i

ANW PO Weersverandering A

nnggeelliiqquuee Reeiinnddeerrss Liinnddaa Heennddrriikksseenn Baass dee Joonngg V4D Schuls

ii

Inhoudsopgave

Titelpagina i Inhoudsopgave ii Inleiding 3 Voorwoord 3

D E E L V R A A G 1 Temperatuur 4

D E E L V R A A G 2 Zonneschijn 5

D E E L V R A A G 3 Neerslag 6

D E E L V R A A G 4 Wind 7

D E E L V R A A G 5 Gevolgen van veranderingen 8

D E E L V R A A G 6 Enquête 14 Conclusie 16 Logboeken 17 Nawoord 18 Geraadpleegde bronnen 19

3

Inleiding In dit PO onderzoeken wij of er een verandering is opgetreden in het weer in de afgelopen 10 jaar in Nederland. Wij passen de volgende methode toe: we onderzoeken elk element van het weer - Temperatuur

- Neerslag - Zonneschijn - Wind, om een verandering in de afgelopen 10 jaar te ontdekken.

Uit die gegevens kun je al enkele conclusies trekken. Vervolgens gaan we kijken wat de gevolgen van deze veranderingen zijn. En of die ook van toepassing zijn op Nederland. Zowel positief als negatief. Daarna volgt de enquête, om te kijken wat verschillende mensen weten van het weer. Tenslotte trekken we conclusies uit onze vondsten, die we ook hebben uitgewerkt in een fraaie Powerpoint presentatie.

Voorwoord Wij hebben dit onderwerp gekozen, omdat het ons alledrie uiterst interessant lijkt, te bekijken of het weer in de afgelopen 10 jaar is veranderd. Om te kijken of er echt zo veel veranderingen zijn opgetreden, of dat het niet veel afwijkt van de eerdere stijgingen in temperatuur. Ook hoe het met de neerslag zit, is 10 jaar lang genoeg om te meten? Of zie je pas verandering na enkele decennia? Wij willen even Evert Schuls bedanken, omdat die ons verder heeft geholpen op de momenten dat wij vastzaten of twijfelden. Ook willen wij de computer bedanken, dat hij niet gecrasht is en geen kuren heeft gehad. Verder moeten wij Heye Vrielink bedanken voor het uitlenen van haar fiets, zodat Angelique en Bas vingerverf voor de achtergrond van de Powerpoint presentatie konden halen. Ook willen wij Lorenzo de Leeuw bedanken voor het beschikbaar stellen van zijn digitale camera zodat wij de tekening voor de Powerpoint presentatie konden digitaliseren. Deze tekening is overigens ook in geknipte stukjes te zien op de achtergrond op iedere bladzijde van de praktische opdracht (hopelijk goed zichtbaar maar niet storend). Wij wensen U veel plezier bij het lezen van dit PO. -Angelique Reinders, Linda Hendriksen en Bas de Jong

Temperatuur

4

0

2

4

6

8

10

12

Temperatuur in graden Celcius

1995-2005

Jaarlijkse temperatuur

Jaarlijkse temperatuur

Jaarlijkse temperatuur 10,4 8,6 10,3 10,4 10,9 10,9 10,4 10,8 10,3 10,3 10,7

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1 Hierboven zie je de gemiddelde jaarlijkse temperatuur van de afgelopen 10 jaar. Het gemiddelde stijgt. Waar in 1995 de gemiddelde temperatuur nog 9,3 °C was, is het gemiddelde in 2005 al gestegen met een halve graad naar 9,8 °C. Als dat zo doorgaat, stijgt de temperatuur in 100 jaar met 5 graden. Natuurlijk is dit niet reëel, omdat het dan ten tijde van Christus -90 °C zou moeten zijn geweest.

2 In het diagram is te zien dat de veranderingen van de laatste decennium niet continu zijn, maar dat het een samenhang van toevalligheden en erge stijgingen is.

1 Grafiek gemaakt aan de hand van de gegevens van het KNMI. De verandering van de gemiddelde temperatuur is in de tekst vermeld. 2 Uit de presentatie van dr. Boxel; Gemiddelde temperatuur op aarde vanaf 1880

Zonneschijn

5

3

0

500

1000

1500

2000

2500

Aantal uur zonneschijn

1995-2005

Jaarlijkse zonneschijn

Jaarlijkse zonneschijn

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Jaarlijkse zonneschijn 18141607169313541720151516231688202216231789

Hierboven kan je zien dat ook het aantal zonuren is gestegen in de afgelopen decennia. In 1995 was het normale gemiddelde 1477 uur. In 2005 is dit al 1524 uur. In 10 jaar stijgt het gemiddelde aantal zonuren, waarmee vergeleken wordt, zelfs al 47 uren. 47 uur, dat is 2 volle dagen zon meer. Dit verspreiden, is, als je van hele dagen zon uitgaat, ongeveer een halve week meer zon. Als dit ook in 100 jaar gebeurt, komen er 5 weken meer zon bij. Ook dit stijgt dan héél snel. Het klimaat zal hier dan snel veranderen.

3 Jaarlijkse zonneschijn van 1995-2005; Bron: KNMI

Neerslag

6

4

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

Neerslag (mm)

1995-2005

Gemiddelde neerslag

Gemiddelde neerslag

Gemiddelde neerslag 730 576 744 1240 902 932 1039 924 613 859 873

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

In 1995 was de normale, gemiddelde neerslag 803 mm. Deze bedroeg in 2005 minder, namelijk 793 mm. Dus is de jaarlijkse neerslag in de afgelopen 10 jaar gedaald. In de afbeelding hieronder kun je zien dat in Nederland wel steeds meer neerslag valt de afgelopen eeuw. De neerslag concentreert zich ook op een aantal plaatsen, die logisch zijn als je erover nadenkt. Op de Veluwe valt meer neerslag vanwege de zandgronden waarvan warme lucht opstijgt, waardoor je stijgingsregens krijgt. Opvallend is dat er in de Randstad ook veel meer regen valt. Ook een gevolg van stijgingsregens, maar nu door uitlaatgassen van auto’s en fabrieken die daar staan.

5

4 Jaarlijkse Neerslag 1995-2005; Bron KNMI 5 Plaats waar de neerslag valt. 1921-2000 verdeeld in 3 diagrammen. Bron: presentatie dr. Boxel

7

Wind De windrichting kan effect hebben op het weer. In het algemeen kun je zeggen dat een oostenwind betekend dat er warme en droge lucht wordt aangevoerd (in het oosten ligt immers eindeloos veel land, waardoor de wind die uit het oosten komt over het algemeen droog en warm is). Uit het westen komt de koelere zeelucht, vaak ook met regen (op de zee wordt immers water verdampt, dat door de lucht wordt meegevoerd naar het land). Daarom is het goed om ook te kijken naar de verandering van windrichting in Nederland. De wind heeft ten eerste een grote invloed op de temperatuur. Het zorgt ervoor dat het goed gemengd wordt, niet ver boven in de lucht, maar waar het er toe doet, vlakbij het aardoppervlak. Hierdoor wordt de warmte, die overdag door de zonnestraling aan het aardoppervlak is afgestaan, makkelijker afgevoerd. Echter, in de nacht, als het aardoppervlak is afgekoeld door de uitstraling, wordt er door de wind van de lucht naar het aardoppervlak warmte toegevoerd. De wind is dus een systeem voor een gelijkmatige temperatuurverdeling. Daarnaast heeft de wind ditzelfde effect op het vocht. Hierdoor verspreidt het zich over een dikkere laag. Als er geen wind is, koelt de lucht dus sterk af en blijft bij het aardoppervlak de vochtconcentratie hoog. Hierdoor krijg je dus snel dauwvorming, en, als de wind niet helemaal neerstrijkt, ook mist. De gegevens over windkracht en windrichting zijn erg gering. Waarschijnlijk is er geen verandering opgetreden bij de wind. Dit is op zich ook wel vrij logisch; het broeikaseffect bijvoorbeeld beïnvloedt de wind niet. Wij kunnen hieruit dus geen verandering constateren.

8

Gevolgen Nu we de gegevens overzichtelijk hebben opgesteld, kunnen we gaan bekijken wat voor gevolgen dit heeft voor allerlei systemen in Nederland. Aantasting van ecosystemen Een ecosysteem bestaat uit alle organismen op bijvoorbeeld de aarde over kleinere delen; een woestijn, een zee of een regenwoud. Doordat het warmer wordt veranderen de ecosystemen als het ware, dieren kunnen niet meer tegen de leefomgeving. Dit kan komen door de hitte of omdat er minder eten te vinden is. Want ook planten moeten er aan geloven. Doordat de grond/aarde uitdroogt kunnen planten minder water opnemen uit de grond, en de planten zullen uitdrogen. Het uitdrogen van planten kan weer een extra effect geven, bosbranden kunnen zo makkelijker ontstaan. Het kan zelfs zo erg worden dat er een woestijn wordt gevormd in Nederland! Dit zal niet zo heel snel gebeuren, eerder in Spanje, Portugal of Frankrijk. Daar zijn al veel vaker bosbranden en het is er natuurlijk over het gehele jaar warmer dan in Nederland. Wij zullen eerder overstromingen krijgen dan bijvoorbeeld Spanje, waardoor de droogte minder zal zijn. Wat wel een nadeel daarvan is, is dat als Nederland meerdere keren zal overstromen, de grond verzilt raakt, waardoor de grond helemaal vol met zout zit waardoor het niet langer vruchtbaar is. Zeespiegelstijging De verwachte verhoging van ongeveer 0,5 meter tot het jaar 2100, zal ingrijpende gevolgen hebben. Ten eerste zal het leiden tot een verstrekte erosie aan de kust. Deze zal landinwaarts gaan, en hierbij zal land met daarop gebouwde eigendommen verdwijnen. Modderbanken en wadden zullen verloren gaan, landinwaarts verschuiven en/of dieper onder water komen te staan. Hierdoor zal hun functie als broedplaats van vissen, schelpdieren en vogels worden aangetast. De waterdiepte in delta’s en benedenrivieren zal toenemen. Hiervan kan het verder binnendringen van zout water het gevolg zijn. We zullen dan de inlaatwerken voor irrigatie- en drinkwater moeten verplaatsen. Wij, als Nederland, houden sommige gebieden droog. De kosten hierin zullen aanzienlijk stijgen: waar het drainagewater nu nog eenvoudig en langs een natuurlijke weg kan worden weggevoerd, wordt het nu noodzakelijk om te pompen. Nieuwe gemalen zullen hierom moeten worden gebouwd, de oude moeten worden vervangen. De kans op overstromingen zal dus erg toenemen. Niet alleen de hoogte van stormvloeden zal toenemen, maar ook de kans dat ze zullen voorkomen. Om de goede bescherming van nu te blijven voortzetten, zullen kostbare en uitgebreide werken nodig zijn (dijkverzwaring, aanleg van bekkens voor opslag overige water, etc).

Meer kans op ziektes doordat het warmer wordt, bijv malaria Virussen vinden een temperatuur van 34°C totaal niet prettig. Bij zo’n hoge temperatuur worden ze minder actief, of verdwijnen ze volledig. Ziekteverwekkers kunnen over het algemeen niet goed tegen hogere temperaturen. Integendeel, ze kunnen er juist erg slecht tegen. Maar daarentegen heb je meer kans op legionella als het warm is. Deze bacterie is, tot het moment dat zij zich heeft kunnen vermenigvuldigen, geen probleem. Maar wel als deze vermenigvuldigt is. Dit gebeurt vooral in water met een temperatuur tussen de 25 en 45°C. Als de temperatuur in de lucht stijgt, stijgt de temperatuur van het water ook. Hierbij kan deze temperatuur (vaker) bereikt worden, en kan die ziekte dus ook hier veelvuldig voorkomen. Bij warm weer bederft voedsel veel sneller dan normaal. Ook kunnen vliegen zich bij warm weer sneller vermenigvuldigen. De hygiëne is dus met warm weer erg belangrijk. Wanneer je bedorven voedsel eet, kan je verschillende klachten krijgen. Met warm weer is er voornamelijk last van buikgriep. Dit ontstaat meestal ten gevolg van het eten en drinken van verontreinigd voedsel en water. Deze maagdarmstoornis kan daar het gevolg van zijn. Ook komt er meer uitdroging voor. Omdat je meer zweet bij warm weer, en daardoor meer vocht verliest, moet je ook meer drinken. Ook als je geen dorst hebt. Dit werkt tegen de natuur in en gaat daarom nogal eens fout. Maar het is ook weer niet goed als je te snel te koude dranken achter elkaar drinkt. Dit kan leiden tot maag- of darmkrampen. Het langdurig in de zon zijn is ook niet goed. Met warmer weer zal je meer zon hebben. Hierbij zal het percentage van mensen die een zonnesteek hebben, stijgen. Zonlicht en bepaalde medicijnen verdragen elkaar niet. Ook hier moet dus door de mensen die aan medicijnen zijn, erg op gelet worden. De gevallen van flauwvallen en bewusteloosheid zullen ook stijgen. Met warmte hebben veel mensen vochttekort, en geen zin in eten. Hierdoor zullen er meer onderuit gaan. En daarnaast is er met warm weer ook nog een insectenoverlast. Er zijn meer bijen en wespen in de zomer, en een steek van een deze beesten kan voor sommige mensen fatale gevolgen hebben. Meer exoten in Nederland Exoot is een dier of plant dat oorspronkelijk niet uit Nederland komt, en die door toe doen van de mens in Nederland (of een ander land) gekomen is. Dit kan direct gebeurt zijn, bijvoorbeeld door een dier ook in Nederland in te voeren omdat het beestje een mooie vacht heeft. Maar ook indirect, door het meenemen (zonder dit te weten) van een dier of plant uit een ander land (werelddeel). Fig. 1: De Muskusrat Hieronder staan drie grafieken, waar duidelijk in te zien is dat het aantal exoten in Nederland de laatste jaren enorm is gestegen. Zowel bij gewervelde dieren als weekdieren en kreeftachtige dieren. Dit heeft grote gevolgen, een heel bekend voorbeeld is de muskusrat. Hij komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika, maar heeft nu in bijna heel Europa (en ook Rusland) een nieuw huis gevonden. De muskusrat kan goed zwemmen en graven, wat een groot gevaar is voor de dijken hier in Nederland die door

9

toedoen van de muskusrat kunnen instorten. De muskusrat heeft ook geen natuurlijke vijanden, wat het makkelijker maakt om zich uit te breiden.

0

10

20

30

40

50

60

Aantal verschillende

soorten

10

6

1500-1900

1911-1920

1931-1940

1951-1960

1971-1980

1990-2000

Jaren

Gewervelde dieren

Reeks1

05

1015202530354045

Aantal verschillende

soorten

7

1500-1900

1911-1920

1931-1940

1951-1960

1971-1980

1990-2000

Jaren

Weekdieren

Reeks1

8

05

101520253035

Aantal verschillende

soorten

1500-1900

1911-1920

1931-1940

1951-1960

1971-1980

1990-2000

Jaren

Kreeftachtige dieren

Reeks1

6 Aantal verschillende soorten gewervelde dieren per decennia. Bron: CBS 7 Aantal verschillende soorten weekdieren per decennia. Bron:CBS 8 Aantal verschillende soorten kreeftachtige dieren per decennia. Bron: CBS

Toename extreme weersomstandigheden Orkanen in Nederland Een gevolg van het veranderende weer kan zijn dat we te maken krijgen met extreme weersomstandigheden. Je kunt dan denken aan bijvoorbeeld orkanen in Nederland. Dit klinkt heel onwerkelijk, vooral als je je bedenkt dat het zeewater 26°C (of hoger) moet zijn, voordat er een orkaan kan ontstaan boven de Noordzee. Op dit moment is de Noordzee in de zomer gemiddeld 17°C, dus dat is nog ruim onder de 26°C. Maar zou het mogelijk zijn dat door de stijgende temperatuur in Nederland de zee ook warmer word? Natuurlijk warmt de zee op, maar lang niet zo snel als het land. Daarom is de zee in het begin van de zomer ook nog zo koud. Maar aan het eind van de zomer daarentegen is de zee warmer dan je soms verwacht, omdat de zee de warmte ook langer vasthoudt. Maar doordat er zoveel energie nodig is bij het verwarmen van water is het onwaarschijnlijk dat we door een stijging van de gemiddelde temperatuur tot ongeveer een 0,5 graad, een hogere zeetemperatuur krijgen, zeker niet een zeetemperatuur die 9°C stijgt. Meer en hevigere zware onweersbuien Een ander gevolg van de verandering van het weer kan zijn dat we te maken krijgen met meer zware onweersbuien. Op dit moment hebben we in Nederland vaak lichte onweer met enkel een paar flitsen, maar nooit met zulke spectaculaire bliksemschichten als men ziet op foto’s uit bijvoorbeeld een onweersbui uit eenorkaan of cycloon

Fig. 2: Zwaar onweer op komst bij Maastricht

in Amerika of Azië. Maar hoe ontstaat zwaar onweer nu? Vaak is zwaar onweer een samenloop van verschijnselen. Die verschijnselen zijn onder andere: - Temperatuurverschillen - Vochtige lucht - Sterke wind - Straalstroom Ook het tijdstip waarop het onweer plaatsvindt is van belang voor de sterkte van de bui. In de zomer is de kans vooral groot op zwaar onweer in de avond en nacht. De temperatuurverschillen zijn vaak zo groot, dat in een onweersbui de temperatuur 10°C tot 15°C zakt. De zeer sterke wind (met snelheden van 100 tot 150 km per uur) komen soms al 10 km voor de eigenlijke onweersbui aan, maar is ook bij de wolk zelf aanwezig. De straalstroom is een zeer krachtige wind hoog in de atmosfeer, die de onweerbui nog heviger kan maken. Afname ozonlaag Iedereen weet dat de ozonlaag is geslonken in de jaren ’90 doordat men niet wist wat voor catastrofale gevolgen CFK’s op de ozonlaag had. Die CFK’s zaten in spuitbussen van verf, haarlak, et cetera. Tegenwoordig zijn de CFK’s uit de spuitbussen verdwenen, maar de effecten blijven zichtbaar: de ozonlaag is boven Antarctica sterk afgenomen, en in Australië en Nieuw Zeeland heeft men daar dagelijks last van. De ozonlaag groeit ook niet zomaar aan, omdat de vorming van O3 niet heel snel gaat, alleen door een lichtflits van bijvoorbeeld een kopieerapparaat of een bliksemflits. Men neemt aan dat ergens rond het jaar 2150 de ozonlaag weer hersteld zal zijn in zijn originele staat – mits wij de laag niet opnieuw vernielen. Maar door een stijging van de temperatuur neemt de ozonlaag niet af, omdat de temperatuur zelf vrijwel geen effect heeft op het proces van ozonafbraak.

11

9 Het ozon probleem is overigens niet alleen op de Zuidpool aanwezig, maar zoals je kunt zien ook op de Noordpool, en opvallend genoeg ook boven Groot Britannië en Nederland. Dat betekend dat wij (in mindere mate) ook meer UV-straling ontvangen, wat gevolgen heeft voor het ecosysteem (het DNA van planten en dieren wordt beschadigd door UV-straling). Positieve effecten Er zijn ook positieve effect aan de verandering van het weer en het klimaat. Zo is het groeiseizoen door de stijging van de temperatuur nu 3 weken langer dan 50 jaar geleden. Dit is te zien in het diagram hiernaast. Maar voor het groeien van gewassen is ook genoeg neerslag nodig. Daar is in Nederland gelukkig niet vaak te weinig van, maar de hogere temperatuur bevordert de stijging van de temperatuur. Doordat ook de neerslag is toegenomen in de afgelopen eeuw, word dit weer gecompenseerd. Meer regen kan ook voor wateroverlast zorgen wat de gewassengroei niet goed doet. Ook moet je je bedenken dat de verdeling van de neerslag niet altijd gelijk hoeft te zijn, zodat we te maken krijgen met drogere zomers, waar de landbouwbedrijven op moeten inspelen met irrigatie. 10

9 Dikte van de Ozon laag in 1984 en 1997 Bron: Wikipedia NL 10 Diagram ‘Lengte Groeiseizoenen’ overgenomen uit het rapport van prof. Van Egmond: Effecten van klimaatverandering

12

Wijn verbouwen in Nederland Door de stijging van de temperatuur kan Nederland straks ook beter geschikt zijn voor het verbouwen van wijn. Natuurlijk zijn er een aantal dingen nodig, voordat je wijn kunt verbouwen. De grond moet geschikt zijn, de temperatuur moet hoog genoeg zijn, en er moet niet te veel en niet te weinig neerslag vallen. Maar het voert hier te ver door om het weers- en klimaat beeld van 2 verschillende gebieden te vergelijken. Op dit moment worden er wel al druiven voor wijn verbouwd in Nederland, op zeer kleine schaal. Vaak zijn de landerijen kleiner dan 1 hectare. Dit zet geen zoden aan de dijk en daarom zijn zulke wijngaarden ook niet aantrekkelijk voor grote bedrijven om wijn af te nemen. Willen we echt iets positiefs van de wijnbouw maken, dan moeten we op grotere schaal opereren. Maar aangezien de weersomstandigheden in Nederland veel minder ideaal zijn dan bijvoorbeeld in Duitsland of België lukt dat niet, tenzij het weer zo veranderd dat de omstandigheden al een stuk idealer zijn.

11 Fig. 3: Wijngaard

11 Foto van Wijngaard Elkandre in Limburg

13

Enquête Vraag 1 Hoe was de temperatuur in de maand april ten opzichte van het gemiddelde? 0 Hoger »juiste antwoord 0 Gelijk 0 Lager Vraag 2 Hoeveel graden is de gemiddelde temperatuur gestegen in de afgelopen 10 jaar? 0 0 graden 0 0,5 graden »juiste antwoord 0 1,0 graden 0 1,5 graden Vraag 3 Zijn de gevolgen van de weersveranderingen over het algemeen positief of negatief? 0 Positief 0 Positief gelijk aan negatief 0 Negatief »juiste antwoord, alhoewel er ook positieve gevolgen zijn.

esultaten Hieronder staan de resultaten van onze enquête, weergegeven op het percentage dat op een bepaalde vraag een antwoord heeft gegeven. We hebben de enquêtes uitgedeeld over een gemengd publiek, van 13 tot 63 jaar oud, vaak met een hogere opleiding. (In het geval van <17 waren de geënquêteerden vaak nog bezig met de opleiding. Opvallend is dat toch nog ongeveer de helft van de mensen (waarschijnlijk) gevoelsmatig geantwoord heeft dat April kouder is (vraag 1). Wij hebben deze vraag gesteld omdat we verwachtten dat veel mensen dit zouden invullen, doordat mensen vaak de slechte dingen beter onthouden dan de goede. Vraag 2 hebben we gesteld om te kijken of de mensen een idee hebben hoe het is gesteld met de stijging van de temperatuur. De meeste mensen hebben dit toch aardig goed in het hoofd, te zien aan de 37,5% die het antwoord goed had. Vraag drie was min of meer een vraag naar de mening, maar de meeste mensen beseffen wel dat de stijging van de temperatuur (vooral) een negatief effect heeft.

12

0

10

20

30

40

50

Percentage (%)

Antwoorden (a, b, c)

Vraag 1

Reeks1

Reeks1 42,5 17,5 40

1a 1b 1c

14

0

10

20

30

40

50

Percentage (%)

Antwoorden (a, b, c, d)

Vraag 2

Reeks1

Reeks1 2,5 37,5 42,5 17,5

2a 2b 2c 2d

12 Diagrammen volgen uit eigen onderzoek

15

12

0

10

20

30

40

50

60

70

Percentage (%)

Antwoorden (a, b, c)

Vraag 3

Reeks1

Reeks1 12,5 22,5 65

3a 3b 3c

De enquête is expres kort en krachtig gehouden, omdat we wilden dat de mensen vooral de vragen een beetje op het gevoel beantwoorden. Dit laat zien, dat het gevoel dat het weer verandert is, ook subjectief is.

16

Conclusie

Bij de temperatuur zijn duidelijke veranderingen opgetreden. In de afgelopen 10 jaar is de gemiddelde temperatuur met een halve graad gestegen. Als je de gemiddelde temperatuur over een langere periode bekijkt zijn de afgelopen jaren een echte uitzondering, een “wilde schommeling.” Tegelijkertijd kan dit ook betekenen dat er degelijk een verandering op komst is in het weer. Ook het aantal zonuren is gestegen, met 47 uur in 10 jaar. Ook dit is een behoorlijk extreme verandering. Over 100 jaar zou er dan al 470 uur bij komen als het lineair zou zijn. Dat is natuurlijk wel erg veel, waardoor het nog warmer wordt op aarde. Waarschijnlijk is die grafiek dan ook niet lineair, maar zal die in de loop van de tijd minder snel stijgen. De neerslag is in het afgelopen decennium gedaald, maar als je naar de afgelopen eeuw kijkt is er wel degelijk een stijging in neerslag te zien. Zo blijkt maar weer dat als je naar 10 jaar kijkt het gewoon kan samenhangen met toevalligheden. Over verandering in windkracht en windrichting was erg weinig te vinden, we kunnen daar niet uit opmaken of daar verandering in is opgetreden. Wel is zeker dat de wind grote invloed heeft op het weer. Zie alleen al de werkingen als systeem. Er zijn vele gevolgen, de meeste negatief: zeespiegelstijging, waardoor Nederland voor een deel onder water kan komen te staan, dat er meer exoten komen in Nederland, die bijvoorbeeld de oogst verpesten. Maar er zijn ook wel positieve gevolgen, bijvoorbeeld dat we in Nederland over een tijdje misschien echt druiven voor wijn kunnen produceren (wat nu wel erg minimaal is) en ook andere planten zouden dan gewoon buiten kunnen worden verbouwd in plaats van in een kas. Dit scheelt ook in energieverbruik voor de lampen in de kassen, en verminderd de lichtvervuiling ’s avonds. Uit de enquête blijkt dat de meeste mensen wel aardig op de hoogte zijn over de maand april (al komt dit misschien door de maand mei) en over de gevolgen van de weersveranderingen. Over de temperatuur waren ze het niet eens, de meeste dachten hier dat de gemiddelde temperatuur in de afgelopen 10 jaar met 1 graad was gestegen. Wat wel erg veel is! De enquête laat ook zien dat het idee van klimaatverandering en weersverandering bij de mensen ook een beetje subjectief is, doordat je het weer soms anders ervaart dan dat het werkelijk is (denk aan harde wind in de winter waardoor het voor je gevoel wel 10°C kouder is, dan dat het werkelijk is). We hebben geconcludeerd dat er wel degelijk grote veranderingen in het weer zijn opgetreden in het afgelopen decennium in Nederland, en dat de meeste mensen dat niet helemaal doorhebben.

17

Logboeken Logboek van: Bas Week Activiteit SLU

16 onderwerp gezocht, titel gecreëerd, hoofd- en deelvragen gemaakt 2,517 Grafieken gemaakt en betrouwbare bronnen gezocht 2,518 VAKANTIE 019 deelvraag 3 gemaakt, logboek bijwerken 320 Vragen voor de enquête bedacht 2,521 achtergrond ppt, enquêtes afgenomen (deelvraag 6) 4,522 deelvraag 5, layout, achtergrond van het PO bewerkt 5

20Logboek van:Linda Week Activiteit SLU

16 onderwerp gezocht, titel gecreëerd, hoofd- en deelvragen gemaakt 2,5

17 informatie gezocht via google.nl met trefwoord: jaarlijkse zonneschijn. Grafiek gemaakt; zonneschijn 2,5

18 VAKANTIE 019 deelvraag 2 gemaakt, logboek bij gewerkt 3,520 deelvraag 4 gemaakt 3,521 deelvraag 5 (ecosystemen en exoten) en deelvraag 6 (enquête) 4,522 inleiding + voorwoord + conclusie 3,5

20Logboek van: Angelique Week SLU

16 onderwerp gezocht, titel gecreëerd, hoofd- en deelvragen gemaakt 2,517 Grafieken gemaakt en betrouwbare bronnen gezocht 2,518 VAKANTIE 019 deelvraag 1 gemaakt, logboek bijwerken 320 de gevolgen zeespiegelstijging en ziektes uitgezocht en uitgewerkt 321 enquête gemaakt met partners en gehouden 422 nawoord gemaakt, PowerPoint gemaakt, logboek volledig uitgewerkt 5

20

18

Nawoord Dit was ons PO over de weersveranderingen. We vonden het wel leuk om te doen, en hebben er erg veel van geleerd. Zo kregen we de feiten eens onder onze neus geschoven en zagen we hoeveel het weer op zich veranderd is. We hadden bewust de afgelopen 10 jaar gekozen, omdat we in die 10 jaar allemaal leefden en er nog wel herinneringen aan hadden. Zo hebben wij zelf het idee dat er minder sneeuw valt dan er toentertijd viel. Maar als je gaat nadenken, weet je het eigenlijk ook niet meer. Met dit onderzoek hebben we de feiten gezien, hoe erg de veranderingen zijn. Als dit zo doorgaat, verandert Nederland nogal! De gevolgen zijn ook niet al te best. Bij onze enquête hebben we wel vaker de woorden “ooh positief! Want dan wordt het hier tenminste lekker warm!” gehoord. De mensen zien de negatieve gevolgen niet zo erg in. De meeste mensen wisten wel dat het negatieve gevolgen zou hebben, maar wát voor gevolgen, daar hadden ze vaak geen idee van. We hebben hierdoor dus een heel andere kijk gekregen op het weer. En we zien de veranderingen in, met de gevolgen van dien. We hebben dus weer heel wat meer kennis gekregen.

19

Geraadpleegde Bronnen

I nternetbronnen

Tevens de gebruikte afbeeldingen en diagrammen http://www.knmi.nl/kd/maand_en_seizoensoverzichten/index.html http://home.tiscali.nl/nentjes/Wind/F-kracht.htm http://www.keesfloor.nl/elmar/5wind/5wind.htm http://nl.wikipedia.org/wiki/Categorie:Klimatologie http://www.klimaatportaal.nl/klimaatverandering/index.htm http://www.xs4all.nl/~ritanila/ouderen_en_de_zomer.html http://www.kinderinfo.nl/artikelen/artikel.asp?ArticleID=302 http://www.adviesallergie.nl/virussen.html http://www.minvws.nl/zoeken/vragen/legionella/ http://www.mnp.nl/mnc/i-nl-1375.html http://nl.wikipedia.org/wiki/Orkaan http://www.mumm.ac.be/NL/NorthSea/facts.php http://www.weerstation-kollumerzwaag.nl/forum.htm http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:Rolling-thunder-cloud.jpg http://nl.wikipedia.org/wiki/Onweer http://www.knmi.nl/VinkCMS/explained_subject_detail.jsp?id=2705 http://www.onweer-online.nl/ http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:Ozonlaag1.jpg http://nl.wikipedia.org/wiki/Ozonlaag http://nl.wikipedia.org/wiki/Ozon_%28zuurstof%29 http://images.google.nl/images?q=muskusrat&svnum=10&hl=nl&lr=&start=20&sa=N http://www.kennislink.nl/web/show?id=107948 http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_wijngoederen_in_Nederland http://www.elkandre.nl/ http://www.deviantart.com/ Rapporten van professoren http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/773001034.pdf http://reports.eea.eu.int/92-828-3351-8/nl/2nl.pdf http://remote.science.uva.nl/~jboxel/mastercourse/Broeikas_03.ppt http://www.tno.nl/bouw_en_ondergrond/ruimtelijke_kwaliteit/economie_en_ruimte/stedelijke_en_regionale_i/ruimte,_water_en_ondergro/studie_voor_ipo_op_het_ge/ipo_ruimte_voor_water/RP_014_IPO_Ruimte_voor_Water.pdf http://www.droogtestudie.nl/bestanden%20fase1/7.pdf Encyclopedie Microsoft Encarta encyclopedie