Fanny Elisabeth PhilipsGeboren: 1 februari 1923, Den BoschGestorven: 17 september 1943, AuschwitzZij werd 20 jaar oud.

Fanny Philips kwam uit het gezin van Benjamin Philips en woonde in Vught. Haar vader kwam oorspronkelijk uit Amsterdam en stierf net als Fanny zelf in Auschwitz. Haar moeder heette Martha Philips-Boas en kwam ook uit Amsterdam. Samen met haar man werd zij weggevoerd naar Auschwitz, waar zij samen vermoord werden. Benjamin en Martha hadden 3 kinderen: Heleen Fanny Philips (25 jaar), Hans Simon Philips (23 jaar) en Fanny Elisabeth Philips (20 jaar). Zij zijn allen op 17 september 1943 vergast in Auschwitz.

Fanny Philips was twintig jaar oud toen ze werd vermoord. In 1943 vertrok ze samen met haar ouders, broer en zus vanuit ’s-Hertogenbosch per bus naar Westerbork. Op 17 september van dat jaar werd ze, samen met duizenden andere Joden, in Auschwitz vergast. Fanny Philips was een Joods meisje uit Vught, dat tussen 1942 en 1943 brieven schreef aan haar beste vriendin Ans Schreurs. Fanny’s vriendin Ans heeft deze brieven bewaard, en nu ruim zestig jaar later zijn ze in een boek omgezet. Het is een bijzondere verzameling brieven die vanuit het perspectief van de vriendinnen de jodenvervolging in de omgeving van ’s-Hertogenbosch verteld.

TaalstraatFanny Philips woonde in Vught in de Taalstraat. In januari 1942 werden in heel Vught borden geplaatst met “Verboden voor Joden” erop. Ook in de straat waar Fanny woonde, stond zo’n bord. Dat was bij de ingang van het voetbalterrein “de Zwaluwen” op de Taalstraat 64.

Ans SchreursAns Schreurs was de vriendin van Fanny, die de brieven ontving. Zij is nu al ergens in de zeventig en moet soms nog grinniken om wat er in de brieven van Fanny stond. Haar vriendin Fanny Philips, die op 1 februari 1923 het levenslicht zag, nam tijdens haar jonge jaren het woord ‘mieters’ regelmatig in

de mond, vertelt Ans. Totdat Fanny haar bestaan zo’n verschrikkelijke wending zou krijgen, had ze dan ook alle reden om haar leventje ‘mieters’ te vinden. Fanny kwam uit een welvarende joodse familie, haar vader bezat een sigarenfabriek in ’s-Hertogenbosch. Ondanks de crisisjaren gingen de zaken gewoon goed en zodoende verruilde het gezin in 1934 het Bossche herenhuis voor het Vughtse “Huize Muizerick”, een waar paleisje.

In dit witte landhuis, was het luxer dan luxe. Ook was er het nodige personeel in dienst. De tuinman en drie dienstmeisjes voor de huishoudelijke taken, zoals dikbelegde boterhammen, koekjes en limonade serveren wanneer Fanny en haar vriendinnen uit school kwamen. Vervolgens vertrokken de meisjes naar de zolderkamer van Fanny, die daar haar eigen theehoek had.

De familie Philips zou 8 jaar in Huize Muizerick blijven wonen. Op 21 april wordt het kapitale pand door de Duitsers ingenomen. Het gezin vertrekt naar een benauwde bovenwoning boven een bakkerij in de Taalstraat. Fanny gaat op dat moment al zeker een halfjaar niet meer naar het Bossche Maria Lyceum. Dit kan niet meer omdat alle joodse leerling geen toegang meer hebben tot deze school.

Om de verveling te verdrijven, begint Fanny op de dag van haar vertrek uit Huize Muizerick te schrijven met de vier jaar jongere Ans Schreurs. Ans zit op dat moment in een meisjesinternaat bij Eindhoven. Fanny stuurt Ans tot haar vertrek naar het doorgangskamp Westerbork elke week een brief. Over het algemeen staan deze brieven bol van de roddeltjes, praat over koetjes en kalfjes en verzuchtingen over de saaiheid van haar bestaan. Fanny ondertekende haar brief altijd met ‘een stevige poot van je liefhebbende vriendin'.

Ans Smits-Scheurs heeft de brieven samen met andere toegestuurde voorwerpen bewaard in een doos. Wanneer vroegere vriendinnen overlijden, doet Ans Schreurs de kinderen van de afzenders de brieven cadeau. Maar Fanny’s brieven en spulletjes blijven waar ze zijn, totdat Ans haar buurman, Jan Boon, de brieven leest. Jan kende Fanny ook goed en vindt dat de brieven uniek bronnenmateriaal zijn en besluit ermee naar een Vughtse historicus te gaan. Deze historicus zorgt er vervolgens voor dat de brieven onder de aandacht komen van Jeroen van de Eijnde, de directeur van Nationaal Monument Kamp Vught.

Zo kwam het balletje aan het rollen en van de Eijnde gebruikt het materiaal voor zijn boek “Vught in de Tweede Wereldoorlog”. Dit is een lesbrief die bestemd is voor middelbare scholieren. René Kok, leraar geschiedenis aan het Sint-Janslyceum, maakt er veel

gebruik van. Sterker nog, hij is er zo van onder de indruk dat hij besluit met medewerking van het Nationaal Monument Kamp Vught de brieven in een boek te verwerken. Daarbij bleek dat Fanny’s

brieven erg veel interesse wekten bij de leerlingen. Volgens René Kok was Fanny een gewone vrolijke meid die door het leven fladderde. Door haar verhaal wordt het voor leerlingen beter voorstelbaar wat er in de Tweede Wereldoorlog met de joden is gebeurd.

Dat Fanny Philips een uitgelaten puber was, dat kun je lezen in haar brieven. Volgens René Kok is Fanny zeker geen tweede Anne Frank die voor ogen had schrijfster te worden. Anne herschreef haar dagboeken meerdere malen, omdat ze hoopte dat ze een gepubliceerd zouden worden. Fanny heeft nooit zulke bedoelingen gehad, want haar brieven waren alleen bedoeld om haar leven draaglijk te houden. En om de moed niet te verliezen, maakte ze veel grapjes over dingen.

Een voorbeeld hiervan komt uit de derde brief aan Ans (begin mei 1942) over de davidsster die ze sinds kort moest dragen: “Wat een mooi ding, he? En het leukste is dat ze ook nog knaloranje zijn. Dus iedereen die je tegenkomt roept: ‘Oranje boven’ of ‘Leve de koningin’.”

De brieven die Fanny stuurde geven een helder beeld van hoe langzaam maar zeker de bewegingsvrijheid van de joden volledig wordt ingeperkt. Op een gegeven moment is Fanny alles afgenomen en kan ze eigenlijk geen kant meer op. In september 1942 lijkt haar eeuwige vrolijkheid dan ook geknakt. Ze schrijft aan Ans: “Nieuws heb ik niet. En dat beetje wat er is, zal ik je maar besparen, want dat is toch allemaal maar beroerdigheid.”

René Kok heeft veel onderzoek gedaan naar Fanny Philips en heeft daarbij verschillende mensen leren kennen, waaronder Tiny van Benthem. Na enige aarzelingen kreeg René Kok een pakketje van Tiny. Het betrof een pakketje met inhoud dat haar hartsvriendin Fanny haar een dag voor haar vertrek naar Westerbork had gegeven. Ze had daarbij gezegd: “Na de oorlog kom ik het ophalen”. Tiny van Benthem had het daarom nooit opengemaakt. Na zestig jaar besloot ze op verzoek het mysterie te verbreken. Fanny zou het niet meer komen ophalen tenslotte.

Uit het pakketje kwamen twee agendaatjes van Fanny en een honderdtal foto’s, vooral familiefoto’s, tevoorschijn, waarvan er veel ook in het boek geplaatst zouden worden later. Op de laatste pagina van het boek “Brieven van Fanny Philips aan Ans Schreurs 1942-1943” staat een briefkaart uit Westerbork, gedateerd op 25 juni 1943. Fanny schreef deze aan de familie van Ans: “We hebben het hier allen goed”, meldt ze. Ruim 2 maanden later worden Fanny, haar ouders, broer Hans en zus Heleen op transport gesteld naar Auschwitz. Kort na aankomst overlijden zij in de gaskamers.

Moeilijke woorden

Perspectief = De manier waarop je naar iets kijkt.Jodenvervolging = Een door de nazi’s opgelegde actie om joden het leven moeilijk te maken, actief te vervolgen en zelfs uit te roeien. Het dragen van de davidsster en de verbodsbordjes voor joden horen hier bijvoorbeeld bij.Het levenslicht zien = Ter wereld komen, geboren worden.Wending = Verandering waardoor iets ineens helemaal anders gaat.Welvarend = Gezond en rijk zijn.Herenhuis = Woonhuis waarin rijkere mensen wonen. Landhuis = Een groot opgezet woonhuis, meestal vrijstaand (dus geen andere huizen er precies naast). Kapitaal = Het vermogen dat je hebt, iets groots.Meisjesinternaat = Een kostschool speciaal voor meisjes.Doorgangskamp = In dit kamp werden geen gevangenen gedood, ze zaten hier alleen als tussenstop. Het was hier puur wachten op je vervoer naar een vernietigingskamp.Verzuchtingen = Een verzuchting doe je wanneer je ergens over aan het klagen bent, ergens over moet zuchten, je frustraties/irritaties uit.Historicus = Iemand die het verleden bestudeert.Davidsster = Een Joods teken dat de joden moesten dragen op hun kleding zodat iedereen kon zien dat zij joods waren.Bewegingsvrijheid = De mate waarin je jezelf kunt bewegen en kunt verplaatsen. De verbodsbordjes voor joden beperkten de bewegingsvrijheid van de joodse mensen.

Opdrachten1. Hoe oud werd Fanny Philips? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. Uit hoeveel personen bestond het gezin Philips? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Met wie schreef Fanny de brieven waar het in deze tekst om gaat? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________4. Waar heeft Fanny allemaal gewoond? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Hoe heette het grote landhuis waarin Fanny woonde met haar familie voordat de Duitsers het overnamen?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________6. Naar welke school ging Fanny en waarom mocht zij daar op een gegeven moment niet meer naartoe? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________7. Wat voor soort kamp was Westerbork en wat betekende dit? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________8. Wie hebben er zoal geholpen aan het boek “Brieven van Fanny Philips 1942-1943”? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________9. Leek Fanny Philips op Anne Frank? Waarom wel/niet? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________10. Hoe werd de bewegingsvrijheid van de joden beperkt? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________11. Welke 2 vriendinnen van Fanny worden er in de tekst genoemd? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________12. Wat heeft Tiny van Benthem te maken gehad met Fanny Philips (denk aan wat Fanny haar gegeven heeft)? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________13. Wat had Fanny gegeven aan Tiny en wat zat erin? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________14. Wanneer en waar werd Fanny, samen met de rest van haar familie, vermoord? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________