen de waardering die de

fiscus (i.c. reële waarde) en de waardering als toegepast in de jaarrekening (geamortiseerde

kostprijs). De latentie loopt af over de resterende looptijd van de leningen.

c. Derivaten

In de jaarrekening is voor de gewaardeerde derivaten (afgescheiden embedded derivaten of

derivaten waarbij geen kostprijs hedge-accounting is toegepast) een verschil tussen de waardering

die de fiscus toepast en de waardering als toegepast in de jaarrekening. De latentie loopt af over de

resterende looptijd van de derivaten en is tegen contante waarde verantwoord, op basis van een

disconteringsvoet van 2,58%.

d. Fiscaal verrekenbare verliezen

Er wordt een latente belastingvordering uit hoofde van fiscaal compensabele verliezen gevormd

voor zover er voldoende sterke aanwijzingen zijn dat er in de toekomst voldoende fiscale winst

beschikbaar zal zijn ter realisatie van de latente vordering. In de jaarrekening is hiervoor een latente

belastingvordering tegen de contante waarde verantwoord, op basis van een disconteringsvoet van

2,58%. De looptijd bedraagt 1 jaar.

Stand latente belastingvorderingen tot waardering gebracht

Het verloop van de in de balans tot waardering gebrachte latente belastingvorderingen in het boekjaar is op

totaalniveau als volgt:

De latente belastingvorderingen opgenomen in de geconsolideerde balans en de hiermee samenhangende

latente belastinglasten/-baten in de geconsolideerde winsten verliesrekening zijn als volgt te specificeren:

2017 2016

€ €

Boekwaarde 1 januari 11.378.647 13.471.071

Vrijval ten gunste van het resultaat -543.615 -2.092.424

Boekwaarde per 31 december 10.835.032 11.378.647

2017 2016 2017 2016

€ € € €

Verrekenbare/belastbare tijdelijke verschillen uit hoofde van compensabele verliezen 1.421.660 1.369.725 51.935 -1.429.433

Verrekenbare/belastbare tijdelijke verschillen uit hoofde van leningen 1.997.595 2.183.329 -185.734 -293.423

Verrekenbare/belastbare tijdelijke verschillen uit hoofde van verkopen 5.433.353 4.406.541 1.026.812 -1.185.358

Verrekenbare/belastbare tijdelijke verschillen uit hoofde van derivaten 1.982.424 3.419.052 -1.436.628 815.790

Totaal latente belastingvordering 10.835.032 11.378.647 -543.615 -2.092.424

Balans Winst- en verliesrekening


Verloop latente belastingvorderingen tot waardering gebracht

De gehanteerde netto-disconteringsvoet bedraagt 2,58% (2016: 2,68%). De gemiddelde looptijd van de tot

waardering gebrachte latente belastingverplichtingen is 1 tot 25 jaar. Van de voorziening wordt een bedrag

van € 4.481.979 (2016: € 804.296) naar verwachting binnen 1 jaar gerealiseerd. Voor zover tijdelijke

waarderingsverschillen niet in de waardering van de latente belastingverplichtingen zijn verwerkt, bedragen

deze nominaal in totaal € 259.973.632 (2016: € 447.993.219). Deze tijdelijke waarderingsverschillen zijn

niet in de balans opgenomen vanwege het langlopende karakter en het niet duidelijk is wanneer deze tot

uiting komen.

9. Leningen u/g

Het verloop in 2017 is als volgt:

Het verloop in 2016 is als volgt:

Rekening/courant Stichting Volkshuisvesting Nederland (SvN)

Thuisvester participeert vanaf 2012 in het fonds SvN. SvN is een onafhankelijke financiële partner van de

overheid, woningcorporaties en andere partijen die zich inzetten voor de bebouwde omgeving. Namens

deze partijen biedt SvN particulieren en bedrijven (financiële) oplossingen om aangenaam wonen mogelijk

te maken.

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

25% en contant

Jaarrekening Fiscaal Verschil gemaakt

Totale waarde van vastgoed in exploitatie 1.573.717.848 1.857.088.752 -283.370.904

Af: niet gewaardeerd waarderingsverschil (zie toelichting bij 8a) -1.518.885.467 -1.778.859.099 259.973.632

Waarde van vastgoed in exploitatie 54.832.381 78.229.653 -23.397.272 5.433.353

Waarde van leningen o/g en u/g - -7.990.380 7.990.380 1.997.595

Waarde van derivaten 13.618.134 - 13.618.134 1.982.424

Overige tijdelijke verschillen - -5.882.258 5.882.258 1.421.660

Personeels- Starters

leningen renteregeling

€ €

Stand 1 januari 2017 444 495.513

Aflossingen -444 -673

Stand 31 december 2017 - 494.840

Personeels- Starters

leningen renteregeling

€ €

Stand 1 januari 2016 2.643 496.374

Aflossingen -2.199 -861

Stand 31 december 2016 444 495.513

31-12-2017 31-12-2016

€ €

10. Vastgoed bestemd voor verkoop 1.366.112 1.712.023

11. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop 5.921.060 7.109.324

12. Overige voorraden 54.082 66.845

Totaal 7.341.254 8.888.192


10. Vastgoed bestemd voor verkoop

De post “Vastgoed bestemd voor verkoop” bestaat uit opgeleverde, nog niet verkochte nieuwbouwwoningen

en teruggekochte woningen met een terugkoopplicht, bestemd voor verkoop. Indien noodzakelijk heeft

afwaardering naar lagere marktwaarde plaatsgevonden.

Toelichting met betrekking tot sociaal en commercieel vastgoed bestemd voor verkoop

Terzake van het sociaal en commercieel vastgoed in exploitatie dat op basis van een door de toegelaten

instelling opgesteld verkoopplan in de komende 5 jaar bestemd is voor verkoop, wordt hierna een toelichting

gegeven op de boekwaarde en de verwachte opbrengstwaarde gesplitst naar het komend jaar en

daaropvolgende 4 jaar.

11. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop

Deze post bestaat uit:

12. Overige voorraden

Betreft de voorraad onderhoudsmaterialen in de magazijnen en servicewagens.

Vorderingen

Van de vorderingen heeft € nihil een looptijd langer dan één jaar.

Boekwaarde Verwachte

Verwachte verkopen sociaal vastgoed Aantal 31 december 2017 opbrengstwaarde

2018 - - -

2019 tot en met 2022 - - -

Totaal - -

Boekwaarde Verwachte

Verwachte verkopen commercieel vastgoed Aantal 31 december 2017 opbrengstwaarde

woningen 5 676.361 1.011.500

commerciële ruimten 2 689.751 689.751

Totaal 1.366.112 1.701.251

2017 2016

€ €

Boekwaarde 1 januari onderhanden werk 7.109.324 5.675.825

Mutaties:

Opleveringen - -637.800

Investeringen 3.457.136 2.338.459

Desinvesteringen -4.043.409 -303.386

Afwaardering/afboekingen -601.991 36.226

Totaal van de mutaties -1.188.264 1.433.499

Boekwaarde 31 december onderhanden werk 5.921.060 7.109.324

31-12-2017 31-12-2016

€ €

13. Huurdebiteuren 1.848.362 3.079.226

14. Overheid 128.952 80.522

15. Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen 817.644 689.500

17. Overige vorderingen 14.463 36.603

18. Overlopende activa 2.266.645 1.423.900

Totaal 5.076.066 5.309.751


13. Huurdebiteuren De vordering op huurdebiteuren omvat naast de huren ook te vorderen servicekosten, herstelkosten en incassokosten. In de vordering op vertrokken huurders zijn tevens kosten van mutatieonderhoud voor rekening van de huurder begrepen. Het saldo huurdebiteuren kan als volgt worden gespecificeerd:

Voor de daartoe in aanmerking komende posten zijn de geëigende invorderingsmaatregelen getroffen.

Voor de verwachte oninbaarheid is een voorziening gevormd. De voorziening wordt bepaald op basis een

schatting van de inbaarheid per type vordering. De voorziening nam af. Dit wordt veroorzaakt doordat er

meer maatregelen zijn getroffen om oninbaarheid tegen te gaan. Hierdoor is de voorziening afgenomen.

14. Overheid Het saldo vorderingen op gemeenten betreft voornamelijk nog af te wikkelen kosten van aanpassingen van woningen. Een voorziening wordt niet nodig geacht. 15. Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen De vorderingen zijn direct opeisbaar. Er zijn buiten de onderliggende eigendomsverhoudingen geen aanvullende zekerheden gesteld. Het saldo vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen kan als volgt worden gespecificeerd:

De vordering op Tandem Oosterhout C.V. is ontstaan door de financiering van activiteiten in deze entiteit.

17. Overige vorderingen

Het saldo van de overige vorderingen is:

18. Overlopende activa Het saldo overlopende activa kan als volgt worden gespecificeerd:

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Saldo huurdebiteuren ultimo boekjaar 2.709.778 4.021.046

Af: voorziening wegens oninbaarheid -861.416 -941.820

Totaal 1.848.362 3.079.226

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Tandem Oosterhout C.V. 559.116 563.513

Tandem Oosterhout Beheer B.V. 2.615 1.799

ZAB B.V. 2.687 3.025

VEZO Ontwikkelingscombinatie B.V. - 3.025

WonenWerkenWaterman B.V. - 13.187

WonenWerkenWaterman C.V. 253.226 104.951

Totaal 817.644 689.500

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Debiteuren koopwoningen 14.463 36.603

Totaal 14.463 36.603

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Nog af te wikkelen projectkosten 1.298.759 79.178

Overlopende rente deposito's en overige tegoeden 477.047 394.197

Vooruitbetaalde rente en aflossing leningen 208.533 208.533

Overige posten 282.306 741.992

Totaal 2.266.645 1.423.900


De nog af te wikkelen projectkosten 2017 betreft opgeleverde gemengde projecten die in het kader van de

omzetbelasting nog definitief nagecalculeerd en afgerekend dienen te worden en/of waarvoor nog facturen

moeten worden ontvangen. De afwikkeling zal in 2018 plaatsvinden.

De overlopende rente bestaat onder andere uit nog te ontvangen rente.

De vooruitbetaalde rente- en aflossingsverplichtingen betreffen betalingen voor leningen, die op 1 januari

moeten zijn voldaan. De overige posten betreft met name vooruitbetaalde kosten voor 2018.

19. Liquide middelen

De deposito’s opgenomen onder de liquide middelen zijn direct opeisbaar. Een bedrag van € 80.000 (2016:

€ 80.000) staat niet ter vrije beschikking door het aanhouden van bankgaranties voor uit te voeren

werkzaamheden.

Stichting Thuisvester is op grond van de "beleidsregels gebruik financiële derivaten voor toegelaten

instellingen volkshuisvesting" gehouden om een liquiditeitsbuffer aan te houden.

De indicatie van de benodigde omvang van de buffer, bij een rentedaling van 2%, bedraagt op balansdatum

€ 4,8 miljoen. In 2015 heeft Stichting Thuisvester een Lening Variabele Hoofdsom ter hoogte van € 10

miljoen aangetrokken, specifiek ter dekking van deze benodigde buffer. Van deze Lening Variabele

Hoofdsom is € 2 miljoen verplicht opgenomen. Deze € 2 miljoen geldt als minimale buffer en is daarom

formeel niet ter vrije beschikking.

Daarnaast houdt Stichting Thuisvester € 4 miljoen liquiditeit aan, omdat geen bancaire kort geld faciliteit is

afgesloten.

Groepsvermogen

Het groepsvermogen bedraagt per balansdatum € 1.118.401.290 (2016: € 975.155.849).

Voor een toelichting op het groepsvermogen wordt verwezen naar de toelichting op de enkelvoudige

balans.

Voorzieningen

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Kas 15.831 14.870

Bank 17.888.371 15.801.908

Deposito's 80.000 528.900

Totaal 17.984.202 16.345.678

31-12-2017 31-12-2016

€ €

23. Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen 20.075.045 12.179.926

24. Voorziening reorganisatiekosten 242.000 205.000

25. Overige voorzieningen 540.507 557.938

20.857.552 12.942.864


23. Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen

Het verloop van de voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen is als volgt:

Toevoeging aan de voorziening hangt samen met de besluitvorming over projecten, nieuwe projecten of

herprogrammering. De voorziening is overwegend langlopend van aard. De voorziening wordt ingezet ter

dekking van onrendabele investeringen in DAEB-vastgoed.

24. Voorziening reorganisatiekosten


De voorziening is gevormd voor de wijziging in managementstructuur.

25. Overige voorzieningen

De overige voorzieningen en het verloop ervan in het boekjaar is als volgt:

Uitgaande van het personeelsbestand per 31 december 2017 en rekening houdend met o.a. blijfkans is een

berekening gemaakt van de te verwachte uitgaven voor jubileumuitkeringen in de toekomst.

€

Stand per 1 januari 2016 11.139.885

Toevoegingen 3.633.375

Aanwending -2.593.334

Stand per 31 december 2016 12.179.926

Stand per 1 januari 2017 12.179.926

Toevoegingen 10.282.356

Aanwending -2.387.237

Stand per 31 december 2017 20.075.045

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Stand 1 januari 205.000 50.000

Dotaties 49.245 207.060

Onttrekking -12.245 -52.060

Stand 31 december 242.000 205.000

Waarvan:

looptijd < 1 jaar 242.000 30.000

looptijd > 5 jaar - -

Jubileum- Loopbaan-

uitkeringen ontwikkeling Totaal

€ € €

Stand per 1 januari 2017 175.485 382.453 557.938

Dotatie 16.751 - 16.751

Vrijval - -34.182 -34.182

Stand per 31 december 2017 192.236 348.271 540.507

Waarvan:

looptijd < 1 jaar 8.236 50.000 58.236

looptijd > 5 jaar 81.398 - 81.398


Dit bedrag is contant gemaakt en voorzien.

De CAO Woondiensten geeft iedere werknemer recht op een individueel loopbaanontwikkelingsbudget. Dit

recht is naar rato van de diensttijd en arbeidsduur bepaald. De voorziening is nominaal gevormd. Deze

personele voorzieningen zijn langlopend van aard.

Langlopende schulden

Langlopende schulden met een resterende looptijd van minder dan één jaar, waaronder de

aflossingsverplichtingen voor komend jaar, zijn verantwoord onder de kortlopende schulden met

uitzondering van de langlopende schuld aan kredietinstellingen aangezien de herfinanciering van deze

schuld op langetermijnbasis reeds op balansdatum geformaliseerd was. Voor de toelichting van deze

schuld wordt verwezen naar de toelichting op kredietinstellingen.

Voor een toelichting op de renterisico’s wordt verwezen naar het hoofdstuk Financiële Instrumenten.

26. en 27. Schulden/leningen overheid en kredietinstellingen

Naast deze leningen is ultimo 2017 geen financiering aangetrokken met uitgestelde stortingen in 2018.

Zekerheden

Van de leningen overheid en kredietinstellingen is € 489,3 miljoen (2016: € 488,1 miljoen) geborgd door het

WSW, waarvan € 8 miljoen nog niet opgenomen is. Voor de door het WSW geborgde leningen heeft

Stichting Thuisvester in 2014 een volmacht aan het WSW gegeven voor onbepaalde duur. Met de volmacht

kan het WSW zonder verdere tussenkomst van Stichting Thuisvester hypothecaire zekerheid vestigen op

het overgrote deel van de opstallen en gronden van Thuisvester.

Aflossingssysteem

De leningen worden afgelost op basis van het lineaire, annuïtaire dan wel het fixe systeem.

Rente > 5 jaar > 1 jaar Totaal

% € € €

26. Schulden/leningen overheid 3,44% 13.072.723 16.333.023 17.148.099

27. Schulden/leningen kredietinstellingen 3,44% 442.766.619 466.908.853 475.686.806

28. Verplichtingen inzake onroerende zaken VOV - - 54.559.160

29. Overige schulden 13.678.555 13.678.555 13.678.555

Totaal 469.517.897 496.920.431 561.072.620

2017

Rente > 5 jaar > 1 jaar Totaal

% € € €

26. Schulden/leningen overheid 3,57% 18.139.530 21.399.830 22.214.905

27. Schulden/leningen kredietinstellingen 3,57% 437.364.479 461.506.713 470.284.666

28. Verplichtingen inzake onroerende zaken VOV - - 56.248.254

29. Overige schulden 15.797.700 15.797.700 15.797.700

Totaal 471.301.709 498.704.243 564.545.525

2016

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Stand 1 januari 2017 492.499.571 500.325.734

Bij: nieuwe leningen 12.000.000 16.000.000

Af: aflossingen -11.664.666 -23.826.163

Stand 31 december 2017 492.834.905 492.499.571


Gemiddeld gewogen rentevoet

De gemiddeld gewogen rentevoet per balansdatum bedraagt per 31 december 2017 3,44%

(31 december 2016: 3,57%). Dit is inclusief de in 2017 betaalde rente op de derivaten. De gemiddeld

gewogen rentevoet wordt als volgt berekend:

{Totaal individuele schuldrestanten * rentepercentage}/Totale schuldrestant leningportefeuille.

De gemiddeld gewogen looptijd tot einde lening bedraagt 21,3 jaar (2016: 21,0 jaar).

De gemiddeld gewogen looptijd tot renteconversiedatum bedraagt 7,82 jaar (2016: 6,85 jaar).

Aflossingen 2018 en looptijd

In 2018 zal € 13,3 miljoen aan aflossingen worden betaald.

De marktwaarde van de leningenportefeuille bedraagt € 667 miljoen (incl. extendible leningen) (in 2016: €

699 miljoen (incl. extendible leningen). De marktwaarde van de leningenportefeuille is bepaald op basis van

de rentecurve per 29 december 2017. Bij de bepaling van de marktwaarden zijn geen opslagen op de

rentecurve toegepast.

Obligo WSW

Deelnemers aan het WSW zijn voor af te geven c.q. afgegeven garanties verplicht een obligo aan te

houden. Thuisvester heeft per balansdatum een bedrag aan leningen geborgd via het WSW groot

€ 492,8 miljoen. Het hiervoor aan te houden obligo bedraagt € 18,2 miljoen.

28. Verplichtingen inzake onroerende zaken verkocht onder voorwaarden


De terugkoopverplichting woningen VOV betreft de terugkoopverplichting van onroerende zaken die onder

een regeling Verkoop onder voorwaarden zijn overgedragen aan derden.

De terugkoopverplichting wordt jaarlijks getoetst aan de bij overdracht ontstane verplichting.

De terugkoopverplichting uit hoofde van woningen verkocht onder de Koopgarantregeling heeft betrekking

op 341 woningen (2016: 360 woningen), waarvan 84 huurwoningen uit bestaand bezit (2016: 86) en 257

nieuwbouwkoopwoningen (2016: 274).

31-12-2017 31-12-2016

Stand 1 januari: € €

Terugkoopverplichting ontstaan bij verkoop onder voorwaarden 55.186.683 58.772.819

Waardeverminderingen/vermeerderingen 1.061.571 324.814

Boekwaarde 56.248.254 59.097.633

Mutaties

Teruggekochte woningen -2.932.004 -3.586.136

Opwaarderingen 1.242.910 736.757

Totaal mutaties -1.689.094 -2.849.379

Stand 31 december:

Terugkoopverplichting ontstaan bij verkoop onder voorwaarden 52.254.679 55.186.683

Waardeverminderingen/vermeerderingen 2.304.481 1.061.571

Totaal 54.559.160 56.248.254


29. Overige schulden

De overige langlopende schulden betreffen de waarborgsommen voor shortstay- en commerciële (niet-

DAEB) huurwoningen, commerciële ruimten en handzenders voor parkeergarages.

Embedded derivaat in leningen

Stichting Thuisvester heeft twee zogenaamde “extendible” leningen van elk € 10 miljoen met ingangsdata in

2008 en 2009. In deze leningen is aan de geldgever (BNG) contractueel het recht gegeven om vanaf de

herzieningsdata in 2024 en 2025 een in het contract vastgelegde jaarlijkse rente te gaan ontvangen.

Uitoefening van dit recht door de geldgever geeft Stichting Thuisvester te zijner tijd de plicht om de rente

vanaf die jaren te gaan betalen tot de contractuele afloopdata in 2053 en 2054.

Indien de geldgever geen gebruik maakt van dit recht, zal Stichting Thuisvester het schuldrestant op de

renteherzieningsdata in 2024 en 2025 volledig moeten aflossen.

De herziene richtlijn schrijft voor dat de in deze leningen besloten embedded derivaten afgescheiden dienen

te worden van het basiscontract. Waardering van deze derivaten heeft plaatsgevonden tegen de lagere

reële waarde. De lagere reële waarde is per 1 januari 2017 bepaald op € 15,7 miljoen negatief. Ultimo 2017

was deze waarde € 13,6 miljoen negatief. Hierdoor is in 2017 € 2,1 miljoen ten bate van de winsten

verliesrekening gebracht. Dit wordt veroorzaakt door een daling van de rente.

Interest rate swap

De totale marktwaarde van de totale derivatenportefeuille bedraagt per 31 december 2017 € 8,1

miljoen negatief, inclusief € 0,48 miljoen opgelopen rente (2016: € 10,36 miljoen negatief incl. € 0,47 miljoen

opgelopen rente).

Stichting Thuisvester is op grond van de “beleidsregels gebruik financiële derivaten voor toegelaten

instellingen volkshuisvesting” gehouden om een liquiditeitsbuffer aan te houden.

Er is sprake van een zekerheidsstelling in de vorm van een omstreden stortingsplicht wanneer de negatieve

marktwaarde de limiet van € 11 miljoen overschrijdt. In dat geval dient Stichting Thuisvester een bedrag, ter

grootte van het verschil tussen de negatieve marktwaarde en de limiet, te storten op een geblokkeerde

depositorekening. Dit geld is dan nog wel van Stichting Thuisvester, maar niet vrij opneembaar en kent een

lage rentevergoeding.

De waardeontwikkeling van de swaps geeft tot de datum van vaststelling van de jaarrekening geen

aanleiding tot het inroepen van de zekerheidsstelling.

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Waarborgsommen 60.421 65.674

Derivaten (inclusief afgescheiden embedded derivaten) 13.618.134 15.732.026

Totaal 13.678.555 15.797.700


Kortlopende schulden

30. Schulden aan overheid

Er zijn geen zekerheden gesteld.

31. Schulden aan leveranciers

32. Belastingen en premies sociale verzekeringen

De post verschuldigde vennootschapsbelasting van het boekjaar betreft de naar verwachting te betalen

belasting over het belastbaar bedrag van het boekjaar, rekening houdend met de fiscale faciliteiten en de

fiscale waarderingsregels volgens de vaststellingsovereenkomst (VSO), berekend aan de hand van

belastingtarieven die zijn vastgesteld op verslagdatum, dan wel waartoe materieel al op verslagdatum is

besloten. Over het boekjaar hoeft geen vennootschapsbelasting te worden betaald.

33. Schulden ter zake van pensioenen

31-12-2017 31-12-2016

€ €

30. Schulden aan overheid 347.000 247.930

31. Schulden aan leveranciers 4.535.904 3.645.843

32. Belastingen en premies sociale verzekeringen 2.444.238 1.062.744

33. Schulden terzake van pensioenen 90.219 85.092

35. Overlopende passiva 11.359.012 12.184.702

18.776.373 17.226.311

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Rekening-courantkrediet overheid 347.000 247.930

Totaal 347.000 247.930

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Schulden aan leveranciers 4.535.904 3.645.843

Totaal 4.535.904 3.645.843

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Loonheffing en premies sociale verzekeringen 181.338 218.962

Omzetbelasting 2.262.900 843.782

Totaal 2.444.238 1.062.744

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Schulden terzake van pensioenen 90.219 85.092

Totaal 90.219 85.092


35. Overlopende passiva

De overlopende passiva zijn als volgt te specificeren:

Onder de overige overlopende passiva zijn opgenomen kosten 2017 waarvan de factuur pas in 2018 is

ontvangen.

Financiële instrumenten

Algemeen

De in deze toelichting opgenomen gegevens verschaffen informatie die behulpzaam is bij het schatten van

de omvang van risico’s die verbonden zijn aan zowel de in de balans opgenomen als de niet in de balans

opgenomen financiële instrumenten.

Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling, past Stichting Thuisvester met betrekking tot deze

derivaten (hedge-instrumenten), kostprijshedge-accounting toe. De marktwaarde van de derivaten is per 31

december 2017 € 8,1 miljoen negatief, inclusief € 0,47 miljoen opgelopen rente (per 31 december 2016: €

10,36 miljoen negatief inclusief € 0,47 miljoen opgelopen rente). Stichting Thuisvester voert het beleid de

derivaten aan te houden zolang ze een negatieve marktwaarde hebben. De daling van de marktwaarde

heeft geen kasstroomeffect.

Doelstellingen risicobeheer

In het treasurystatuut staan de kaders benoemd omtrent het beheersen van de risico's.

De financiële instrumenten voldoen aan de kaders. In het statuut is het gebruik van afschermende

instrumenten toegestaan ter beheersing van het renterisico op zekere kasstromen en defensief van aard

zijn. In het treasurystatuut liggen de uitgangspunten voor het gebruik vast en de toegestane rentederivaten.

Een aantal uitgangspunten zijn:

1. Het gebruik van derivaten wordt beperkt tot het gebruik van rentederivaten.

2. Rentederivaten waarvoor in het treasuryjaarplan of een uitzonderingsvoorstel geen mandaat of

goedkeuring is gegeven door de Raad van Toezicht mogen niet worden afgesloten.

3. Speculatief handelen in rentederivaten, zonder dat sprake is van bestaande of toekomstige

financieringsbehoeften of renterisico's is niet toegestaan.

4. De interne organisatiestructuur voor de aanschaf en gebruik van financiële derivaten is vastgelegd

in het treasurystatuut. In principe schaft Stichting Thuisvester geen nieuwe derivaten meer aan.

Bepaald is, dat mocht dit wel aan de orde zijn, er vanuit functiescheiding er een voorstel wordt

opgesteld door de afdeling Financiën, waarover wordt geadviseerd door een professionele externe

treasury-adviseur. Het voorstel en het advies worden getoetst door de Controller van Stichting

Thuisvester en ter vaststelling voorgelegd aan het bestuur. Expliciet is vastgelegd in het

treasurystatuut dat de aanschaf van derivaten goedkeuring vereist van de Raad van Toezicht van

Stichting Thuisvester, met advies van de Auditcommissie.

5. Actuele kennis en interne professionaliteit vanuit het perspectief van een niet-professionele

belegger van functionarissen binnen Stichting Thuisvester op het gebied van derivaten is geborgd

31-12-2017 31-12-2016

€ €

Niet vervallen rente 7.787.126 8.018.724

Vooruitontvangen huren 622.521 1.338.519

Verplichting vakantiedagen 369.913 369.287

Nog te verrekenen service- en stookkosten 468.454 602.999

Overige overlopende passiva 2.110.998 1.855.173

Totaal 11.359.012 12.184.702


binnen de afdeling Financiën en binnen de afdeling Control. Er wordt gebruik gemaakt van een

externe treasury-adviseur die deelneemt aan de financiële commissie en beschikt over een

relevante AFM vergunning.

Hedge strategie

Risico's van wijzigingen in de rente afdekken met derivaten.

Type hedge

Kostprijshedge accounting op basis van individuele leningen. Kostprijshedge accounting wordt toegepast op

basis van de aansluiting de kritische kenmerken van de instrumenten met de financieringen. Deze

kenmerken zijn terug te vinden in de originele documenten.

Afgedekte positie

Stichting Thuisvester dekt de variabiliteit in kasstromen voortvloeiende uit toekomstige rentebetalingen

gerelateerd aan de huidige leningen af. Hierbij worden de kasstromen van de rentebetalingen

van de afgesloten leningen afgedekt.

Hedge instrumenten

Stichting Thuisvester heeft op 31 december 2017 een portefeuille van 7 swapcontracten bij ABN-AMRO

(payer Interest Rate Swaps).

Overzicht derivatenportefeuille in 2017:

In alle contracten betaalt Stichting Thuisvester een vaste rente en ontvangt zij de 3 of 6 maands euribor. In 2017 is de totale hoofdsom afgedekt. Marktrisico

Een woningcorporatie loopt risico's ten aanzien van de waardering van effecten, opgenomen onder de

financiële vaste activa en effecten. De risico's kunnen worden beperkt door stratificatie aan te brengen in de

portefeuille en limieten te stellen. Thuisvester heeft op balansdatum geen effecten en loopt derhalve geen

risico.

Valutarisico

Thuisvester gaat alleen transacties aan in euro's en loopt geen valutarisico.

Prijsrisico

Een woningcorporatie loopt risico’s ten aanzien van de waardering van effecten, opgenomen onder

financiële vaste activa en effecten. Thuisvester heeft geen effecten en loopt derhalve geen risico.

Hoofdsom Datum Datum Vaste rente Frequentie Frequentie marktwaarde €

€ Start Einde Vaste rente Var. rente 31-12-2017

8.000.000 2-1-2006 1-6-2020 3,600% 12 maanden 3 maanden -763.578

6.000.000 1-9-2008 1-9-2024 3,865% 12 maanden 3 maanden -1.406.505

6.000.000 2-3-2009 1-3-2018 3,750% 12 maanden 3 maanden -61.219

9.000.000 1-9-2009 1-9-2022 3,895% 12 maanden 3 maanden -1.612.764

9.000.000 1-12-2009 1-12-2023 3,930% 12 maanden 3 maanden -1.962.506

5.000.000 1-1-2008 1-1-2022 4,465% 12 maanden 6 maanden -1.088.992

5.000.000 1-7-2008 1-7-2023 4,485% 12 maanden 6 maanden -1.241.991

48.000.000 -8.137.555


Renterisico

Renterisico is in algemene termen gedefinieerd als het totale bedrag of de totale (restant) hoofdsom

waarover in een bepaald jaar een nu nog onbekend nieuw rentepercentage betaald zal gaan worden.

Stichting Thuisvester kent twee definities voor het renterisico. De eerste definitie meet het renterisico van de

portefeuilles van leningen, beleggingen en rentederivaten. De tweede definitie meet het

(bedrijfseconomische) renterisico van de totale exploitatie.

Het renterisico volgens de eerste definitie is de som van:

- het bedrag aan aflossingen van leningen in een jaar;

- de restant hoofdsom aan rentetypisch langlopende leningen (= leningen met een rentetypische

looptijd langer dan 1 jaar) die in een jaar een renteaanpassing krijgen en

- de restant hoofdsom aan variabel rentende financiering (= leningen met een rentetypische looptijd

korter dan 1 jaar) die in een jaar minimaal één renteaanpassing krijgt.

De geldende definitie van het renterisico van het WSW is gelijk aan de hiervoor genoemde eerste definitie

van Stichting Thuisvester (norm is maximaal 15%).

Als gevolg van de in het verleden genomen maatregelen blijft het renterisico in de jaren 2018 tot en met

2022 binnen deze norm. De maatregelen passen binnen de kaders van het treasurystatuut.

Stichting Thuisvester loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder de financiële

vaste activa en liquide middelen) en rentedragende langlopende en kortlopende schulden. Voor

vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt Stichting Thuisvester het risico ten aanzien

van toekomstige kasstromen, met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt Stichting

Thuisvester risico's over de marktwaarde.

Met betrekking tot de vorderingen worden geen financiële derivaten met betrekking tot het renterisico

gecontracteerd. Met betrekking tot de langlopende schulden (leningen) heeft Stichting Thuisvester

renteswaps afgesloten, waarbij zij vaste rente betaalt en een variabele rente ontvangt. Het doel van deze

derivaten is het mitigeren van renterisico's.

Er is geen sprake van toezichtsbelemmerende bepalingen in onze contracten, omdat daarin geen directe

verwijzingen naar de artikelen 41 en/of 43 BBSH of 70a t/m 70l van de Woningwet zijn opgenomen (brieven

minister Wonen en Rijksdienst d.d. 7 juni 2013, resp. Aedes 19 juni 2013, CFV 10 oktober 2013). In 2014

heeft Stichting Thuisvester hieromtrent de bestuursverklaring aan het toenmalige CFV verstrekt.

Renteprijsrisico´s leningen overheid en kredietinstellingen Ter beoordeling van het prijsrisico dat de groep loopt, zijn de leningen in onderstaand overzicht ingedeeld in groepen van overeenkomstige contractueel overeengekomen rentepercentages en looptijden in euro’s:

2017 Renteklasse (vastrentende leningen)

Restant looptijd Tot 3% 3% -4% 4% -5% 5% -6% 6% -7% > 7% Totaal

1-5 jr - 20.000.000 6.447.600 - - 659.698 27.107.298

6-10 jr 10.000.267 30.000.000 15.000.000 7.000.000 - - 62.000.267

11-15 jr 16.946.877 8.759.202 25.000.000 2.763.170 - - 53.469.249

16-20 jr 430.195 16.822.700 15.500.000 - - - 32.752.895

>20 jr 78.614.809 60.418.373 116.472.014 - - - 255.505.196

Totaal 105.992.148 136.000.275 178.419.614 9.763.170 - 659.698 430.834.905


De effectieve rentevoet van de leningen overheid en kredietinstellingen bedraagt gemiddeld 3,44% per balansdatum in euro’s:

Rentekasstroomrisico’s leningen overheid en kredietinstellingen De contractuele renteherzieningsdata of aflossingsdata indien laatstgenoemde eerder liggen en de effectieve rentevoet van de zowel in de balans als niet in de balans opgenomen financiële instrumenten van de groep waarover rentekasstroomrisico wordt gelopen, luiden als volgt in euro’s:

De effectieve rentevoet van de financiële instrumenten gegroepeerd onder variabele rentevoet wordt herzien binnen een jaar. De renteherzieningsdata van de variabel rentende lening en de renteswaps om deze variabele rente om te zetten naar vast, zijn afzonderlijk opgenomen. De andere financiële instrumenten van de groep zijn niet in de bovenstaande tabel opgenomen, omdat ze niet rentedragend zijn en daardoor niet aan renterisico onderhevig zijn. Beschikbaarheidsrisico

Vanwege het risico van beschikbaarheid van voldoende geborgde financiering hanteert Thuisvester bij de

besluitvorming over de projecten de randvoorwaarde dat een definitieve beslissing pas genomen kan

worden als de toegang tot financiering is gewaarborgd.

Financieringsrisico

Voor de beschikbaarheid van financiering tegen gunstige voorwaarden is Thuisvester, in lijn met de

gehele corporatiesector, sterk afhankelijk van het blijvend functioneren van het borgingsstelsel van het

WSW.

Kredietrisico

Het gaat hierbij om het risico dat financiële instellingen niet aan hun contractuele verplichtingen kunnen

voldoen. Door het spreiden van de transacties over verschillende financiële instellingen wordt getracht dit

risico te beperken. Verder dienen de financiële instellingen te voldoen aan kredietwaardigheidseisen

(rating). Dit is opgenomen in het treasurystatuut.

2016 Renteklasse (vastrentende leningen)

Restant looptijd Tot 3% 3% -4% 4% -5% 5% -6% 6% -7% > 7% Totaal

1-5 jr - 15.000.000 12.125.899 2.500.000 - 798.543 30.424.442

6-10 jr 9.339.428 25.000.000 15.000.000 3.000.000 - - 52.339.428

11-15 jr 5.000.000 19.148.986 21.128.260 6.906.583 - - 52.183.830

16-20 jr 2.503.253 16.837.970 13.000.000 - - - 32.341.223

>20 jr 71.171.688 60.494.240 131.544.630 - - - 263.210.559

Totaal 88.014.369 136.481.196 192.798.790 12.406.583 - 798.543 430.499.481

2017 (variabel rentende leningen) Gemiddeld gewogen

<= 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar > 5 jaar effectieve rente

Financiële passiva

Leningen overheid - - - - - -

Leningen kredietinst - - - - - 62.000.000

Bruto-positie - - - - - 62.000.000

Renteswap (variabel naar vast) - - - - - 48.000.000 4,10

Netto positie - - - - - 14.000.000

2016 (variabel rentende leningen) Gemiddeld gewogen

<= 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar > 5 jaar effectieve rente

Financiële passiva

Leningen overheid - - - - - -

Leningen kredietinst - - - - - 62.000.000

Bruto-positie - - - - - 62.000.000

Renteswap (variabel naar vast) - - - - - 48.000.000 4,10

Netto positie - - - - - 14.000.000


De hoogte van het kredietrisico is afhankelijk van de grootte van het bedrag aan te ontvangen rente op de

derivaten en de marktwaarde van de derivaten.

Bankopslagrisico

Thuisvester heeft geen basisrenteleningen in haar portefeuille opgenomen. Derhalve loopt zij geen

bankopslagrisico.

Liquiditeitsrisico

Het gaat hierbij om het risico dat over onvoldoende middelen wordt beschikt om aan de directe

verplichtingen te kunnen voldoen. Dit geldt voor alle verplichtingen van Stichting Thuisvester en haar

tegenpartijen, ongeacht of dit nu crediteuren of financiële instellingen zijn. Thuisvester heeft geborgd dat zij

altijd aan haar verplichtingen kan voldoen.

Overzicht herfinanciering- en renteherziening

Onderstaand schema geeft inzicht in de opbouw van de vervalkalender van de leningportefeuille v.w.b.

eindaflossingen en rente- en spreadherzieningen per 1 januari 2018 (excl. LVH-48 uurs clausule ad € 10,0

mln. t.b.v. liquiditeitsbuffer):

Overzicht verwachte toekomstige ontwikkeling van de kasstromen (DAEB & Niet DAEB-sector, Stichting Thuisvester):

Het borgingsplafond geeft de financieringsruimte weer op basis van de geborgde leningenportefeuille. Het

borgingsplafond is voor 2017 vastgesteld op € 531,3 miljoen. (gebaseerd op de brief van het WSW d.d. 18

mei 2017 met daarin het borgingsplafond afgegeven voor 2017, 2018 en 2019).

Deze is gebaseerd op een verwachte eindstand van 2016 van € 496 miljoen (incl. gedeelte LVH die nog niet

volledig opgenomen is). De totale leningenportefeuille is per ultimo jaar € 492,8 miljoen inclusief € 3,5

miljoen ongeborgd. Het huidige borgingsplafond is toereikend voor 2018.


Voor uitvoering van het volledige investeringsprogramma daarna is Stichting Thuisvester afhankelijk van het

door het WSW af te geven, benodigde borgingsplafond.

Reële waarde per categorie financiële derivaten

De waardering van een swap bestaat uit drie delen: de dirty price, de clean price en de opgelopen

rente. De in deze jaarrekening toegelichte marktwaarde betreft de dirty price.

Voor de toelichting van de marktwaarde van de leningenportefeuille en embedded derivaten wordt

verwezen naar 26. en 27. Schulden/leningen overheid en kredietinstellingen en 29. Overige schulden.

Voor de overige financiële instrumenten wijkt de reële waarde niet materieel af van de waarde, zoals

opgenomen is, in de jaarrekening.

Niet in de balans opgenomen regelingen en verplichtingen

Verplichting tot terugkoop

Voor woonzorgcomplex "Het Polderwiel" in de wijk Stadspolders in Dordrecht heeft Trivire uit Dordrecht een

terugkooprecht ingaande 2015. Thuisvester laat een taxatie van het complex uitvoeren waarna Trivire

besluit of zij tot terugkoop overgaat. Eind 2018 wil Stichting Thuisvester hierover duidelijkheid hebben

verkregen.

Aangegane verplichtingen nieuwbouw

Per 31 december 2017 zijn 13 projecten in uitvoering. De nog te maken kosten om de projecten op te

kunnen leveren bedraagt € 10,7 miljoen. Het betreft de projecten Slotjes Midden, Warandepoort, Contreie,

Bossers, De Baron (gemeente Oosterhout), Vissenberg II (gemeente Rucphen), Marisse, Dahliakwartier,

Warandepark (gemeente Zundert), Julianalaan/Beatrixlaan (gemeente Geertruidenberg).

(Na)betalingsverplichtingen (grond)posities

Bij de aanschaf van enkele grondposities zijn er in het verleden afspraken gemaakt met betrekking tot

nabetaling, afhankelijk of een project daadwerkelijk tot uitvoering zal komen. Het betreft hier de volgende

afspraken zoals gemaakt door Stichting Thuisvester of haar groepsmaatschappijen:

Bij de Bovendonksestraat te Hoeven zijn contractueel afspraken gemaakt over indien een onherroepelijke

woonbestemming is verkregen en de opdracht wordt verstrekt tot het bouwen woonrijp maken is een

nabetaling verplicht is van € 2.468.000 k.k. Dit wordt niet voorzien.

Voor de locatie Gasthuisstraat te Zundert (Marisse) is met een derde partij overeengekomen dat

Thuisvester 7 koopwoningen en 17 sociale huurwoningen zal afnemen. Alle verplichtingen inzake aankoop

grond en de anterieure overeenkomst met de gemeente zijn overgenomen door deze derde partij. Deze

transactie kwalificeert onder het overgangsrecht Woningwet.

Haansberg Etten-Leur: Er is een nabetaling verschuldigd van € 10 of € 20 per vierkante meter, na

bestemmingsplan wijziging. De betaling hangt af van de uiteindelijke bestemming. In totaal gaat het om

18.050 m2. De nabetaling is minimaal € 180.500, maximaal € 361.000. Daarnaast heeft Thuisvester t.a.v.

twee locaties in Etten-Leur een kwalitatieve verplichting.

Met de verkopende partij van de locatie Molenstraat/Baileyterrein in Oosterhout is een nabetalingsafspraak

overeengekomen. De omvang hangt af van de werkelijke grondopbrengst en is geraamd op € 50.000.

Een derde partij realiseert 38 huurwoningen en 15 vrije sector op de locatie Hofstede in Rucphen.

Thuisvester zal de 38 huurwoningen in exploitatie nemen als sociale huurwoning. Indien Thuisvester of haar

rechtsopvolger(s) binnen 15 jaar nadat de sociale huurwoningen zijn opgeleverd, de woningen anders


gebruikt dan voor sociale verhuur, is een vergoeding aan de Gemeente verschuldigd van € 90 per m2. Deze

vergoeding zal jaarlijks worden geïndexeerd.

Samenwerking met derden

Stichting Thuisvester werkt samen met BNG Gebiedsontwikkeling (BNG GO) binnen het

samenwerkingsverband WonenWerkenWaterman BV/CV. Daarbinnen worden grondposities ontwikkeld

voor woningbouw c.q. bedrijventerrein in Rijsbergen. Stichting Thuisvester en Thuisvester

Projectontwikkeling B.V. zijn eigenaar van enkele grondposities die zijn ingebracht en in eigendom zijn

overgedragen aan het samenwerkingsverband. Vanaf het moment dat de samenwerking is gestart (in 2008)

is overeengekomen dat Stichting Thuisvester en Thuisvester Projectontwikkeling B.V. een rentevergoeding

ontvangen van het samenwerkingsverband. Ultimo boekjaar 2017 is de gehele rentevordering ontvangen.

Stichting Thuisvester werkt samen met Zeeman Vastgoed binnen het samenwerkingsverband Tandem

Oosterhout BV/CV. Daarbinnen worden grondposities ontwikkeld voor woningbouw in Oosterhout. Stichting

Thuisvester en Zeeman Vastgoed zijn tevens gezamenlijk eigenaar van een andere grondpositie in

Oosterhout. Deze positie wordt niet ingebracht in het samenwerkingsverband. Stichting Thuisvester neemt

de huurwoningen uit voor exploitatiedoeleinden.

Bankgaranties

Ten gunste van de gemeente Oosterhout zijn garanties gesteld voor nakoming verplichtingen uit hoofde van

de uitvoering van de openbare werken (looptijd onbepaald, € 55.000) en uit hoofde van de anterieure

overeenkomst “Woningbouwlocatie Maalderijstraat te Oosterhout” (looptijd 5 jaar na een onherroepelijk

bestemmingsplan, € 25.000).

Onderhoudsverplichtingen

De waarde van de reeds verstrekte opdrachten maar nog niet uitgevoerde onderhoudswerkzaamheden

bedraagt € 8,4 miljoen. De werkzaamheden worden in 2018 uitgevoerd.

Leaseverplichtingen

Thuisvester heeft leaseovereenkomsten gesloten voor 4 auto's.

Daarnaast heeft Thuisvester een leaseovereenkomst voor diverse multifunctionele printers en

kopieermachines. De overeenkomst eindigt in 2018. De jaarlijkse contractverplichting (incl. verbruik)

bedraagt € 69.400.

Obligo WSW

Kortheidshalve wordt verwezen naar de toelichting zoals opgenomen bij de balanspost 26./27.

Schulden/leningen overheid en kredietinstellingen.

Pensioenverplichtingen

Kortheidshalve wordt verwezen naar de toelichting zoals opgenomen bij de post pensioenen.

Terugkoopverplichtingen Verkopen onder voorwaarden

De terugkoopverplichting van beide regelingen is opgenomen in de balans onder 40.


Aansprakelijkheid bij fiscale eenheid

Thuisvester vormt met haar 100% deelnemingen een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting. Op

grond van de standaardvoorwaarden zijn de Stichting en de met haar gevoegde dochteronderneming ieder

hoofdelijk aansprakelijk voor ter zake door de combinatie verschuldigde belasting.

Saneringsheffing

De Autoriteit Woningcorporaties (AW) heeft over het boekjaar 2017 geen heffing saneringssteun gevraagd.

In de komende jaren zal door de Autoriteit Woningcorporaties wel saneringssteun worden gevraagd. In de

bedrijfswaarde is € 3,8 miljoen voor het DAEB bezit en € 0,2 miljoen voor het niet-DAEB bezit aan

saneringssteun ingerekend.


Toelichting op de geconsolideerde WINST- en VERLIESREKENING over 2017 Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille 36. Huuropbrengsten

Gespecificeerd naar gemeente:

De huren zijn met name toegenomen door de jaarlijkse huurverhogingen, de oplevering van de

nieuwbouwwoningen en de huurharmonisatie bij verhuizingen. De huren van DAEB vastgoed worden bij

mutatie gemiddeld geharmoniseerd tot 70,3% op basis van gedifferentieerd streefhuurbeleid.

De huren van niet-DAEB vastgoed worden gemiddeld geharmoniseerd tot 76% op basis van

gedifferentieerd streefhuurbeleid.

De oplevering van huurwoningen heeft geleid tot een toename van de huuropbrengsten. De totale

huurderving bedraagt 1,08% (2016: 1,38%). Dit is inclusief de huurderving a.g.v. projectmatige verbetering,

sloop en verkoopleegstand.

De gemiddelde huurverhoging per 1 juli 2017 bedroeg 0,66% (1 juli 2016: 1,13%). Voor het DAEB-bezit

betrof dit 0,70% (1 juli 2016: 1,23%) en voor het niet-DAEB-bezit 0,40% (1 juli 2016: 0,61%).

In het kader van de huursombenadering is de totale huurverhoging voor het van toepassing zijnde deel van

de portefeuille 0,96% (2016: 0,60%).

2017 2016

€ €

Woningen en woongebouwen DAEB 79.865.573 78.177.641

Woningen en woongebouwen niet-DAEB 4.657.998 4.677.440

Onroerende zaken niet zijnde woningen DAEB 4.574.192 4.420.337

Onroerende zaken niet zijnde woningen niet-DAEB 1.295.782 1.678.150

Af:

Huurderving wegens leegstand -947.437 -1.190.854

Huurderving wegens huurgewenning -9.719 -12.885

Huurderving wegens oninbaarheid -4.879 -7.107

Totaal huuropbrengsten 89.431.510 87.742.722

2017 2016

€ €

Gemeente Baarle Nassau - 35.859

Gemeente Dordrecht 606.647 865.713

Gemeente Geertruidenberg 10.978.407 10.783.022

Gemeente Halderberge 168.797 479.980

Gemeente Noord-Beveland - 11.439

Gemeente Oosterhout 50.505.062 48.986.339

Gemeente Rucphen 18.227.895 17.859.954

Gemeente Steenbergen 1.658 8.311

Gemeente Waalwijk 691.884 689.746

Gemeente Zundert 8.251.160 8.022.359

Totaal huuropbrengsten 89.431.510 87.742.722


37. Opbrengsten servicecontracten

De vergoedingen voor leveringen en diensten is gedaald als gevolg van:

- verlaging van de voorschotten.

Het betreft hier vergoedingen die de huurders boven de (netto) huurprijs betalen voor onder andere

gasverbruik, stroomverbruik en schoonmaakkosten. De vergoedingen zijn berekend op basis van geraamde

kosten en worden jaarlijks met de huurders afgerekend op basis van de werkelijke kosten.

Diverse complexen in Raamsdonksveer en Oosterhout zijn in eerdere jaren aangesloten op de warmte-

koude opslaginstallatie. Deze worden geëxploiteerd door een 100%-dochteronderneming van Stichting

Thuisvester. De betreffende woningen worden op deze wijze voorzien van warm water, verwarming en

koeling.

38. Lasten servicecontracten

39. Lasten verhuur en beheeractiviteiten

De toegerekende organisatiekosten aan verhuur en beheeractiviteiten volgen uit de kostenverdeelstaat.

Daarin worden de organisatiekosten, welke onder andere bestaan uit lonen en salarissen en overige

bedrijfskosten, op basis van een interne schatting van de urenbesteding naar activiteiten verdeeld. Hierbij

wordt in hoofdlijnen onderscheid gemaakt naar exploitatie, onderhoud, projectontwikkeling, verkoop en

leefbaarheid.

2017 2016

€ €

Vergoedingen van huurders voor leveringen en diensten 3.196.636 3.206.843

Af:

Derving wegens oninbaarheid -54.570 -56.550

Totaal opbrengsten servicecontracten 3.142.066 3.150.293

2017 2016

€ €

Servicecontracten 2.731.975 2.849.275

Toegerekende organisatiekosten 206.143 248.956

Totaal servicecontracten 2.938.118 3.098.231

2017 2016

€ €

Kosten klanten contactcenter 6.732 87.925

Klik voor Wonen - 4.728

Contributie Aedes 86.226 88.051

Toegerekende organisatiekosten 1.867.398 5.338.027

Overig 12.439 32.140

Totaal lasten verhuur en beheeractiviteiten 1.972.795 5.550.871


Lonen en salarissen

De lasten betreffende lonen en salarissen voor de gehele groep betreffen:

Bij de groep waren in 2017 gemiddeld 118 personen in dienst (2016: 123 personen). Het aantal fulltime equivalenten bedroeg in 2017 gemiddeld 102,45 (2016: 105,51). Deze werknemers waren in 2017 allen in Nederland werkzaam (2016: idem). De uitsplitsing naar organisatieonderdeel (in fte) is als volgt:

Conform de CAO Woondiensten zijn de salarissen in 2017 niet structureel verhoogd.

Sociale lasten

De sociale lasten bestaan uit het werkgeversdeel in de sociale lasten (WW, zorgverzekeringswet, WAO en

ziektewetverzekering) voor het personeel in dienst van Thuisvester.

Pensioenlasten

De gehanteerde pensioenregeling van Stichting Thuisvester is ondergebracht bij het

bedrijfstakpensioenfonds Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW). De belangrijkste

kenmerken van deze pensioenregeling zijn:

- er is sprake van een ouderdoms- en nabestaandenpensioen

- er is sprake van een middelloonregeling

- de pensioenleeftijd is afhankelijk van de AOW pensioenleeftijd

- de regeling kent zowel een levenslang als een tijdelijk partner- en wezenpensioen, waarbij het

partner- en wezenpensioen is verzekerd op risicobasis

- voor het ouderdomspensioen, partnerpensioen en wezenpensioen stelt het bestuur van het

pensioenfonds jaarlijks een premie vast gecorrigeerd met de deeltijdfactor

- Als de middelen van het pensioenfonds het toelaten, zal het bestuur van het pensioenfonds de

ingegane pensioenen en de premievrije aanspraken van gewezen deelnemers aanpassen

overeenkomstig de consumentenprijsindex voor alle huishoudens. De toeslagverlening is

voorwaardelijk. Er is geen recht op toeslagverlening en het is voor de langere termijn niet zeker of

en in hoeverre toeslagverlening zal plaatsvinden. Het bestuur van het pensioenfonds beslist

evenwel jaarlijks in hoeverre pensioenuitkeringen en pensioenaanspraken worden aangepast.

2017 2016

€ €

Salarissen 5.134.188 5.399.509

Sociale lasten 808.107 889.997

Pensioenen 798.499 829.100

Totaal lonen en salarissen 6.740.794 7.118.606

2017

Bestuur 2,00

Financiën en control 12,44

Exploitatie en onderhoud 62,87

Projectontwikkeling 5,56

Verkoop 0,89

Leefbaarheid 5,09

Overig 13,60

102,45


De belangrijkste kenmerken van de uitvoeringsovereenkomst zijn:

- deelneming in het bedrijfstakpensioenfonds is verplicht gesteld voor de werknemers en bestuurders

van Stichting Thuisvester

- Stichting Thuisvester is uitsluitend verplicht tot betaling van de vastgestelde premies. In geen geval

bestaat een verplichting tot bijstorting

- er is geen sprake van recht op teruggave/premiekorting

De pensioenlasten bestaan uit het werkgeversaandeel vroegpensioen, pensioenpremie en

arbeidsongeschiktheidspensioen voor het personeel in dienst van Thuisvester.

Thuisvester is aangesloten bij het bedrijfstakpensioenfonds SPW, dat conform de CAO Woondiensten de

toegezegd-pensioenregeling uitvoert. Thuisvester heeft geen verplichting tot het voldoen van

aanvullende bijdragen, anders dan hogere toekomstige premies ingeval van een tekort bij het

pensioenfonds.

De beleidsdekkingsgraad van SPW bedraagt eind 2017 113,4% (2016: 104%). De vereiste

beleidsdekkingsgraad is eind 2017 125,5%. SPW heeft dus een reservetekort. Eind maart 2018 heeft SPW

een herstelplan ingediend bij de toezichthouder waarmee ze aantonen dat ze verwachten ruim binnen de

gestelde termijn van 10 jaar weer te beschikken over het wettelijk vereiste vermogen.

Het herstel moet vooral komen uit het beleggingsrendement, naar verwachting zal dit herstelplan niet leiden

tot aanvullende premieheffing. Zolang het vereiste eigen vermogen niet is bereikt moet jaarlijks een nieuw

herstelplan worden ingediend.

De ontwikkelingen op de financiële markten blijven onzeker waardoor het SPW stelt niet te kunnen zeggen

hoe de dekkingsgraad van het fonds zich in 2018 verder zal ontwikkelen.

Afschrijvingen

De afschrijvingslasten voor de gehele groep betreffen:

De uitsplitsing naar organisatieonderdeel (in fte) is conform de opgenomen indeling onder Lonen en

salarissen.

Niet direct toerekenbare kosten

De lasten betreffende niet direct toerekenbare kosten voor de gehele groep betreffen:

2017 2016

€ €

Afschrijving onroerende en roerende zaken ten dienste van eigen exploitatie 1.014.228 1.176.401

Totaal afschrijvingen 1.014.228 1.176.401

2017 2016

€ €

Overige personeelskosten 1.800.876 2.270.665

Automatiseringskosten 1.001.787 954.677

Algemene beheer- en administratie en advieskosten 883.032 839.156

Overige beheerskosten 523.849 489.088

Huisvestingskosten 207.172 351.242

Overige bedrijfslasten 81.508 195.358

Bestuurs- en toezichtskosten 135.744 162.971

Verzekeringen 139.991 100.253

Overige heffingen 73.997 75.438

Totaal niet direct toerekenbare kosten 4.847.956 5.438.848


De Niet direct toerekenbare kosten namen per saldo af met € 591.000.

De daling wordt veroorzaakt door lagere overige personeelskosten, omdat minder inhuur heeft

plaatsgevonden en de dotatie aan de voorziening reorganisatiekosten lager was dan in 2016.

De huisvestingskosten zijn ook gedaald, omdat vanaf in 2017 Stichting Thuisvester haar kantoorpand in

Sprundel heeft verkocht.

De uitsplitsing naar organisatieonderdeel (in fte) is conform de opgenomen indeling onder Lonen en

salarissen.

40. Lasten onderhoudsactiviteiten

De post is nader te verdelen in:

Ten opzichte van 2016 is sprake van een geringe toename van de onderhoudslasten. De kosten van

planmatig en projectmatig onderhoud namen af, maar de kosten voor reparatie- en verhuisonderhoud

stegen.

Stichting Thuisvester kent een eigen onderhoudsdienst. In de diverse soorten onderhoud zijn de

doorbelaste uren hiervan meegenomen. De werkelijke personeels- en overheadkosten van deze dienst zijn

in de jaarrekening verantwoord onder de kostencategorieën, met name salarissen. Dit is zichtbaar via de

post correctie.

41. Overige directe operationele lasten exploitatie bezit

De dotatie voorziening dubieuze debiteuren nam af. Dit wordt veroorzaakt doordat er maatregelen zijn

getroffen om incourantheid te verminderen.

2017 2016

€ €

Onderhoudsuitgaven (niet cyclisch) 9.178.881 9.174.767

Onderhoudsuitgaven (cyclisch) 10.053.891 10.481.334

Correctie toegerekende uren onderhoud/doorbelast -942.495 -764.149


Totaal lasten onderhoudsactiviteiten 22.744.050 22.611.775

Planmatig en projectmatig onderhoud 10.046.804 10.480.806

Contractonderhoud 2.416.920 2.067.245

Verhuisonderhoud 3.354.825 3.879.612

Reparatieverzoeken 3.379.095 2.437.753

Overig onderhoud 35.128 790.685

Correctie toegerekende uren onderhoud/doorbelast aan derden -942.495 -764.149


Totaal lasten onderhoudsactiviteiten 22.744.050 22.611.775

2017 2016

€ €

Dotatie voorziening dubieuze debiteuren 591.863 760.874

Onroerende zaakbelasting / waterschapslasten en rioolrecht 4.275.071 4.451.252

Verzekeringskosten 302.078 331.442

VVE bijdragen 372.161 450.214

Verhuurderheffing 9.653.512 8.869.607


Totaal overige directe operationele lasten exploitatie bezit 16.898.890 16.534.227


Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille

42. Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling

De omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling, heeft betrekking op de volgende projecten:

43. Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling

Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling, hebben betrekking op de volgende projecten:

44. Toegerekende organisatiekosten

De toegerekende organisatiekosten aan projectontwikkelactiviteiten volgen uit de kostenverdeelstaat.

Daarin worden de organisatiekosten, welke onder andere bestaan uit lonen en salarissen en overige

bedrijfskosten, op basis van een interne inschatting van de urenbesteding naar activiteiten verdeeld. Hierbij

wordt in hoofdlijnen onderscheid gemaakt naar exploitatie, onderhoud, projectontwikkeling, verkoop en

leefbaarheid.

2017 2016

€ €

Project Vissenberg 1.106.000 219.975

Project WonenWerkenWaterman 829.260 375.045

Project Contreie - 1.723.264

Project Warandepoort 1.256.500 543.500

Project Leijkens - 66.024

Project Emmastraat 1.687.876 325.611

Project Slotjes Midden - 807.025

Project Zegge Oost - 100.000

Project AM de Jongstraat 1.188.404 -

Project Driestapelstoel 845.884 -

Project Bosschendijk - 513.500

Project Maalderijstraat 379.650 -

Project Marisse 736.596 -

Project Willeke Joosten 129.000 -

Project overig 1.205 506.588

Totaal omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling 8.160.375 5.180.532

2017 2016

€ €

Project Vissenberg 1.537.135 207.459

Project WonenWerkenWaterman 1.131.351 257.973

Project Contreie - 1.912.958

Project Warandepoort 1.067.987 421.352

Project Leijkens - 57.688

Project Emmastraat 1.367.564 261.640

Project Slotjes Midden 16.818 714.115

Project Zegge Oost - 337.480

Project AM de Jongstraat 1.268.379 -

Project Driestapelstoel 570.203 -

Project Bosschendijk - 492.357

Project Maalderijstraat 352.765 -

Project Marisse 666.297 -

Project Willeke Joosten 554.847 -

Project overig 1.552 -

Totaal uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling 8.534.898 4.663.022


45. Toegerekende financieringskosten

De toegerekende financieringskosten hebben betrekking op:

Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille

46. Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille

Voor het verkochte sociaal en commercieel vastgoed in exploitatie is de boekwaarde de marktwaarde in

verhuurde staat. Voor het teruggekochte vastgoed onder VOV dat is doorverkocht zonder voorwaarden, is

de boekwaarde de marktwaarde op terugkoopmoment onder aftrek van de contractuele korting. Het in de

winsten verliesrekening verantwoorde resultaat bij verkoop van vorengenoemd vastgoed is derhalve

beperkt, gezien het geringe verschil tussen de opbrengstwaarde en de boekwaarde.

De specificatie van de verkoopresultaten is als volgt:

Verkoop huurwoningen (sociaal en commercieel vastgoed in exploitatie)

De verkoopopbrengst betreft 18 verkochte woningen voornamelijk binnen de kerngemeenten van Thuisvester (2016: 186 woningen). De door verkoop in 2017 gerealiseerde waardestijging ten opzichte van de boekwaarde begrepen in de herwaarderingsreserve in het eigen vermogen bedraagt € 1.356.579. De gemiddelde verkoopopbrengst per verkochte woningen uit het bestaande bezit bedraagt € 215.639 (2016: € 127.880).

Verkoop koopwoningen (voorraad)

In het boekjaar zijn geen koopwoningen verkocht (2016: 1 parkeerterrein).

2017 2016

€ €

Project WonenWerkenWaterman - 68.461

Project Warandepoort 283.398 133.926

Project Emmastraat 30.142 14.121

Project Slotjes Midden - 61.675

Project AM de Jongstraat 10.717 -

Totaal toegerekende financieringskosten 324.257 278.183

2017 2016

€ €

Verkoopopbrengst bestaand bezit 3.881.500 23.785.515

Af:

Verkoopkosten -86.217 -142.463

Toegerekende organisatiekosten -62.819 -135.082

Marktwaarde verkochte vastgoedportefeuille -3.026.029 -22.616.650

Resultaat in winsten verliesrekening 706.435 891.320

2017 2016

€ €

Verkoopopbrengst koopwoningen - 300.000

Af:

Verkoopkosten - -

Toegerekende organisatiekosten - -

Boekwaarde (vervaardigingskosten of lagere opbrengstwaarde) - -780.163

Resultaat in winsten verliesrekening - -480.163


Verkoop teruggekochte woningen VOV (voorraden)

De verkoopopbrengst betreft 24 na terugkoop verkochte VOV-woningen (2016: 24 woningen).

Waardeveranderingen vastgoedportefeuille

49. Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille

50. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille

51. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden

Netto resultaat overige activiteiten

52. Opbrengsten overige activiteiten

2017 2016

€ €

Verkoopopbrengst teruggekochte VOV-woningen 4.922.000 4.443.798

Af:

Verkoopkosten -130.164 -129.828

Toegerekende organisatiekosten -69.827 -18.043

Boekwaarde (marktwaarde op terugkoopmoment minus contractuele korting) -3.673.750 -3.556.202

Resultaat in winsten verliesrekening 1.048.259 739.725

2017 2016

€ €

Afwaardering vastgoed in ontwikkeling voor eigen exploitatie -1.134.778 481.664

Dotatie voorziening onrendabele investeringen 10.282.356 3.633.375

Afwaardering vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop 601.991 -36.226

Afwaardering voorraad te verkopen woningen - 111.750

Totaal overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille 9.749.569 4.190.563

2017 2016

€ €

Waardeveranderingen commercieel vastgoed in exploitatie -8.400.746 -2.233.230

Waardeveranderingen sociaal vastgoed in exploitatie -112.928.354 -82.483.479

Totaal niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille -121.329.100 -84.716.709

2017 2016

€ €

Waardeveranderingen vastgoed verkocht onder voorwaarden -1.791.297 -1.067.565

Waardeveranderingen terugkoopverplichting vastgoed verkocht onder voorwaarden 1.242.910 736.757

Totaal niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille VOV -548.387 -330.808

2017 2016

€ €

Opbrengsten uit hoofde van warmte- en koudeopslaginstallaties 192.065 7.911

Opbrengsten uit hoofde van doorbelastingen 1.223.377 1.762.680

Overige opbrengsten 646.757 297.454

Totaal opbrengsten overige activiteiten 2.062.199 2.068.045


53. Kosten overige activiteiten

54. Overige organisatiekosten

55. Leefbaarheid

De leefbaarheidskosten laten zich uitsplitsen als zijnde:

Als kosten van leefbaarheid zijn verantwoord de kosten van huurdersparticipatie, buurtbeheer/leefbaarheid

en de uitgaven voor maatregelen tot beperking van huurschulden vanwege de kredietcrisis.

Saldo financiële baten en lasten

Onder de waardeveranderingen is verantwoord de afname van de marktwaarde van de embedded derivaat

(zie post 29.).

De renteopbrengsten van vaste activa namen af vanwege een lagere activering van rente. Dit hangt samen

met het afgenomen investeringsvolume.

De rentelasten namen af. De gemiddelde rentevoet per balansdatum bedraagt 3,44% (2016: 3,57%).

2017 2016

€ €

Kosten uit hoofde van warmte- en koudeopslaginstallaties 218.741 220.075

Totaal kosten overige activiteiten 218.741 220.075

2017 2016

€ €

Kosten uit hoofde van personeel en organisatie 962.809 768.979

Totaal overige organisatiekosten 962.809 768.979

2017 2016

€ €

Leefbaarheidsbijdrage schone woonomgeving/overlast/veiligheid 538.140 579.501

Toegerekende organisatiekosten 1.354.190 842.589

Totaal leefbaarheid 1.892.330 1.422.090

2017 2016

€ €

56. Waardeveranderingen van financiële vaste activa en effecten 2.113.892 -4.798.396

57. Opbrengst van vorderingen die tot de vaste activa behoren en van effecten 947.360 1.052.692

58. Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten 294.598 128.708

59. Rentelasten en soortgelijke kosten:

- rente op leningen kredietinstellingen en overheid -14.954.151 -16.749.908

- borgstellingsvergoeding en overige rentelasten -2.190.926 -1.892.483

Totaal financiële baten en lasten -13.789.227 -22.259.387


60. Belastingen

Schattingen

De acute en latente belastingen in de jaarrekening zijn bepaald met inachtneming van de fiscale regels

volgens de door de sector met de belastingdienst gemaakte afspraken (Vaststellingsovereenkomst I en II).

De toepassing van deze regels is op een aantal onderwerpen niet zonder meer duidelijk en voor discussie

vatbaar. Deze onderwerpen zijn onder andere het onderscheid tussen onderhoudskosten en verbeteringen,

de toerekenbare kosten inzake projectontwikkeling en de inschatting van het op basis van een fiscale

winstplanning naar verwachting te verrekenen deel van beschikbare fiscale verliezen. Eerst bij de aangifte

zal blijken of en in hoeverre de fiscus de door de groep gevolgde standpunten zal overnemen en

accorderen. Om die reden kan de in de jaarrekening bepaalde acute en latente belasting achteraf nog aan

veranderingen onderhevig zijn.

Belastingdruk winsten verliesrekening

De belastinglast/-bate over het resultaat in de geconsolideerde winsten verliesrekening bestaat uit de

volgende componenten:

Voor het jaar 2017 is sprake van een fiscale winst. Onderstaand wordt een overzicht gepresenteerd van de

opbouw van het fiscale resultaat van de fiscale eenheid. Tot deze fiscale eenheid behoren niet de

minderheidsdeelnemingen en de joint-ventures.

Thuisvester is sinds 2008 belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Over 2008 tot en met 2011 zijn

de fiscale winsten toegevoegd aan de Herbestedingsreserve. Vanaf 2012 is dit niet meer toegestaan. De

aangiften tot en met 2015 zijn definitief vastgesteld. Over 2017 is een positief fiscaal resultaat behaald. Dit

resultaat is geheel verrekend met de aanwezige compensabele verliezen. Na verrekening is het belastbaar

bedrag € nihil. Voor de aanwezige compensabele verliezen en de zekerheid dat in de toekomst fiscale

winsten zullen worden behaald, is voor het compensabele verlies een actieve latentie opgenomen.

2017 2016

€ €

Mutatie latente belastingen -543.615 -2.092.424

Totaal belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening -543.615 -2.092.424

Commercieel resultaat vóór vennootschapsbelasting en vóór resultaat deelnemingen 145.174.887

Af:

Fiscale afschrijving op VHE's 7.175.772

Fiscale afschrijving op agio leningen O/G 840.962

Correctie onderhoud 9.252.629

Correctie waardeveranderingen 117.500.278

Correctie opbrengst verkopen 5.213.032

Bij:

Gemengdekostenaftrek 19.848

Mutatie compensabel verlies -5.212.062

Belastbaar bedrag -

Belasting bedrag 20% over € 200.000 -

Belasting bedrag 25% over het meerdere -

Totaal -


De hoogte van het compensabele verlies per 31 december 2017 bedraagt:

Aansluiting toepasselijk en effectief belastingtarief

Het toepasselijk (wettelijk) belastingtarief bedraagt 25% (2016: 25%). Het effectieve belastingtarief, zijnde

de belastinglast in de winsten verliesrekening uitgedrukt als % van het jaarresultaat voor belastingen

bedraagt -0,4% (2016: 2,1%).

61. Aandeel in resultaat van deelnemingen

Een aantal deelnemingen is niet in de consolidatie betrokken. Dit betreft de door Stichting Thuisvester

gehouden kapitaaldeelname in Tandem Oosterhout C.V., de door Thuisvester Projectontwikkeling B.V.

gehouden kapitaaldeelname in WonenWerkenWaterman C.V. en de door Thuisvester Participatie B.V.

gehouden aandelen in ZAB B.V., VEZO Ontwikkelingscombinatie B.V., WonenWerkenWaterman B.V. en

Tandem Oosterhout Beheer B.V. Bij deze deelnemingen is Thuisvester niet volledig eigenaar.

GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM VOOR DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

Er hebben zich geen belangrijke gebeurtenissen na balansdatum en die geen nadere informatie geven over

de toestand op balansdatum, voorgedaan.

Bedrag Verrekenbaar t/m

Stichting Thuisvester (2013) 259.838 2022

Stichting Thuisvester (2014) 5.622.420 2023

5.882.258

2017 2016

€ €

Resultaat deelneming VEZO Ontwikkelingscombinatie B.V. -90.893 -180.743

Resultaat deelneming FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V. - -109.458

Resultaat deelneming Wonen Werken Waterman B.V. - 280

Resultaat deelneming ZAB B.V. -1.722 -2.310

Resultaat deelneming Cofier Bouwonderneming B.V. (geliquideerd) - 10.463

Resultaat deelneming Tandem Oosterhout Beheer B.V. -879 -950

Resultaat deelneming Tandem Oosterhout C.V. -28.983 -22.505

Totaal resultaat deelnemingen -122.477 -305.223


Enkelvoudige



Enkelvoudige BALANS per 31 december 2017 (vóór resultaatbestemming)

ACTIVA Ref. 31-12-2017 31-12-2016

€ €

VASTE ACTIVA

Vastgoedbeleggingen

DAEB vastgoed in exploitatie 1. 1.461.016.665 1.360.684.799

Niet-DAEB vastgoed in exploitatie 2. 112.701.183 66.058.146

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 3. 48.584.844 49.024.525

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 4. 39.992.837 32.597.548

1.662.295.529 1.508.365.018


Onroerende en roerende zaken ten dienste van exploitatie 5. 5.602.275 7.495.023


Deelnemingen in groepsmaatschappijen 6. 977.397 3.951.213

Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen 7. 9.401.124 9.073.569

Latente belastingvordering(en) 8. 10.835.032 11.378.647

Leningen u/g 9. 494.840 495.957

21.708.393 24.899.386

Som der vaste activa 1.689.606.197 1.540.759.427

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

Vastgoed bestemd voor de verkoop 10. 1.366.112 1.579.758

Overige voorraden 12. 54.082 66.845

1.420.194 1.646.603

Vorderingen

Huurdebiteuren 13. 1.745.452 3.070.959

Overheid 14. 128.952 80.522

Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen 15. 1.272.346 1.029.824

Belastingen en premies sociale verzekeringen 16. - -

Overige vorderingen 17. 14.463 36.603

Overlopende activa 18. 1.768.246 1.072.477

4.929.459 5.290.385

Liquide middelen 19. 14.292.218 14.946.904

Som der vlottende activa 20.641.871 21.883.892

TOTAAL ACTIVA 1.710.248.068 1.562.643.319


PASSIVA Ref. 31-12-2017 31-12-2016

€ €

EIGEN VERMOGEN

Herwaarderingsreserve 20. 843.317.745 700.689.691

Overige reserve 21. 131.285.278 174.094.142

Resultaat boekjaar 22. 143.798.267 99.819.191

1.118.401.290 974.603.024

VOORZIENINGEN

Voorziening voor onrendabele investeringen en herstructureringen 23. 18.047.662 12.179.926

Voorziening reorganisatiekosten 24. 242.000 205.000

Overige voorzieningen 25. 540.507 557.938

18.830.169 12.942.864


Schulden/leningen overheid 26. 17.148.099 22.214.905

Schulden/leningen kredietinstellingen 27. 475.686.806 470.284.666

Verplichtingen inzake onroerende zaken VOV 28. 47.817.790 48.586.659

Overige schulden 29. 13.678.555 15.797.700

554.331.250 556.883.930


Schulden aan overheid 30. 345.732 247.116

Schulden aan leveranciers 31. 4.456.481 3.632.579

Schulden aan groepsmaatschappijen - 1.073.443

Belastingen en premies sociale verzekeringen 32. 2.470.486 1.154.469

Schulden terzake van pensioenen 33. 90.219 85.092

Overlopende passiva 35. 11.322.441 12.020.802

18.685.359 18.213.501

TOTAAL PASSIVA 1.710.248.068 1.562.643.319


Enkelvoudige WINST- en VERLIESREKENING over 2017

Ref. 2017 2016

€ €

Huuropbrengsten 36. 89.359.801 87.671.112

Opbrengsten servicecontracten 37. 2.959.903 2.968.130

Lasten servicecontracten 38. -2.919.718 -3.079.434

Lasten verhuur en beheeractiviteiten 39. -1.972.795 -5.550.871

Lasten onderhoudsactiviteiten 40. -22.727.782 -22.602.075

Overige directe operationele lasten exploitatie bezit 41. -16.894.974 -16.533.324

Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille 47.804.435 42.873.538

Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling 42. 4.979.869 4.404.186

Lasten verkocht vastgoed in ontwikkeling 43. -4.368.386 -4.359.636

Toegerekende organisatiekosten 44. -1.938.288 -957.493

Toegerekende financieringskosten 45. -324.257 -278.183

Netto resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling -1.651.062 -1.191.126

Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille 46. 8.196.000 26.850.765

Toegerekende organisatiekosten 47. -330.028 -416.315

Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille 48. -6.246.402 -24.860.404

Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille 1.619.570 1.574.046

Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille 49. -7.934.300 -6.386.754

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille 50. 121.348.659 84.746.191

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille VOV 51. 417.758 376.617

Waardeveranderingen vastgoedportefeuille 113.832.117 78.736.054

Opbrengsten overige activiteiten 52. 1.997.237 2.202.760

Kosten overige activiteiten 53. - -

Netto resultaat overige activiteiten 1.997.237 2.202.760

Overige organisatiekosten 54. -939.169 -793.057

Leefbaarheid 55. -1.892.330 -1.422.090

Bedrijfsresultaat 160.770.798 121.980.125


van effecten, van verplichtingen en derivaten 56. 2.113.892 -3.158.754


activa behoren en van effecten 57. 946.996 838.372

Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten 58. 657.216 381.474

Rentelasten en soortgelijke kosten 59. -17.144.221 -18.637.087

Saldo financiele baten en lasten -13.426.117 -20.575.995

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor

belastingen 147.344.681 101.404.130

Belastingen resultaat uit gewone

bedrijfsuitoefening 60. -543.615 -2.092.424

Resultaat deelnemingen 61. -3.002.799 507.485

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na

belastingen 143.798.267 99.819.191

Buitengewoon resultaat na belastingen - -

Resultaat na belastingen 143.798.267 99.819.191

Boekjaar


Enkelvoudig KASSTROOMOVERZICHT over 2017

KASSTROOMOVERZICHT 2016

€ €

Operationele activiteitenOntvangsten:

Huren 89.268.328 87.937.781

Vergoedingen 3.178.449 3.231.963

Overige bedrijfsontvangsten 152.013 4.143.340

Renteontvangsten 177.908 34.867

Saldo ingaande kasstromen 92.776.698 95.347.951

Uitgaven:

Personeelsuitgaven -6.588.000 -7.489.557

Onderhoudsuitgaven -18.428.092 -18.459.286

Overige bedrijfsuitgaven -12.386.573 -12.677.201

Renteuitgaven -17.148.500 -18.595.158

Verhuurderheffing -9.727.509 -8.945.045

Leefbaarheid externe uitgaven niet investeringsgebonden -512.396 -531.122

Vennootschapsbelasting 14.644 222.358

Saldo uitgaande kasstromen -64.776.426 -66.475.011

Kasstroom uit operationele activiteiten 28.000.272 28.872.940

(Des)investeringsactiviteitenMVA ingaande kasstroom

Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegenheden 5.010.424 22.998.085

Verkoopontvangsten woongelegenheden (VOV) na inkoop in dPi periode 4.056.694 2.908.331

Verkoopontvangsten nieuwbouw, woon- en niet woongelegenheden (incl. grond) 7.362.733 3.184.920

(Des)Investeringsontvangsten overig -126.338 -730.626

Tussentelling ingaande kasstroom MVA 16.303.513 28.360.710

MVA uitgaande kasstroom

Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden -21.061.737 -26.432.995

Woningverbetering, woon- en niet woongelegenheden -21.512.401 -13.108.543

Nieuwbouw verkoop, woon- en niet woongelegenheden - -442.580

Aankoop woongelegenheden (VOV) voor doorverkoop -2.484.424 -3.134.060

Externe kosten bij verkoop -96.504 -

Tussentelling MVA uitgaande kasstroom -45.155.066 -43.118.178

Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA -28.851.553 -14.757.468

FVAOntvangsten verbindingen 552.778 35.158

Uitgaven verbindingen -691.515 -3.037.437

Saldo in- en uitgaande kasstroom FVA -138.737 -3.002.279

Kasstroom uit (des)investeringen -28.990.290 -17.759.747

FinancieringsactiviteitenIngaand

Nieuwe door WSW geborgde leningen 12.000.000 16.000.000

Uitgaand

Aflossing door WSW geborgde leningen -11.664.668 -23.446.777

Kasstroom uit financieringsactiviteiten 335.332 -7.446.777

Mutatie liquide middelen -654.686 3.666.416



2017


TOELICHTING op de enkelvoudige jaarrekening

Grondslagen van waardering en resultaatbepaling in de enkelvoudige jaarrekening

Algemeen

De corporatie heeft de enkelvoudige jaarrekening opgesteld volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9

Boek 2 Burgerlijk Wetboek. De jaarrekening is opgemaakt op 20 juni 2018.

Voor de grondslagen voor de waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat, wordt verwezen naar de grondslagen van waardering en resultaatbepaling in de geconsolideerde jaarrekening, voor zover hierna niet anders wordt vermeld.

Activiteiten van de corporatie Voor de toelichting van de activiteiten van de corporatie wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening. Continuïteit van de activiteiten Voor de toelichting van de continuïteit van de activiteiten wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening. Lijst van kapitaalbelangen Voor de toelichting van de lijst van kapitaalbelangen wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening. Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen worden tegen de vermogensmutatiemethode gewaardeerd. Overeenkomstig de vermogensmutatiemethode worden de deelnemingen in de balans opgenomen tegen het aandeel van de corporatie in de netto-vermogenswaarde vermeerderd met haar aandeel in de resultaten van de deelnemingen en haar aandeel in de directe mutaties in het eigen vermogen van de deelnemingen vanaf het moment van verwerving, bepaald volgens de grondslagen, zoals vermeld in deze jaarrekening, verminderd met haar aandeel in de dividenduitkeringen van de deelnemingen. In de winsten verliesrekening wordt het aandeel van de corporatie in het resultaat van de deelnemingen in groepsmaatschappijen opgenomen. Indien en voor zover de corporatie niet zonder beperking uitkering van de positieve resultaten aan haar kan bewerkstelligen, worden de resultaten in een wettelijke reserve opgenomen. Haar aandeel in de rechtstreekse vermogensvermeerderingen en -verminderingen van de deelnemingen wordt ook in de wettelijke reserve opgenomen met uitzondering van herwaarderingen van activa die in de herwaarderingsreserve worden verwerkt. Indien de waarde van de deelneming volgens de vermogensmutatiemethode nihil is geworden, wordt deze methode niet langer toegepast en blijft de deelneming bij ongewijzigde omstandigheden op nihil gewaardeerd. Hierbij worden andere langlopende belangen in de deelneming die feitelijk worden aangemerkt als een onderdeel van de netto-investering, ook meegenomen. Indien en voor zover geheel of ten dele voor de schulden van de deelneming wordt ingestaan respectievelijk een feitelijke verplichting bestaat de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt een voorziening opgenomen. Een vervolgens verkregen aandeel in de winst van de deelneming wordt pas weer verwerkt indien en voor zover het cumulatief niet-verwerkte aandeel in het verlies is ingelopen. Resultaten uit transacties met en tussen deelnemingen die tegen netto-vermogenswaarde gewaardeerd worden, worden proportioneel verantwoord.


Classificatie eigen vermogen en vreemd vermogen In de enkelvoudige jaarrekening wordt een financieel instrument geclassificeerd overeenkomstig de juridische realiteit. Rente, dividenden, baten en lasten met betrekking tot een (deel van een) financieel instrument worden in de jaarrekening opgenomen afhankelijk van de classificatie van het financieel instrument als financiële verplichting respectievelijk als eigen-vermogensinstrument.


TOELICHTING op de enkelvoudige BALANS per 31 december 2017 De toelichting op de enkelvoudige balans is beperkt tot die posten die afwijken van de corresponderende posten in de geconsolideerde balans. VASTE ACTIVA De verschillen tussen de geconsolideerde en enkelvoudige balanscijfers van de post (Im)materiële vaste activa zijn als volgt:

Ref. 31-12-2017 31-12-2016

€ €


Niet-DAEB vastgoed in exploitatie - geconsolideerd 2. 113.346.513 66.723.035

Sociaal vastgoed in exploitatie - enkelvoudig 112.701.183 66.058.146

-645.330 -664.889

Boekwaarde Thuisvester Projectontwikkeling B.V. -481.473 -481.473

Boekwaarde Duurzame Energie Molenweer B.V. -163.857 -183.416

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden - geconsolideerd 3. 55.249.480 56.558.400

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden - enkelvoudig 48.584.844 49.024.525

-6.664.636 -7.533.875

Portefeuille in Thuisvester Projectontwikkeling B.V. -6.664.636 -7.533.875


De verschillen tussen de geconsolideerde en enkelvoudige balanscijfers van de post Financiële vaste activa zijn als volgt:

Ref. 31-12-2017 31-12-2016

€ €

Deelnemingen in groepsmaatschappijen - geconsolideerd 6. 1.511.291 1.511.613

Deelnemingen in groepsmaatschappijen - enkelvoudig 977.397 3.951.213

-533.894 2.439.600

Eigen vermogen Thuisvester Holding B.V. 977.397 3.951.213

Kapitaalstorting door Thuisvester Projectontwikkeling B.V. in

Wonen Werken Waterman C.V. -1.475.000 -1.475.000

De volgende deelnemingen zijn opgenomen in het resultaat

deelnemingen van Thuisvester Holding B.V. (niet geconsolideerd):

33,33% Z.A.B. te Oudenbosch -34.891 -36.613

De volgende deelnemingen zijn opgenomen in het resultaat

deelnemingen van Thuisvester Participatie B.V. (niet geconsolideerd):

49% Tandem Oosterhout Beheer B.V. te Oosterhout -1.400 -

Vorderingen op groepsmaatschappijen - geconsolideerd 7. 657.380 1.881.906

Vorderingen op groepsmaatschappijen - enkelvoudig 9.401.124 9.073.569

8.743.744 7.191.663

Stichting Thuisvester

- lening Thuisvester Holding B.V. 9.401.124 9.073.569

Verstrekte leningen door Thuisvester Projectontwikkeling B.V. inzake

deelnemingen in VEZO ontwikkelingscombinatie B.V., FZVW

ontwikkelingscombinatie B.V. -657.380 -1.881.906


VLOTTENDE ACTIVA De verschillen tussen de geconsolideerde en enkelvoudige balanscijfers van de post Voorraden zijn als volgt:

Ref. 31-12-2017 31-12-2016

€ €

Voorraden

Vastgoed bestemd voor de verkoop- geconsolideerd 10. 1.366.112 1.712.023

Vastgoed bestemd voor de verkoop - enkelvoudig 1.366.112 1.579.758

- -132.265

Thuisvester Projectontwikkeling B.V.

- Voorraad te verkopen woningen - -132.265

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop - geconsolideerd 11. 5.921.060 7.109.324

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop - enkelvoudig - -

-5.921.060 -7.109.324

Thuisvester Projectontwikkeling B.V.

- Vastgoed in ontwikkeling -3.862.368 -7.109.324

FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V.

- Vastgoed in ontwikkeling -2.058.692 -


De verschillen tussen de geconsolideerde en enkelvoudige balanscijfers van de post Vorderingen zijn als volgt:

De verschillen tussen de geconsolideerde en enkelvoudige balanscijfers van de post Liquide middelen zijn als volgt:

Ref. 31-12-2017 31-12-2016

€ €

Huurdebiteuren - geconsolideerd 13. 1.848.362 3.079.226


-102.910 -8.267

Duurzame Energie Molenweer B.V. huurdebiteuren -14.749 -8.267

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. huurdebiteuren -88.161 -

Vorderingen op groepsmaatschappijen - geconsolideerd 15. 817.644 689.500


454.702 340.324

Thuisvester Holding B.V. inzake rekening-courant 445.467 331.598

Duurzame Energie Molenweer B.V. inzake rekening-courant 60.445 3.564

Thuisvester Verhuur B.V. inzake rekening-courant - 1.278

WonenWerkenWaterman B.V. inzake rekening-courant 2.694 2.694

Tandem Oosterhout Beheer B.V. inzake rekening-courant 2.068 1.190

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. inzake rekening-courant 1.528 -

Tandem Oosterhout C.V. inzake rekening-courant -57.500 -

Overige vorderingen - geconsolideerd 17. 14.463 36.603

Vorderingen op groepsmaatschappijen - enkelvoudig 14.463 36.603

- -

Duurzame Energie Molenweer B.V. - -

Overlopende activa - geconsolideerd 18. 2.266.645 1.423.900

Overige posten vorderingen - enkelvoudig 1.768.246 1.072.477

-498.399 -351.423

Deze verschillen betreffen in hoofdzaak Thuisvester Participatie B.V.

Ref. 31-12-2017 31-12-2016

€ €

Liquide middelen - geconsolideerd 19. 17.984.202 16.345.678

Liquide middelen - enkelvoudig 14.292.218 14.946.904

-3.691.984 -1.398.774


EIGEN VERMOGEN

Het verloop van de post Herwaarderingsreserve is als volgt:

De herwaarderingsreserve sociaal vastgoed en commercieel vastgoed in exploitatie betreft het positief verschil tussen de boekwaarde op basis van de marktwaarde (op basis van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde) en de boekwaarde op basis van historische kosten, de laatste gefixeerd op de stand per 1 januari 2015, inclusief het effect van de belastinglatenties. Voor de realiseerbaarheid van de waarde van de onroerende zaken in exploitatie en het hiermee samenhangende deel van de herwaarderingsreserve verwijzen wij naar het bestuursverslag. Het verloop van de post Overige reserve is als volgt:

2017 2016

€ €

20. Herwaarderingsreserve 843.317.745 700.689.691

21. Overige reserve 131.285.278 174.094.142

22. Resultaat boekjaar 143.798.267 99.819.191

1.118.401.290 974.603.024

Sociaal Commercieel

vastgoed in vastgoed in

exploitatie exploitatie

€ €

Stand per 1 januari 2016 586.611.579 30.419.340

Stelselwijziging - -

Nieuwe stand per 1 januari 2016 586.611.579 30.419.340

Realisatie naar overige reserve 77.334.622 6.324.150Stand per 31 december 2016 663.946.201 36.743.490

Stand per 1 januari 2017 663.946.201 36.743.490

Realisatie naar overige reserve 116.581.136 26.046.918

Stand per 31 december 2017 780.527.337 62.790.408

Bruto herwaarderingsreserve 786.303.603 63.132.322

Belastingdruk -5.776.266 -341.914 Netto herwaarderingsreserve 780.527.337 62.790.408

2017 2016

€ €

Stand 1 januari 174.094.142 278.485.336

Resultaat 2015 volgens jaarrekening 2015 - -20.194.129

Aanpassing resultaat 2015 voor vergelijkingsdoeleinden - -538.293

Wijzigende consolidatiestructuur - -20.732.422

Resultaat 2016 99.819.191 -

Resultaat van het jaar 99.819.191 -20.732.422

Realisatie van herwaarderingsreserve -142.628.055 -83.658.772

Stand 31 december 131.285.278 174.094.142


Het resultaat boekjaar is als volgt:

Het eigen vermogen en resultaat volgens de enkelvoudige jaarrekening zijn niet gelijk aan het eigen vermogen en resultaat volgens de geconsolideerde jaarrekening. De aansluiting hiertussen is als volgt:

Het eigen vermogen per 31 december 2017 bedraagt € 1.118 miljoen (€ 975 miljoen per 31 december 2016)

waarbij het vastgoed is gewaardeerd op marktwaarde in verhuurde staat.

Het eigen vermogen 2017 bestaat uit gerealiseerd vermogen € 275 miljoen en nog te realiseren vermogen

ter hoogte van € 843 miljoen.

Stichting Thuisvester zal nooit het volledige deel van het eigen vermogen gaan realiseren. De reden is

tweeledig en leidt tot het maatschappelijk vermogen:

- Volkshuisvestelijke bestemming

- Bedrijfsmatige bestemming

Volkshuisvestelijke bestemming

Een uitgangspunt uit het handboek marktwaarde in verhuurde is dat er marktconforme huren worden

gehanteerd. Stichting Thuisvester hanteert geen marktconforme huren, maar past vanuit haar

volkshuisvestelijke doelstelling haar eigen streefhuurbeleid toe. Deze streefhuren liggen lager dan de

marktconforme huren.

2017 2016

€ €

Stand 1 januari 99.819.191 -20.732.422

Mutaties

Resultaatbestemming -99.819.191 20.732.422

Jaarresultaat 143.798.267 99.819.191

Stand 31 december 143.798.267 99.819.191

Ref. 31-12-2017 31-12-2016

€ €

Herwaarderingsreserve - geconsolideerd 20. 843.317.745 700.689.691

Herwaarderingsreserve - enkelvoudig 843.317.745 700.689.691

- -

Overige reserve - geconsolideerd 21. 131.285.278 175.078.784

Overige reserve - enkelvoudig 131.285.278 174.094.142

- -984.642

Overige reserve Stichting Mathilda - -984.642

Resultaat boekjaar - geconsolideerd 22. 143.798.267 99.387.374

Resultaat boekjaar - enkelvoudig 143.798.267 99.819.191

- 431.817

Resultaat boekjaar Stichting Mathilda - 431.817


Daarnaast wordt de marktwaarde berekend op basis van doorexploiteren en een uitpondscenario. De

hoogste van de 2 betreft het waarderingsbedrag. In de meeste gevallen geeft het uitpondscenario de

hoogste waarde. Echter het uitponden wordt door Stichting Thuisvester maar in erg beperkte mate

gehanteerd. De verkoopportefeuille van Stichting Thuisvester is gering in omvang. Hierdoor vindt er een

afwaardering op de marktwaarde plaats.

Bedrijfsmatige bestemming

Voor het berekenen van de marktwaarde worden normbedragen gehanteerd. Stichting Thuisvester hanteert

in haar eigen exploitatiebeleid andere normbedragen voor wat betreft onderhoud en beheerkosten.

Stichting Thuisvester heeft een hogere onderhoudsnorm dan in het handboek benoemd wordt. De reden is

dat Thuisvester meer dan marktconforme inspanningen doet om de woning kwalitatief in een goede staat te

houden en de leefbaarheid van de woning te vergroten. Daarnaast heeft Stichting Thuisvester vanuit haar

volkshuisvestelijke taak meer uitgaven voor beheer (o.a. woningtoewijzing, verantwoordingen,

leefbaarheid). Deze hogere uitgaven houden we wel in lijn met de sector. Deze hogere kosten worden niet

in de marktwaarde doorgerekend.

Worden bovenstaande effecten vertaald in getallen, dan ziet dit er als volgt uit:

(bedragen x € miljoen)

Eigen vermogen (gebaseerd op marktwaarde) 1.118

- volkshuisvestelijke bestemming (aanpassing huren + doorexploiteren) -570

- bedrijfsmatige bestemming -188

Maatschappelijk vermogensbestemming -758

Eigen vermogen (gebaseerd op bedrijfswaarde) 360

De maatschappelijke vermogensbestemming van het eigen vermogen bedraagt € 758 miljoen.

Bestemming van het resultaat 2017 Het bestuur stelt aan de Raad van Commissarissen voor het resultaat over het boekjaar 2017 ad € 143.798.267 positief als volgt te bestemmen:

- het resultaat over het boekjaar 2017 aan de overige reserves toe te voegen

De resultaatbestemming is nog niet in de jaarrekening verwerkt. Bestemming van het resultaat 2016 De Raad van Toezicht heeft het jaarverslag/volkshuisvestingsverslag en het overzicht overige gegevens goedgekeurd en de jaarrekening 2016 vastgesteld op 21 juni 2018. Het resultaat ad € 99.819.191 positief wordt toegevoegd aan de Overige reserves. De resultaatbestemming is verwerkt in 2017.


Voorzieningen De verschillen tussen de geconsolideerde en enkelvoudige balanscijfers van de post Voorzieningen zijn als volgt:

Langlopende schulden De verschillen tussen de geconsolideerde en enkelvoudige balanscijfers van de post Langlopende schulden zijn als volgt:

Ref. 31-12-2017 31-12-2016

€ €

Voorziening voor onrendabele investeringen - geconsolideerd 23. 20.075.045 12.179.926

Voorziening voor onrendabele investeringen - enkelvoudig 18.047.662 12.179.926

-2.027.383 -

Voorziening einde boekjaar Thuisvester Projectontwikkeling B.V. -2.852.920 -

Voorziening einde boekjaar Thuisvester Participatie B.V. 825.537

Ref. 31-12-2017 31-12-2016

€ €

Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht

onder voorwaarden - geconsolideerd 28. 54.559.160 56.248.254

Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht

onder voorwaarden - enkelvoudig 47.817.790 48.586.659

-6.741.370 -7.661.595

Terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden Thuisvester

Projectontwikkeling B.V. -6.741.370 -7.661.595


KORTLOPENDE SCHULDEN De verschillen tussen de geconsolideerde en enkelvoudige balanscijfers van de post Kortlopende schulden zijn als volgt:

Ref. 31-12-2017 31-12-2016

€ €

Schulden aan overheid - geconsolideerd 30. 347.000 247.930

Schulden aan leveranciers - enkelvoudig 345.732 247.116

-1.268 -814

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. -1.268 -814

Schulden aan leveranciers - geconsolideerd 31. 4.535.904 3.645.843

Schulden aan leveranciers - enkelvoudig 4.456.481 3.632.579

-79.423 -13.264

Duurzame Energie Molenweer B.V. -19.076 -12.449

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. -58.495 -

Overige vennootschappen -1.852 -815

Schulden aan groepsmaatschappijen - geconsolideerd - -

Schulden aan groepsmaatschappijen - enkelvoudig - 1.073.443

- 1.073.443

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. - 1.073.443

32.

Overige posten van de kortlopende schulden - geconsolideerd t.m. 13.893.469 13.332.538

Overige posten van de kortlopende schulden - enkelvoudig 35. 13.883.146 13.260.363

-10.323 -72.175

Deze verschillen betreffen in hoofdzaak Duurzame Energie Molenweer B.V.


Toelichting op de enkelvoudige WINST- en VERLIESREKENING over 2017

Ref. 2017 2016

€ €

Boekjaar

Huuropbrengsten - geconsolideerd 36. 89.431.510 87.742.722

Huuropbrengsten - enkelvoudig 89.359.801 87.671.112

-71.709 -71.610

Huuropbrengsten Thuisvester Projectontwikkeling B.V. -29.829 -29.759

Huuropbrengsten Duurzame Energie Molenweer B.V. -41.880 -41.851

Opbrengsten servicecontracten - geconsolideerd 37. 3.142.066 3.150.293

Opbrengsten servicecontracten - enkelvoudig 2.959.903 2.968.130

-182.163 -182.163

Duurzame Energie Molenweer B.V. -181.983 -182.163

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. -180 -

Lasten servicecontracten - geconsolideerd 38. -2.938.118 -3.098.231

Lasten servicecontracten - enkelvoudig -2.919.718 -3.079.434

18.400 18.797

Duurzame Energie Molenweer B.V. 18.400 18.797

Lasten verhuur en beheeractiviteiten - geconsolideerd 39. -1.972.795 -5.550.871

Lasten verhuur en beheeractiviteiten - enkelvoudig -1.972.795 -5.550.871

- -

Stichting Mathilda - -

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. - -

Lasten onderhoudsactiviteiten - geconsolideerd 40. -22.744.050 -22.611.775

Lasten onderhoudsactiviteiten - enkelvoudig -22.727.782 -22.602.075

16.268 9.700


Thuisvester Projectontwikkeling B.V. 7.087 -

Overige directe operationele lasten exploitatie bezit - geconsolideerd 41. -16.898.890 -16.534.227

Overige directe operationele lasten exploitatie bezit - enkelvoudig -16.894.974 -16.533.324

3.916 903

Overige vennootschappen 3.916 903


Ref. 2017 2016

€ €

Boekjaar

Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling - geconsolideerd 42. 8.160.375 5.180.532

Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling - enkelvoudig 4.979.869 4.404.186

-3.180.506 -776.346

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. -3.180.506 -776.346

Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling - geconsolideerd 43. -8.534.898 -4.663.022

Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling - enkelvoudig -4.368.386 -4.359.636

4.166.512 303.386

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. 4.166.512 303.386

Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille - geconsolideerd 46. 8.803.500 28.529.313

Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille - enkelvoudig 8.196.000 26.850.765

-607.500 -1.678.548

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. -607.500 -1.378.548

Stichting Mathilda - -300.000

Toegerekende organisatiekosten verkoop - geconsolideerd 47. -349.027 -425.490

Toegerekende organisatiekosten verkoop - enkelvoudig -330.028 -416.315

18.999 9.175

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. 18.999 9.175

Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille - geconsolideerd 48. -6.699.779 -26.953.015

Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille - enkelvoudig -6.246.402 -24.860.404

453.377 2.092.611

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. 453.377 1.312.448

Stichting Mathilda - 780.163


Ref. 2017 2016

€ €

Boekjaar

Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille - geconsolideerd 49. -9.749.569 -4.190.563

Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille - enkelvoudig -7.934.300 -6.386.754

1.815.269 -2.196.191

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. 1.815.269 -2.196.191

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen

vastgoedportefeuille - geconsolideerd 50. 121.329.100 84.716.709


vastgoedportefeuille - enkelvoudig 121.348.659 84.746.191

19.559 29.482

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. - 10.000



vastgoedportefeuille VOV - geconsolideerd 51. 548.387 330.808


vastgoedportefeuille VOV - enkelvoudig 417.758 376.617

-130.629 45.809

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. -130.629 45.809

Opbrengsten overige activiteiten - geconsolideerd 52. 2.062.199 2.068.045

Opbrengsten overige activiteiten - enkelvoudig 1.997.237 2.202.760

-64.962 134.715

Duurzame Energie Molenweer B.V. -68.338 134.715

FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V. 3.376 -

Kosten overige activiteiten - geconsolideerd 53. -218.741 -220.075

Kosten overige activiteiten - enkelvoudig - -

218.741 220.075


Overige organisatiekosten - geconsolideerd 54. -962.809 -768.979

Overige organisatiekosten - enkelvoudig -939.169 -793.057

23.640 -24.078

Duurzame Energie Molenweer B.V. 18.160 -22.986

Overige vennootschappen 5.480 -1.092


Ref. 2017 2016

€ €

Boekjaar


van effecten en van verplichtingen - geconsolideerd 56. 2.113.892 -4.798.396


van effecten en van verplichtingen - enkelvoudig 2.113.892 -3.158.754

- -1.639.642

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. - -1.639.642

Opbrengsten van vorderingen die tot de vaste 57.

activa behoren en van effecten - geconsolideerd 947.360 1.052.692


activa behoren en van effecten - enkelvoudig 946.996 838.372

-364 -214.320

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. (rente activering en rente leningen) -364 -214.320

Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten - geconsolideerd 58. 294.598 128.708

Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten - enkelvoudig 657.216 381.474

362.618 252.766

Thuisvester Holding B.V. 445.467 331.598

Overige vennootschappen -82.849 -78.832

Rentelasten en soortgelijke kosten - geconsolideerd 59. -17.145.077 -18.642.391

Rentelasten en soortgelijke kosten - enkelvoudig -17.144.221 -18.637.087

856 5.304

Overige vennootschappen 856 5.304


Thuisvester kiest ervoor om alleen op het niveau van de toegelaten instelling een geconsolideerde

jaarrekening op te stellen. Hierbij wordt afgezien van tussenconsolidaties op het niveau van Thuisvester

Holding B.V. en/of Thuisvester Participatie B.V.

Het resultaat deelnemingen 2017 in de enkelvoudige jaarrekening van € 3,0 miljoen negatief

(2016: € 0,5 miljoen positief), bestaat derhalve uit de resultaten van de individuele entiteiten die deel

uitmaken van de nevenstructuur van Thuisvester.

Bezoldiging van (ex-)bestuurders en (ex-)commissarissen

Bestuurders

De bezoldiging van de huidige en gewezen bestuurders bestaat uit periodiek betaalde beloningen (zoals

salarissen, doorbetaling bij ziekte en vakantie, sociale premies, kostenvergoedingen en ter beschikking

stelling van een auto), beloningen betaalbaar op termijn (zoals pensioenlasten, jubileumuitkeringen, VUT-

en prepensioenuitkeringen) en uitkeringen bij beëindiging van het dienstverband.

De bezoldiging van de huidige en gewezen bestuurders die in het boekjaar ten laste van de toegelaten

instelling en haar dochter- en groepsmaatschappijen zijn gekomen bedragen € 310.941 (2016: € 300.563)

en is naar individuele bestuurder als volgt gespecificeerd (in euro’s):

Ref. 2017 2016

€ €

Boekjaar

Resultaat deelnemingen - geconsolideerd 61. -122.477 -305.223

Resultaat deelnemingen - enkelvoudig -3.002.799 507.485

-2.880.322 812.708

Het resultaat per B.V. kan als volgt worden weergegeven:

Thuisvester Holding B.V. -67.830 -6.164

Thuisvester Verhuur B.V. -3.368 -2.904

Thuisvester Participatie B.V. -724.741 -667.536

Thuisvester Projectontwikkeling B.V. -1.857.144 1.753.496

Duurzame Energie Molenweer B.V. 2.352 -264.184

VEZO Ontwikkelingscombinatie B.V. -90.893 -180.743

FZVW Ontwikkelingscombinatie B.V. -229.591 -109.458

ZAB B.V. -1.722 -2.310

WonenWerkenWaterman B.V. - 280

Tandem Oosterhout Beheer B.V. -879 -950

Tandem Oosterhout C.V. -28.983 -22.505

Cofier Bouwontwikkeling B.V. - 10.463

-3.002.799 507.485

2017 2016 2017 2016 2017 2016

Periodiek betaalde beloning 149.454 149.345 120.865 111.145 270.319 260.490

Beloning betaalbaar op termijn 20.853 20.725 19.769 19.348 40.622 40.073

Uitkering bij beëindiging dienstverband - - - - - -

Bonusbetaling - - - - - -

Totaal 170.307 170.070 140.634 130.493 310.941 300.563

J.J. Westra P.J.L. Hobbelen Totaal


Commissarissen

De bezoldiging van huidige en gewezen commissarissen die in het boekjaar ten laste van de toegelaten

instelling en haar dochter- en groepsmaatschappijen zijn gekomen bedragen € 79.834 (2016: € 80.405) en

is naar individuele commissaris als volgt gespecificeerd (in euro’s):

Er zijn geen leningen, voorschotten of garanties door Stichting Thuisvester aan bestuurders en

commissarissen verstrekt.

Wet Normering Topinkomens

Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector

(WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op Stichting Thuisvester van

toepassing zijnde regelgeving. Toegelaten instellingen vallen bij algemene maatregel van bestuur onder de

strekking van de WNT. Voor topfunctionarissen van toegelaten instellingen geldt daarnaast een

aanvullende regeling zoals opgenomen in de regeling bezoldigingsmaxima topfunctionarissen toegelaten

instellingen volkshuisvesting. Op grond van de WNT en deze regeling dienen de individuele

inkomensgegevens van topfunctionarissen te worden gerapporteerd.

Het bezoldigingsmaximum in 2017 voor Stichting Thuisvester is € 170.000 (het WNT-maximum voor

woningcorporaties, klasse G). Dit geldt naar rato van de duur en/of omvang van het dienstverband.

Bezoldiging topfunctionarissen

De bezoldiging van directeur-bestuurder Johan Westra (1,0 fte) vloeit voort uit schriftelijke afspraken welke

zijn overeengekomen voor inwerkingtreding van de WNT. Het overgangsrecht is ingegaan op

1 januari 2014. Dit recht geldt tot 1 januari 2021. Over 2017 was de totale beloning van Johan Westra (voor

bezoldigingsklasse G) boven het maximum van de WNT-2 (€ 170.000), maar omdat de beloning van Johan

Westra onder de overgangsregeling valt, leidt dit derhalve niet tot onverschuldigde betaling. De totale

bezoldiging in 2017 betrof € 170.307. Er zijn geen nieuwe arbeidsrechtelijke afspraken gemaakt in 2017.

Voor directeur-bestuurder Pierre Hobbelen (1,0 fte) geldt de WNT-2 norm met een maximum van

€ 170.000 (bezoldigingsklasse G). De totale beloning van Pierre Hobbelen overschrijdt in 2017 de WNT-2

norm niet.

2017 2016 2017 2016 2017 2016

E.M. Groen, voorzitter 19.289 19.289 - - 19.289 19.289

A. Schoonen, vice voorzitter (tot 30 september 2016) - 9.680 - - - 9.680

A.C.M. Goos, lid 12.859 12.859 - - 12.859 12.859

J.H. Willems, lid (tot 1 november 2017) 10.716 12.859 - - 10.716 12.859

B. Heijnsbroek, lid 12.859 12.859 - - 12.859 12.859

G.J. Waterink, lid (vice voorzitter vanaf 1 oktober) 12.859 12.859 - - 12.859 12.859

A.H.A.J. Jansen-van den Tillaart (vanaf 15 februari 2017) 11.252 - - - 11.252 -

79.834 80.405 - - 79.834 80.405

Bezoldiging Adviesvergoeding Totaal


Bezoldiging topfunctionarissen (in euro’s)

Functiegegevens

Aanvang en einde functievervulling in 2017

Omvang dienstverband (in fte)

Gewezen topfunctionaris?

(Fictieve) dienstbetrekking?

Individueel WNT-maximum

Beloning

Belastbare onkostenvergoedingen

Beloningen betaalbaar op termijn

Subtotaal

-/- onverschuldigd betaald bedrag

Totaal bezoldiging

Gegevens 2016


Omvang dienstverband (in fte)

Beloning



Totaal bezoldiging 2016

J.J. Westra P.J.L. Hobbelen

1/1 - 31/12

1,0

nee

ja

bestuurder

1/1 - 31/12

1,0

nee

ja

bestuurder

-

140.634

170.000

149.454

-

20.853

170.307

-

170.000

120.865

-

19.769

140.634

1/1 - 31/12 1/1 - 31/12

1,0 1,0

170.307

170.070 130.493

149.345 111.145

- -

20.725 19.348


Toezichthoudende topfunctionarissen De leden van de Raad van Toezicht ontvingen in 2017 € 12.859 euro per lid. De beloning van de voorzitter bedraagt in 2017 € 19.289 euro. De beloningen van de leden van de Raad van Toezicht en de voorzitter zijn niet gewijzigd ten opzichte van 2016. De beloning van de leden van de Raad van Toezicht valt onder de eigen regels van de Vereniging van Toezichthouders van Woningcorporaties. Daarvoor gelden maximale beloningsbedragen van € 13.090 (voor een lid), resp. € 19.635 (voor de voorzitter). De beloningen bleven derhalve binnen de voor de WNT geldende maxima van de VTW norm in euro’s.

Functiegegevens



Beloning



Subtotaal


Totaal bezoldiging


Gegevens 2016


Beloning




-

12.859

-

1/1 - 31/12

12.859

0

19.289

-

12.859

1/1 - 31/12

17.000

12.859

-

-

12.859

0

-

1/1 - 31/12

19.289

- -

19.289 11.252

- -

- -

- -

19.289 11.252

25.500 14.904

19.289 11.252

1/1 - 31/12 15/2 - 31/12

voorzitter lid

A.C.M. Goos

lid

E.M. Groen A.H.A.J. Jansen-van den Tillaart


Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT

Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen met dienstbetrekking

die in 2017 een bezoldiging boven het individuele WNT-maximum hebben ontvangen. Er zijn in 2017 geen

ontslaguitkeringen betaald aan overige functionarissen die op grond van de WNT dienen te worden

vermeld, of die in eerdere jaren op grond van de WOPT of de WNT vermeld zijn of hadden moeten worden.

Accountantskosten

De ten laste van het boekjaar gebrachte kosten (incl. omzetbelasting) van de externe accountant en de

accountantsorganisatie en het gehele netwerk waartoe deze accountantsorganisatie behoort, zijn als volgt

voor de groep, in euro’s:

Bovenstaande honoraria voor onderzoek van de jaarrekening is gebaseerd op de totale honoraria voor het

onderzoek van de jaarrekening 2017 ongeacht of de werkzaamheden reeds gedurende 2017 zijn verricht.

Functiegegevens



Beloning



Subtotaal


Totaal bezoldiging


Gegevens 2016


Beloning




- - -

12.859 12.859 12.859

12.859 12.859 12.859

- - -

- - -

1/1 - 31/12 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12

- - -

10.716 12.859 12.859

- - -

10.716 12.859 12.859

10.716 12.859 12.859

- - -

1/1 - 1/11 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12

14.159 17.000 17.000

lid lid vice voorzitter

J.H. Willems B. Heijnsbroek G.J. Waterink

2017 EY Overig EY

Onderzoek van de jaarrekening 153.839

Andere controleopdrachten

Adviesdiensten op fiscaal terrein

Andere niet-controlediensten

2016 EY Overig EY

Onderzoek van de jaarrekening 133.023

Andere controleopdrachten

Adviesdiensten op fiscaal terrein

Andere niet-controlediensten


Gebeurtenissen na balansdatum (enkelvoudige jaarrekening) Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum opgenomen in de jaarstukken.


Ondertekening van de jaarrekening

Bestuur

De jaarrekening van Stichting Thuisvester is opgesteld door het bestuur op 20 juni 2018.

ir. J.J. (Johan) Westra P.J.L. (Pierre) Hobbelen MRE MFM

Bestuursvoorzitter Directeur / Bestuurder

Raad van commissarissen

De jaarrekening is vastgesteld door de raad van commissarissen op 20 juni 2018.

E.M. Groen, voorzitter

A.C.M. Goos, lid

B. Heijnsbroek, lid

G.J. Waterink, lid

A.H.A.J. Jansen – van den Tillaart, lid


Overige gegevens

Statutaire regeling betreffende de bestemming van het resultaat

In de statuten van Stichting Thuisvester zijn geen bepalingen opgenomen aangaande de

resultaatbestemming.

DAEB en niet-DAEB openingsbalans

In de Regeling Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting artikel 15 lid 6 is opgenomen dat bij de

jaarrekening over het verslagjaar 2017 de op de eindbalans van dat jaar gebaseerde beginbalansen voor

het jaar 2018 worden gevoegd, waarbij onderscheid wordt aangebracht tussen de activa en passiva die

samenhangen met de werkzaamheden die behoren tot de diensten van algemeen economisch belang en

de overige activa en passiva.


Openingsbalans DAEB per 1 januari 2018

ACTIVA 1 januari 2018

€

VASTE ACTIVA


DAEB vastgoed in exploitatie 1.461.016.665

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 5.743.754

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 28.970.386

Onroerende en roerende zaken ten dienste van exploitatie 5.602.275

1.501.333.080


Latente belastingvordering(en) 10.759.841

netto vermogenswaarde Niet-DAEB 84.017.052

Interne lening 56.280.855

151.057.748

Som der vaste activa 1.652.390.828

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

Overige voorraden 54.082

54.082

Vorderingen

Huurdebiteuren 1.734.053

Overheid 128.952

Overlopende activa 1.768.246

3.631.251

Liquide middelen 11.792.218

Som der vlottende activa 15.477.551

TOTAAL ACTIVA 1.667.868.379


PASSIVA 1 januari 2018

€

EIGEN VERMOGEN

Herwaarderingsreserve 843.317.745

Overige reserve 131.285.278

Resultaat boekjaar 2017 143.798.267

1.118.401.290

VOORZIENINGEN

Voorziening voor onrendabele investeringen en herstructureringen 18.047.662

Voorziening reorganisatiekosten 242.000

Overige voorzieningen 540.507

18.830.169


Schulden/leningen overheid 17.148.099

Schulden/leningen kredietinstellingen 475.686.806

Verplichtingen inzake onroerende zaken VOV 5.623.991

Overige schulden 13.678.555

512.137.451


Schulden aan overheid 345.732

Schulden aan leveranciers 4.456.481

Belastingen en premies sociale verzekeringen 2.470.486

Schulden terzake van pensioenen 90.219

Overlopende passiva 11.136.551

18.499.469

TOTAAL PASSIVA 1.667.868.379


Openingsbalans niet-DAEB per 1 januari 2018

ACTIVA 1 januari 2018

€

VASTE ACTIVA


Niet-DAEB vastgoed in exploitatie 112.701.183

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 42.841.090

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 11.022.451

166.564.724


Deelnemingen in groepsmaatschappijen 977.397

Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen 9.401.124

Latente belastingvordering(en) 75.191

Leningen u/g 494.840

10.948.552

Som der vaste activa 177.513.276

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

Vastgoed bestemd voor de verkoop 1.366.112

1.366.112

Vorderingen

Huurdebiteuren 11.399

Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen 1.272.346

Overige vorderingen 14.463

1.298.208

Liquide middelen 2.500.000

Som der vlottende activa 5.164.320

TOTAAL ACTIVA 182.677.596


PASSIVA 1 januari 2018

€

EIGEN VERMOGEN

Herwaarderingsreserve 62.790.408

Overige reserve 11.470.592

Resultaat boekjaar 2017 9.756.052

84.017.052

VOORZIENINGEN

Voorziening voor onrendabele investeringen en herstructureringen -

Voorziening voor latente belastingverplichtingen -

-


Verplichtingen inzake onroerende zaken VOV 42.193.799

Interne lening 56.280.855

98.474.654


Overlopende passiva 185.890

185.890

TOTAAL PASSIVA 182.677.596


Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van toezicht van Stichting Thuisvester

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Stichting Thuisvester te Oosterhout gecontroleerd. Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Thuisvester op 31 december 2017 en van het resultaat over 2017 in overeenstemming met artikel 35 lid 1 en 2 van de Woningwet, artikel 30 en 31 van het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting 2015, artikel 14 en 15 van de Regeling Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting 2015, de bepalingen van en krachtens de Wet normering topinkomens (WNT) en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. De jaarrekening bestaat uit:

de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2017;

de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2017;

de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en rubriek A van het accountantsprotocol zoals opgenomen in bijlage 4 bij de Regeling Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting 2015 vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Wij zijn onafhankelijk van Stichting Thuisvester zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties, de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Benadrukking van de waarderingsgrondslag van een deel van het vastgoed in exploitatie Wij vestigen de aandacht op de grondslagen voor balanswaardering op pagina 44 van de jaarrekening, waarin staat beschreven dat Stichting Thuisvester een deel van haar vastgoed in exploitatie op grond van artikel 35 lid 2 van de Woningwet in overeenstemming met bijlage 2 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 in het huidige en het voorgaande boekjaar waardeert tegen actuele waarde onder toepassing van de basisversie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde. Ons oordeel is niet aangepast als gevolg van deze aangelegenheid.

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:

bestuursverslag;

overige gegevens. Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:

met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat;

alle informatie bevat die op grond van artikel 35 en 36 van de Woningwet is vereist. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten uit rubriek A van het accountantsprotocol zoals opgenomen in bijlage 4 bij de Regeling toegelaten Instellingen volkshuisvesting 2015 en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met artikel 35 en 36 van de Woningwet.


Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening Verantwoordelijkheden van het bestuur en de raad van toezicht voor de jaarrekening Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met artikel 35 lid 1 en 2 van de Woningwet, artikel 30 en 31 van het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting 2015, artikel 14 en 15 van de Regeling Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting 2015, de bepalingen van en krachtens de WNT en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. In dit kader is het bestuur tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de toegelaten instelling in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd artikel 35 van de Woningwet moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de toegelaten instelling te liquideren of de activiteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de toegelaten instelling haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De raad van toezicht is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de toegelaten instelling. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, rubriek A van het accountantsprotocol zoals opgenomen in bijlage 4 bij de Regeling toegelaten Instellingen volkshuisvesting 2015, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit:

het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing;

het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de toegelaten instelling;

het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan;

het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de toegelaten instelling haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een toegelaten instelling haar continuïteit niet langer kan handhaven;

het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen;

het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang bepaald van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen. Bepalend hierbij zijn de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de volledige financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was.


Wij communiceren met de raad van toezicht onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Arnhem, 20 juni 2018 Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. W. van Olst RA

Welkom - Thuisvester - Presteren met processen · 2018-06-27 · Visitatie en imago-onderzoek We...

Documents

Transcript of Welkom - Thuisvester - Presteren met processen · 2018-06-27 · Visitatie en imago-onderzoek We...