14 | wandelsportmagazine september 2013

Begin te praten over bergwandelen in Nederland en al snel klinkt

de lach. ‘Nederland heeft geen bergen, Nederland heeft heuvels.’ En

zo is het. Toch zijn er heuvels in ons land met flinke stijgingspercen-

tages die zorgen voor pittige wandelingen en fraaie vergezichten.

‘Bergwandelen kan niet in ons land. Wel zijn de heuvels uitstekend

om je conditie op te bouwen.’

Salland, het Vechtdal, de Utrechtse Heuvelrug, de Lochemse Berg, de Veluwe, het Heuvelland, Nijmegen en omgeving, de duinenstrook langs onze kust, het zijn letterlijk hoogtepunten in ons vlakke land. Routes in die regio’s worden veel bewandeld vanwege de afwisseling en ver-gezichten. Wandelevenementen maken graag gebruik van de hoogteverschillen, omdat ze de wandelaar meer beleving bieden. En om de sportieve prestatie te benadrukken. Want stij-gen en dalen is simpelweg inspannender dan wandelen door een geheel vlak landschap.

Het mogen dan geen bergen zijn, in de Limburgse heuvels werk je wel hard aan je conditie.

‘Bergwandelen’ in Nederland

BergWandelen

wandelsportmagazine september 2013 | 15

BeRghutEchte ervaring opdoen met bergwande-len kan niet in ons land. Ook de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV) wijkt uit naar haar eigen berghut in de Ardennen. Daar organiseert de sportkoepel tal van cursussen en workshops ter voorbereiding van het echte bergwandelen. Cursussen en rei-zen worden ook verder weg in de echte bergen van onder meer de Alpenlanden aangeboden. In eigen land gaat het vaak om klimactivitei-ten bij kunstmatige klimmuren of theoretische

Eén diepte- en veel hoogtepunten

Nederlandse ‘bergen’les pays Bas, the netherlands, de ‘lage landen’, die niederlande. nederland staat over de hele wereld bekend als een vlak land dat deels onder de zeespiegel ligt. het laagste punt ligt in de gemeente Zuidplas, de voormalige gemeente nieuwerkerk aan den iJssel in Zuid-holland: bijna zeven meter onder de zeespiegel. toch hebben we wel enkele noemenswaardige heuvels.

de hoogste berg van ons koninkrijk is 877 meter. de mount scenery ligt alleen niet in europees nederland, maar op saba. in ons land is de bekende Vaalserberg het hoogste punt: bijna 323 meter. de zestien hoogste ‘bergen’ liggen allemaal in zuid-limburg. daarna volgt in het gelderse rheden de heuvel signaal imbosch van bijna 110 meter. gelderland is een goede tweede provincie als het gaat om hoogte.

napin totaal telt nederland drie ‘bergen’ hoger dan driehonderd meter; zes tussen de twee- en driehonderd meter; zestien heuvels tussen de honderd en tweehonderd meter en 29 tus-sen de vijftig en honderd meter. de hoogte is hierbij steeds berekend ten opzichte van het normaal amsterdams peil, het nap.

hoogteveRSchilVoor de wandelaar is niet alleen de hoogte alles zeggend. ook het hoogteverschil met de voet van de heuvel is van belang. die is tus-sen Vaals en de 323 meter hoge Vaalserberg 110 meter. de limburgse wolfsberg is weliswaar 181 meter boven nap, het

hoogteverschil met de voet is ‘slechts’ 29 me-ter. en dan is er nog het stijgingspercentage. waar die bijvoorbeeld voor de Vaalserberg gemiddeld 3,2 % is, bij de ‘slechts’ 165 me-ter hoge doodeman bij wijlre is die 9,6%. Vandaar de naam waarschijnlijk.

overigens is de heuvel gulbergen in noord-brabant 75 meter hoog. Het is echter een voormalige stortplaats en dus door mense-lijk handelen ontstaan. Hetzelfde geldt voor de 56 meter hoge Vam-berg in het drentse wijster.

‘Buitenland’ Het hoogste punt zegt niets over de aantrek-kelijkheid als wandelgebied. wie wat langer wil wandelen door echt heuvelachtig gebied kan het beste terecht in de zuid-limburgse heuvels. maar ook in salland, op de Utrechtse Heuvelrug, op de Veluwe en ten zuiden van nijmegen, waar een uitgestrekt heuvelge-bied de grens overschrijdt met duitsland. wellicht geeft het reliëf bij deze gebieden niet altijd een ‘buitenland’ gevoel, ze bie-den wel alle mogelijkheden voor pittige wandelingen.

Foto

: ww

w.w

alki

nglim

burg

.nl

het hoogSte punt peR pRovincielimburg Vaalserberg 323 Vaalsgelderland signaal imbosch 110 rhedenoverijssel tankenberg 85 losserUtrecht amerongse berg 69 Utrechtse Heuvelrugnoord-Holland schoorlse nok 57 bergenzeeland groot-Valkenisse 49 Veerenoord-brabant Venakkerbos 44 bergeijkFriesland Vuurboetsduin 45 Vlielandzuid-Holland Vlaggeduin 37 Katwijkdrenthe Haantjeduin 26,5 emmengroningen Hasseberg 14 VlagtweddeFlevoland Urk 8 Urk

16 | wandelsportmagazine september 2013

‘soms piept er wel eens een wandelaar over de beklimmingen. maar dan zeg ik: de naam van onze tocht zegt het al’, lacht Joost van schuppen van de heuvelrugwandeltocht. ‘Want uit de naam kun je toch opmaken dat het niet allemaal over vlak land zal gaan.’

de Heuvelrugwandeltocht is één van de georga-niseerde wandeltochten die dankbaar gebruik maakt van hoogteverschillen in het landschap. de heuvels en bijbehorende vergezichten van nationaal park de Utrechtse Heuvelrug vormen de charme van het wandelevenement. ‘we onder-scheiden ons daarmee van andere tochten. we krijgen vaak complimenten. wandelaars uit het westen van het land zijn deze landschappen niet gewend. Het gaat flink op en neer, dus het is ook inspannender, wandelaars zijn soms echt moe.’ StuWWalde Utrechtse Heuvelrug loopt als een hoge zandrug van de grebbeberg bij rhenen tot aan het gooimeer bij Huizen. de stuwwal rijst op uit het vlakke landschap. Het zuidelijk deel van de Utrechtse Heuvelrug is aangewezen als nationaal park. daar lopen de routes van het wandelevenement, dat jaarlijks in juni wordt gehouden. ze voeren over onverharde paden, hoogteverschillen en over de ‘toppen’ van de amerongse berg en de elsterberg.

SteilJoost: ‘langer dan een half uur achter el-kaar klimmen is het niet. Voor de 63 meter hoge elsterberg gaat de route over landgoed prattenburg, dat al hoger ligt. de route stijgt daar dus geleidelijk. alleen de laatste twaalf me-ters hoogteverschil gaan kort en krachtig om-hoog. de amerongse berg is 69 meter. ook die

gaat redelijk geleidelijk naar boven. de afdaling is wel steil, via een kronkelend pad met beuken-bomen. Je bent dan snel weer beneden.’

uitvalleRSzorgen de hoogteverschillen ook voor veel uit-vallers? Joost: ‘nee, we hebben wel uitvallers, wandelaars die echt niet verder kunnen, maar ik durf niet te zeggen dat dat door de ‘bergen’ komt. Het is ook niet zo dat we vanwege onze parcoursen extra maatregelen nemen. wel zor-gen we dat er waterpunten zijn op een plek die hoger ligt. maar laten we eerlijk zijn: het zijn natuurlijk geen echte bergen, duitsers lachen erom.’ Volgend jaar is de Heuvelrugwandeltocht op zaterdag 14 juni. www.heuvelrugwandeltocht.nl SaueRland van Sallandook de sallandse wandelvierdaagse (sw4d) maakt gebruik van de hoogteverschillen in het gebied. evenals bij de nijmeegse Vierdaagse heeft de sw4d op de derde dag enkele kuiten-bijters op de route. op deze dag gaan de 20, 30 en 40 kilometer door het ‘sauerland van salland’ over de luttenberg, 31 meter boven nap. de 40 km wandelaars mogen nog een keer klim-men. zij gaan vanuit lemele naar Hellendoorn over de Hellendoornse berg, 40 meter boven nap. de sw4d is dit jaar van 22 tot en met 25 oktober. www.sw4d.nl meeR heuveltochtener zijn meer georganiseerde ‘heuveltochten’. maak daarom op www.wandel.nl ook gebruik van de kaart van nederland. Kijk bij de heuvel-achtige gebieden die ons land rijk is om een tocht te vinden. Het kaartje is in te zoomen tot lokaal niveau.

Heuveltochten

Soms ‘piept’ er wel eens een wandelaar

Foto

: Ros

e Ph

otog

raph

y

workshops over bijvoorbeeld het weer in de bergen, touwtechnieken, hoogteziekte, GPS. Allemaal ter voorbereiding van een tocht in de echte bergen.

tRainingStochtenEr wordt in Nederland wel gewandeld on-der auspiciën van de NKBV. De vereniging is opgebouwd uit regio’s, vergelijkbaar met KNBLO-NL. Sommige regio’s organiseren bergsport trainingstochten. Dat zijn kortere tochten van ongeveer drie uur die in een ho-ger tempo en zonder lange pauzes worden gelopen. ‘De meeste tochten zijn echt be-doeld om de conditie bij te houden’, stelt Joost Hofman van de NKBV.

Toch echt in Nederland: de Amerongse Berg.

Foto

: ww

w.ge

gara

ndee

rdon

rege

lmat

ig.n

l

BergWandelen

wandelsportmagazine september 2013 | 17

toegevoegde WaaRdeDe heuvels zijn bij uitstek geschikt om de conditie te verbeteren, stelt KNBLO-NL-wandeltrainer Jacques Janssen van wandel-sportcentrum Walking Limburg (www.walkinglimburg.nl). ‘Als trainer heb ik de gezondheid van de mens voorop. Ik wandel met verschillende groepen; ik train ook veel mensen met een aandoening. Het opbouwen van een goede conditie staat centraal. De heu-vels hebben daarbij een toegevoegde waarde.’

inteRvaltRainingJacques loopt zes dagen in de week met wan-delgroepen de heuvels op. Ze vormen een uitstekend terrein voor een goede interval-training. ‘Dat kan natuurlijk ook in het vlakke land, maar heuvels zijn voor de deelnemers wel erg interessant, omdat je toch beter traint. Bovendien is het een goede voorbereiding voor wie in de vakantie de bergen in wil.’

kRachten veRdelenDoor in hoogteverschillen te trainen, leren zijn deelnemers tegelijk de juiste wandeltech-nieken bij stijgen en dalen. ‘En ik leer ze hun krachten niet alleen te verdelen over de af-stand die ze afleggen, maar ook over de hoog-teverschillen. Dat extra element ontbreekt bij trainingen in het vlakke land.’

ademhalingEen goede ademhaling is daarbij het allerbelangrijk-ste. ‘Zuurstof is, met voed-sel, de brandstof voor de spieren. Ik breng ze adem-halingstechnieken bij. Wie niet voldoende longvul-ling heeft, krijgt te weinig zuurstof binnen voor de spieren en kan daardoor minder inspanning aan.’ Hij meet dan ook zowel het zuurstofgehalte als de hartslag van deelnemers. ‘Wie de heuvels in gaat, levert een hoog inspanningsniveau. Dan is het goed om deelnemers te laten zien waar ze conditioneel staan, wat ze wel en nog niet aankunnen.’ Meten is weten.

WandelReizenVerder brengt Jacques de deelnemers alge-mene aandachtspunten bij. ‘Iedereen die mee-doet, moet van mij bijvoorbeeld water bij zich hebben en wat te eten. Ik wijs ze ook op kle-ding en materiaal. Het zijn aandachtspunten die voor elke wandelaar gelden, ongeacht het terrein. Maar zeker ook bij hoogteverschillen, in de heuvels en helemaal in de bergen. Het weer kan zo omslaan, je kunt verdwalen.’Veel van zijn deelnemers maken de stap naar

een tocht in de bergen. ‘Wij organiseren week-enden naar de Eifel. En ook wandelreizen naar echte bergen in landen als Schotland, Ierland en Oostenrijk.’

FaRtlektRainingOok wandeltrainer Frans Bergmans van wan-delsportcentrum Drunense Duinen (www.wandelcentrumdrunenseduinen.nl) maakt gebruik van hoogteverschillen. ‘Het hoogste punt is hier in de duinen maar ne-gentien meter. Vaak is de weg door het zand richting de heuvel al zwaarder dan het halen van de top’, lacht hij. Langs de duinen loopt een rand met om de tien meter een daling of stijging van enkele meters. En dat kan al

Hollandse ‘bergpaden’in de populaire serie groene wissels zijn ook een flink aantal routes te vinden met hoogteverschillen. Kijk op www.wandelzoekpagina.nl. er is niet op hoogte te se-lecteren, wel op gebied. ook veel streekpaden en lange-afstandspaden law’s van wandelnet trekken door heuvel achtig gebied. op www.wandelnet.nl is een kaartje van nederland te vinden met daarop alle paden. Kies een gebied met heuvels en zoek vervolgens bij het betref-fende pad naar de etappes. bij iedere etappe staat een hoogteprofiel.

enkele paden die deels over heuvelachtig gebied trekken, zijn:• streekpad nijmegen sp 3 • streekpad twentepad sp 2 (noordoost twente)• streekpad Krijtlandpad sp 7 (zuid-limburg)• streekpad Utrechtpad sp 13 (Valkenheide)• trekvogelpad law 2 (Veluwezoom)• pieterpad deel 2 law 9-2 (zuid-limburg)• pelgrimspad deel 2 law 7-2 (zuid-limburg)• zuiderzeepad law 8 (zuidwest Friesland)• Hollands Kustpad law 5-2/5-3 (duinen) • maarten van rossumpad law4 (Veluwezoom) Fo

to: w

ww.

wan

delc

entr

umdr

unen

sedu

inen

.nl

Een training in de Drunense Duinen met wandeltrainer Frans Bergmans.

Meer heuvels dan bergen. Fo

to: w

ww.

gega

rand

eerd

onre

gelm

atig

.nl

18 | wandelsportmagazine september 2013

De mooiste bergwandelingende mooiste bergwandelingen van nederland zijn samengebundeld in een gelijknamige boekje. het gaat om dertien beklimmingen van 5 tot 15 kilometer. het zijn veertien rondwandelingen en één lijn-wandeling. Ze liggen voornamelijk in het zuiden en het oosten van nederland, maar ook in het wes-ten zijn er drie.

Volgens de auteurs kan iedereen met een passie voor wande-len in de bergen, ook in nederland uit de voeten. ‘prachtige ver-gezichten en onver-wachte kuitenbijters worden afgewisseld met lieflijk glooiende heuvels en steile afda-lingen’, aldus de drie

auteurs. Uitgangspunt voor de routemakers is het ‘beleven’ van een berg.

pRaktiSchde routes zijn niet bewegwijzerd, maar worden in het boekje beschreven. bij iedere route staat

een beknopte inleiding over de wandeling, de te beklimmen heuveltoppen (inclusief hoog-teprofiel) en informatie over de omgeving. een praktisch kader verschaft informatie over de bereikbaarheid van het startpunt, eet- en drink-gelegenheden, de moeilijkheidsgraad en de mo-gelijkheid om de hond mee te nemen. de rou-tes zijn stapsgewijs beschreven en aangegeven op duidelijke topografische kaarten. sommige kaarten bij enkele routes zijn verkleind.

de bergen die het boekje bewandelt, zijn:• archemerberg (nap 77,9 m) lengte: 12,5 km

(overijssel)• amerongse berg (nap 68,9 m) lengte: 10,7 km

(Utrecht)• brabantse wal (nap 21,4 m) lengte: 11 km

(noord-brabant)

• doornse Kaap (nap 25,0 m) lengte: 10,9 km (Utrecht)

• Hemelse berg (nap 53,0 m) lengte: 9,5 km (gelderland)

• Kiekberg (nap 76,7 m) lengte: 10,5 km (limburg)

• lochemse berg (nap 49,2 m) lengte: 10,1 km (gelderland)

• d’n observant (nap 170,8 m) lengte: 8,6 km (limburg)

• rozenberg en appelenberg (nap 34,9 m) lengte: 7,7 km (noord-Holland)

• tankenberg (nap 81,8 m) lengte: 11,3 km (overijssel)

• Vaalserberg (nap 322,5 m) lengte: 12,2 km (limburg)

• Vuilnisberg (nap 17,0 m) lengte: 4,5 km (zuid-Holland)

• zijpenberg (nap 106,2 m) lengte: 6,1 km (gelderland)

auteurs: rutger burgers, sietske de Vet en rob wolfs van routewerk

Uitgeverij: gegarandeerd onregelmatigisbn: 9789078641056bestellen: www.gegarandeerdonregelmatig.nl

buitengewoon inspannend zijn. Frans maakt daarbij gebruik van fartlek. Een fartlektraining bestaat uit wisselende snelheden en dus in-spanningen, waarbij het terrein de snelheid bepaalt. Er wordt dus gebruik gemaakt van de omstandigheden, in dit geval de lichte dalin-gen en stijgingen langs de duinen.

lantaaRnpalenFrans: ‘Je kunt zo’n training ook op een plein of over de weg houden. Dan zeg je tegen de deel-nemers: tot de derde lantaarnpaal voeren we het tempo op; daarna vier lantaarnpalen weer een rustiger tempo en dan weer opvoeren, enzovoorts. Of je spreekt enkele minuten af. Je werkt dan meer met een trainingsschema,

waarin die wisselingen strak en met exacte re-gelmaat zijn aangegeven. Mijn ervaring is dat wandelaars niet zo van dat soort strakke sche-ma’s zijn. Hier in de Drunense Duinen worden de tempowisselingen bepaald door het heu-velachtige terrein. Dat is voor wandelaars veel afwisselender en prettiger. Ze hoeven niet op de tijd te letten of lantaarnpalen te tellen. De tempowisselingen komen ‘vanzelf’.’

Een glooiend landschap zorgt voor een hele andere wandelbeleving.

Je waant je in het buitenland.

Foto

: ww

w.w

alki

nglim

burg

.nl

Foto

: ww

w.w

alki

nglim

burg

.nl

BergWandelen