Psychologie Hoofdstuk 1Contactpersoon: gert.storms@ppw.kuleuven.be

Hoofdstuk 1: Psychologie als socio-wetenschappenlijke studie

Wat is psychologie?

Vaak foute informatie uit media, literatuur rond psychologie= (meestal) geen wetenschappelijk verantwoorde kennis

Psychologie ontstaan uit filosofie

Psychologie volgens Proust:De zielkundige ontleding, of het vermogen daartoe, de kennis v/h binnenste v/d mensPsychologie der sekten:Het geheel der psychische verschijnselen in een categorie, groep of tussen groep, en de leer daarvan

Psychologie (definitie):Wetenschappelijke/empirische studie van - gedrag - mentale processen

Erg veel verschillende disciplines (vermoeilijkt de afbakening v/h domein)

APA: American Psychological Associaton= Wereldwijde beroepsvereniging van psychologen

Meerdere studies bestuderen, naast psychologie, het gedrag en de mentale processen(Voorbeelden: antropologie, sociologie, rechten, economie, criminologie, ...)= studie vanuit ander gezichtspuntVerschil: onderwerp is hetzelfde, methoden anders

Mensen hechten geloof aan pseudowetenschappen= poging om natuurlijke fenomenen te verklaren zonder empirische observatie of wetenschappelijk onderzoek aan de basis(Voorbeelden: telepathie, helderziendheid, extra sensory perception - toekomst voorspellen)! Freud en Jung hielden zich ook bezig met zulke soort psychologie= weinig tot geen empirische studie en wetenschappelijk bewijs

Primary effect: eerste informatie weegt belangrijk doorRecency effect: wanneer men primary effect kent, hecht men meer belang aan laatste informatie

Freud en psychologie:

Freud was geneesheer= leidde wetmatigheden uit klinische gevalstudies af (psyc)hoanalyse)Veel tegenspraak anno 2012Associatie psychoanalyse en psychologie is fout (Freudprobleem)

Betrouwbare psychologen:- Skinner- Hubel & Wiesel (nobelprijs)- Simon (nobelprijs)- Sperry (nobelprijs)- Kahneman & Tversky (nobelprijs)

Psychologen voornamelijk actief binnen:- arbeid en organisatiepsychologie- schoolpsychologie- klinische setting (therapie)- wetenschappelijk onderzoek

Psychologie psychiatriePsychiatrie: specialisatie in geneeskunde= onderzoek naar psychisch disfunctioneren vanuit somatisch gezichtspunt--> niet opgeleid voor psychotherapie

Historie van de psychologie:

1878: eerste laboratorium voor experimentele psychologie= Universiteit van Leipzig, onder leiding van Wilhelm Wundt

Vaak bezwaar vanuit religieus standpunt= tot een eeuw geleden geen laboratorium aan Universiteit van Cambridge"Op schaal uitdrukken van menselijke ziel" kon niet

Psychologie ontstaan uit:Geesteswetenschappen- filosofiePositieve wetenschappen- fysiologie: associatie met psychologe in studie geest/psyche- neurologie

Psychologische kennis op basis van:- geesteswetenschappelijke methoden (verklaring centraal)- positief-wetenschappelijk onderzoek (predictie centraal)

Twee historische strekkingenDescartiaanse strekking: geest niet objectief waarneembaar- rationalisme: ratio als enig criterium voor geldige kennismet dualisme: lichaam en geest gescheiden

Angelsaksische strekking: kennis enkel verkrijgbaar door onbevooroordeelde zintuigelijke kennis- empirismemet associationisme

! Voornamelijk Angelsaksische strekking heeft geleid tot wetenschappelijke psychologie= gebaseerd op empirisch onderzoek! Positieve wetenschappen toonde aan dat Descartiaanse bewustzijn niet klopte

Onderwerpen van psychologieVoor 1900- bewustzijn centraal (via introspectie: zelfreflectie)

Rond 1900- meer interesse in onbewuste

Vanaf 1920- behaviorisme (uit Amerika): verband zoeken tussen stimulus en reactie= studie van mentale processen werd onwetenschappenlijk beschouwd! voornamelijk studie op dieren (dierpsychologie)- overte gedrag: gedrag dat men rechtstreeks kan observeren- blackbox: men kan enkel "raden" naar de inhoud ervan, wat er gebeurd

Dierenpsychologie: dierengedrag bestuderen en er vanuit gaan dat menselijk gedrag hetzelfde is maar dan complexer (maar volgens zelfde principes)

Vanaf WOII- psychologie werd gedragswetenschap die enkel objectief waarneembaar gedrag mocht bestuderen= omvat studiemethoden van 1920

Vanaf 1960- informatieverwerkingsmogelijkheden mogelijk door technologische ontwikkeling- cognitieve psychologie: studie van de manier waarop we informatie verwerken

Recent- biomedische wetenschappen geven nieuwe tendens- nauwer verband tussen psychologie en neurowetenschappen

Verwerven van nieuwe kennis

Kwalitatieve Methoden

Kwantitatieve Methoden

constructie sociale realiteit, culturele betekenis

focus op interactieve processen, gebeurtenissen

authenticiteit

waardengebonden

theorie & gegevens vervlochten

essentieel situationeel

vaak beperkt aantal gevallen

thematische analyse

onderzoeker is betrokken

meten van objectieve feiten

focus op variabelen

betrouwbaarheid

waardenvrij

theorie & gegevens gescheiden

onafhankelijk van de context

veel gevallen/proefpersonen

statistische analyse

onderzoeker is onafhankelijk

Methodologische eisen voor wetenschappenlijk onderzoek

Drie kenmerken van de psychologische wetenschappen

Kennis verzamelen via systematisch empirisme= Wetenschappelijke kennis laat zich voornamelijk leiden door systematisch waarnemen werkelijkheid= sensorische ervaring= observatie als onderzoeksgegeven van de psychologie= hier zijn gezagsargumenten

! Systematisch empirisme noodzakelijkVoorbeelden van fouten: -indelen sterrenstelsel in zeven delen (7 dagen, 7 gaten in gezicht)- aderlatingen tegen koorts- psycho-analyse (volgens Freud)

Kennis moet publiek verifieerbaar zijn= kennis moet repliceerbaar zijn, iedereen moet bij dezelfde studie, dezelfde resultaten bekomenSysteem vaan peer reviewverplicht overdragen van wetenschappelijke kennis aan andere onderzoeker, voor de publicatie van een bepaalde ondervindingcontrole rond:- zinvolheid v/d vraagstelling- aangewende procedures- verwerking v/d gegevens- grondigheid v/d conclusies- ethisch karakter v/h onderzoek

Kennis moet toetsbaar zijn= problemen moeten oplosbaar zijn, wetenschappelijke theorien moeten toetsbare theorien zijnze moeten eveneens falsifieerbaar zijn(het moet principieel mogelijk zijn om aan te tonen dat de uitspraak fout is)Voorbeeld NIET falsifieerbare vraag:- Is de mens goed of slecht?Voorbeeld niet-toetsbare theorien:- Psycho-analyse volgens Freud- Nixon zijn drang naar falen- Veel valse verklaringen voor Gilles De La Tourette

Poc Hoc verklaringen: verklaringen bedacht na het bekijken van onderzoeksresultaten (schril contrast met predictie)

! Veel dingen bleken te kloppen tot er nieuwe technieken kwamen die het omgekeerde aanwezen

Theorie: relatie tussen set concepten die gebruikt worden om data/gegevens te verklaren en predicties te maken over resultaten van een empirische studie

Vijf stappen proces voor wetenschappelijke methoden

Ontwikkelen v/e hypothese:- Hypothese: uitspraak die resultaat van wetenschappelijk onderzoek voorspelt! wanneer data en hypothese elkaar tegenspreken -> nieuwe theorie vindenAanpassen theorie brengt ons dichter bij werkelijkheid! Wetenschappelijke wet: relatie tussen variabelen is frequent confirmeerbaar- Operationele definitie: begrippen betekenis geven door verwijzing naar observeerbare gegevens (dankzij operationalisering)Voorbeeld:Intelligentie: datgene wat gemeten wordt met een bepaalde intelligentietest! Er is een verschil tussen een operationele definitie en essentialistische definitieOperationele definitie: verklaren hoe men een begrip kan meten (zie voorbeeld)Essentialistische definitie: effectief zeggen wat een bepaald begrip is

Gecontroleerde test:- Onafhankelijke variabele: variabele die door onderzoeker wordt gemanipuleerd- Randomisatie: aanbiedingsvolgorde van stimulus moet toevallig zijn

Objectieve data verzamelen:- Gegevens (data): informatie verzameld voor het testen van de hypothese- Afhankelijke variabele: gemeten resultaat v/h onderzoek, responsen

Analyseren v/d resultaten:= aanhouden of verwerpen v/d hypothese

Publiceren, bekritiseren en repliceren v/d resultaten

Onderzoeksmethoden:

Mogelijke indeling volgens:- positief wetenschappelijke onderzoeksmethoden= onderzoek door het meten van variabelen- geesteswetenschappelijke onderzoeksmethoden= onderzoek door interpretatie

Voornamelijke indeling volgens:- descriptieve methoden- experimentele methoden

Naturalistische observatie= observatiestudie buiten laboratorium (natuurlijke habitat)Voorbeeld:18.000 moorden op TV gezien voor volwassen wordenNadeel naturalistische observatie: gedrag kan aangepast worden nadat de geobserveerde weet dat hij effectief geobserveerd word! niet sterk genoeg voor causale verbanden aan te tonen

Gevalstudie=1 persoon of 1 voorbeeld van een fenomeen wordt zeer gedetailleerd onderzochtVoorbeeld:Psycho-analyse van FreudStaaf door hoofd bij werkmanNadeel gevalstudie:Alternatieve verklaringen niet altijd uitsluitbaar door beperking van ethiek! niet sterk genoeg voor causale verbanden aan te tonen

Interview= directe bevraging van respondentenVoorbeeld:Agressie op TV zal leiden tot meer agressie in realiteit bij kijker?Nadeel interview:Interviewer moet zo neutraal mogelijk zijn, niet zo simpel! niet sterk genoeg voor causale verbanden aan te tonen

Survey= verzamelen v/e steekproef van opinies over n of meerdere onderwerpen (waaruit men conclusie trekt voor gehele populatie)Voorbeeld:Stemgedrag kiezers (ref. telefoon)Bestuderen van kijkcijfersNadeel survey:Onderzoek naar delicate dingen zal va