ROBOTICA VEROVERD DE ZORG, OF TOCH NIET?EFFECTEN VAN ROBOTICA OP DEMENTERENDEN IN VERZORGINGSTEHUIZEN

Gijs Lemans, 16-11-2016 te Baarle-Nassau

SAMENVATTINGDoor de stijging van het aantal ouderen met de leeftijd van 80 jaar of ouder kan men verwachten dat het aantal dementerenden fors zal toenemen. Door deze stijging zullen de kosten binnen de gezondheidszorg zeker gaan stijgen. Om deze stijging op te vangen wordt er onderzoek gedaan naar robotica in de zorg.

De vraagstelling die in dit artikel dan ook beantwoord dient te worden is: Wat zijn de kosten en baten van gezelschapsrobotica in verzorgingstehuizen voor dementerenden?

De verschillende soorten robotica hebben zeker een positief effect op bewoners van verzorgingstehuizen. Dit op zowel op het lichamelijk als op het sociaal welbevinden van deze doelgroep. Er kan gesteld worden dat er op gebied van psychisch welbevinden een toename plaatsvind. Ouderen die in aanraking komen met deze robotica leven duidelijk op. Dit valt veelal te zien door de verhoging van activiteit en de grote glimlach op het gezicht.

Het grootste nadeel dat robotica tegenspreekt zijn de ontzettend hoge kosten die ze met zich meebrengen. Deze hoge kosten komen door het lage productieaantal. Wanneer er een grotere opkomst zal komen voor de robotica zal deze prijs in grote waarschijnlijkheid dalen. Kijkend naar de positieve en negatieve aspecten van de robotica zijn het dus vooral de kosten die tegenspreken op dit moment. En juist omdat deze kosten naar hoge waarschijnlijkheid zullen zakken zal het voor zorginstellingen steeds aantrekkelijker worden om een vorm van robotica aan te schaffen.

INTRODUCTIEKijkend naar de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is te zien dat het aantal ouderen dat 80 jaar of ouder is elk jaar fors stijgt. Daarnaast is te zien dat het aantal geboorten de laatste 35 jaar met kleine getallen afneemt. Concluderend hieruit kan vernomen worden dat de gemiddelde leeftijd zal stijgen (CBS, 2016).Men kan verwachten dat deze vergrijzing zal leiden tot een uitbreiding van de prevalentie van het ziektebeeld dementie. Dit met de reden dat de prevalentie van dementie vanaf het 65ste levensjaar elke vijf jaar fors toeneemt (Ferri et al., 2005).

Door het stijgend aantal personen met dementie zullen hiermee waarschijnlijk ook de zorgkosten gaan stijgen. Dit met de reden dat dementie, na verstandelijke beperkingen het duurste ziektebeeld is (Volksgezondheidenzorg, z.j.) Om deze stijgende kosten op te vangen wordt er onderzoek gedaan naar ondersteunende robotica in de zorg.

Het doel van dit artikel is informeren over verschillende soorten bestaande robotica met in

het bijzonder gezelschapsrobots. De vraagstelling die bij dit artikel beantwoord wordt is: Wat zijn de kosten en baten van gezelschapsrobotica in verzorgingstehuizen voor dementerenden?

ROBOTICA Uit recent onderzoek van Boone, Hendrikse, Hoogendoorn en Stuijt (2016) blijkt dat gezelschapsrobotica zeker een positief effect heeft op dementerenden ouderen in de zorg. De effecten zijn, zowel te zien op het lichamelijk als op het sociaal welbevinden van deze doelgroep. Door robotica word de sociale interactie bevorderd met als gevolg dat men zich minder eenzaam voelt. Daarnaast kan gesteld worden dat er op gebied van psychisch welbevinden een toename plaatsvind. Ouderen die in aanraking komen met deze robotica leven duidelijk op. Dit valt veelal te zien door de verhoging van activiteit en de grote glimlach op het gezicht.

Daarentegen wordt er gesproken over het gevaar voor de werkgelegenheid. Mensen zijn bang banen te verliezen. Het punt met robotica in dit tijdperk is dat we daar nog lang niet zijn. De robotica neemt niet het werk over van de werknemers. Achter elke beweging van de robot staat de werknemer. Robotica moet juist gezien worden als hulpmiddel, dit kan zijn om iemand bijvoorbeeld makkelijker te laten praten of bewegen (Kardol, 2015).Een negatief aspect dat wel aan de orde is zijn de kosten. De robotica die ingezet wordt in de zorg is erg duur. Een van de redenen dat deze kosten zo oplopen is het feit dat er nog niet genoeg vraag naar is. Wanneer er een werkelijke productielijn opgezet wordt zullen deze kosten zeker dalen (Volgens Nederland, 2014).

VOORBEELDEN VAN ZORGROBOTICAOm een beeld te schetsen van verschillende gezelschaps robots worden er twee bekende robots uitgelicht. De eerste robot is Paro, een robot waar vooral mee geknuffeld word. De tweede robot die aan het licht komt is Zora/Nao, deze humane robot is erg juist interactief met bewegingen en praten.

PAROEen van de bekende vormen van zorgrobotica zijn de robots in gedaantes van dieren. Het doel van deze robotica is het sociaal-emotionele welbevinden van gebruikers te verbeteren. Reden voor inzet van deze vorm van robotica zijn de verschillende studies die bewijzen dat het hebben van een huisdier een positief effect heeft op het leven van ouderen. Zorgrobotica als Paro (figuurg1) is ontwikkeld voor hen die net geen huisdier kunnen houden of op plaatsen wonen waar het niet geaccepteerd wordt een huisdier te houden (Van Hees, 2010). Paro is een kleine, slimme robotzeehond die het uitnodigt geknuffeld te worden. Juist door de levensechte manier van gedragingen ligt de inzet van de zeehond dicht bij diertherapie (Focalmeditech, z.j.).

Figuur 1. Paro

Het uiteindelijke doel van de inzet van een robot als Paro is het geven van het gevoel van geluk en ontspanning aan de gebruikers. Uit onderzoeks resultaten is dan ook gebleken dat dementerenden ouderen minder depressiviteit ervaren, zich minder eenzaam voelen en een vrolijkere uitstraling krijgen. Daarnaast zorgt Paro ook nog eens voor een verbetering op sociaal gebied, gebruikers zouden vaker een praatje maken met leeftijdsgenoten en zorgverleners (Shibata & Wada, 2010).

Uit ander onderzoek is gebleken dat Paro toch ook zeker wat negatieve aspecten heeft. Zo zou de audio van zeehond beter mogen klinken. Het geluid dat Paro maakt zou door verschillende gebruikers als te realistisch en angstig ervaren worden. Het zou beter zijn als de zeehond zou knorren als een kat. Dit zou voor bepaalde personen een rustgevende werking hebben. Een ander aspect is de vacht van de zeehond, deze zou beter wasbaar moeten zijn. Omdat de vacht wit is zal deze gemakkelijk vuil worden. Ten slotte wordt Paro ervaren als zwaar. De robot weegt 2,8 kilo, voor veel ouderen is dit te zwaar om zelf te tillen of om op schoot te houden (Robinson, MacDonald, Kerse & Broadbent, 2013).

ZORAEen ander bekende vorm van robotica is Zora (figuur 2). Zora is eigenlijk een software toepassing die geïnstalleerd kan worden op de NAO-robot van Softbank Robotics. De NAO-robot is een humanoïde robot, dit houdt in dat deze is nagebootst van het menselijke lichaam. De robot is ontwikkeld door het Franse bedrijf Aldebaran, dat een onderdeel is van Softbank Robotics (Zorarobotics, z.j.).

Figuur 2. Zora

Zora is voorzien van twee camera’s om de omgeving te kunnen verkennen, beschikt over vier microfoons waarmee deze de richting van het geluid kan bepalen en heeft daarnaast ook nog eens tast- en druksensoren. Doormiddel van LED-lampjes en speakers is het mogelijk met de robot te communiceren.

In de ouderenzorg kan Zora helpen bij het nemen van medicatie door de bewoner te herinneren. Ook kan Zora gebruikers stimuleren en aanmoedigen om een familielid te bellen of spelletjes te spelen om de cognitieve vaardigheden te stimuleren (Sehili, Yang, Leynaert & Devillers, 2014).

Bewoners bewonderen Zora, ze zien het vernuftig staaltje techniek graag in hun midden. Zo voelen zij zich sneller aangetrokken om bewegingsactiviteiten te doen met Zora als met een van de begeleiders. Ook het deelnemen aan bijvoorbeeld een rekenquiz wordt gemakkelijker wanneer Zora bij deze quiz voor de groep staat (Kardol, 2015).

In tegendeel tot deze positieve aspecten kan Zora ook een negatief effect hebben op bewoners. Zo kan het zijn dat Zora niet aansluit op de belevingswereld van bewoners. Zo kunnen bepaalde acties die de robot neemt botsten met de normen en waarden van bewoners (Kardol, 2015).

CONCLUSIE/DISCUSSIE Door de stijging van het aantal dementerenden met gevolg dat de zorgkosten fors stijgen is het nodig te onderzoeken wat robotica in deze sector zou kunnen betekenen. De vraagstelling die dit artikel dan ook beantwoord dient te worden is: Wat zijn de kosten en baten van gezelschapsrobotica in verzorgingstehuizen voor dementerenden?De verschillende soorten robotica hebben zeker een positief effect op bewoners van verzorgingstehuizen. Dit op zowel op het lichamelijk als op het sociaal welbevinden van deze doelgroep. Er kan gesteld worden dat er op gebied van psychisch welbevinden een toename plaatsvind. Ouderen die in aanraking komen met deze robotica leven duidelijk op. Dit valt veelal te zien door de verhoging van activiteit en de grote glimlach op het gezicht.Kijkend naar de positieve en negatieve aspecten van de robotica zijn het dus vooral de kosten die tegenspreken op dit moment. En juist omdat deze kosten naar hoge waarschijnlijkheid zullen zakken zal het voor zorginstellingen steeds aantrekkelijker worden om een vorm van robotica aan te schaffen.

LITERATUURBoone, A. L., Hendrikse, A., Hoogendoorn, M. M., & Stuijt, M. B. W. (2016). Zorgrobot. Geraadpleegd van http://che.surfsharekit.nl:8080/get/smpid:62308/DS1/

CBS. (2016, 03 oktober). Bevolking; kerncijfers. Geraadpleegd op 19 november, 2016, van http://statline.cbs.nl/statweb/publication/?vw=t&dm=slnl&pa=37296ned&d1=0-2,8-13,19-21,25-35,52-56,68&d2=0,10,20,30,40,50,60,64-65&hd=151214-1132&hdr=g1&stb=t

Ferri, C.P., Prince, M., Brayne, C., Brodaty, H., Fratiglioni, L., Ganguli, M., Hall, K., Hasegawa, K., Hendrie, H., Huang, Y., Jorm, A., Mathers, C., Menezes, P.R., Rimmer, E. & Scazufca, M. (2005) Global prevalence of dementia: a Delphi consensus study. Geraadpleegd van http://resolver.ebscohost.com.ezproxy.avans.nl/openurl?sid=EBSCO:mnh&genre=article&issn=1474547X&ISBN=&volume=366&issue=9503&date=20051217&spage=21

12&pages=2112-7&title=Lancet%20(London,%20England)&atitle=Global%20prevalence%20of%20dementia%3A%20a%20Delphi%20consensus%20study.&aulast=Ferri%20CP&id=DOI:

Focalmeditech. (z.j.). Paro. Geraadpleegd van http://www.focalmeditech.nl/nl/content/paro

Kardol, T. (2015, februari). Zora, een zelflerende robot in de praktijk. Gerōn, 2015(2), 43-45. Geraadpleegd van http://download.springer.com.ezproxy.avans.nl/static/pdf/940/art%253A10.1007%252Fs40718-015-0041-3.pdf?originUrl=http%3A%2F%2Flink.springer.com%2Farticle%2F10.1007%2Fs40718-015-0041-3&token2=exp=1481280372~acl=%2Fstatic%2Fpdf%2F940%2Fart%25253A10.1007%25252Fs40718-015-0041-3.pdf%3ForiginUrl%3Dhttp%253A%252F%252Flink.springer.com%252Farticle%252F10.1007%252Fs40718-015-0041-3*~hmac=9238311d42c149978b0876e22c9e7fd7c445eacbb0f4e83db0067767088a3b4b

Robinson, H., MacDonald, B.A., Kerse, N. & Broadbent, E. (2013). Suitability of Healthcare Robots for Dementia Unit and Suggested Improvements. Journal of the American Medical Directors Association, 14(1), pp. 34-40. doi:10.1016/j.jamda.2012.09.006

Sehili, M.A., Yang, F., Leynaert, V. & Devillers, L. (2014). A corpus of social interaction between Nao and elderly people. Ninth International Conference on Language Resources and Evaluation.

Shibata, T. & Wada, K. (2010). Robot Therapy: A New Approach for Mental Healthcare of the Elderly – A Mini-Review. Gerontology, 57, pp. 378-386. doi:10.1159/000319015

Van Hees, N. (2010). ROBO(N)T. Geraadpleegd van http://dspace.library.uu.nl/handle/1874/179338

Volgens Nederland. (2014, 8 oktober). Zorgrobot wapen tegen eenzaamheid ouderen. Geraadpleegd van http://www.volgensnederland.nl/themas/gezondheid/zorgrobot-wapen-tegen-eenzaamheid-ouderen

Volksgezondheidenzorg. (z.j.). Kosten van zorg voor dementie. Geraadpleegd op 24 november, 2016, van http://statline.cbs.nl/statweb/publication/?vw=t&dm=slnl&pa=37296ned&d1=0-2,8-13,19-21,25-35,52-56,68&d2=0,10,20,30,40,50,60,64-65&hd=151214-1132&hdr=g1&stb=t

Zorarobotics. (z.j.). Zora. Geraadpleegd van http://zorarobotics.be/index.php/nl/zorabot-zora