0. Belangrijke informatie vooraf

In Schakespeare’s literatuur werden 1700 nieuwe woorden geïntroduceerd die voorheen niet bestonden. Daarvan worden er nog steeds zo’n 800 gebruikt.Schakespeare schreef slechts zo’n 30.000 regels. Wat hij deed; hij maakte van zelfstandige naamwoorden (nouns) werkwoorden (verbs) a nose – to nose.

Ook maakte hij gebruik van -thy (your, bezittelijk voornaamwoord)-thee (to you, meewerkend voorwerp)-thou (you, persoonlijk voornaamwoord)

Het Engels waarin hij schreef was geen oud Engels. We noemen het Shakespearian English.

King Lear heeft een dubbel plot:Lear – dochterGloucester – Edgar

Beide plots kennen een happy ending; Lear en Gloucester worden met hun goede kinderen herenigd van wie ze zoveel houden. Ze gaan wel dood.

Er zijn verschillende paradoxen in King Lear:1. reason through madness; rede moet gebruikt worden om domheid te overwinnen2. blindness makes Gloster see; doordat Gloucester blind wordt leert hij de goede dingen te zien3. fool; de hofnar is geen domme joker, hij is slim en geeft advies.

Centraal in King Lear staat ‘divine justice’, goddelijke gerechtigheid ofwel ‘natuur, instinct’. Lear en Gloucester gaan hier beiden tegenin.

1. De toneelschrijver

De meest invloedrijke schrijver in heel de Engelse literatuur, William Shakespeare, werd geboren in 1564 als zoon van een succesvolle handschoenmaker uit de middenklasse in Stratford-upon-Avon, Engeland. Shakespeare ging naar het gymnasium, maar daar stopte zijn opleiding. In 1582 trouwde hij met een oudere vrouw, Anne Hathaway, en ze kregen drie kinderen. Rond 1590 verliet hij zijn familie en reisde hij naar Londen om als acteur en toneelschrijver te gaan werken. Publieke en kritische toejuichingen volgden snel, en zo werd Shakespeare uiteindelijk de meest populaire toneelschrijver van Engeland en ook mede-eigenaar van het Globe Theater. Zijn carrière overbrugde de regeertijd van Elizabeth I (1558-1603) en James I (1603-1625) en hij was ook de favoriet van deze vorst en vorstin. James beloonde Shakespeare’s onderneming immers met het grootst mogelijke compliment door hem en zijn leden de titel King’s Men te geven. Rijk en beroemd keerde Shakespeare terug naar Stratford en hij stierf in 1616 op de leeftijd van 52. Op het tijdstip van de dood van Shakespeare hadden andere literaire beroemdheden zoals Ben Jonson zijn werk als tijdloos verwelkomt.

Shakespeare’s werk werd verzameld en gedrukt in verschillende edities in de eeuw die op zijn dood volgde, en in de vroege 18e eeuw was zijn reputatie als grootste dichter van de Engelse literatuur ooit gevestigd. De ongekende bewondering die hij met zijn werk geoogst had, leidde tot felle nieuwsgierigheid naar Shakespeare’s leven. Maar het gebrek aan biografische informatie heeft veel details van Shakespeare’s persoonlijke leven in een mysterie gehuld. Sommige mensen dachten dat, wegens Shakespeare’s weinige opleiding, de stukken door iemand anders geschreven waren, zoals Francis Bacon en de graaf van Oxford die het meest genoemd worden. Maar de steun voor deze

1

bewering is heel indirect (weinig dus), en de theorie wordt niet serieus genomen door veel geleerden.

Bij het ontbreken van geloofwaardig bewijs van het tegendeel, moeten we Shakespeare zien als de auteur van de 37 toneelstukken en 154 sonnetten die zijn naam dragen. De erfenis van dit stuk werk is enorm. Een aantal van Shakespeare’s toneelstukken schijnt zelfs de categorie ‘briljant’ te overstijgen, omdat het zo invloedrijk is geweest dat het de Westerse literatuur en cultuur diep heeft beïnvloed.

2. Het theater in Shakespeare’s tijd

We praten over een tijd van 400 jaar geleden toen koningin Elizabeth I op de Engelse troon zat; ze regeerde voor een langer periode van 45 jaar, van 1558 tot 1603. Shakespeare werd geboren in 1564 en stierf in 1616, dus in wezen was hij een Elizabethan, hoewel hij de koningin met 13 jaar overleefde. Hij groeide op in het kleine stadje Stratford-upon-Avon, waar hij naar het lokale gymnasium ging en het ‘kleine Latijn en weinige Grieks’ leerde dat Ben Jonson hem toeschreef. Rond 1585/6 ging hij naar Londen en zijn eerste stuk (het eerste deel van Henry VI) werd in 1590 gepubliceerd.

De stad Londen was toen een klein stadje in vergelijking met vandaag. De rivier domineerde het beld van de stad. De eerste theaters voor Elizabethan drama waren twee verschillende soorten en ze waren allebei make-shift: Inn-yards en Great Halls. Zoals we zien waren deze gebouwen, ondanks de voorbeelden van de oude Grieken en Romeinen, niet speciaal gebouwd om toneelstukken in op te voeren, tot de laatste kwart van de eeuw.

Inn-yards (herbergen)In de Middeleeuwen werden toneelstukken opgevoerd op karren die de spelers van dorp naar dorp duwden; de acteurs stonden ook wel bekend als ‘Strolling Players’, rondreizende spelers, omdat ze rondreisden van plaats naar plaats, waar ze hun kar als podium inrichtten op het marktplein of het dorpsplein. Ze waren acteurs, acrobaten, jongleurs, alles in een: ze voerden toneelstukken op, liepen op stelten, ze jongleerden en ze creëerden grappige scenes – alles om te behagen en te vermaken, en natuurlijk om applaus en geld te verdienen om van te leven. Aan het eind van een optreden vroegen ze het publiek om gul te zijn en ze gingen rond met hun hoed om alles op te vangen wat naar hen werd gegooid. Als het optreden was bevallen, dan zouden ze beloond worden, en als het slecht ging, dan zouden ze vanavond geen eten hebben.

Geleidelijk leerden de herbergiers dat, wanneer de toneelspelers naar de stad kwamen, het stadje opleefde: Vermaak was in die dagen niet makkelijk aan te komen en als de toneelspelers kwamen, werd iedereen blij. De arbeiders en hun families duwden door de menigte van boeren en voormannen heen, zodat ook zij het toneelstuk konden zien. Zo begonnen de herbergiers onderdak aan te bieden op hun inn-yards voor de optredens en de toneelspelers stalden hun wagen in een hoek van de tuin, zodat het publiek op alle andere plaatsen kon gaan staan.

Great Halls (grote hallen) Meer verfijnde optredens vonden plaats in de grote hallen van de huizen van de edelen, de hallen van de Inns of Court, of die van de Oxford en Cambridge scholen. De grote hallen (Great Halls) werden weer make-shift theaters en de toneelspelers traden er op als ze een uitnodiging hadden gekregen. Een scherm zou aan de ene kant van de hal worden opgericht en daarachter was plaats voor de acteurs om aan te kleden en wat rond te lopen en zo. Aan de voorkant voerden ze hun stuk op.

2

Er waren wat duidelijke voordelen aan deze theaters. Ten eerste waren de acteurs niet verantwoordelijk voor het onderhoud en ten tweede was er een kant en klaar publiek in zowel de Inn-Yards als de Great Halls. Aan de andere kant waren er ook duidelijke nadelen. De spelers waren afhankelijk van de gastvrijheid van de herbergiers, de edelen of andere huisbezitters. Ook hadden ze geen opslagplaats, zodat ze al hun kostuums en eigendommen mee moesten nemen. Maar het grootste nadeel was nog wel dat autoriteiten van Londen vijandig waren. Net als nu was Londen als een magneet en met name de acteurs werden erdoor aangetrokken, omdat er zoveel volk was dat ze hetzelfde stuk meerdere keren konden opvoeren en nog steeds publiek zouden krijgen. Bovendien was er zoiets als aanzien dat je kreeg door in Londen op te treden. Iedereen die iemand was ging naar Londen om naam te maken en zoals eerder genoemd ging ook Shakespeare daarheen toen hij net wat ouder was dan twintig jaar. Vijandigheid van de overheid maakten het leven dus moeilijk. Desondanks was het de vijandigheid die de grote vooruitgang in het theater mogelijk maakte in de 16e eeuw.

3. Openluchttheaters

In 1575 was Shakespeare nog maar 11 jaar oud toen de overheid van Londen een ‘Code of Practice’ invoerde op de acteurs. Die waren hier zo ontevreden mee dat ze besloten zich terug te trekken uit de stadsgrenzen.

De Globe werd gebouwd door de gebroeders Burbage, Richard en Cuthbert. Hun vader had ‘The Theatre’ gebouwd in 1576. De Globe was een soort reconstructie van The Theatre. In 1597/8 was die huurovereenkomst namelijk afgelopen en The Theatre werd gesloopt. Het materiaal werd naar Bankside gebracht en gebruikt om de Globe te bouwen. Het was de Globe waar (na 1599) Shakespeare’s gezelschap (toen Chamberlain’s Men geheten) zijn toneelstukken opvoerde.

Op dit moment (in 1989 dan) ging er een spannend project van start om de Globe na te bouwen op zijn originele plaats, namelijk tegenover St. Paul’s Cathedral.

4. Optredens

De belangrijkste acties vonden plaats op het hoofdpodium, wat aan drie kanten omringd was door het publiek. Daarom was dit platform gemaakt voor intimiteit die we vandaag de dag niet klaarkrijgen met een proscenium boog. Soliloquies konden het publiek soms vertrouwelijk toespreken en op de grote podiums aan de zijkant waren minder kunstmatig dan vandaag de dag.De uitsparing met gordijnen aan de achterkant kon bijvoorbeeld gebruikt worden voor Capulet’s tombe in ‘Romeo en Julia’ of Desdemona’s slaapkamer, of als het balkon, of als Julia’s slaapkamer, en een valluik naar een ruimte onder het podium kon Ophelia’s graf zijn.

Er was geen decor en er waren geen schilderingen als zodanig, maar er waren wel genoeg ander e hoedanigheden. Soms simpel, soms aanzienlijk uitgebreider. Er waren realistische geluiden, soms van de ‘hemel’ (zoals de storm in King Lear waar hij zegt: Blow, winds, and crack your cheeks! Rage! Blow! En dat ging dan samen met toepasselijke geluiden zoals donder van boven). In andere toneelstukken was het geluid van een gevecht te horen van achter de schermen vandaan en van onder het podium kwamen geluiden als de muziek ‘Under the Earth’ in Antony and Cleopatra of de stem van ‘The Ghost’ in Hamlet die ‘swear!’ zegt.

3

Kostuums waren uitgebreid en weelderig maar men deed niet al te veel moeite om het met de historische juistheid overeen te laten komen.

5. Overdekte theaters

Gelijktijdig met de groei van de openluchttheaters werden er ook verschillende overdekte theaters gebouwd voor de bedrijven van Boy Actors. Het waren deze theaters die eigenlijk voortkwamen uit de Great Halls theaters. Deze waren kleiner dan de openluchttheaters en, zoals ook bij de Halls, waren ze rechthoekig, overdekt en verlicht door kaarsen. Ze werden bezocht door een iets andere klasse publiek: toegang was iets duurder en men kon maar 700 toeschouwers aan. In de openluchttheaters vonden toneelstukken plaats in de middag, 3 uur in de zomer en 2 uur in de winter, maar zelfs dat op een trieste Engelse winterdag zou betekenen dat het koud en donker zou zijn voordat het stuk af was. De aanschaf van het Blackfriars Theatre was dus een belangrijke aankoop voor Shakespeare en zijn gezelschap en het is waarschijnlijk dat sommige van zijn stukken geschreven zijn voor een opvoering in dit theater.

6. Theater en drama

Er is geen twijfel mogelijk dat het theater van toen het hedendaagse drame heeft beïnvloed, dus laten we er even naar kijken:

1. Waar vandaag de dag een nauwgezet decor de plaats laat zien waar iets speelt, had Shakespeare het te doen met de woorden in zijn toneelstukken: als de plaats zo belangrijk is, dan leert het publiek erover door naar de redevoering van de acteurs te luisteren:

Waarom zou ik oorlog voeren buiten de muren van TroyAls ik daarbinnen als zo’n wreed gevecht vind?

Dat vraagt Troilus aan het begin van Troilus en Cressida. Gelijktijdig vertelt hij ons waar het toneelstuk plaatsvindt en het beschrijft Troilus’ mentale toestand.

2. De opvoeringen in de openluchttheaters vonden plaats in het licht, dus Shakespeare moest, om verschillende tijden van dag en nacht te vestigen, woorden gebruiken in zijn stuk. Zoals: ‘De ijzeren tong van middernacht heeft twaalf gezegd’ uit A Midsummer Night’s Dream. Of: ‘De maan schijnt helder’ uit A Merchant of Venice. Of weer iets uit Troilus en Cressida, als Achilles net Hector wil gaan doden. Hij zegt dan:

Kijk Hector, hoe de zon net onder begint te gaanHoe lelijk de nacht hem op zijn hielen zitZelfs met het wijken van de zon en het vallen van de nachtZo dicht bij volgende dag, is het gedaan met Hector’s leven.

Hier zien we hoe Shakespeare in dit latere stuk ‘tijd’ gebruikt om de actie te versterken, waarbij hij de feitelijke tijd op een lever brengt en het daarbij ook nog in de verbeelding laat zien op een ander niveau.

Tijdsduur is ook effectief over te brengen door woorden in het stuk en we worden vaak door een langere periode van tijd getrokken in slechts enkele minuten doordat er constant naar de tijd verwezen wordt. Neem bijvoorbeeld de moord van Duncan in Macbeth Act II, Scene I. Het begint met een discussie tussen Banquo en Fleance:

4

B: Hoe gaat het vanacht, jongen? (How goes tonight, boy?)F: De maan is verdwenen, ik heb de (The moon is down; I have not heard the klok niet gehoord. clock)B: En ze gaat onder bij twaalf uur. (And she goes down at twelve)F: Ik neem aan dat het later is, meneer. (I take’t ‘tis later, sir)

De scene gaat dan door… ‘de koning ligt in bed’…. ‘weltrusten’,… tot aan het kloppen op de deur en Macduff en Lennox groeten Macbeth dan met ‘Goedemorgen, edele heer!’. Ik denk dat het beste voorbeeld van het omgaan met de tijd op deze manier te vinden is in Marlowe’s Dr Faustus, waar in de laatste scene van ongeveer tien minuten, het publiek het laatste hartverscheurende uur van Faustus’ leven doorloopt vanaf het moment dat hij zegt:

Ah, Faustus! (Ah, Faustus)Nu heb je nog maar een uur te leven, (Now hast thou but one bare hour to live)En dan wordt je voor altijd verdoemd! (And then thou must be damned eternally)

tot het afsluitende moment waarop hij weggesleept wordt door duivels. Zijn leven is voorbij.

3. Alles moest aan het publiek worden overgebracht via woorden, en er is weinig twijfel over dat het publiek betere herinneringen had en meer aandacht dan wij vandaag, dus zij namen de informatie die ze kregen op en ze onthielden dat. De meeste mensen konden nog niet lezen, dus moesten ze moesten vertrouwen op mond en geheugen: dit blijkt in Romeo en Julia als de Servant weggestuurd wordt om de gasten van het diner van Capulet te halen. Hij kan de lijst die hij krijgt niet lezen en hij vraagt Romeo om hem voor hem door te lezen. Hij hoort wat gezegd wordt en gaat dan om de gasten te vinden. Toch zijn er dertien mensen op de lijst om nog niets te zeggen over zussen, vrouwen, dochters, neven enzovoort.

4. Opkomsten en afgangen. Misschien was de belangrijkste invloed op de toneelstukken wel de natur van de podiums uit het tijdperk van Elizabeth. Op een apron podium was het niet mogelijk om er gordijnen over te trekken en, omdat het altijd een openluchttheater was, was het nooit mogelijk om je te verstoppen in het donker. Als resultaat kon Shakespeare toneelstukken niet openen of sluiten met een openingsscene of een grote dramatische gebeurtenis. Onthoud, het kostte een half uur de tijd om het publiek in of uit het theater te krijgen en ze konden al die tijd zien wat er op het podium gebeurde. Shakespeare liet zijn stukken dus beginnen met misschien een processie, of twee personen die rondliepen en tegen elkaar praatten. Later werden scenes vaak begonnen met woorden als ‘Look where he comes’ of zo’n introductiewoorden. Een groter probleem was het vervoeren van de doden vanaf het podium aan het einde van een tragedie. Een moderne toneelschrijver zou het einde van Hamlett in het donker kunnen hullen of gordijnen om de voorkant van het podium kunnen schuiven. Maar het publiek uit het tijdperk van Elizabeth kon het podium zien als ze langzaam uit het theater wegliepen. Wat zou de illusie worden verpest, en wat zou de vloek verbrokenworden als de verminkte lichamen zouden opstaan en van het podium af zouden lopen. Dus Shakespeare moest manieren verzinnen om de doden van het podium te verwijderen. Zo huilt Fortinbras:

‘Laat vier kapiteins (Let four captainsHamlet dragen als een soldaat op het podium’ bear Hamlett like a soldier to the stage)

Of zoals Octavianus Caesar zegt over Cleopatra:

5

‘Neem haar bed (Take up her bedEn draagt haar, vrouwen van het monument’ and bear her women from the monument)

Het was dit noodzakelijke van het theater dat Shakespeare ertoe dwong om zijn tragedies te laten eindigen met een verlaagde spanning, de kwade krachten verloren grip en de normaliteit kreeg de overhand. Hij is vaak geprijsd voor zijn psychologische begrip van zijn publiek; hij stond ze niet toe de straat weer op te gaan als de emoties hoog opliepen, maar hij bracht hen weer tot rust en stuurde ze rustig naar huis. Hij begreep ook de macht van dat bevel, zoals hij laat zien in Julius Caesar wanneer Anthony de menigte ophitst en wat het resultaat is als hij het publiek naar huis stuurt in een zeer gespannen en emotionele staat. Desondanks zou hij zijn tragedies wel op een hoogtepunt laten eindigen als hij daartoe in staat was geweest.

Ik kuste je en ik doodde je, en niet anders (I kiss’d thee ere I kill’d thee, no way but thisIk dood mezelf, om te sterven op een kus. Killing myself, to die upon a kiss)

Orthello valt dood op Desdemona’s bed, en het publiek is gespannen en ontzet. Het drama is op een hoog punt en dan valt het gordijn. Wat eigenlijk gebeurt natuurlijk, is dat Lodovico Iago opbeurt met:

Kijk naar de tragische lading op dit bed (Look on the tragic loading of this bed,Dit is jouw werk, het object vergiftigt het zicht this is thy work, the object poisons sight,Laat het verborgen blijven. Let it be hid)

Het bed staat in de nis van het hoofdpodium en het gordijn wordt ervoor getrokken voordat de andere spelers opkomen, maar Orthello en Desdemona blijven verborgen totdat het publiek uiteen gaat.

7. Acteurs, acteren en het publiek

Door de groei van op maat gemaakte theaters door de bedrijfjes van acteurs in de vroege 17e eeuw was de basis gelegd. De eerste Folio van 1623 geeft ons een lijst van 26 acteurs binnen Shakespeare’s bedrijf. Alle spelers waren mannen en jongens, geen vrouwen, en de naam ‘Players’ duidt op het plezier element, wat in verband staat met het theater.

Om het stuk over de acteurs af te maken zijn hier twee plaatjes van Shakespeare zelf (p.8). De eerste is het Chandos portret dat in de Nationale Portret Gallerij in Londen hangt. Men gelooft dat dit een goede gelijkenis met Shakespeare is. Shakespeare was zelf natuurlijk ook een speler; zijn leerjaren waren die op het podium zelf, zoals bij de meeste toneelschrijvers uit het tijdperk van Elizabeth. Hij staat vooral bekend om zijn rol van de Ghost die hij speelt in Hamlett. Dit niveau rol is waarschijnlijk het niveau dat hij altijd speelde: genoeg om hem in contact te houden met het acteren maar niet zo veeleisend dat hij geen tijd meer had om zijn stukken te schrijven en te dirigeren.

De stijl van het acteren in Shakespeare’s tijd was declamatorischer en bulderender dan het nu is, tenminste in onze serieuze theaters.

Uiteindelijk, het publiek. De mensen zaten heel dichtbij en er waren geen gereserveerde plaatsen. Wie het eerst kwam, die het eerst maalde. Als ze een acteur niet leuk of goed vonden bekogelden ze hem met sinasappelen en alles wat voorhanden was. Ze fluitten en schreeuwden. Aan de andere kant

6

waren ze er altijd met hun applaus en ze klapten en juichten als ze het goed vonden. Een bezoek aan het theater van Shakespeare was een spetterende, levendige en levensveranderende ervaring voor een ontvankelijk individu (d.w.z: iemand die écht voor dat theater komt, ervaart het goed).

Historische context voor Lear

De belangrijkste directe bron voor Shakespeare’s toneelstuk blijkt The True Chronicle History of King Leir te zijn, ondanks de verschillen tussen de twee stukken. Waar Shakespeare’s drama tragisch eindigt, heeft het oude verhaal een happy ending waarin Cordella’s krachten zegevieren op die van Gonerill en Regan, en Lear komt weer terug op de troon, waar hij een paar jaar nog regeert en dan vredig sterft. Lear’s gekheid kwam ook niet in het oude verhaal voor, en ook niet het tragische subplot van Gloucester en zijn zonen, een verhaal dat Shakespeare uit Philip Sidney’s The Tale of the Blind heeft gehaald.

Het stuk – Introductie: het gaat om het overleven door middel van eeuwigheid

Centraal in King Lear staat de relatie tussen vader en kind. Centraal in dit kinderlijke thema is het conflict tussen de wetten van de mens en de natuurwetten. De natuurwet is een synoniem met het morele gezag wat vaak geassocieerd wordt met goddelijke gerechtigheid (divine justice). Zij die zich houden aan de natuurwetten, zijn de karakters die instinctief handelen voor het gemeenschappelijk goed, zoals Kent, Albany, Edgar en Cordelia.

Uiteindelijk leren Gloucester en Lear het belang van de natuurwetten als ze erkennen dat ze deze grondbeginselen hebben geschonden. Allebei wenden ze zich uiteindelijk tot de natuur om antwoorden te vinden waarom hun kinderen hun hebben bedrogen. Hun tegenhangers, Edmund, Goneril, Regan en Cornwall, vertegenwoordigen het kwaad dat de natuurwetten schendt. Alle vier de samenzweerders zijn zonder geweten en ze hebben een gebrek aan erkenning van een hogere morele autoriteit, omdat ze nooit aan goddelijke gerechtigheid denken als ze kwaad doen. Hun wet is die van de mens, en het focust op het individu en niet op het goede voor een gemeenschap. De tragedie ontvouwt zich als twee goed verwoven en parallelle verhaallijnen de uitsluiting van de natuurwet en het onnatuurlijke bedroeg van vader en kind ontdekken.

In het eerste plot bedriegt Lear zijn dochter en wordt hij bedrogen door zijn twee oudste dochters. Op bijna identieke wijze onthult het subplot nog een vader, Gloucester, die zijn oudste legitieme zoon bedriegt en die bedrogen wordt door zijn jongere onwettige zoon. In beide gevallen wordt de natuurlijke en kinderlijke relatie tussen vader en kinderen vernietigd door een gebrek aan besef, een afstand van elementaire eerlijkheid en natuurlijke orde, en overhaaste beslissingen die gebaseerd zijn op emoties. Bij het einde van beide stukken laat de verlating van de natuurwetten een podium over dat bezaaid is met dode lichamen van vaders en hun kinderen.

Goddelijke gerechtigheid in King Lear

King Lear leidt tot inspiratie voor veel filosofische vragen; en de voornaamste is dan het bestaan van goddelijke gerechtigheid. Dat concept was vooral belangrijk tijdens het tijdperk van Elizabeth omdat religie een belangrijke rol in het dagelijks leven vervulde. Religieuze leiders wezen mensen erop dat ze onderworpen waren aan een hogere macht, waarbij ze hoop uitten over het feit dat het goede zou zegevieren over het kwaad en dat het goede beloond zou worden. Maar in Lear overwint het goede niet zonder dat de eervolle karakters een groot verlies lijden. In feite liggen aan het einde van het toneelstuk veel goede personages door op het podium, zoals Lear, Gloucester en Cordelia. Daarnaast hoort het publiek dat Kent binnenkort zal sterven en de Fool (hofnar) is al eerder verdwenen,

7

waarschijnlijk om te sterven. Natuurlijk gaan de slechte personages ook dood, maar van die straf is wel te verwachten dat ze verlopen volgens de wetten van de goddelijke gerechtigheid. Maar hoe moet het publiek zich neerleggen bij die straf en uiteindelijk ook de dood van de goede personages in King Lear?

Een belangrijk element van koningschap is de verbinding met de natuurwetten en het beeld dat de koning benoemd is door God. Koningschap wordt direct verbonden aan de natuurwet, wat ook een centrale kracht is in dit toneelstuk. Een koning heeft absolute macht en moet dus niet twijfelen aan de natuurwetten, en koningen regeren ook over de aarde in opdracht van God, en zo creëert hun positie een wederzijdse instemming tussen een monarchie en de natuurwetten. Een succesvolle koning werkt samen met de natuur, zoals Lear deed tot hij zijn jongste dochter onterft.

Lear maakt veel slechte keuzes, en de belangrijkste is dan wel dat hij de oprechtheid van zijn dochters’ woorden verkeerd beoordeeld. Maar als hij naar buiten gaat tijdens de storm blijkt zijn gekheid een pijnlijke en overvloedige straf. Parallel aan Lear’s straf loopt die van Gloucester. Het uitsteken van de ogen van Gloucester kan worden opgevat als een ander voorbeeld waar een gebrek is aan goddelijke gerechtigheid. Gloucester heeft fouten gemaakt in zijn beoordelingen, net zoals Lear, maar de wrede straf om zijn ogen uit te steken is zeker een te overvloedige straf voor de fouten die hij gemaakt heeft.

Lear en Gloucester krijgen lichamelijk en mentaal allebei veel te verdragen als straf voor hun verkeerde oordelen. Maar voordat ze dood gaan worden beide mannen met hun kind herenigd, wat ze eerder nog afwezen. Deze oplossing van het vader-kind conflict (dat zich eerder voordeed in beide families) kan gezien worden als een element van goddelijke gerechtigheid, hoewel het weinig bevrediging voor het publiek oplevert.

Koningschap en Lear

In de intro van het toneelstuk is Lear een absoluut vorst, zoals van elke koning verwacht werd in een patriarchale samenleving als die van Engeland in de Renaissance. Lear komt in Act I binnen als een koning, waarbij hij grootsheid en macht uitstraalt, God vertegenwoordigt en regeert als een patriarchale vorst. Het publiek vergeet deze eerste indruk snel door de liefdes test die, in al die gekheid, het publiek er toe dwingt om Lear als een gekke, egoïstische oude man te zien. Maar het bewijs van zijn grootsheid zien we in Kent’s toewijding, in de liefde van de hofnar, en in Cordelia’s liefde, die toch voortduurt, ondanks Lear’s verwerping.

Lear doet nog meer dan alleen sociale en politieke chaos creëren, hij geeft zijn dochters ook de verantwoordelijkheid voor zijn complete geluk en hij geeft ze er later ook de schuld van dat hij niet gelukkig is. Al deze gebeurtenissen projecteren Lear als een zielige koning, eentje die vanuit emotie handelt en die zijn rede niet gebruikt.

Lear is geliefd bij elk goed personage in het toneelstuk en niet door de personages die hem haten om zijn koningschap en die tegen hem samenzweren. In hun keuzes doen Cornwall en Regan je denken aan Macbeth en zijn vrouw. Cornwall en Regan vertegenwoordigen een heersend stel (misschien nog meedogenlozer en ambitieuzer dan de Macbeths, en ze willen hun weg naar absolute macht wel afleggen door te moorden.

Personages die voorkomen in Lear:Lear - Koning van Engeland Fool – hofnar van LearKing of France - Koning van Frankrijk Oswald – bediende van Goneril

8

Duke of Burgundy – Hertog van Bourgondië Officer – aangenomen door EdmundDuke of Cornwall – Hertog van Cornwall a Herald - bodeDuke of Albany – Hertog van Albanië Servants – bedienden van CornwallEarl of Kent – Graaf Kent Goneril – dochter van LearEarl of Gloster – Graaf Gloucester Regan – dochter van LearEdgar – zoon van Gloster Cordelia – dochter van LearEdmund – bastaardzoon van Gloster Knights – knechten van Lear zoals officieren, Curan – een hoveling boodschappers en soldatenOld man – inwoner van Gloster Attendants – aanwezigenPhysician – dokter

Karakterbeschrijvingen

King Lear: de verouderde koning van Engeland en de verteller van het stuk. Lear is het gewend om absolute macht te hebben en gevleid te worden en hij reageert er niet goed op als hij wordt tegengesproken of uitgedaagd. In het begin van het stuk zijn z’n waarden vreemd; hij stelt het verschijnsel van liefde boven de eigenlijke toewijding en hij wil de macht van een koning blijven houden terwijl hij zich ontlast van de verantwoordelijkheid. Ondanks dat boezemt hij loyaliteit in bij anderen zoals Gloucester, Kent, Cordelia en Edgar, die allemaal hun leven voor hem wagen.

Cordelia: Lear’s jongste dochter, onterft door haar vader omdat ze hem niet wilde vleien. Cordelia’s aanzien wordt erg hoog gehouden bij alle goede karakters in het toneelstuk; de koning van Frankrijk trouwt met haar om haar deugdelijkheid waarbij hij het niet erg vindt om geen bruidsschat te krijgen. Ze blijft loyaal aan Lear, ondanks zijn wreedheid tegen haar. Ze vergeeft hem en ze heeft zelfs een mild en verdraagzaam temperament tegenover haar slechte zusters, Goneril en Regan. Ondanks haar duidelijke deugden maakt Cordelia’s terughoudendheid het moeilijk om haar motivatie te ontdekken, zoals in haar weigering om de liefde voor haar vader te verklaren aan het begin van het stuk.

Goneril: Lear’s meedogenloze oudste dochter en vrouw van de hertog van Albanië. Goneril is jaloers, verraderlijk en immoreel. Shakespeare’s publiek zou geschokt zijn door Goneril’s agressiviteit, een kwaliteit die in een vrouwelijk persoon niet verwacht is. Ze daagt Lear uit om zijn macht, gaat stoutmoedig een affaire met Edmund aan en pakt de militaire macht van haar man af.

Regan: Lear’s middelste dochter en vrouw van de hertog van Cornwall. Regan is net zo meedogenloos als Goneril en even agressief. In feite is het moeilijk om een kwaliteit te bedenken die haar van haar zuster onderscheidt. Als ze elkaar niet ophitsen voor meer wrede daden, dan vechten ze jaloers om dezelfde man, Edmund.

Gloucester: een edele die loyaal is aan King Lear en van wie de rank, graaf, lager is dan die van een hertog. Het eerste dat we over Gloucester leren is dat hij een overspelige man is die een bastaardzoon heeft, Edmund. Zijn geloof loopt op vele manieren parallel aan dat van Lear; hij oordeelt fout over welke kinderen hij kan vertrouwen. Hij blijkt zwak te zijn en vruchteloos in de eerste aktes, als hij niet in staat blijkt te voorkomen dat Lear uit zijn eigen huis wordt gezet. Maar later demonstreert hij dat hij ook dapper kan zijn.

Edgar: Gloucesters oudste en legitieme zoon. Edgar speelt verschillende rollen. Hij begint als een onnozele gek die makkelijk wordt beetgenomen door zijn broer. Dan gaat hij vermomd als een gekke bedelaar om te ontkomen aan zijn vaders mannen. Dan draagt hij zijn verpersoonlijking verder om Lear en Gloucester te helpen, en uiteindelijk verschijnt hij als een gewapende held die wraak neemt

9

op zijn broers bedrog. Edgar’s neiging tot vermommingen en verpersoonlijkingen maakt het moeilijk om hem goed te beschrijven.

Edmund: Gloucesters jongste bastaardzoon. Edmund voelt zich beledigd door zijn status als bastaardzoon en neemt maatregelen om Gloucesters titel en de bezittingen van Edgar over te nemen. Hij is een vreselijk personage dat in bijna al zijn genomen maatregelen slaagt en een spoor van vernieling nalaat op practisch alle andere personages.

Kent: een edelman uit dezelfde rang als Gloucester. Hij is loyaal aan de koning. Kent is de meeste tijd van het toneelstuk vermomd als een boer die zichzelf Caius noemt. Zo kan hij doorgaan met het dienen van King Lear, zelfs nadat Lear hem verbannen heeft. Hij is extreem loyaal, maar hij komt in de problemen gedurende het stuk omdat hij ook extreem stomp en uitgesproken is.

Albany: man van Goneril. Albany heeft een goed hart, en uiteindelijk verklikt hij de wreedheden van Goneril, Regan en Cornwall en hij verzet zich ertegen. Hij is echter besluiteloos en kan niet goed vooruit kijken, waardoor hij er pas laat achter het kwaad van zijn bondgenoten komt.

Cornwall: man van Regan. In tegenstelling tot Albany is Cornwall overheersend, wreed en geweldadig en hij werkt met zijn vrouw en schoonzus Goneril om Lear en Gloucester te vervolgen.

Fool: Lear’s hofnar, die gebruik maakt van dubbelzinnigheden en lichtzinnige liedjes om Lear belangrijk advies te geven.

Oswald: De hoofdbediende in Goneril’s huis. Oswald onderwerpt zich aan de commando’s van zijn meesteres en helpt haar in haar samenzweeringen.

Korte samenvatting van Lear

Lear is de wat oudere koning van Engeland die besluit afstand te doen van de troon en zijn koninkrijk te verdelen onder zijn drie dochters. Eerst moeten zijn dochters een test doorstaan, waarin hij elk van hen vraagt hoeveel ze van hem houden. Goneril en Regan, Lear’s oudste dochters, geven een vader een vleiend antwoord. Maar Cordelia, Lear’s jongste en meest favoriete dochter, blijft stil en zegt dat ze geen woorden heeft om de liefde aan haar vader te beschrijven. Lear wordt woedend en onterft Cordelia. De koning van Frankrijk, die Cordelia het hof had gemaakt, trouwt met haar, ondanks het feit dat hij geen land krijgt, en ze gaat met hem mee naar Frankrijk zonder de zege van haar vader.Lear leert snel dat hij een slecht besluit heeft genomen. Goneril en Regan beginnen al gauw het gezag te ondermijnen dat hij nog heeft. Hij kan niet geloven dat zijn geliefde dochters hem bedriegen en Lear wordt langzaamaan gek. Hij verlaat zijn dochter’s huis om te gaan wandelen op de heide in een vreselijke storm, maar wel begeleid door zijn hofnar en door Kent, een edelman in vermomming.Ondertussen ervaart ook een andere edele genaamd Gloucester familieproblemen. Zijn bastaardzoon Edmund laat hem geloven dat zijn legale zoon, Edgar, plannen heeft om zijn vader te doden. Om te ontvluchten aan de achtervolging die zijn vader naar hem ingezet, vermomt Edgar zich als een gekke bedelaar en hij noemt zichzelf Poor Tom. Net zoals Lear gaat ook hij de heide op.Als Gloucester zich realiseert dat Lear’s dochters zich tegen hun vader hebben gekeerd, besluit hij Lear te helpen, ondanks het gevaar. Regan en haar man Cornwall ontdekken dat hij Lear helpt en beschuldigen hem van verraad, maken hem blind en zorgen dat hij het platteland opwandelt. Uiteindelijk wordt hij geleid door zijn vermomde zoon Edgar en ze gaan naar de stad Dover, waar Lear ook is heengebracht.

10

In Dover is een Frans leger aangeland onder leiding van Cordelia om har vader te redden. Edmund raakt verstrikt in de romances van Goneril en Regan, wiens man Albany zich steeds meer van Lear’s zaken aantrekt. Goneril en Edmund zweren samen om Albany te doden. De wanhopige Gloucester probeert zelfmoord te plegen, maar Edgar redt hem door te doen alsof hij van een denkbeeldige klif springt. Ondertussen bereiken de Engelse troepen Dover en de Engelsen, geleid door Edmund, verslaan het Franse leger wat geleid wordt door Cordelia. Lear en Cordelia worden gevangen genomen. In deze klimatologische scene dueleert Edgar met zijn broer, waarbij hij Edmund doodt. We horen over de dood van Gloucester, Regan’s vergiftiging door Goneril omdat ze jaloers was over Edmund en dan pleegt ook Goneril zelfmoord als Albany van haar verraad weet. Edmund’s bedrog van Cordelia leidt naar haar onnodige executie in de gevangenis en Lear sterft uit verdriet om Cordelia’s verlies. Albany, Edgar en de oude Kent blijven over om het land te gaan besturen onder een wolk van verdriet en spijt.

Citaten en uitgebreide plot-uitleg

Act I – Scene I – A Room of State in King Lear’s Palace

King Lear zegt:‘tis our fast intent, to shake all cares and business from our ageConferring them on younger strengths, while we unburden’d crawl toward deathHet is ons doel, om alle zorgen en zaken van onze leeftijd,Over te dragen aan onze jongere krachten, terwijl we naar onze dood kruipen.

King Lear geeft zijn koninkrijk aan zijn dochters Regan en Goneril van wie hij gelooft dat ze echt van hem houden. Boos dat hij is omdat Cordelia dat schijnbaar niet doet, verbant hij haar, en Kent probeert hem tevergeefs op dat besluit terug te laten keren. Cordelia vertrekt en wordt meegenomen door de koning van Frankrijk als koningin.Het toneel begint met Kent in beeld. We horen dat Lear op het punt staat zijn koninkrijk te verdelen onder zijn dochters en hij zal de hertog van Albany niet meer schenken dan de hertog van Cornwall, zoals verwacht. We leren dat Gloucester, een bondgenoot van de koning, beschaamd is om zijn bastaardzoon Edmund. Lear, Cornwall, Albany en Lear’s dochters Goneril, Regan en Cordelia komen aan. Gloucester en Edmund vertrekken om de heren van Burgundy en France te ontmoeten en ze laten Lear achter om zijn toekomstplannen te schetsen. Lear legt uit dat hij de problemen en plichten van zijn koninkrijk weg wil werken door het koninkrijk aan zijn kinderen te geven. Ondertussen:

(We = King Lear, I) zegt:We shall express our darker purpose. Give me the map there. Know we have divided in three our kingdom; and ‘tis our fast intent to shake all cares and business from our age, conferring them on younger strengths, while we unburden’d crawl toward death. Our son of Cornwall, and you, our no less loving son of Albany, we have this hour a constant will to publish our daughters’ several dowers, that future strife may be prevented now. The princes, France and Burgundy, great rivals in our youngest daughter’s love, long in our court have made their amorous sojourn, and here are to be answer’d.Ik zal mijn donkere doel uitspreken. Geef me de kaart. Weet dat we ons koninkrijk in drie hebben gedeeld, en het is mijn doel, om alle zorgen en zaken van mijn leeftijd, over te dragen aan de jongere krachten, terwijl ik naar de dood kruip. Mijn zoon van Cornwall, en jij, niet minder geliefde zoon van Albany, ik heb dit uur om de bruidsschat van mijn dochters bekend te maken, zodat toekomstige strijd voorkomen zal worden. De prinses, France en Burgundy. Beide grote rivalen in de liefde om de liefde van mijn jongste dochter, die al zo lang aan mijn hof verblijven, en die nu beantwoord zullen worden.

11

Belangrijk: Lear wil dat hem verteld wordt hoeveel zijn dochters van hem houden vóórdat hij zijn heerschappij, koninkrijk en staatszaken weggeeft:

Tell me, my daughters. Since now we will divest us both of rule, interest of territory, cares of state. Which of you shall we say doth love us most? That we our largest bounty may extend, where nature doth with merit challenge?Vertel mij, dochters. Omdat ik nu mijn heerschappij, koninkrijk en staatszaken ga afgeven. Wie van jullie houdt het meest van mij? Dat ik mijn grootste gave kan uitbreiden, zoals de natuur doet met de uitdaging van de verdienste.

Eerst vraagt Lear zijn oudste dochter Goneril om een antwoord. Ze antwoordt dat ze meer van hem houdt dan ze met wooren kan zeggen:Sir, I love you more than words can wield the matter.Heer, ik hou meer van u dan woorden kunnen zeggen.

Cordelia is stil. Lear, tevreden, geeft haar een groot stuk land, dat hij haar voorlegt op de kaart die voor hen ligt. Dan vraagt hij Regan om haar liefde voor hem te betuigen. Ze beschrijft zichzelf als:

Made of that self metal as my sister (Gemaakt van hetzelfde metaal als mijn zuster)I profess myself an enemy to all other joys (Ik zie mezelf als een vijand van alle andere vreugden)Which the most precious square of sense possesses in your dear highness’ love(wat uitgedrukt wordt in het kostbare bezit van de liefde van uwe hoogheid)

Cordelia, terzijde, is bezorgd. Toch zegt ze van niet, omdat haar liefde groter is dan haar tong (haar liefde is groter dan de mogelijkheid die ze heeft om erover te praten). Ze zegt tegen zichzelf:

Then poor Cordelia! And yet not so, since I am sure, my love’s more richer than my tongue.Dan arme Cordelia. En toch ook niet, want ik weet zeker dat mijn liefde meer is dan ik zeggen kan.

Volgende is Cordelia, die Lear beschrijft als zijn jongste dochter en naar wiens hand gedongen wordt door beide de koning van Frankrijk en van Bourgondië. Zij mag spreken. Als Lear haar vraagt wat zij, net als haar zussen, te zeggen heeft, antwoordt ze:Nothing, my lord / Niks, mijn heer.

Verbaasd vertelt Lear haar:Nothing will come of nothing / Uit niets volgt niets. Hij vraagt haar om nog eens te spreken. Cordelia legt uit dat ze haar hart niet in haar mond kan leggen (zeggen wat ze voelt). Lear zegt tegen zijn dochter:Mend your speech a little, lest your mar your fortunes.Verander je toespraak een beetje, zo vernietig je je eigen rijkdom en geluk.

Cordelia legt uit dat ze van haar vader houdt, maar dat ze niet totaal van hem kan houden zoals haar zusters zeiden, omdat die ook een man hebben en daarvan moeten houden.Lear, ongelukkig, besluit in zijn boosheid om haar in haar eerlijkheid haar bruidsschat te ontzeggen en hij geeft haar niks, onterft haar en geeft haar derde deel van het koninkrijk aan Goneril en Regan. Met honderd knechten als bescherming gaat Lear naar de kastelen van Regan en Goneril, waarbij hij per maand verhuist van de een naar de ander.

12

De graaf van Kent probeert in te grijpen maar zijn blijvende twijfel aan de wijsheid van Lear levert hem een verbanning op. Gloucester komt terug met de hertog van Burgundy en de koning van France. Beide hadden Cordelia ten huwelijk gevraagd. Nadat Burgundy heeft gehoord van Cordelia’s zondeval, wil hij niet meer met haar trouwen en hij gaat.

Cordelia houdt een belangrijke speech waarin ze haar karakter onthult als ze tegen Lear zegt dat ze een gebrek heeft aan:

That glib and oily art to speak and purpose not; since what I well intend, I’ll do’t before I speak.De vloeiende en vette kunst van spreken ik ben het niet van plan, omdat ik zeg wat ik meen.

Dit is een aanval op haar zusters. Cordelia hoort dat ze geen bruidsschat meer oplevert en dat Burgundy niet meer met haar wil trouwen. Ze zegt:Peace be with Burgundy! Since that respects of fortune are his love, I shall not be his wife.Ga met vrede! Als hij alleen van bezit houdt, zal ik niet zijn vrouw zijn.

De koning van Frankrijk snapt de waarde van ware integriteit en neemt Cordelia zonder bruidsschat als koningin. Cordelia accepteert dat en verlaat haar vader. Ze hoopt dat haar zusters haar vader goed zullen behandelen. Regan antwoordt daarop dat Cordelia hen niet op hun plichten hoeft te wijzen. Goneril en Regan zweren nu samen. Beiden zijn bezorgd om Lear’s overhaaste actie en ze besluiten om er verder over na te denken.

Act I – Scene II – A Hall in the Earl of Gloucester’s Castle

Edmund, de geliefde maar illegale bastaardzoon van graaf Gloucester, smeedt een plan om de reputatie van zijn oudere broer Edgar te vernielen. Edmund bedriegt zijn vader Gloucester door hem te laten geloven dat Edgar zijn vader zal vermoorden.Edmund komt binnen met een brief. Hij is geërgerd dat hij gedoemd is minder waard te zijn dan zijn broer Edgar, alleen omdat hij een bastaard is. Met zijn brief wil hij zijn geluk veranderen: Gloucester komt binnen en Edmund antwoordt tegen hem dat hij een brief leest. Geïntrigeerd wil Gloucester weten waar het over gaat. Na wat vertraging laat Edmund Gloucester de brief lezen. Die suggereert dat Gloucester gedood gaat worden en dat de twee broers zijn fortuin zullen verdelen. Naar Edmund’s zeggen vond hij de brief in zijn kast.Woedend vraagt Gloucester aan Edmund om zijn verraderlijke zoon te vinden. Edgar komt aan en Edmund suggereert dat hij beter meteen weer kan vertrekken omdat zijn vader niet zo tevreden zal zijn met hem. Edmund stelt voor dat Edgar vlucht, en dat doet hij. In zijn eentje spot Edmund:

My practices ride easy! Or are so easy to achieve with a credulous father and a brother noble!Mijn manipulatie gaat goed! Of het is makkelijk met zo’n goedgelovige vader en nobele broer.

Act I – Scene III – A room in the Duke of Albany’s Palace

Goneril beraamt een plan om haar gast en haar vader Lear uit haar huis te verdrijven.Goneril en haar bediende Oswald praten over Lear’s gedrag. Als Goneril vraagt of Lear een van haar mannen heeft geslagen omdat die zijn hofnar berispten, bevestigt Oswald dat verhaal. Goneril beweert dat Lear haar steeds onrecht aandoet (By day and night he wrongs me). Ze zegt hem om zich te verontschuldigen als Lear naar haar vraagt, en daarbij mag Oswald hem ook beledigen en dan zou Goneril extra tevreden zijn.

Goneril kleineert de domheid van Lear om zijn macht weg te geven en beschrijft hem:

13

Idle old man, that still would manage those authorities. That he hath given away!Een nutteloze oude man die nog steeds probeert te besturen wat hij heeft weggegeven!

Ze zegt ookt:Old fools are babes again and must be us’d with cheeks as flatteries, when they are seen abus’d.Oude dwazen zijn weer net als baby’s die gebruikt moeten worden met hun wangetjes als vleierij als er misbruik van hen wordt gemaakt.

Act I – Scene IV – A Hall in the Same

De vermomde Kent verdient Lear’s respect door zijn naam te verdedigen. Goneril beledigt King Lear en ontslaat 50 van zijn knechten. Lear begint zich te realiseren dat Cordelia helemaal niet zo onrespectvol was. Lear besluit Goneril te verlaten en naar Regan te gaan, waarvan hij denkt dat hij daar wel goed behandeld zal worden.

Kent komt binnen in vermomming. Nadat hij Lear heeft ontmoet mag hij de koning volgen omdat hij heeft verteld dat hij ‘eerlijke raad kan geven, rijden, rennen, een merkwaardig verhaal bederven door het te vertellen en een botweg een duidelijk bericht kan bezorgen’. Lear vraagt Oswald om zijn dochter. De bediende negeert hem en maakt Lear op die manier woedend. Lear stuurt een van zijn ridders achter Oswald aan om een rechtstreeks antwoord te krijgen. De ridder keert terug zonder Oswald en zegt dat Lear niet het respect krijgt dat hem toekomt. Als Lear aan Oswald vraagt wie hij voor zich heeft, antwoordt Oswald: de vader van mijn dame, in plaats van ‘de koning’ en Lear slaat Oswald in zijn woede.

Kent krijgt respect van de woedende Lear door de onrespectvolle Oswald te laten struikelen. De hofnar komt binnen en in zijn eerste uitspraak bekritiseert hij Lear’s dwaasheid betreffende zijn dochters. Op een gegeven moment vraagt Lear boos:

Lear: Dost thou call me fool, boy? Noem jij mij een dwaas, jongen?Fool: All thy other titles thou hast given Al je andere titels waarmee je was geboren, away, that thou wast born with. heb je weggegeven.

Lear realiseert zijn domheid om Cordelia te straffen en zegt tegen zichzelf:

How ugly didst thou in Cordelia show! Hoe vervelend en hatelijk deed ik tegen Cordelia.

Lear doet nu een beroemde uitspraak over de pijn van ondankbare kinderen:How sharper than a serpent’s tooth it is, to have a thankless child!Hoeveel meer pijn doet de tand van een slang, dan de pijn van een ondankbaar kind!

Lear vervloekt Goneril en hoopt dat ze nutteloos wordt, of erger. Lear komt er later achter dat Goneril 50 van zijn volgelingen heeft ontslagen en hij besluit naar Regan te gaan, van wie hij zeker weet dat ze aardig en aangenaam is. Goneril vreest de macht van Lear met honderd ridders en draagt Oswald op een brief naar haar zus te sturen.

Act II – Scene I – A Court within the Castle of the Earl of Gloucester

We krijgen iets mee van een mogelijk conflict tussen de kwade zusters Goneril en Regan. Edmund manipuleert Edgar verder. Gloucester hoort via Edmund over het plan van Edgar om hem te doden en hij gelooft dat.

14

Edmund vraagt of Edgar heeft gesproken met de hertog van Cornwall of de hertog van Albany, en hij hoort dat dat niet zo is. Als hij ziet dat zijn vader nadert, vertelt Edmund tegen Edgar dat die moet doen alsof hij zichzelf verdedigt en dan moet vluchten. Edmund verwondt zichzelf met zijn zwaard om het te laten lijken alsof hij gewond is.

Gloucester komt binnen en vraagt zich af wie die schurk was. Edmund legt uit dat het Edgar was die hem probeerde over te halen om hun vader te doden. Woedend draagt Gloucester hem op om die bedrieglijke zoon te vinden. Edmund gooit wat hout op het vuur en zegt dat het niet alleen Edgar’s plan was om zjin vader te doden, maar als iemand erachter zou komen, zou hij zijn bedoeling verzwijgen door leugens.

Gloucester wil nu dat alle havens afgesloten worden voor zijn verraderlijke zoon. ‘All ports I’ll bar; the villain shall not escape’. Regan en Cornwall komen aan en horen van Edgar’s ‘loyaliteit’ en nemen hem aan hun kant, en Gloucester bedankt Cornwall. Regan wil advies van Gloucester over de grillige en moeilijke Lear die problemen veroorzaakt bij haar zus Goneril. Gloucester geeft toe en zegt te doen wat hij kan.

Act II – Scene II – Before Gloucester’s Castle

Kent en Oswald vechten. Kent wordt aan de schandpaal geplaatst, wat benadrukt hoe klein het respect voor Lear is wat zijn dochters Regan en Goneril nog voor hem hebben.

Act II – Scene III – A part of the Heath

Edgar is nu alleen en vermomd, hij beschrijft zijn lot van het verborgen leven.

Act II – Scene IV – Before Gloucester’s Castle, Kent in the stocks

Lear: This heart shall break into a hundred thousand flaws or ere I’ll weep. Dit hart zal in honderduizend stukken barsten eer ik ga huilen.

Kent blijft aan de schandpaal, uit onachtzaamheid voor Lear’s gezag. Lear vertelt Regan hoeveel pijn Goneril hem heeft gedaan. Regan staat Lear in overeenstemming met Goneril toe dat hij mag blijven, maar dan zonder één volgeling. Lear besluit bij geen van beide meer te verblijven.

Als hij aankomt op Gloucester’s kasteel is Lear verbaasd dat zijn boodschapper Kent nog niet is aangekomen en dat Regan en Goneril allebei al weg zijn. Kent roept Lear, en de hofnar legt uit dat Kent aan de schandpaal zit (de kousebanden aan heeft, zo beschrijft hij).De hofnar gaat door en legt verschillende straffen uit. Kent legt uit wat er gebeurd is en een boze Lear ontbiedt Regan bij hem. Gloucester waarschuwt voor het humeur van de hertog, maar Lear is niet afgeschrikt.

Cornwall en Regan komen aan en Kent wordt vrijgelaten. Lear maakt zijn gevoelens duidelijk over Goneril’s acties en hij beschrijft haar als een ‘sharp-tooth’d unkindness, like a vulture’, ofwel een scherpe tanden hebbende onaardigheid, zoals die van een gier. Regan legt uit dat ze haar plichten niet kan vergeten.Regan zegt dat Lear Goneril om vergiffenis moet vragen. Dat maakt Lear woest. Hij vervloekt Goneril en in spottende armoede legt hij uit dat hij geen vergiffenis gaat vragen bij iemand die zijn halve gevolg heeft afgepakt. Regan vertrouwende zegt hij: thou shalt never have my curse, jou zal ik nooit vervloeken. Nu vraagt Lear wie zijn bediende aan de schandpaal heeft geplaatst.

15

Goneril komt voordat Lear antwoord heeft gekregen en Regan kiest partij voor haar zus. Regan zegt dat Lear terug naar Goneril moet omdat ze tijd nodig heeft om zijn komst voor te bereiden en ook de komst van zijn gevolg.Lear zegt dat hij liever buiten blijft of erger, bij de koning van Frankrijk gaat bedelen. Lear vraagt haar om het te heroverwegen. ‘I prithee daughter, do not make me mad’, ik vraag je, dochter, maak me niet gek.

Lear besluit dat hij bij Regan blijft met honderd ridders. Regan antwoordt daarop:Not altogether so: I look’d not for you yet, nor I am provided for your fit welcome.Niet met al je ridders, ik verwachtte je nog niet en ik ben nog niet klaar om jou en je gevolg te verwelkomen.Uit een gesprek van Regan en Goneril volgt dat Lear niet één volgeling meer mag meenemen. Lear wanhoopt nu en vraagt de goden geduld voor zo’n arme oude man als hij.

Lear roept uit dat hij niet zal huilen:You think I’ll weep, no I’ll not weep: I have full cause of weeping, but this heart shall break into a hundred thousand flaws or ere I’ll weep. O fool! I shall go mad!Je denkt dat ik ga huilen, maar ik zal niet huilen: ik heb alle redenen om te huilen, maar dit hart breekt in honderdduizend stukken voordat je me ziet huilen. O wat ben ik dom, ik word gek!

Gloucester komt en informeert de twee dochters dat Lear geen plek heeft om te slapen. De dochters proberen zichzelf ervan te overtuigen dat het zijn eigen schuld is.

Act III – Scene I – A Heath

De koning van Frankrijk zal Engeland binnenvallen. Kent stuurt een boodschapper naar Cordelia om haar op de hoogte te houden van Lear’s toestand. In het midden van onweer en storm praten Kent en een man over Lear’s situatie. We krijgen te horen dat de koning van Frankrijk Engeland binnen wil vallen. We horen ook over het groeiende conflict tussen Cornwall en Albany. Kent vertrouwt de man erop dat hij naar Dover gaat waar hij rapport moet doen over Lear’s lijden aan bondgenoten en onderdanen van Frankrijk die al in Engeland waren. Als hij Cordelia zag, dan moest de man Cordelia een ring geven en dan zou Cordelia vertellen dat het dus Kent in vermomming was voor wie hij dit deed.

Act III – Scene II – Another Part of the Heath, Storm Still

Lear tart de elementen in de storm, wat symbool staat voor de marteling van zijn ziel. Hij roept tegen de elementen:Blow, winds, and crack your cheeks! Rage! Blow!Waai, wind, en barst je kaken/brutaliteit! Raas! Waai!

De hofnar zegt via een raadsel dat Lear beter onderdak kan zoeken. Kent op en Lear blijft zichzelf martelen tegenover de elementen, waarbij hij een beroemd gezegde zegt:I am a man, more sinn’d against the sinning! / Ik ben een man die meer heeft gezondigd dan de zondigen.

Kent verkondigt dat hij dichtbij een hut heeft gevonden die onderdak kan bieden. Ze gaan binnen en de hofnar eindigt de scene met een raadseltje.

16

Act III – Scene III – A room in Gloucester’s Castle

Gloucester vertelt per ongeluk tegen zijn zoon Edmund dat het Franse leger klaar is om Engeland aan te vallen, en daarmee is het lijden van Gloucester in zijn toekomst gegarandeerd. We horen van een mogelijk conflict tussen Regan en Goneril, wat gaat over hun echtgenoten.Gloucester en Edmund praten. Gloucester bevestigt de groeiende haat tussen de twee hertogen. Gloucester was niet blij, want toen hij weg wilde gaan bij Regan en Goneril om om Lear’s situatie te gaan rouwen, hadden ze hem verboden om gebruik te maken van zijn huis en ze hadden hem gezegd om Lear op geen enkele manier te helpen. We horen dat er verdeeldheid is tussen de twee hertogen, wat verdere verdeeldheid tussen de zusters veroorzaakt.

Gloucester maakt nu de fout Edmund te vertrouwen. Hij vertelt over een brief in zijn kast. Er wordt in uitgelegd dat Lear’s lijden gewroken zal worden door een buitenlandse kracht (France) die zich al op Engels grondgebied bevindt. Gloucester zegt dat Edmund tegen de hertog moet praten om hem af te leiden, en als er naar Gloucester gevraagd wordt, moet hij zeggen dat hij ziek is. Edmund realiseert zich dat dit een mogelijkheid is om zijn vader te bedriegen voor zijn eigen winst. Hij zegt tegen zichzelf: The younger rises when the old doth fall / De jongere verrijst als de oudere valt.

Act III – Scene IV – The Heath, before a Hovel

Lear wordt naar een beschutte plek gebracht. Hij legt uit dat de fysieke marteling hem afleidt van de pijn die zijn dochters hem hebben toegebracht. Edgar, Gloucester’s legitieme zoon, komt op in vermomming als ‘Poor Tom’. Getroffen door de elementen is Lear verontrust door zijn dochters:This tempest will not give me leave to ponder, on things would hurt me more.Deze storm laat mij niet toe afgeleid te zijn, van de dingen zoals mijn dochters die me meer pijn zouden doen.

De hofnar komt de hut binnen. Lear besluit buiten te blijven om te bidden. I’ll pray, and then I’ll sleep. Dat laat opnieuw zien dat hij besef heeft van zijn lijden. Lear betreurt het dat hij niet genoeg heeft gezorgd voor de arme naakte ellendelingen (zijn minder fortuinlijke onderdanen), die de storm moeten verduren. Lear zegt dat hij hier te weinig zorg aan heeft besteed.

Edgar komt op in de hut als een zogenaamde gek en de hofnar wil hem liever niet binnelaten. Kent zegt de hofnar Poor Tom binnen te laten. Hij beschrijft de valse vriend die hem achtervolgt.Lear vraagt Edgar waar hij is geweest. Daarop antwoordt Edgar dat hij ooit een bedienende man was, trots in hart en hoofd. Dat is een verwijzing naar Edgar’s vroegere status, voordat Edmund hem een vluchtende crimineel maakte. Lear zegt dat een bekende zin:Is man no more than this? / Is een mens niet meer dan dat?

Daarna scheurt hij zijn kleren van zijn lichaam om de elementen te tarten zonder kleren.Gloucester komt binnen en is ontsteld door het arme gezelschap van de koning. Kent vreest dat Lear zijn verstand gaat verliezen waarom Gloucester antwoordt dat dat niet verrassend is als je ziet hoe zijn dochters hem hebben bedrogen. Gloucester beschrijft dan de pijn van zijn eigen kind (Edgar). Lear zegt dat hij alleen de hut in gaat als zijn filosoof (Edgar) mee mag, waarna hij eindelijk uit de storm gaat.

Act III – Scene V – A Room in Gloucesters Castle

Cornwall en Edmund praten. Nadat Edmund zijn vader heeft afgeschilderd als een bedrieger tegenover Cornwall, wordt hij beloond voor zijn ontrouw aan zijn familie doordat hij zijn vaders titel

17

als nieuwe graaf van Gloucester krijgt. Cornwall zegt Edmund zijn vader te zoeken en hem te zeggen dat: he may be ready for our apprehension, dat hij klaar moet zijn voor hun straf.

Act III – Scene VI – A Chamber in a Farmhouse adjoining the Castle

Lear en zijn gezelschap vinden troost en veiligheid in een boerderij. Lear vertoont tekenen van dwaasheid, hij houdt een schijnproces tegen zijn dochters. Kent leidt Lear naar Dover, waar hij veilig zal zijn.

Act III – Scene VII – A Room in Gloucesters’s Castle

Gloucester wordt gevangen genomen en eerst gemarteldt doordat zijn baard eraf wordt getrokken. Daarna wordt hij verblind. Een slaaf kan Cornwall’s brutaliteit niet meer verdragen en hij verwondt hem. Cornwall, Regan, Goneril en Edmund praten over de bedrieglijke Gloucester. Regan wil dat hij meteen wordt opgehangen. Goneril suggereert dat zijn oog eruit gepulkt moet worden. Cornwall adviseert dat ze Gloucester aan hem moeten overlaten. Oswald komt binnen en rapporteert over het feit dat Gloucester Lear naar welbewapende vrienden in Dover heeft gestuurd.

Gloucester wordt gevangen genomen en Cornwall beledigt hem, Regan trekt zijn baard eraf. Gloucester herinnert hen eraan dat zij zijn gasten zijn en dat ze hem slecht behandelen. Cornwall vraagt Gloucester om de brief die hij van France heeft gekregen, maar Gloucester zwijgt.Daarna zegt Gloucester dat hij Lear naar Dover heeft gestuurd omdat hij het niet kon verdragen om te zien dat dat ‘thy cruel nails pluck out his poor old eyes, nor thy fierce sister in his anointed flesh stick boarish fangs’ / jouw nagels Lear’s ogen uitpulkten, noch dat uw wrede zus haar giftanden in zijn vel vastkleeft.Kort daarna neemt Cornwall een van Gloucester’s ogen eruit, waarbij hij zegt dat: Upon these eyes of thine I’ll set my foot / op dit oog van jou zet ik mijn voet, en daarna vermorzelt hij het oog met zijn voet. Regan zegt tegen Cornwall om het tweede oog ook te verwijderen als een bediende Cornwall opeens aanvalt en verwondt. Deze kon niet langer de wreedheden van zijn meester aanzien.

Ondanks de dood van de bediende vervult Cornwall toch zijn taak. De blinde Gloucester vraagt om zijn zoon Edmund. Regan legt uit dat Edmund hem haat en dat hij het was die Cornwall en Regan van zijn bedrog had verteld. Nu realiseert Gloucester zich dat Edgar zijn goeie zoon was, niet Edmund.Gloucester wordt het kasteel uit gegooid om zich een weg naar Dover te banen via zijn reuk. De overgebleven bedienden volgen Gloucester om zijn bebloede gezicht te verzorgen. De tweede bediende haalt de ‘Bedlam’ (Edgar) om Gloucester te leiden waar hij wil.

Act IV – Scene I – The Heath

Gloucester is nu blind en realiseert zich nu de fouten die hij heeft gemaakt, vooral omtrent zijn zoon Edgar. Gloucester ontmoet Poor Tom maar weet niet dat het zijn zoon Edgar in vermomming is. Edgar leidt zijn vader naar de kliffen van Dover waar Gloucester eigenlijk zelfmoord wil plegen.Edgar stelt zichzelf gerust met het feit dat het ergste is gebeurd en dat al het volgende alleen maar positief kan zijn. Kort daarna komt Gloucester aan. Hij accepteert de hulp van de ‘oude man die hem helpt’ niet en hij legt uit: I stumbled when I saw / ik struikelde toen ik zag. Hij bedoelt hiermee dat hij fouten maakte toen hij zag, een metafoor waarin Gloucester zegt dat hij fout was over Edmund toen hij al zijn zintuigen nog had.

Gloucester hoort nog een man die door de Oude Man voorgesteld wordt als Poor Mad Tom. Gloucester legt uit dat hij die man eerder heeft gezien in de regen, dacht dat hij een stumper was en

18

toen aan zijn zoon Edgar dacht. Edgar prevelt tegen zichzelf dat hij het ergste dus nog niet gezien had. Edgar is bedroefd dat hij nog steeds zijn ware identiteit voor zijn vader moet verbergen. De scene eindigt met Edgar die ermee instemt Gloucester naar de kliffen te begeleiden waar hij zelfmoord wil plegen. Edgar zal hem erheen brengen.

Act IV – Scene II – Before the Duke of Albany’s Palace

De hertog van Albany doet afstand van zijn vrouw goneril, omdat hij zich realiseert dat hij aan de foute kant stond. De hertog van Cornwall, Regan’s man, is nu dood. De rivaliteit tussen Regan en Goneril om Edmund neemt toe.Goneril en Edmund zijn op het toneel. Goneril is blij dat Albany hen niet heeft gezien. Oswald komt binnen en we horen dat Albany schijnbaar niet zichzelf is. Toen hij hoorde dat het Franse leger aan was gekomen, lachte hij alleen maar. Toen Oswald zei dat Goneril eraan kwam, zei hij: the worse!

De hertog van Albany noemde Oswald zelfs een dwaas toen Oswald vertelde over Gloucester’s verraad en de loyaliteit van Edmund. Goneril, nu boos, merkt op: It is the cowish terror of his spirit, that dares not undertake / het is de laffe angst van zijn geest die niet mag gaan overheersen.

Goneril stuurt Edmund terug naar Cornwall om haar broer te helpen met de voorbereiden voor de oorlog met Frankrijk. Goneril zal het commando nemen omdat ze haar man niet meer vertrouwt. Ze verzekert Edmund’s vertrouwen met een kus, waardoor we een verandering in hun relatie zien.Albany komt aan en vervloekt Goneril. Wisdom and Goodness to the vile seem vile, adding that combined Goneril and sister Regan are tigers, not daughters, asking them what have you perform’d?Wijsheid en goedheid tegenover het slechte lijken slecht, waarbij de zesters Goneril en Regan tijgers zijn, geen dochters, en ze vragen het slechte: wat heb je gedaan?

Goneril antwoordt: Milk-liver’d man! That bear’st a cheek for blows, a head for wrongs, who hast not in thy brows an eye discerning, thine honour from thy suffering. / Lafhartige man! Dat vereist een kaakslag (?), een hoofd voor verkeerde dingen. Wie heeft niet in zijn hoofd een oordeelkundig oog, het is je eer waar je aan lijdt.Alabny’s woorden laten zien hoe hij zijn vrouw verafschuwt.

Een boodschapper komt binnen en vertelt dat de hertog van Cornwall dood is. Hij is vermoord door een bediende, terwijl het het andere oog van Gloucester ging vermorzelen. Albany merkt op dat dit van een hogere gerechtigheid komt. Terzijde merkt Goneril op dat ze dat niet erg vindt, maar dan zegt ze dat Regan nu als weduwe ook beschikbaar is voor Edmund die ze ‘my Gloucester’ noemt, iets dat ze niet zo leuk vindt.

Act IV – Scene III – The French Camp, near Dover

Kent vraagt zich af hoe Cordelia zo goed kan zijn en haar zusters zo slecht. De koning van Frankrijk zal het gevecht wat op het punt staat te beginnen, niet kunnen zien. Cordelia is bedroefd van wat ze hoort over King Lear.Kent en een man praten over de recente gebeurtenissen. De koning van Frankrijk zal zijn gevecht niet persoonlijk bijwonen, hij is ergens anders nodig. We horen ook dat Cordelia bedroefd is om wat ze te horen heeft gekregen over de toestand van haar vader, en hoe ze haar tranen wegveegde om sterk te staan in het komende gevecht.

Kent denkt dat de sterren misschien verantwoordelijk zijn voor de verschillen in het karakter van Cordelia met die van haar zussen. Kent voegt daaraan toe dat Lear er is, of in ieder geval in de buurt,

19

maar hij wil zijn dochter Cordelia niet zien omdat hij zich schaamt voor zijn gedrag tegenover haar. Kent en een man merken op dat de legers van Albany en Cornwall in beweging zijn. Kent zegt tegen de man dat hij hem naar Lear zal brengen om zijn vermomde identiteit binnenkort te onthullen.

Act IV – Scene IV – The Same, A Tent

Cordelia laat mannen overal naar haar vader zoeken van wie ze weet dat hij dichtbij is en vermomd is met klitten, planten, brandnetels en koekoeksbloemen en andere soorten planten.Een dokter verzekert Cordelia dat er een manier is om Lear’s geestelijke toestand weer in orde te maken. Een boodschapper komt binnen en zegt dat de Britse troepen naderen. Cordelia hoopt dat ze haar vader snel weer ziet.

Act IV – Scene V – A Room In Gloucester’s Castle

Regan en Oswald praten over het komende gevecht. We horen dat Albany weer de twee vrouwen steunt. Regan is bezorgd over een brief van Goneril aan Edmund. Regan gelooft dat Edmund weg is om zijn vader Gloucester te vermoorden en zo een belangrijk symbool voor de twee zusters zal vermoorden.Regan vertelt Oswald dat hij bij haar en haar troepen moet blijven, die morgen zullen vertrekken. Hij wil niet want hij moet een brief aan Edmund bezorgen. Regan is bezorgd over de relatie die zulke brieven voortbrengen en het lukt haar om de brief van haar zus te pakken en te lezen.

Ze draagt Oswald op om Edmund een vermoedelijke brief te geven en ze legt hem uit dat zij een veel meer gepaste bruid voor Edmund is dan haar zus, en Oswald moet haar zus wat verstand inpraten en haar dus uit die rare droom halen. Ze draagt Oswald ook op om Gloucester te doden als hij die tegenkomt en verder wenst ze hem het beste.

Act IV – Scene VI – The Country near Dover

Edgar, nog steeds in vermomming, leidt zijn vader nog steeds over de kliffen van Dover. Edgar vertelt zijn vader dat hij de zee hoort, als het bij het publiek al duidelijk is dat hij zijn vader niet een berg op leidt, zoals Edgar het wel aan zijn vader doet voorkomen. In line 35 zegt Gloucester vaarwel tegen de wereld en noemt daarbij ook Edgar:If Edgar live, O, bless him! / Als mijn zoon Edgar nog left, zegen hem dan!

Edgar in zichzelf zegt dat hij het nog steeds erg vindt dat hij zijn ware identiteit niet aan zijn vader heeft kunnen onthullen. Edgar vertelt zijn vader dat hij de val heeft overleefd, wat duidelijk een wonder was. Lear komt op, fantastisch gekleed in bloemen. Hij beschrijft Edgar als een schokkend gezicht.Lear praat nu ook raadsels, net als de nar, en gaat door met het bekritiseren van zijn eigen dwaasheid betreffende zijn dochters en maakt er later een zaak van overspel van. Als Gloucester de hand van de koning wil kussen, zegt Lear: Let me wipe it first, it smells of mortality / laat me hem eerst afdoen, hij ruikt naar sterfte.

Gloucester beschrijft de koning als een vernietigd stuk natuur. Lear hoort van Gloucester’s blindheid en hij suggereert dat Gloucester nu ware wijsheid heeft bereikt.Lear: O, ho, are you there with me? No eyes in your head, nor no money in your purse? Your eyes are in a heavy case, your purse in a light; yet you see how this world goes.

20

Oh, ben je daar? Geen ogen in je hoofd, geen geld in je portemonnee. Je ogen zijn in een zware zaak en je portemonnee in een licht, nu zie je zoals het gaat in de wereld.Gloucester: I see it feelingly / ik zie het op gevoel.

Lear zegt dat eerlijkheid en leugenarij toch snel vermengd zijn, dus hij moet wel uitkijken. Een man en wat volgelingen vinden Lear nu en hij verkondigt dat zijn dochter naar hem op zoek is. De man neemt Edgar apart en ze praten even. We horen dat de andere legers van Goneril en Regan snel naderen, en ondanks dat Cordelia op zoek is naar haar vader, is ook haar leger onderweg.

Gloucester zegt tegen de goden: You ever-gentle gods, take my breath from me: Let not my worser spirit tempt me again, to die before you please / Oh aardige goden, vermoord me als ik ooit weer een poging tot zelfmoord waag.

Oswald vindt Gloucester en trekt zacht zijn zwaard om hem te vermoorden. Helaas komt Edgar tussenbeide en hij doodt Oswald. Voor hij sterft vraagt Oswald nog om de brief die hij bij zich heeft aan Edmund, de graaf van Gloucester te geven. Edgar leest de letter. Hij is van Goneril waarin ze zegt dat hij Albany moet doden om haar hand te krijgen. Als hij de trom van de oorlog hoort, leidt hij zijn vader weg.

Act IV – Scene VII – A Tent in the French Camp

Cordelia is Kent dankbaar om zijn trouwe werk. De dokter zegt dat Lear nu diep moet slapen en dat Cordelia hem met muziek moet wekken. Cordelia praat tegen haar vader over de liefde die ze voor hem voelt en Lear wordt wakker en denkt dat hij in zijn graf ligt, maar dat is niet zo. Verward stelt Cordelia zich aan hem voor en ze zegt hem dat hij niet hoeft te knielen.Lear: I am a very foolish fond old man, I fear I am not in my perfect mind. For, as I am a man, I think this lady to be my child Cordelia / Ik ben een verwarde oude man en ik ben niet goed bij mijn hoofd. Toch denk ik, zowaar ik een man ben, dat hier mijn dochter Cordelia is.

Lear zegt tegen Cordelia dat als zij vergif heeft, hij dat nu graag zou drinken. Hij vraagt of hij in Frankrijk is. De dokter zegt dat Cordelia hem verder niet moet vermoeien. Act V – Scene I – The British Camp near Dover

Albany gaat meevechten met Goneril en Regan, maar alleen tegen de Fransen. Regan vreest dat Oswald wat is overkomen en ze verklaart haar liefde aan Edmund. Ze ondervraagt hem naar de gevoelens voor haar zus, maar Edmund zegt gewoon hem te vertrouwen.

Edgar, in vermomming geeft de brief aan Albany waarin Goneril’s bedoeling staat om Edmund hem te laten doden, zodat Goneril en Edmund gelukkig verder kunnen leven. Edmund en Albany maken plannen om de vijand aan te vallen. In zichzelf mokt Edmund over de situatie met beide zusters en de keuze die hij gedwongen wordt te maken als de oorlog voorbij is. Met Lear en Cordelia zal het volgens hem snel af zijn, ze zullen geen genade kennen.

Act V – Scene II – A Field between the two Camps

Lear, Cordelia en hun troepen zijn aanwezig. Edgar leidt ondertussen zijn vader naar een veilige plek bij een boom en hij belooft dat hij snel terug zal zijn. Dan komt hij terug met slecht nieuws: Lear en Cordelia zijn opgepakt en hebben verloren. Gloucester wanhoopt maar vindt samen met Edgar de moed om door te leven.

21

Act V – Scene III – The Britisch Camp near Dover

Edmund laat Lear en Cordelia in de gevangenis plaatsen, waar Lear Cordelia probeert op te vrolijken. Edmund draagt daar een officier op om Lear en Cordelia te doden, dan krijgt hij een papier. Als het de officier lukt zal hem veel geluk te wachten staan en de officier accepteert het aanbod.

Albany, Goneril en Regan praten. Dan komt Edmund erbij en zegt dat Lear en Cordelia in de gevangenis wachten op verdere actie. Dan keert Albany zich tegen zijn bondgenoten door tegen Edmund te zeggen dat hij hem slechts als subject in de oorlog ziet, niet als een vriend of broer.Regan kiest partij voor Edmund maar Albany blijft bij zijn standpunt. Regan en Goneril bekennen hun liefde voor Edmund. Albany wil Edmund arresteren voor verraad. Albany informeert Regan dat, nu Goneril zo betrokken lijkt te zijn met Edmund, Regan hem als haar man mag beschouwen. Albany daagt Edmund uit voor een gevecht en Regan gaat weg met de smoes dat ze ziek is.

Een boodschapper komt binnen en onder het getoeter van een trompet leest hij voor dat iedereen die denkt dat Edmund een verrader is, voor het derde trompetsignaal zich kenbaar moet maken. Edgar komt binnen en trekt zijn zwaard. Edmund weigert om te vechten met een persoon die er zo vies uitziet. Ze vechten toch en Edmund valt. Hij weet Edgar’s naam dan nog niet. Albany hoopt dat Edmund veilig is.Goneril legt uit dat Edmund het gevecht niet had hoeven accepteren. Boos snoert Albany haar de mond. Hij weet van haar uitvlucht. Goneril beweert dat ze volgens de wet besloten heeft, ondanks Albany. Albany geeft de brief die hij onlangs gekregen heeft aan Edmund, en zegt dat hij achter Goneril aan moet gaan. Maar zijn einde nadert. Eindelijk vraagt Edmund wie zijn aanvaller eigenlijk was en eindelijk onthult Edgar zijn identiteit. Albany omarmt hem als een nobele broer. Edmund legt zijn lijden uit en dat van zijn vader. Edgar vertelt zijn verhaal over zijn vermomming in het kort. Ook de loyaliteit van Kent wordt genoemd. Een man die een bloedend mes draagt komt binnen. Hij zegt dat Goneril dood is door zelfmoord (het mes) en dat Regan door haar vergiftigd was en dus ook dood is. Edmund zegt dat ze nu nog verbonden zijn met z’n drieën, in de dood.

Kent komt binnen om zijn koning en meester goedenacht te zeggen. Albany beseft dat hij de koning en Cordelia vergeten was en vraagt aan Edmund waar ze zijn. Nu hij zo dicht bij zijn dood is, besluit hij iets goeds te doen, hoewel dat tegen zijn karakter in is.

Hij vertelt dat Lear en Cordelia in de gevangenis verblijven en dat hij iemand heeft opgedragen hem te doden. Het moet op zelfmoord lijken. Edgar gaat met het zwaard van Edmund als bewijs voor zijn identiteit voor het te laat is. Daar treft hij Lear aan met een dode Cordelia. Hij heeft in ieder geval de man die Cordelia ophing gedood. Lear herkent Kent en verwelkomt hem en realiseert zich zijn trouw. Iemand komt binnen en zegt dat Edmund dood is. Albany erkent Lear als ware heerser van het land. Zij die Lear hebben gesteund (Edgar en Kent) zullen beloond worden, zegt Albany.

Vernield en gebroken sterft nu ook Lear, samen met zijn Cordelia. Albany, Kent en Edgar blijven over en Albany legt uit dat het land weer hersteld moet worden. Albany zegt:The weight of this sad time we must obey, speak what we feel, not what we ought to say. The oldest hath borne most, we that are young, shall never see so much, nor live so long.We moeten deze zware tijd niet vergeten en zeggen wat we voelen, niet wat we moeten zeggen. de ouderen hebben veel moeten verduren. Zoveel zullen wij jonge mensen nooit zien, noch zullen wij zo lang leven.

Thema’s, motieven en symbolen

22

Thema’s: vaak fundamenteel en vaak ook universele ideeën die aan de kaak worden gesteld in een literair werk.Motieven: terugkerende structuren, contrasten of literaire zinspreuken die de ontwikkeling kunnen helpen en de belangrijkste thema’s van een tekst kunnen toelichten.Symbolen: objecten, karakters en figuren, of kleuren die abstracte ideeën en concepten vertegenwoordigen.

THEMA’S IN LEARJustice – rechtvaardigheid: King Lear is een wreed toneelstuk waarin goed tegenover slecht staat. Wie zal zegevieren? Is er wel gerechtigheid in de wereld? En is de wereld de mens fundamenteel gezien wel goed gezind? Ieder heeft daar zo zijn eigen mening over. Gloucester: As flies to wanton boys are we to the gods, they kil lus for their sport. Edgar zegt juist dat ‘gods are just’. Op het einde blijven we met een onzekerheid over: hoewel de slechten wel dood zijn, zijn ook de goeden gestorven. Er is dus goedheid in de wereld van het toneelstuk, maar ook gekheid en dood, en het is moeilijk te zeggen welke van de twee uiteindelijk overwint.

Authority versus Chaos – Autoriteit tegenover Chaos: Lear gaat evenveel over politieke macht als over familieproblemen. Lear is niet alleen een vader, hij is ook een koning en als hij zijn macht af wil geven aan zijn dochters, stort hij niet alleen zichzelf maar ook zijn land en familie in chaos. Het falen van zijn macht zien we als hij over de hei loopt tijdens de storm. Hij ziet de krachten van de natuur en hij begrijpt dat hij, net als de rest van de wereld, niks betekent in de wereld. Dit inzicht is belangrijker dan die van zijn politiek verlies. Met dit inzicht hoopt Lear de politieke rust te herstellen.

Reconciliation – verzoening/hereniging: Donkerheid en ongeluk doordingen King Lear, en de vernietigende Akte 5 is een van de meest tragische eindes in de hele literatuur. Ondanks dat zien we echte liefde en zelfopoffering voor die liefde (Lear + Cordelia). Cordelia blijft na haar verbanning trouw aan haar vader en helpt hem van ver af. Lear leert zijn lessen op een wrede manier en komt tot inkeer. Alles komt goed tussen Lear en Cordelia. Niet omdat Cordelia zich benadeelt voelt door haar vader, maar omdat hij haar oprechtheid en diepte van liefde voor hem begrijpt.

MOTIEVENMadness – gekheid: krankzinnigheid neemt een centrale plaats in in dit toneelstuk en wordt geassocieerd met de wanorde en de verborgen wijsheid. Eerst levert de hofnar Lear wijsheden, maar als Lear later zelf ook gek wordt, komt hij zelf tot wijze inzichten. Het laat hem ook weer gewoon mens zijn, in plaats van verheven ijdele koning die eist dat zijn dochters van hem houden. De vermomde Edgar wordt door zijn bedelaarsleven afgehard en voorbereid op het doden van Edmund.

Betrayal – bedrog: bedrog speelt een belangrijke rol en het laat de werkingen van slechtheid zien familiaire en politieke sferen. Het toneelstuk laat zien dat de bedriegers zich uiteindelijk ook tegen elkaar keren (Edmund vs. Goneril en Regan). Het hele toneelstuk draait op Lear’s blinde domme bedrog van Cordelia’s liefde voor hem. Dat laat zien dat in het hart van elke verrader ook waarden schuilen.

SYMBOLENThe Storm – de storm: Lear loopt buiten in een vreselijke storm. Dit is een fysieke reflectie van Lear’s innerlijke verwarring. Tegelijkertijd omvat die storm de kracht van de natuur, die de machteloze koning ertoe dwingt om zijn eigen sterfelijkheid en kwetsbaarheid te zien en om gevoel van nederigheid te tonen. De storm kan ook een soort gerechtigheid symboliseren, omdat de natuur boos is om de gebeurtenissen in het toneelstuk. Verder laat het de politieke chaos zien die Lear in Engeland heeft achtergelaten.

23

Blindness – blindheid: Gloucester’s blindheid symboliseert de metaforische blindheid van de beide vaders van elk plot, Gloucester en Lear. Beide vaders hebben trouwe en ontrouwe kinderen, en beide verbannen in eerste instantie de trouwe kinderen en hebben de ontrouwe lief. Pas als Gloucester blind is en Lear gek is geworden, beseffen ze beide hun vreselijke fout. In Dover zien ze elkaar en beklagen zich over hun blindheid naar de waarheid van hun kinderen toe, die hen duur kwam te staan.

Goede personen: Lear, Cordelia, Gloucester, Edgar, KentSlechte personen: Goneril, Regan, Cornwall, Albany, Oswald, Edmund

24