www.thuvienhoclieu.com

www.thuvienhoclieu.com

Chuyên đề 1 : NGUYÊN TỬ

A-Lí thuyết

I. Thành phần cấu tạo của nguyên tử

- Thành phần cấu tạo của nguyên tử gồm:

+ Hạt nhân nằm ở tâm nguyên tử gồm: các hạt proton và nơtron

+ Vỏ nguyên tử gồm: các electron chuyển động xung quanh hạt nhân

1 Electron

- me= 9,1094.10-31 kg - qe= -1,602.10 -19 C kí hiệu là – eo qui ước bằng 1-

2 Proton

- Hạt proton là 1 thành phần cấu tạo của hạt nhân nguyên tử,mang điện tích dương, kí hiệu p

+ m = 1,6726.10 -27 kg

+ q = + 1,602.10 -19 C kí hiệu eo, qui ước 1+

3 Nơtron

- Hạt nơtron là 1 thành phần cấu tạo của hạt nhân nguyên tử, kí hiệu n.

+ m = 1,6726.10 -27 kg

+ không mang điện

II.Kích thước và khối lượng của nguyên tử

1- Khối lượng

Khối lượng nguyên tử rất nhỏ bé, để biểu thị khối lượng của nguyên tử, phân tử, p, n, e dùng đơn vị khối lượng nguyên tử, kí hiệu u (đvc)

1u = 1/12 khối lượng 1 nguyên tử đồng vị cacbon-12

1u = 19,9265.10 -27 kg/12

= 1,6605.10 -27kg

III-Hạt nhân nguyên tử

1. Điện tích hạt nhân

Proton mang điện tích 1+, nếu hạt nhân có Z proton thì điện tích của hạt nhân bằng Z+

Trong nguyên tử :

Số đơn vị điện tích hạt nhân = Số p = Số e

Ví dụ : nguyên tử Na có Z = 11+ ngtử Na có 11p, 11e

2. Số khối

Là tổng số hạt proton và nơtron của hạt nhân đó

A = Z + N

Ví dụ 1: Hạt nhân nguyên tử O có 8p và 8n →

A = 8 + 8 = 16

Ví dụ 2: Nguyên tử Li có A =7 và Z = 3 →

Z = p = e = 3 ; N = 7 - 3 =4

Nguyên tử Li có 3p, 3e và 4n

IV- Nguyên tố hóa học

1.Định nghĩa

Nguyên tố hóa học là những nguyên tử có cùng điện tích hạt nhân

Ví dụ : Tất cả các nguyên tử có cùng Z là 8 đều thuộc nguyên tố oxi, chúng đều có 8p, 8e

2.Số hiệu nguyên tử

Số đơn vị điện tích hạt nhân nguyên tử của 1 nguyên tố được gọi là số hiệu nguyên tử của nguyên tố đó (Z)

3.Kí hiệu nguyên tử

Số khối

Số hiệu nguyên tử

Ví dụ :

Cho biết nguyên tử của nguyên tố natri có Z=11, 11p, 11e và 12n (23-11=12)

V - ĐỒNG VỊ

Các đồng vị của cùng 1 nguyên tố hóa học là những nguyên tử có cùng số proton nhưng khác nhau về số nơtron, do đó số khối của chúng khác nhau

Ví dụ : Nguyên tố oxi có 3 đồng vị

, ,

Chú ý:

· Các nguyên tử của cùng 1 nguyên tố có thể có số khối khác nhau

· Các đồng vị có tính chất hóa học giống nhau

VI- Nguyên tử khối và nguyên tử khối trung bình của các nguyên tố hóa học

1- Nguyên tử khối

Nguyên tử khối của 1 nguyên tử cho biết khối lượng của nguyên tử đó nặng gấp bao nhiêu lần đơn vị khối lượng nguyên tử

Vì khối lượng nguyên tử tập trung ở nhân nguyên tử nên nguyên tử khối coi như bằng số khối (Khi không cần độ chính xác)

Ví dụ : Xác định nguyên tử khối của P biết P cóZ=15, N=16 Nguyên tử khối của P=31

2- Nguyên tử khối trung bình

Trong tự nhiên đa số nguyên tố hóa học là hỗn hợp của nhiều đồng vị(có số khối khác nhau) Nguyên tử khối của nguyên tố là nguyên tử khối trung bình của các đồng vị đó.

X, Y: nguyên tử khối của đồng vị X, Y

a,b : % số nguyên tử của đồng vị X, Y

Ví dụ : Clo là hỗn hợp của 2 đồng vị

chiếm 75,77% và

chiếm 24,23% nguyên tử khối trung bình của clo là:

VII- Cấu hình electron nguyên tử

1.Sự chuyển động của các electron trong nguyên tử:

-Các electron chuyển động rất nhanh trong khu vực xung quanh hạt nhân nguyên tử không theo những quỹ đạo xác định tạo nên vỏ nguyên tử.

- Trong nguyên tử: Số e = số p = Z

2.Lớp electron và phân lớp electron

a.Lớp electron:

- Ở trạng thái cơ bản, các electron lần lượt chiếm các mức năng lượng từ thấp đến cao (từ gần hạt nhân ra xa hạt nhân) và xếp thành từng lớp.

Thứ tự lớp 1 2 3 4 5 6 7

Tên lớp K L M N O P Q

b.Phân lớp electron:

- Các e trên cùng một phân lớp có mức năng lượng bằng nhau

- Các phân lớp được kí hiệu bằng chữ cái thường : s, p, d, f,…

- Só phân lớp = số thứ tự của lớp

Ví dụ:

+ Lớp thứ nhất (lớp K,n=1) có 1 phân lớp :s

+ Lớp thứ hai (lớp L,n=2) có 2 phân lớp : s, p

+ Lớp thứ ba (lớp M,n=3) có 3 phân lớp :s, p, d

+ Lớp thứ tư (lớp N,n=4) có 4 phân lớp: s, p, d, f

- Các electron ở phân lớp s gọi là electron s, tương tự ep, ed,…

3.Số electron tối đa trong một phân lớp , một lớp:

a.Số electron tối đa trong một phân lớp :

Phân

lớp s

Phân

lớp p

Phân

lớp d

Phân

lớp f

Số e tối đa

2

6

10

14

Cách ghi

S2

p6

d10

f14

- Phân lớp đã đủ số electron tối đa gọi là phân lớp electron bão hòa.

b. Số electron tối đa trong một lớp :

Lớp

Thứ tự

Lớp K

n=1

Lớp L

n=2

Lớp M

n=3

Lớp N

n=4

Sốphânlớp

1s

2s 2p

3s 3p 3d

4s 4p 4d 4f

Số e tối đa ( 2n2)

2e

8e

18e

32e

- Lớp electron đã đủ số e tối đa gọi là lớp e bão hòa.

14

N

7

Thí dụ : Xác định số lớp electron của các nguyên tử :

4.Cấu hình electron nguyên tử

a.Nguyên lí vưng bền

- Các e trong nguyên tử ở trạng thái cơ bản lần lượt chiếm các mức năng lượng từ thấp đến cao.

- Mức năng lượng của : 1s2s2p3s3p4s3d5s4d5p6s4f5d6p7s5f6d...

- Khi điện tích hạt nhân tăng lên sẽ xuất hiện sự chèn mức năng lượng giữa s và d hay s và f.

+ Lớp : tăng theo thứ tự từ 1 đến 7 kể từ gần hạt nhân nhất

+Phân lớp: tăng theo thứ tự s, p, d, f.

b. Cấu hình electron của nguyên tử:

- Cấu hình electron của nguyên tử:

Cấu hình electron của nguyên tử biểu diễn sự phân bố electrron trên các phân lớp thuộc các lớp khác nhau.

- Quy ước cách viết cấu hình electron :

+ STT lớp e được ghi bằng chữ số (1, 2, 3. . .)

+ Phân lớp được ghi bằng các chữ cái thường s, p, d, f.

+ Số e được ghi bằng số ở phía trên bên phải của phân lớp.(s2 , p6 )

- Một số chú ý khi viết cấu hình electron:

+ Cần xác định đúng số e của nguyên tử hay ion. ( số e = số p = Z )

+ Nắm vững các nguyên lí và qui tắc, kí hiệu của lớp và phân lớp ...

+ Qui tắc bão hoà và bán bão hoà trên d và f : Cấu hình electron bền khi các electron điền vào phân lớp d và f đạt bão hoà ( d10, f14 ) hoặc bán bão hoà ( d5, f7 )

- Các bước viết cấu hình electron nguyên tử

Bước 1: Điền lần lượt các e vào các phân lớp theo thứ tự tăng dần mức năng lượng.

Bước 2: Sắp xếp lại theo thứ tự các lớp và phân lớp theo nguyên tắc từ trong ra ngoài.

Bước 3: Xem xét phân lớp nào có khả năng đạt đến bão hoà hoặc bán bão hoà, thì có sự sắp xếp lại các electron ở các phân lớp ( chủ yếu là d và f )

Ví dụ: Viết cấu hình electron nguyên tử các nguyên tố sau

+ H( Z = 1)

+ Ne(Z = 10)

+ Cl(Z = 17) 1s22s22p63s23p5

+ Fe, Z = 26, 1s22s22p63s23p63d64s2

+ Cu ( Z = 29); Cr ( Z = 24)

-Cách xác định nguyên tố s, p, d, f:

+ Nguyên tố s : có electron cuối cùng điền vào phân lớp s.

Na, Z =11, 1s22s22p63s1

+Nguyên tố p: có electron cuối cùng điền vào phân lớp p.

Br, Z =35, 1s22s22p63s23p64s23d104p5

Hay 1s22s22p63s23p63d104s24p5

+ Nguyên tố d: có electron cuối cùng điền vào phân lớp d.

Co, Z =27, 1s22s22p63s23p64s23d7

Hay 1s22s22p63s23p63d74s2

+ Nguyên tố f: có electron cuối cùng điền vào phân lớp f

c. Cấu hình e nguyên tử của 20 nguyên tố đầu(sgk)

d. Đặc điểm của lớp e ngoài cùng:

-Đối với nguyên tử của tất cả các nguyên tố, lớp ngoài cùng có nhiều nhất là 8 e.

- Các electron ở lớp ngoài cùng quyết định đến tính chất hoá học của một nguyên tố.

+Những nguyên tử khí hiếm có 8 e ở lớp ngoài cùng (ns2np6) hoặc 2e lớp ngoài cùng (nguyên tử He ns2 ) không tham gia vào phản ứng hoá học .

+Những nguyên tử kim loại thường có 1, 2, 3 e lớp ngoài cùng.

Ca, Z = 20, 1s22s22p63s23p64s2 , Ca có 2 electron lớp ngoài cùng nên Ca là kim loại.

+Những nguyên tử phi kim thường có 5, 6, 7 e lớp ngoài cùng.

O, Z = 8, 1s22s22p4, O có 6 electron lớp ngoài cùng nên O là phi kim.

+Những nguyên tử có 4 e lớp ngoài cùng có thể là kim loại hoặc phi kim.

· Kết luận: Biết cấu hình electron nguyên tử thì dự đoán tính chất hoá học nguyên tố.

PHƯƠNG PHÁP GIẢI MỘT SỐ BÀI TOÁN CHUYÊN ĐỀ 1

I-Một số điểm lưu ý khi giải toán chương nguyên tử.

Trong nguyên tử ta luôn có:

· Số e = số p

· Số n = Số A – số p

· n,p,e thuộc tập số nguyên dương.

( sau đó chúng ta biến đổi bất đẳng thức để từ đó kiểm tra nghiệm )

II- Một số bài toán ví dụ

1. Bài toán về các hạt: Đề xuất nhiều cách giải, chọn cách giải hay

Ví dụ 1:

Một nguyên tử có tổng số các loại hạt là 13 . Hãy xác định số lượng từng loại hạt trong nguyên tử.

Ví dụ 2:

Tổng số hạt trong hạt nhân nguyên tử là 9. Hãy xác định số lượng từng loại hạt trong nguyên tử.

Ví dụ 3:

Tổng số hạt trong nguyên tử bằng 115, số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 25. Xác định só hạt e của nguyên tử đó.

B-BÀI TẬP

Câu 1: Đồng có đồng vị 63Cu (69,1%) và 65Cu. Nguyên tử khối trung bình của đồng là:

A. 64,000(u)B. 63,542(u)C. 64,382(u)D. 63,618(u)

Câu 2: Các hạt cấu tạo nên hạt nhân của hầu hết các nguyên tử là:

A. nơtron, electronB. electron, nơtron, proton C. electron, protonD . proton, nơtron

Câu 3: Cấu hình electron lớp ngoài cùng của nguyên tử X phân bố như sau:

↑↓

↑

↑

↑

2s2

2p3

Số hiệu nguyên tử và ký hiệu nguyên tử X là:

A. 5, BB. 8, OC. 10, NeD. 108

Câu 4: Trong thiên nhiên Ag có hai đồng vị 10744Ag(56%). Tính số khối của đồng vị thứ hai. Biết nguyên tử khối trung bình của Ag là 107,88 u.

A. 109B. 107C. 106D. 108

Câu 5: Chọn câu phát biểu sai:

A. Số khối bằng tổng số hạt p và n. B. Tổng số p và số e được gọi là số khối

C. Trong 1 nguyên tử số p = số e = số điện tích hạt nhânD. Số p bằng số e

Câu 6: Nguyên tử của nguyên tố nào sau đây có số hạt nơtron nhỏ nhất?

A. 199FB. 4121ScC. 3919KD. 4020Ca

Câu 7: A, B là nguyên tử đồng vị. A có số khối bằng 24 chiếm 60%, nguyên tử khối trung bình của hai đồng vị là 24,4. Số khối của đồng vị B là:

A. 26B. 25C. 23D. 27

Câu 8: Chọn câu phát biểu đúng:

A. Số khối bằng tổng số hạt p và n. B. Tổng số p và số e được gọi là số khối

C. Trong 1 nguyên tử số p = số e = số điện tích hạt nhân D. A và C đúng

Câu 9: Sắp xếp các nguyên tử sau theo thứ tự tăng dần số Nơtron

A. 199F, 3517Cl, 4020Ca, 2311Na, 136CB. 2311Na, 136C, 199F, 3517Cl, 4020Ca

C. 136C, 199F, 2311Na, 3517Cl, 4020CaC. 4020Ca, 2311Na, 136C, 199F, 3517Cl

Câu 10: Nguyên tố Cu có nguyên tử khối trung bình là 63,54 có 2 đồng vị X và Y, biết tổng số khối là 128. Số nguyên tử đồng vị X = 0,37 số nguyên tử đồng vị Y. Vậy số khối của X và Y lần lượt là:

A. 65 và 67B. 63 và 66C. 64 và 66D. 63 và 65

Câu 11: Cho 10 gam một muối cacbonat của kim loại hóa trị II và dung dịch HCl dư thu 2,24 lit CO2 (đktc). Vậy muối cacbonat đó là:

A. MgCO3B. BaCO3C. CaCO3D. BeCO3

Câu 12: Sắp xếp các nguyên tử sau theo thứ tự tăng dần số Nơtron

1. 2311Na; 2. 136C; 3. 199F; 4. 3517Cl;

A. 1; 2; 3; 4B. 3; 2; 1; 4C. 2; 3; 1; 4D. 4; 3; 2; 1

Câu 13: Nguyên tố Bo có 2 đồng vị 11B (x1%) và 10B (x2%), nguyên tử khối trung bình của Bo là 10,8. Giá trị của x1% là:

A. 80%B. 20%C. 10,8%D. 89,2%

Câu 14: Cho 10 gam kim loại M (hóa trị II) tác dụng với HCl thì thu được 6,16 lit H2 (ở 27,30C và 1 atm). M là nguyên tố nào sau đây?

A. Ca B. Be C. Mg D. Ba

Câu 15: Hòa tan hoàn toàn 34,25 gam một kim loại A hóa trị II vào dd H2SO4 (I) dư thu được 0,15 gam khí H2. Nguyên tử lượng của kim loại A là:

A. 24 (u)B. 23(u)C. 137(u)D. 40(u)

Câu 16: Clo có hai đồng vị 3517Cl (chiếm 24,23%) và 3517Cl (chiếm 75,77%). Nguyên tử khối trung bình của Clo.

A. 37,5B. 35,5C. 35D. 37

Câu 17: Trong tự nhiên Oxi có 3 đồng vị 16O (x1%), 17O (x2%), 18O (4%), nguyên tử khối trung bình của Oxi là 16,14. Phần trăm đồng vị 16O và 17O lần lượt là:

A. 35% & 61%B. 90% & 6%C. 80% & 16%D. 25% & 71%

Câu 18: Nguyên tố Bo có 2 đồng vị 11B (80%), 10B (20%). Nguyên tử khối trung bình của Bo là:

A. 10,2B. 10,6C. 10,4D. 10,8

Câu 19: Clo có hai đồng vị 3717Cl và 3517Cl. Nguyên tử khối trung bình của Clo là 35,48. Phần trăm đồng vị 37Cl là:

A. 65%B. 76%C. 35%D. 24%

Câu 20: Cho 34,25 gam một kim loại M (hóa trị II) tác dụng với dd HCl dư thì thu được 6,16 lit H2 (ở 27,30C và 1 atm). M là nguyên tố nào sau đây

A. BeB. CaC. MgD. Ba

Câu 21: Một nguyên tố X có 3 đồng vị A1X (79%), A2X (10%), A3X (11%). Biết tổng số khối của 3 đồng vị là 75, nguyên tử lượng trung bình của 3 đồng vị là 24,32. Mặt khác số nơtron của đồng vị thứ 2 nhiều hơn số số nơtron của đồng vị thứ 1 là 1 đơn vị. A1, A2, A3 lần lượt là:

A. 24; 25; 26B. 24; 25; 27C. 23; 24; 25D. 25; 26; 24

Câu 22: Trong nguyên tử 8637Rb có tổng số hạt p và n là:

A. 49B. 123C. 37D. 86

Câu 23: Nguyên tử có 10n và số khối 19. Vậy số p là

A. 9B. 10C. 19D. 28

Câu 24: Một nguyên tử X có tổng số hạt p, n, e bằng 40. Trong đó tổng số hạt mang điện nhiều hơn tổng số hạt không mang điện là 12 hạt. Số khối nguyên tử X là:

A. 13B. 40C. 14D. 27

Câu 25: Nguyên tử của nguyên tố nào sau đây có hạt nhân chứa 19p và 20n?

A. 199FB. 4121ScC. 3919KD. 4020Ca

Câu 26: Trong nguyên tử 8637Rb có tổng số hạt là:

A. 49B. 123C. 37d. 86

Câu 27: Nguyên tử 199F có tổng số hạt p, n, e là:

A. 20B. 9C. 38D. 19

Câu 28: Đồng có hai đồng vị 6329Cu và 6529Cu. Nguyên tử khối trung bình của đồng là 63,54. Phần trăm mỗi đơn vị lần lượt là:

A. 35% & 65%B. 73% & 27%C. 25% & 75%D. 27% và 73%

Câu 29: Cacbon có hai đồng vị, chúng khác nhau về:

A. Cấu hình electronB. Số khối C. Số hiệu nguyên tửD. Số P

Câu 30: Kí hiệu hóa học biểu thị đầy đủ đặc trưng cho nguyên tử của nguyên tố hóa học vì nó cho biết:

A. Số A và số ZB. Số AC. Nguyên tử khối của nguyên tửD. Số hiệu nguyên tử

Câu 31: Một đồng vị của nguyên tử photpho 3215P có số proton là:

A. 32B. 15C. 47D. 17

Câu 32: Nguyên tử 199F có số khối là:

A. 10B. 9C. 28D. 19

Câu 33: Nguyên tử khối trung bình của R là 79,91; R có 2 đồng vị. Biết 81R(54,5%). Số khối của đồng vị thứ nhất có giá trị là:

A. 79B. 81C. 82D. 80

Câu 34: Nguyên tố X có 2 đồng vị X1 và X2. Đồng vị X1 có tổng số hạt là 18. Đồng vị X1 có tổng số hạt là 20. Biết rằng % các đồng vị bằng nhau và các loại hạt trong X1 cũng bằng nhau. Nguyên tử khối trung bình của X là:

A. 15B. 14C. 12D. Đáp án khác, cụ thể là……………….

Câu 35: Nguyên tử 199F khác với nguyên tử 3215P là nguyên tử 3215P:

A. Hơn nguyên tử F 13pB. Hơn nguyên tử F 6e

C. Hơn nguyên tử F 6nD. Hơn nguyên tử F 13e

Câu 36: Nguyên tố Cu có nguyên tử khối trung bình là 63,54 có 2 đồng vị X và Y, biết tổng số khối là 128. Số nguyên tử đồng vị X = 3,37 số nguyên tử đồng vị Y. Vậy số nơtron của đồng vị X hơn số nơtron của đồng vị Y là:

A. 2B. 4C. 6D. 1

Câu 37: Cho 10 gam một muối cacbonat của kim loại hóa trị II vào dd HCl dư thu được 2,24 lit CO2 (đktc). Vậy kim loại hóa trị II là:

A. BeB. CaC. BaD. Mg

Câu 38: Hạt nhân nguyên tử 6529Cu có số nơtron là:

A. 94B. 36C. 65D. 29

Câu 39: Nguyên tử của nguyên tố nào sau đây có số hạt e lớn nhất?

A. 199FB. 4121ScC. 3919KD. 4020Ca\

Câu 40: Đồng có hai đồng vị 63Cu và 65Cu. Tỉ lệ % của đồng vị 63Cu là bao nhiêu. Biết rằng nguyên tử khối trung bình của Cu là 63,5.

A. 90%B. 50%C. 75%D. 25%

Câu 41: Những nguyên tử 4020Ca, 3919K, 4121Sc có cùng:

A. Số hiệu nguyên tửB. Số eC. Số nơtronD. Số khối

Câu 42: Nguyên tử khối trung bình của R là 79,91; R có hai đồng vị. Biết 79R (54,5%). Nguyên tử khối của đồng vị thứ 2 có giá trị là bao nhiêu?

A. 81B. 85C. 82D. 80

Câu 43: Cho 5,85 gam muối NaX tác dụng với dd AgNO3 dư ta thu được 14,35 gam kết tủa trắng. Nguyên tố X có hai đồng vị 35X (x1%), 37X (x2%). Vậy giá trị của x1% và x2% lần lượt là:

A. 25% & 75%B. 75% & 25%C. 65% & 35%D. 35% & 65%

Câu 44: Các hạt cấu tạo nên nguyên tử của hầu hết các nguyên tố là:

A. proton , nơtronB. nơtron, electron C. electron, protonD. electron , nơtron , proton

Câu 45: Đồng có hai đồng vị, chúng khác nhau về:

A. Số electronB. Số PC. Cấu hình electronD. Số khối

Câu 46: Nguyên tố hóa học là những nguyên tử có cùng:

A. Số nơtron và protonB. Số nơtron

C. Số protonD. Số khối.

Câu 47: Nguyên tử 74Li khác với nguyên tử 42He là nguyên tử Li có:

A. Nhiều hơn 1pB. ít hơn 2pC. ít hơn 2nD. nhiều hơn 1n

Câu 48: Đồng có hai đồng vị 63Cu và 65Cu. Tỉ lệ % của đồng vị 65Cu là bao nhiêu. Biết rằng nguyên tử khối trung bình của Cu là 63,5(u)

A. 25%B. 50%C. 75%D. 90%

Câu 49: Trong phân tử M2X có tổng số hạt p, n, e là 140, trong đó số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 44 hạt. Số khối của M lớn hơn số khối của X là 23. Tổng số hạt p, n, e trong nguyên tử M nhiều hơn trong nguyên tử X là 34 hạt. CTPT của M2X là:

A. K2OB. Rb2OC. Na2OD. Li2O

Câu 50: Trong phân tử MX2. Trong đó M chiếm 46,67% về khối lượng. Hạt nhân M có số nơtron nhiều hơn số proton là 4 hạt. Trong nhân X có nơtron bằng số proton. Tổng số proton trong phân tử MX2 là 58. CTPT của MX2 là:

A. FeS2B. NO2C. SO2D. CO2

Chuyên đề 2 : BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC VÀ ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC

A-LÍ THUYẾT

I- BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC

1. Nguyên tắc sắp xếp :

* Các nguyên tố được xếp theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân nguyên tử.

* Các nguyên tố có cùng số lớp electron trong nguyên tử được xếp thành một hàng.

* Các nguyên tố có cùng số e hóa trị trong nguyên tử được xếp thành một cột.

2. Cấu tạo bảng tuần hoàn:

a- Ô nguyên tố:

Số thứ tự của ô nguyên tố đúng bằng số hiệu nguyên tử của nguyên tố đó .

b- Chu kỳ: Chu kỳ là dãy các nguyên tố mà nguyên tử của chúng có cùng số lớp electron, được xếp theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần. Số thứ tự của chu kỳ trùng với số lớp electron của nguyên tử các nguyên tố trong chu kỳ đó.

* Chu kỳ nhỏ: gồm chu kỳ 1, 2, 3.

* Chu kỳ lớn : gồm chu kỳ 4, 5, 6, 7.

c- Nhóm nguyên tố: là tập hợp các nguyên tố mà nguyên tử có cấu hình electron tương tự nhau , do đó có tính chất hóa học gần giống nhau và được xếp thành một cột.

d- Khối các nguyên tố:

* Khối các nguyên tố s : gồm các nguyên tố nhóm IA và IIA

Nguyên tố s là những nguyên tố mà nguyên tử có electron cuối cùng được điền vào phân lớp s.

* Khối các nguyên tố p: gồm các nguyên tố thuộc các nhóm từ IIIA đến VIIIA ( trừ He). Nguyên tố p là những nguyên tố mà nguyên tử có electron cuối cùng được điền vào phân lớp p.

* Khối các nguyên tố d : gồm các nguyên tố thuộc nhóm B.

Nguyên tố d là các nguyên tố mà nguyên tử có electron cuối cùng được điền vào phân lớp d.

* Khối các nguyên tố f: gồm các nguyên tố thuộc họ Lantan và họ Actini. Nguyên tố f là các nguyên tố mà nguyên tử có electron cuối cùng được điền vào phân lớp f.

II-SỰ BIẾN ĐỔI TUẦN HOÀN MỘT SỐ TÍNH CHẤT CỦA CÁC NGUYÊN TỐ

1. Các nguyên tố nhóm A: nguyên tố s và p

* Số thứ tự nhóm = số electron hóa trị = số electron lớp ngoài cùng.

* Sự biến đổi tuần hoàn về cấu hình electron lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố khi điện tích hạt nhân tăng dần chính là nguyên nhân của sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố.

2. Các nguyên tố nhóm B: nguyên tố d và f. ( kim loại chuyển tiếp).

* Cấu hình electron nguyên tử có dạng : (n–1)da ns2(a=110)

* Số electron hóa trị = số electron lớp n + số electron phân lớp (n–1)d nhưng chưa bão hòa.

* Đặt S = a + 2 , ta có : - S ≤ 8 thì S = số thứ tự nhóm.

- 8 ≤ S ≤ 10 thì nguyên tố ở nhóm VIII B.

3. Sự biến đổi một số đại lượng vật lý:

a– Sự biến đổi bán kính nguyên tử khi điện tích hạt nhân tăng :

* Trong cùng chu kỳ : bán kính giảm.

* Trong cùng nhóm A : bán kính tăng.

b– Sự biến đổi năng lượng ion hóa thứ nhất của các nguyên tố nhóm A: Khi điện tích hạt nhân tăng :

* Trong cùng chu kỳ năng lượng ion hóa tăng.

* Trong cùng nhóm, năng lượng ion hóa giảm.

Năng lượng ion hóa thứ nhất (I1) của nguyên tử là năng lượng tối thiểu cần để tách electron thứ nhất ra khỏi nguyên tử ở trạng thái cơ bản. ( tính bằng Kj/mol)

4. Độ âm điện: của một nguyên tử là đại lượng đặc trưng cho khả năng hút electron của nguyên tử đó khi tạo thành liên kết hóa học.

Khi điện tích hạt nhân tăng:

· trong cùng chu kỳ, độ âm điện tăng.

· trong cùng nhóm, độ âm điện giảm.

5. Sự biến đổi tính kim loại–phi kim:

a– Trong cùng chu kỳ, khi điện tích hạt nhân tăng:

* tính kim loại giảm, tính phi kim tăng dần.

b– trong cùng nhóm A, khi điện tích hạt nhân tăng:

* tính kim loại tăng, tính phi kim giảm dần.

6. Sự biến đổi hóa trị:

Trong cùng chu kỳ , khi điện tích hạt nhân tăng , hóa trị cao nhất với oxi tăng từ 1 đến 7, hóa trị đối với hidro giảm từ 4 đến 1.

Hóa trị đối với hidro= số thứ tự nhóm –hóa trị đối với oxi

Công thức phân tử ứng với các nhóm nguyên tố ( R : là nguyên tố )

R2On : n là số thứ tự của nhóm.

RH8-n : n là số thứ tự của nhóm.

Nhóm

IA

IIA

IIIA

IVA

VA

VIA

VIIA

Oxit

R20

RO

R2O3

RO2

R2O5

RO3

R2O7

Hiđrua

RH4

RH3

RH2

RH

7. Sự biến đổi tính axit-bazo của oxit và hidroxit tương ứng:

– Trong cùng chu kỳ , khi điện tích hạt nhân tăng : tính baz giảm , tính axit tăng .

b– Trong cùng nhóm A, khi điện tích hạt nhân tăng : tính baz tăng, tính axit giảm.

* Tổng kết :

N.L ion hóa (I1)

Bán kính

n.tử(r)

Độ âm điện

Tính

kim loại

Tính

Phi kim

Tính bazơ

Tính

axit

Chu kì

(Trái sang phải)

Nhóm A

(Trên xuống )

8. Định luật tuần hoàn các nguyên tố hoá học.

Tính chất của các nguyên tố và đơn chất cũng như thành phần và tính chất của các hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tư.û

III. QUAN HỆ HỆ GIỮA VỊ TRÍ NGUYÊN TỐ VÀ CẤU TẠO NGUYÊN TỬ.

1.Mối quan hệ cấu hình và vị trí trong HTTH.

Ví dụ : Xét đối với nguyên tố P ( Z = 15)

2. Quan hệ hệ giữa vị trí nguyên tố và tính chất của nguyên tố.

Vị trí nguyên tố suy ra:

· Thuộc nhóm KL (IA, IIA, IIIA) trừ B và H.

· Hoá trị trong h/c oxit cao nhất và trong h/c với hiđro.

· H/C ôxit cao và h/c với hiđro.

· Tính axit, tính bazơ của h/c oxit và hiđroxit.

Ví dụ: Cho biết S ở ô thứ 16: Suy ra:

· S ở nhóm VI, CK3, PK

· Hoá trị cao nhất với ôxi 6, với hiđro là 2.

· CT oxit cao nhất SO3, h/c với hiđro là H2S.

SO3 là ôxit axit và H2SO4 là axit mạnh.

3.So sánh tính chất hoá học của một nguyên tố với các ng/tố lân cận.

a.Trong chu kì theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, cụ thể về:

· Tính kim loại yếu dần, tính phi kim mạnh dần.

· Tính bazơ, của oxit và hiđroxit yêú dần, tính axit mạnh dần.

b. Tong nhóm A, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, cụ thể:

Tính kim loại mạnh dần, tính phi kim yếu dần.

Theo chu kỳ : Tính phi kim Si< P< S

Theo nhóm A:Tính phi kim As < P< N

4. Lưu ý khi xác định vị trí các nguyên tố nhóm B .

a. Nguyên tố họ d : (n-1)dansb với a = 1 10 ; b = 1 2

+ Nếu a + b < 8 a + b là số thứ tự của nhóm .

+ Nếu a + b > 10 (a + b) – 10 là số thự tự của nhóm.

+ Nếu 8 a + b 10 nguyên tố thuộc nhóm VIII B

b. Nguyên tố họ f : (n-2)fansb với a = 1 14 ; b = 1 2

+ Nếu n = 6 Nguyên tố thuộc họ lantan.

+ Nếu n = 7 Nguyên tố thuộc họ actini.

(a + b) – 3 = số thứ tự của nguyên tố trong họ

Ví dụ : Z = 62 ; n = 6, a = 6, b = 2 6 + 2 – 3 = 5 , thuộc ô thứ 5 trong họ lantan.

PHƯƠNG PHÁP GIẢI MỘT SỐ BÀI TOÁN CHƯƠNG II

A.Phương pháp và qui tắc hỗ trợ:

- Qui tắc tam xuất.

- Phương pháp đặt ẩn số và giải các phương trình.

- Phương pháp giá trị trung bình.

A,x mol, MA

,sau đó dựa vào giả thiết để biện luận

B,y mol, MB

- Phương pháp bảo toàn số mol electron.

Nguyên tắc : , trong các phản ứng có sự nhường và nhận electron

- Cách xác định khối lượng muối trong dung dịch.

Sơ đồ : A,B + dd axit,dư dd muối

m gam Khí C.

mmuối = mcation + manion = mkimloại + manion

B-BÀI TẬP

Câu 1 : Trong bảng tuần hoàn, các nguyên tố hoá học được sắp xếp dưới ánh sáng của

A. thuyết cấu tạo nguyên tử. B.thuyết cấu tạo phân tử.

C.Thuyết cấu tạo hoá học D.định luật tuần hoàn các nguyên tố hóa học.

Câu 2 : Các nguyên tố hoá học trong bảng tuần hoàn được sắp xếp theo nguyên tắc :

A. Các nguyên tố có cùng số lớp electron trong nguyên tử được xếp cùng một hàng.

B. Các nguyên tố có cùng số electron hoá trị trong nguyên tử được xếp thành một cột.

C. Các nguyên tố được sắp theo theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân nguyên tử.

D. Cả A, B và C.

Câu 3 : Các nguyên tố hoá học trong bảng tuần hoàn được sắp xếp theo chiều tăng dần của

A. số nơtron trong hạt nhân. B.số proton trong hạt nhân.

C.số electron ở lớp ngoài cùng D.cả B và C.

Câu 4 : Trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học có bao nhiêu chu kì nhỏ ?

A: 2 B: 1 C: 3 D:4

Câu 5 : Nguyên tố canxi thuộc chu kì?

A: 2 B: 3 C: 4 D:5

Câu 6 : Hai nguyên tố A và B cùng một nhóm, thuộc hai chu kì nhỏ liên tiếp nhau (ZA < ZB). Vậy ZB – ZA bằng :

A: 1B: 6 C: 8 D:18

Câu 7 : Chỉ ra nội dung sai khi nói về các nguyên tố trong cùng một nhóm :

A. Có tính chất hoá học gần giống nhau.

B. Nguyên tử của chúng có cấu hình electron tương tự nhau.

C. Nguyên tử của chúng có số electron hoá trị bằng nhau.

D. Được sắp xếp thành một hàng.

Câu 8 : Khối các nguyên tố p gồm các nguyên tố:

A. nhóm IA và IIA. C.nhóm IIIA đến nhóm VIIIA (trừ He).

B. nhóm IB đến nhóm VIIIB. D.xếp ở hai hàng cuối bảng.

Câu 9 : Nguyên nhân của sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố là sự biến đổi tuần hoàn

A. của điện tích hạt nhân. C.của số hiệu nguyên tử.

B. cấu hình electron lớp ngoài cùng của nguyên tử. D.cấu trúc lớp vỏ electron của nguyên tử.

Câu 10 : Số thứ tự của nhóm A cho biết :

A. số hiệu nguyên tử. C.;số electron hoá trị của nguyên tử.

B. số lớp electron của nguyên tử. D.số electron trong

Câu 11 : Nguyên nhân của sự giống nhau về tính chất hoá học của các nguyên tố trong cùng một nhóm A là sự giống nhau về

A. số lớp electron trong nguyên tử.

B. số electron lớp ngoài cùng của nguyên tử.

C. số electron trong nguyên tử.

D. Cả A, B, C.

Câu 12 : Electron hoá trị của các nguyên tố nhóm IA, IIA là các electron

A: s B: p C: d D:f

Câu 13 : Trong một chu kì, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân thì :

A. tính kim loại giảm dần, tính phi kim tăng dần. C.tính kim loại tăng dần, tính phi kim giảm dần.

B. tính kim loại và tính phi kim đều giảm dần. D.tính kim loại và tính phi kim đều tăng dần.

Câu 14 : Chỉ ra nội dung đúng, khi nói về sự biến thiên tính chất của các nguyên tố trong cùng chu kì theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân :

A. Tính kim loại tăng dần. C.Tính phi kim tăng dần.

B. Bán kính nguyên tử tăng dần. D.Số lớp electron trong nguyên tử tăng dần.

Câu 15 : Các nguyên tố trong cùng một nhóm A, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân thì :

A. tính kim loại tăng dần, đồng thời tính phi kim giảm dần.

B. tính kim loại giảm dần, đồng thời tính phi kim tăng dần.

C. tính kim loại và tính phi kim đồng thời tăng dần.

D. tính kim loại và tính phi kim đồng thời giảm dần.

Câu 16 : Dãy nào không được xếp theo quy luật tính kim loại tăng dần ?

A. Li, Na, K, Rb. B.F, Cl, Br, I. C. Al, Mg, Na, K. D. B, C, N, O.

Câu 17 : Sắp xếp các kim loại Na, Mg, Al, K theo quy luật tính kim loại giảm dần :

A. Na, Mg, Al, K. B.K, Na, Mg, Al. C.Al, Mg, Na, K. D.Na, K, Mg, Al.

Câu 18 : Nguyên tố phi kim mạnh nhất là :

A: Oxi. B Flo C: Clo D: Nitơ

Câu 19 : Pau-linh quy ước lấy độ âm điện của nguyên tố nào để xác định độ âm điện tương đối cho các nguyên tố khác ?

A. Hiđro. B. Cacbon. C. Flo. D. Clo.

Câu 20 : Dãy nguyên tố được xếp theo chiều bán kính nguyên tử giảm dần là :

A. C, N, O, F. B. F, Cl, Br, I. C.Li, Na, K, Rb. D.Cl, S, P, Si.

Câu 21 : Trong một chu kì, khi đi từ trái sang phải, bán kính nguyên tử giảm dần do :

A. Điện tích hạt nhân và số lớp electron tăng dần.

B. Điện tích hạt nhân tăng dần và số lớp electron giảm dần.

C. Điện tích hạt nhân tăng dần và số lớp electron không đổi.

D. Điện tích hạt nhân và số lớp electron không đổi.

Câu 22 : Đại lượng đặc trưng cho khả năng hút electron của nguyên tử các nguyên tố khi hình thành liên kết hoá học là :

A. Tính kim loại. B.Tính phi kim. C.Điện tích hạt nhân. D.Độ âm điện.

Câu 23 : Chỉ ra nội dung sai :

Tính phi kim của nguyên tố càng mạnh thì

A. khả năng thu electron càng mạnh. B.độ âm điện càng lớn.

C.bán kính nguyên tử càng lớn. D.tính kim loại càng yếu.

Câu 24 : Trong một chu kì nhỏ, đi từ trái sang phải thì hoá trị cao nhất của các nguyên tố trong hợp chất với oxi

A. tăng lần lượt từ 1 đến 4. B.giảm lần lượt từ 4 xuống 1.

C.tăng lần lượt từ 1 đến 7. D.tăng lần lượt từ 1 đến 8.

Câu 25 : Trong một chu kì, từ trái sang phải theo chiều tăng của điện tích hạt nhân

A. tính bazơ và tính axit của các hiđroxit tương ứng yếu dần.

B. tính bazơ và tính axit của các hiđroxit tương ứng mạnh dần.

C. các hiđroxit có tính bazơ yếu dần và tính axit mạnh dần.

D. các hiđroxit có tính bazơ mạnh dần, tính axit yếu dần.

Câu 26 : Tính chất của các nguyên tố và đơn chất, cũng như thành phần và tính chất tạo nên từ các nguyên tố đó :

A. biến đổi liên tục theo chiều tăng của khối lượng nguyên tử.

B. biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của khối lượng nguyên tử.

C. biến đổi liên tục theo chiều tăng của điện tích hạt nhân.

D. biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân.

Câu 27 : Tính chất không biến đổi tuần hoàn của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn là :

A. Bán kính nguyên tử, độ âm điện.

B. Số electron trong nguyên tử, số lớp electron.

C. Tính kim loại, tính phi kim của các nguyên tố.

D. Thành phần và tính chất của các hợp chất tạo nên từ các nguyên tố.

Câu 28 : Biết vị trí của một nguyên tố trong bảng tuần hoàn, không suy ra được :

A. tính kim loại, tính phi kim.

B. công thức oxit cao nhất, hợp chất với hiđro.

C. bán kính nguyên tử, độ âm điện.

D. tính axit, bazơ của các hiđroxit tương ứng của chúng.

Câu 29 : Cho nguyên tố có Z = 17, nó có hoá trị cao nhất với oxi là :

A: 3. B 5 C: 7 D: 8

Câu 30 : Nguyên tố X có Z = 15, hợp chất của nó với hiđro có công thức hoá học dạng :

A: HX. B. H2X. C: H3X D: H4X

Câu 31 : Nguyên tố có tính chất hoá học tương tự canxi :

A: Na. B. K. C: Ba D: Al

Câu 32 : Cặp nguyên tố hoá học nào sau đây có tính chất hoá học giống nhau nhất ?

A. Na, Mg B. Na, K

C. K, Ag D. Mg, Al

Câu 33 : Số hiệu nguyên tử của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn không cho biết

A. số proton trong hạt nhân. B.số electron trong nguyên tử. C.số nơtron. D.số thứ tự của chu kì, nhóm.

Câu 34 : Dãy sắp xếp các chất theo chiều tính bazơ tăng dần :

A. NaOH, Mg(OH)2, Al(OH)3, Si(OH)4. B.Si(OH)4, Al(OH)3, NaOH, Mg(OH)2.

C.Mg(OH)2, NaOH, Si(OH)4, Al(OH)3. D.Si(OH)4, Al(OH)3, Mg(OH)2, NaOH.

Câu 35 : Dãy sắp xếp các chất theo chiều tính axit tăng dần :

A. H4SiO4, H3PO4, H2SO4, HClO4. B.H2SO4, H3PO4, HClO4, H4SiO4.

C.HClO4, H2SO4, H3PO4, H4SiO4. D.H3PO4, HClO4, H4SiO4, H2SO4.

Câu 36 : Đơn chất của các nguyên tố nào sau đây có tính chất hoá học tương tự nhau ?

A. As, Se, Cl, I. B.F, Cl, Br, I. C.Br, I, H, O. D.O, Se, Br, Cl.

Câu 37 : Nguyên tử nguyên tố nào trong nhóm VIIA có bán kính nguyên tử lớn nhất ?

A. Flo. B. Atatin C. Iot. D. Clo.

Câu 38 : Trong 20 nguyên tố đầu tiên của bảng tuần hoàn, có bao nhiêu nguyên tố khí hiếm ?

A. 2 B.3 C.4 D.5

Câu 39 : Dãy nguyên tố nào sau đây sắp xếp theo chiều bán kính nguyên tử tăng dần ?

A. I, Br, Cl, F. B.C, Si, P, N. C.C, N, O, F. D.Mg, Ca, Sr, Ba.

Câu 40 : Điều nào sau đây sai khi nói về bảng HTTH:

A. Các nguyên tố trong phân nhóm chính nhóm I có 1 electron ở lớp ngoài cùng

B. Trong cùng một chu kì, độ âm điện thường giảm từ trái sang phải

C. Nguyên tố nào ở chu kì 5 phải có 5 lớp electron

Trong cùng một phân nhóm chính bán kính nguyên tử thường tăng từ trên xuống dưới.

Câu 41 : Nguyên tử nguyên tố X, các ion Y+ và Z2- đều có cấu hình electron phân lớp ngoài cùng là 3p6. Số thứ tự của X, Y, Z trong bảng tuần hoàn lần lượt là

A. 18, 19 và 16B. 10, 11 và 8 C. 18, 19 và 8D. 1, 11 và 16

Câu 42 : Tổng số hạt cơ bản (p, n, e) trong nguyên tử nguyên tố X là 46, biết số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 14. Xác định chu kì, số hiệu nguyên tử của X trong bảng tuần hoàn.

A. Chu kì 2, ô 7 B. Chu kì 3, ô 15 C. Chu kì 3 ô 16 D. Chu kì 3 ô 17

Chuyên đề 3: LIÊN KẾT HOÁ HỌC

A-LÍ THUYẾT

1. LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ.

1.1. Định nghĩa: Là liên kết hoá học được hình thành do sự dùng chung các cặp e.

1.2. Ví dụ : H2, Cl2, HCl, CO2, HNO3...

1.3. Điều kiện : Các nguyên tử giống nhau hay gần giống nhau về bản chất ( thường là nhưng nguyên tố phi kim nhóm IVA, VA, VIA, VIIA )

1.4. Phân loại theo sự phân cực :

+ Liên kết cộng hóa trị không phân cực là liên kết cộng hóa trị mà trong đó cặp electron dùng chung không bị lệch về phía nguyên tử nào. Ví dụ : Cl2, H2.

+ Liên kết cộng hóa trị có cực là liên kết cộng hóa trị mà cặp electron dùng chung bị lệch về phía nguyên tử có độ âm điện lớn hơn. Ví dụ : HCl, H2O.

1.5.Hoá trị của các nguyên tố trong hợp chất chứa liên kết công hoá trị

a. Tên gọi : Cộng hoá trị

b. Cách xác định : Cộng hoá trị = số liên kết nguyên tử tạo thành

1.6.Tinh thể nguyên tử :

a. Khái niệm : Tinh thể được hình thành từ các nguyên tử

b. Lực liên kết : Liên kết với nhau bằng liên kết cộng hoá trị

c. Đặc tính : Nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi cao.

d. Ví dụ : Tinh thể kim cương

1.7.Tinh thể phân tử :

a. Khái niệm : Tinh thể được hình thành từ các phân tử

b. Lực liên kết : Lực tương tác giữa các phân tử

c. Đặc tính : Ít bền, độ cứng nhỏ, nhiệt nóng chảy và nhiệt độ sôi thấp.

d. Ví dụ : Tinh thể nước đá, tinh thể iốt

2. Liên KẾT ION

Các định nghĩa .

a. Cation : Là ion mang điện tích dương

M → Mn+ + ne( M : kim loại , n = 1,2,3 )

b. Anion : Là ion mang điện tích âm

X + ne → X n-( X : phi kim, n =1,2,3 )

c. Liên kết ion: Là liên kết hoá học hình thành do lực hút tĩnh điện giữa các ion trái dấu.

Bàn chất : Sự cho – nhận các e

2.3 Ví dụ :Xét phản ứng giữa Na và Cl2.

Phương trình hoá học :

2.1e

2Na + Cl2 2NaCl

Sơ đồ hình thành liên kết:

+ + Cl-NaCl ( viết theo dạng cấu hình e )

Liên kết hoá học hình thành do lực hút tĩnh điện giữa ion Na+ và ion Cl- gọi là liên kết ion , tạo thành hợp chất ion.

2.4 Điều kiện liên kết : Xảy ra ở các kim loại điển hình và phi kim điển hình.

2.5 Tinh thể ion:

+ Được hình thành từ những ion mang điện trái dấu đó là cation và anion

+ Lực liên kết : Có bản chất tĩnh điện

+ Đặc tính : Bền, khó nóng chảy, khó bay hơi

+ Ví dụ : Tinh thể muối ăn ( NaCl)

2.6 Hoá trị của các nguyên tố trong hợp chất có liên kết ion

+ Tên gọi : Điện hoá trị

+ Cách xác định : Điện hoá trị = Điện tích của ion đó

3. HIỆU ĐỘ ÂM ĐIỆN VÀ LIÊN KẾT HOÁ HỌC

* Xét chất AxBy ,

0 0,4 1,7

LKCHT không cực LKCHT phân cực Liên kết ion

Ví dụ : Dựa và độ âm điện của các chất hãy xác định loại liên kết hoá học tồn tại trong các hợp chất sau : O2. CO2, HCl, NaCl, CH4, AlCl3...

4. HÓA TRỊ : là biểu thị khả năng nguyên tử nguyên tố này liên kết với một số nhất định nguyên tử nguyên tố khác.

a. Điện hóa trị :

Là hóa trị của một nguyên tố trong hợp chất ion, tính bằng điện tích của ion đó.

Ví dụ: CaCl2 là hợp chất ion, hóa trị Canxi là 2+ , Clo là 1-

b. Cộng hóa trị :

Là hóa trị của một nguyên tố trong hợp chất cộng hóa trị, tính bằng số liên kết mà nguyên tử của nguyên tố đó có thể tạo thành với nguyên tử của nguyên tố khác.

Ví dụ: CH4 là hợp chất cộng hóa trị, hóa trị của Cacbon là 4, Hidrô là 1.

c. áp dụng :

Xác định hoá trị của các nguyên tố trong các hợp chất sau

NaCl, NH3, N2O5, CaSO4, HNO3, (NH4)2SO4...

5. SỐ OXI HOÁ

a. Khái niệm : là điện tích của nguyên tử (điện tích hình thức) trong phân tử nếu giả định rằng các cặp electron chung coi như chuyển hẳn về phía nguyên tử có độ âm điện lớn hơn .

b. Cách xác định số oxihoá.

Qui ước 1: Số oxi hoá của nguyên tố trong đơn chất bằng không

Fe0 Al0 H O Cl

Qui ước 2 : Trong một phân tử tổng số oxi hoá của các nguyên tố bằng không.

H2SO4 2(+1) + x + 4(-2) = 0 x = +6

K2Cr2O7 2(+1) + 2x + 7(-2) = 0x = +6

Qui ước 3: Số oxihoá của các ion đơn nguyên tử bằng điện tích của ion đó .Trong ion đa nguyên tử tổng số oxihoá của các nguyên tố bằng điện tích của ion đó.

Qui ước 4: Trong hầu hết các hợp chất, số oxihoá của hiđrô bằng +1 ( trừ hiđrua của kim loại NaH, CaH2...). Số oxihóa của oxi bằng -2 (trừ trường hợp OF2 và peoxit H2O2...)

c.Cách ghi số oxihoá .

Số oxihoá đặt phía trên kí hiệu nguyên tố, dấu ghi trước số ghi sau.

Ví dụ : Xác định số oxihoá của các nguyên tố N,S,P trong các chất sau :

a. NH3, N2, NO, N2O,N2O3,N2O4, N2O5, HNO3, NH4NO3, NaNO3, Ca3N2

b. H2S, FeS,FeS2,SO2, SO3, NaHSO3, H2SO4

c. PH3,Zn3P2, PCl3, PCl5,H3PO4,H3PO3, Ca3(PO4)2

d. ion NO3-, SO32-, SO42-, PO32-, PO43-

B-BÀI TẬP

Câu 1 : Chỉ ra nội dung sai khi nói về ion :

A. Ion là phần tử mang điện.

B. Ion âm gọi là cation, ion dương gọi là anion.

C. Ion có thể chia thành ion đơn nguyên tử và ion đa nguyên tử.

D. Ion được hình thành khi nguyên tử nhường hay nhận electron.

Câu 2 : Cho các ion : Na+, Al3+, , , Ca2+, , Cl–. Hỏi có bao nhiêu cation ?

A. 2B. 3 C. 4 D.5

Câu 3 : Trong các phản ứng hoá học, nguyên tử kim loại có khuynh hướng

A. nhận thêm electron. B. Nhận hay nhường electron phụ thuộc vào từng phản ứng cụ thể

C. Nhường bớt electron. D. Nhận hay nhường electron phụ thuộc vào từng kim loại cụ thể.

Câu 4 : Trong phản ứng hoá học, nguyên tử natri không hình thành được

A.ion natri.B.cation natri. C.anion natri.D.ion đơn nguyên tử natri.

Câu 5 : Trong phản ứng : 2Na + Cl2 2NaCl, có sự hình thành

A. cation natri và clorua.B. anion natri và clorua.

C.anion natri và cation clorua. D. anion clorua và cation natri.

Câu 6 : Hoàn thành nội dung sau : “Bán kính nguyên tử...(1) bán kính cation tương ứng và ... (2) bán kính anion tương ứng”.

A.(1) : nhỏ hơn, (2) : lớn hơn. B. (1) : lớn hơn, (2) : nhỏ hơn.

C. (1) : lớn hơn, (2) : bằng. D.(1) : nhỏ hơn, (2) : bằng.

Câu 7 : Trong tinh thể NaCl, xung quanh mỗi ion có bao nhiêu ion ngược dấu gần nhất ?

A.1 B.4 C.6 D.8

Câu 8 : Liên kết ion là liên kết được hình thành bởi:

A. Sự góp chung các electron độc thân. B. sự cho – nhận cặp electron hoá trị.

C.lực hút tĩnh điện giữa các ion mang điện trái dấu. D. lực hút tĩnh điện giữa các ion dương và electron tự do.

Câu 9 : Chỉ ra nội dung sai khi nói về tính chất chung của hợp chất ion :

A. Khó nóng chảy, khó bay hơi. B. Tồn tại dạng tinh thể, tan nhiều trong nước.

C. Trong tinh thể chứa các ion nên dẫn được điện. D. Các hợp chất ion đều khá rắn.

Câu 10 : Hoàn thành nội dung sau : “Các ……….... thường tan nhiều trong nước. Khi nóng chảy và khi hoà tan trong nước, chúng dẫn điện, còn ở trạng thái rắn thì không dẫn điện”.

A. Hợp chất vô cơ B. Hợp chất hữu cơ C. Hợp chất ion D.Hợp chất cộng hoá trị

Câu 11 : Trong phân tử nào sau đây chỉ tồn tại liên kết đơn : N2, O2, F2, CO2 ?

A. N2 B. O2 C. F2 D.CO2

Câu 12 : Cho các phân tử : H2, CO2, Cl2, N2, I2, C2H4, C2H2. Bao nhiêu phân tử có liên kết ba trong phân tử ?

A.1 B. 2 C. 3 D.4

Câu 13 : Liên kết được tạo nên giữa hai nguyên tử bằng một hay nhiều cặp electron chung, gọi là:

A.Liên kết ion. B.Liên kết cộng hoá trị. C.Liên kết kim loại. D.Liên kết hiđro.

Câu 14 : Trong phân tử amoni clorua có bao nhiêu liên kết cộng hoá trị ?

A.1 B.3. C.4.D.5

Câu 15 : Trong mạng tinh thể NaCl, các ion Na+ và Cl– được phân bố luân phiên đều đặn trên các đỉnh của các

A.Hình lập phương. B.Hình tứ diện đều. C.Hình chóp tam giác. D.hình lăng trụ lục giác đều.

Câu 16 : Chỉ ra nội dung sai khi xét phân tử CO2 :

A. Phân tử có cấu tạo góc. B. Liên kết giữa nguyên tử oxi và cacbon là phân cực.

C. Phân tử CO2 không phân cực. D. Trong phân tử có hai liên kết đôi.

Câu 17 : Cho các phân tử : H2, CO2, HCl, Cl2, CH4. Có bao nhiêu phân tử có cực ?

A.1 B.2 C.3 D. 4

Câu 18 : Liên kết nào có thể được coi là trường hợp riêng của liên kết cộng hoá trị ?

A. Liên kết cộng hoá trị có cực. B. Liên kết ion.

C. Liên kết kim loại. D.Liên kết cộng hoá trị không có cực.

Câu 19 : Trong phân tử sẽ có liên kết cộng hoá trị phân cực nếu cặp electron chung

A. ở giữa hai nguyên tử. B. Lệch về một phía của một nguyên tử.

C.Chuyển hẳn về một nguyên tử. D.Nhường hẳn về một nguyên tử.

Câu 20 : Hoàn thành nội dung sau : “Nói chung, các chất chỉ có …………….. không dẫn điện ở mọi trạng thái”.

A. liên kết cộng hoá trị B. Liên kết cộng hoá trị có cực

C. Liên kết cộng hoá trị không có cực D.liên kết ion

Câu 21 : Trong liên kết giữa hai nguyên tử, nếu cặp electron chung chuyển hẳn về một nguyên tử, ta sẽ có liên kết

A. cộng hoá trị có cực. B. cộng hoá trị không có cực. C. ion. D.cho – nhận.

Câu 22 : Để đánh giá loại liên kết trong phân tử hợp chất, người ta có thể dựa vào hiệu độ âm điện. Khi hiệu độ âm điện của hai nguyên tử tham gia liên kết 1,7 thì đó là liên kết

A. ion. B. cộng hoá trị không cực. C. cộng hoá trị có cực. D. kim loại.

Câu 23 : Ở các nút mạng của tinh thể natri clorua là

A. phân tử NaCl. B. các ion Na+, Cl–. C. các nguyên tử Na, Cl. D. các nguyên tử và phân tử Na, Cl2.

Câu 24 : Trong tinh thể nguyên tử, các nguyên tử liên kết với nhau bằng

A. liên kết cộng hoá trị. B. liên kết ion. C.Liên kết kim loại. D.Lực hút tĩnh điện.

Câu 25 : Trong tinh thể kim cương, ở các nút mạng tinh thể là :

A. nguyên tử cacbon. B. Phân tử cacbon. C. cation cacbon. D.anion cacbon.

Câu 26 : Trong tinh thể iot, ở các điểm nút của mạng tinh thể là :

A. nguyên tử iot. B.phân tử iot. C.anion iotua. D. cation iot.

Câu 27 : Trong tinh thể nước đá, ở các nút của mạng tinh thể là :

A. Nguyên tử hiđro và oxi. B. Phân tử nước. C. Các ion H+ và O2–. D.Các ion H+ và OH–.

Câu 28 : Chỉ ra nội dung sai : Trong tinh thể phân tử, các phân tử ... .

A. tồn tại như những đơn vị độc lập. B. Được sắp xếp một cách đều đặn trong không gian.

C. Nằm ở các nút mạng của tinh thể. D. Liên kết với nhau bằng lực tương tác mạnh.

Câu 29 : Chỉ ra đâu là tinh thể nguyên tử trong các tinh thể sau :

A. Tinh thể iot. B. Tinh thể kim cương. C.Tinh thể nước đá. D.Tinh thể photpho trắng.

Câu 30 : Để làm đơn vị so sánh độ cứng của các chất, người ta quy ước lấy độ cứng của kim cương là

A.1 đơn vị. B. 10 đơn vị. C . 100 đơn vị. D.1000 đơn vị.

Câu 31 : Chỉ ra nội dung đúng khi nói về đặc trưng của tinh thể nguyên tử :

A. Kém bền vững.. B. Nhiệt độ nóng chảy khá thấp.

C.Rất cứng D. Có nhiệt độ sôi thấp hơn nhiệt độ sôi của những chất có mạng tinh thể phân tử.

Câu 32 : Hoá trị trong hợp chất ion được gọi là

A. Điện hoá trị. B. Cộng hoá trị. C. Số oxi hoá. D.Điện tích ion.

Câu 33 : Hoàn thành nội dung sau : “Trong hợp chất cộng hoá trị, hoá trị của một nguyên tố được xác định bằng ............ của nguyên tử nguyên tố đó trong phân tử”.

A. số electron hoá trị. B. Số electron độc thân. C. Số electron tham gia liên kết. D. Số obitan hoá trị.

Câu 34 : Hoàn thành nội dung sau : “Số oxi hoá của một nguyên tố trong phân tử là ...(1)… của nguyên tử nguyên tố đó trong phân tử, nếu giả định rằng liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử là ...(2)….”.

A. (1) : điện hoá trị ; (2) : liên kết ion.

B. (1) : điện tích ; (2) : liên kết ion.

C. (1) : cộng hoá trị ; (2) : liên kết cộng hoá trị.

D. (1) : điện hoá trị ; (2) : liên kết cộng hoá trị.

Câu 35 : Số oxi hoá của nguyên tố lưu huỳnh trong các chất : S, H2S, H2SO4, SO2 lần lượt là :

A. 0, +2, +6, +4. B. 0, –2, +4, –4. C. 0, –2, –6, +4. D.0, –2, +6, +4.

Câu 36 : Hợp chất mà nguyên tố clo có số oxi hoá +3 là :

A. NaClO B. NaClO2 C. NaClO3 D.NaClO4

Câu 37 : Số oxi hoá của nguyên tố nitơ trong các hợp chất : NH4Cl, HNO3, NO, NO2, N2, N2O lần lượt là :

A. - 4, +6, +2, +4, B. 0, +1.–4, +5, –2, C. 0, +3, –1.–3, +5, +2, +4, D. 0, +1.+3, –5, +2, –4, –3, –1.

Câu 38 : Chỉ ra nội dung sai :

A. Số oxi hoá của nguyên tố trong các hợp chất bằng hoá trị của nguyên tố đó.

B. Trong một phân tử, tổng số oxi hoá của các nguyên tố bằng không.

C. Số oxi hoá của ion đơn nguyên tử bằng điện tích của ion đó.

D. Tổng số oxi hoá của các nguyên tố trong ion đa nguyên tử bằng điện tích của ion đó.

Câu 39 : Chọn nội dung đúng để hoàn thành câu sau : “Trong tất cả các hợp chất,...”

A. số oxi hoá của hiđro luôn bằng +1. B. Số oxi hoá của natri luôn bằng +1.

C. Số oxi hoá của oxi luôn bằng –2. D. Cả A, B, C.

Câu 40 : Chỉ ra nội dung sai khi hoàn thành câu sau : “Trong tất cả các hợp chất,...”

A. kim loại kiềm luôn có số oxi hoá +1.

B. halogen luôn có số oxi hoá –1.

C. hiđro luôn có số oxi hoá +1, trừ một số trường hợp như hiđrua kim loại (NaH, CaH2 ....).

D. kim loại kiềm thổ luôn có số oxi hoá +2.

Câu 41. Cho các phân tử sau : C2H4, C2H2, O3, N2, CO2, CH4, NH3. Có bao nhiêu phân tử có liên kết đôi và có bao nhiêu phân tử có liên kết ba?A. 2 và 2. B. 3 và 2. C. 3 và 1. D. 2 và 1.Câu 42:.Khẳng định nào sau đây là sai ?A. 2 phân tử NO2 có thể kết hợp với nhau thành phân tử N2O4 vì trong phân tử NO2 còn có 1 electron độc thân có thể tạo thành liên kết.B. Phân tử CO2 có cấu trúc thẳng hàng.C. Trên mỗi phân tử Nitơ còn 1 cặp electron chưa liên kết.D. NH3 có khả năng nhận proton vì trên nguyên tử N của NH3 còn 1 cặp electron có khả năng tạo liên kết cho nhận với ion H+.Câu43. X,Y,Z là 3 nguyên tố hóa học. Tổng số hạt mang điện trong 3 phân tử X2Y, ZY2 và X2Z là 200. Số hạt mang điện của X2Y bằng 15/16 lần số hạt mang điện của ZY2. Ở trạng thái cơ bản, nguyên tử Z có số electron p bằng 1,667 lần số electron s. R là phân tử hợp chất giữa X,Y,Z gồm 6 nguyên tử có tổng số hạt mang điện là :A. 104 B. 124 C. 62D. 52Câu 44.Số cặp electron góp chung và số cặp electron chưa liên kết của nguyên tử trung tâm trong các phân tử : CH4, CO2, NH3, P2H4, PCl5, H2S lần lượt là :A. 4 và 0; 4 và 0; 3 và 1; 4 và 2; 5 và 0; 2 và 1.

B. 4 và 1; 4 và 2; 3 và 1; 5 và 2; 5 và 0; 2 và 0.C. 4 và 1; 4 và 2; 3 và 2; 5 và 2; 5 và 1; 2 và2.

D. 4 và 0; 4 và 0; 3 và 1; 5 và 2; 5 và 0; 2 và 2.Câu 45. Các phân tử nào sau đây có cấu trúc thẳng hàng : CO2 (1); H2O (2); C2H2 (3); SO2(4); NO2 (5); BeH2 (6) ?

A. (1); (2); (6) B. (1); (3); (6) C. (1); (5); (6) D. (1); (3); (5)Câu 46. Cho các hợp chất hữu cơ mạch hở lần lượt có công thức phân tử là : ít nhất vàC4H4 (1); C5H8O2 (2); C3H4O (3); C4H8O (4). Phân tử có số liên kết nhiều nhất lần lượt là :phân tử có số liên kết A. (3) và (2) B. (4) và (2) C. (2) và (4) D. (2) và (3)Câu 47.. Cho các nguyên tố : Na, Ca, H, O, S có thể tạo ra bao nhiêu phân tử hợp chất có KLPT82 mà trong phân tử chỉ có liên kết cộng hóa trị?

A. 5 B. 6 C. 7 D. 8Câu 48. Photpho có thể tạo với Clo 2 hợp chất đó là PCl3 và PCl5 trong khi nitơ chỉ tạo với Clo hợp chất NCl3 đó là do :A. Nguyên tử nitơ có bán kính nguyên tử nhỏ hơn photpho.B. Nguyên tử nitơ có độ âm điện lớn hơn photpho.C. Nguyên tử nitơ không có trạng thái kích thích trong khi photpho thì có.D. Nguyên tử nitơ có điện tích hạt nhân bé hơn photpho.Câu 49. Trong các phân tử NCl3, H2S, PCl5, CaF2, Al2O3, HNO3, BaO, NaCl, KOH, KF. Có bao nhiêu phân tử có liên kết ion?

A. 4 B. 5 C. 6 D. 7Câu 50. Trong các ion sau : Fe3+, Na+, Ba2+, S2–, Pb2+, Cr3+, Ni2+, Zn2+, Ca2+, Cl– ,H+, H– có bao nhiêu ion không có cấu hình electron giống khí trơ :

A. 5 B. 6 C. 7 D. 8Câu 51. Anion X– và cation M2+ (M không phải là Be) đều có chung 1 cấu hình electron R. Khẳng định nào sau đây là sai?A. Nếu M ở chu kì 3 thì X là Flo.

B. Nếu R có n electron thì phân tử hợp chất ion đơn giản giữa X và M có 3n electron.C. X là nguyên tố p và M là nguyên tố s.D. Số hạt mang điện của M–số hạt mang điện của X = 4.Câu 52. Trong số các hợp chất ion 2 nguyên tố đơn giản tạo thành từ các kim loại Na, Ca, K, Mg và các phi kim O, Cl, S, N phân tử hợp chất ion có số electron nhiều nhất trong phân tử là m và phân tử hợp chất ion có số electron ít nhất trong phân tử là n. m và n lần lượt là :A. 74 và 20. B. 54 và 20. C. 54 và 28. D. 74 và 38.Câu 53. Nguyên tử X có tổng số hạt proton, nơtron, electron là 115 trong đó số hạt không mang điện chiếm 39,13% tổng số hạt. Trong hợp chất ion giữa M và X số hạt mang điện của M chiếm 14,63% tổng số hạt mang điện của phân tử. M là :

A. Na B. Mg C. Na D. KCâu 54. Tổng số hạt mang điện của phân tử X2Y và ZY lần lượt là 108 và 56. Số hạt mang điện của X bằng 1,583 lần số hạt mang điện của Z. T có cấu hình electron phân lớp ngoài cùng là 2p5. Tổng số electron trong phân tử hợp chất giữa X và T, Z và T lần lượt là : (X,Y,Z,T là các nguyên tố hóa học)A. 20 và 20 B. 28 và 30 C. 40 và 20 D. 38 và 20Câu 55. Anion XY32– có tổng số hạt mang điện là 62. Số hạt mang điện trong hạt nhân của Y nhiều hơn số hạt mang điện trong hạt nhân của X là 2. Nhận định nào sau đây là sai?A. Y là nguyên tố thuộc chu kì 2.

B. X là nguyên tố cacbon.C. Trong phân tử hợp chất giữa Na, X,Y vừa có liên kết ion vừa có liên kết cộng hóa trị.D. Nếu Z là nguyên tố cùng phân nhóm với Y ở chu kì kế tiếp thì phân tử hợp chất giữa X và Z có tổng số hạt mang điện là 48.Câu 56. X và Y đều là hợp chất ion cấu tạo thành từ các ion có chung cấu hình electron 1s22s22p6. Tổng số hạt proton, nơtron, electron trong phân tử X và Y lần lượt là 92 và 60. X và Y lần lượt là :A.MgO; MgF2 B. MgF2 hoặc Na2O; MgOC. Na2O; MgO hoặc MgF2 D. MgO; Na2O.Chọn câu đúng nhất.Câu 57. Cấu hính electron phân lớp ngoài cùng của các nguyên tử R,X,Y lần lượt là 2p4, 3s1, 3p1. Phân tử hợp chất ion đơn giản giữa X và R, giữa Z và R lần lượt có số hạt mang điện là :A. 40 và 40 B. 40 và 60 C. 60 và 100 D. 60 và 80Câu 58. X và Y là 2 hợp chất ion cấu tạo bởi các ion có cấu hình electron giống khí trơ Ne hoặc Ar. Tổng số hạt mang điện trong X là 46 và tổng số hạt mang điện trong Y là 38. Nguyên tố X’ tạo nên anion của X và nguyên tố Y’ tạo nên anion của Y thuộc cùng 1 phân nhóm. X’ và Y’ tạo nên 2 hợp chất có số electron trong phân tử lần lượt là :A. 24 và 32 B.50 và 84 C. 32 và 40 D. 32 và 84 Câu 59. Trong các phân tử hợp chất ion sau đây : CaCl2, MgO, CaO, Ba(NO3)2, Na2O, KF, Na2S, MgCl2, K2S, KCl có bao nhiêu phân tử được tạo thành bởi các ion có chung cấu hình electron 1s22s22p63s23p6?A. 2 B. 3 C. 4 D. 5Câu 60. Cho các nguyên tố K,Na,Ca,Al, F,O, Cl. Có bao nhiêu phân tử hợp chất ion tạo thành từ 2 nguyên tố trong các nguyên tố trên có cấu hình electron của cation khác cấu hình electron của anion ?A. 4 B. 5 C. 6 D. 7

Câu 61: Liên kết hóa học trong NaCl được hình thành là do:

A.Hạt nhân nguyên tử hút electron rất mạnhB. Mỗi nguyên tử Na và Cl góp chung 1 electron

C. Mỗi nguyên tử nhường hoặc thu electronD. Na → Na+ + e ; Cl + e → Cl- ; Na+ + Cl- → NaCl

Câu 62: Chất nào dưới đây chứa ion đa nguyên tử:

A.CaCl2B. NH4ClC. AlCl3D. HCl

Câu 63: Số electron trong các cation: Na+, Mg2+, Al3+ là:

A.11B. 12C. 10D. 13

Câu 64: Số electron trong các ion H+ và S2- lần lượt là:

A. 1 và 16B. 2 và 18C. 1 và 18D. 0 và 18

Câu 65: số nơtron trong các ion Fe2+ và Cl- lần lượt là:

A. 26 và 17B. 30 và 18C. 32 và 17D. 24 và 18

Câu 66: Liên kết cộng hóa trị là liên kết:

A. Giữa các phi kim với nhau

B. Trong đó cặp electron chung bị lệch về một nguyên tử

C. Được hình thành do sự dùng chung electron của 2 nguyên tử khác nhau

D. Được tạo nên giữa hai nguyên tử bằng một hay nhiều cặp electron chung

Câu 67: Phát biểu nào sau đây là đúng:

A. Trong liên kết cộng hóa trị, cặp electron lệch về phía nguyên tử có độ âm điện nhỏ hơn

B. Liên kết cộng hóa trị có cực được tạo thành giữa hai nguyên tử có hiệu độ âm điện từ 0,4 đến nhỏ hơn 1,7

C. Liên kết cộng hóa trị không cực được tạo nên từ các nguyên tử khác hẳn nhau về tính chất hóa học

D. Hiệu độ âm điện giữa hai nguyên tử lớn thì phân tử phân cực yếu

Câu 68: Độ âm điện của nguyên tử đặc trưng cho:

A. Khả năng hút electron của nguyên tử đó khi hình thành liên kết hóa học

B. Khả năng nhường electron của nguyên tử đó cho nguyên tử khác

C. Khả năng tham gia phản ứng mạnh hay yếu của nguyên tử đó

D. Khả năng nhường proton của nguyên tử đó cho nguyên tử khác

Câu 69: Liên kết trong hợp chất nào dưới đây thuộc loại liên kết ion (biết độ âm điện của Cl(3,16), Al(1,61), Ca(1), S (2,58)

A. AlCl3B. CaCl2C. CaSD. Al2S3

Câu 70: (ĐHA08) Hợp chất trong phân tử có liên kết ion là

A. HCl. B. NH3. C. H2O. D. NH4Cl.

Chuyên đề 4: PHẢN ỨNG OXYHOÁ - KHỬ.PHẢN ỨNG ÔXI HÓA KHỬ

A-LÍ THUYẾT

1. CHẤT ÔXIHÓA là chất nhận electron, kết quả là số oxihóa giảm.

Nếu hợp chất có nguyên tử (hay ion) mang soh cao nhất là chất ôxihóa (SOH cao nhất ứng với STT nhóm) hay soh trung gian (sẽ là chất khử nêu gặp chất oxihóa mạnh).

Ion kim loại có soh cao nhất Fe3+, Cu2+, Ag+…

ANION NO trong môi trường axit là chất ôxihóa mạnh (sản phẩm tạo thành là NO2, NO, N2O, N2, hay NH); trong môi trường kiềm tạo sản phẩm là NH3 (thường tác dụng với kim loại mà oxit và hiđrôxit là chất lưỡng tính); trong môi trường trung tính thì xem như không là chất oxihóa.

H2SO4 ĐẶC là chất oxihóa mạnh( tạo SO2, S hay H2S)

MnO còn gọi là thuốc tím (KMnO4) trong môi trường H+ tạo Mn2+ (không màu hay hồng nhạt), môi trường trung tính tạo MnO2 (kết tủa đen), môi trường OH- tạo MnO42- (xanh).

2. CHẤT KHỬ là chất nhường electron, kết quả là số oxhóa tăng.

Nếu hợp chất có nguyên tử (hay ion) mang soh thấp nhất là chất khử (soh thấp nhất ứng với 8 - STT nhóm) hay chứa số oxy hoá trung gian (có thểlà chất oxihóa khi gặp chất khử mạnh)

Đơn chất kim loại , đơn chất phi kim (C, S, P, N…).

Hợp chất (muối, bazơ, axit, oxit) như: FeCl2, CuS2 ,Fe(OH)3, HBr, H2S, CO, Cu2O…

Ion (cation, anion) như: Fe2+, Cl-, SO32--…

3. QUÁ TRÌNH OXIHÓA là quá trình (sự) nhường electron.

4. QUÁ TRÌNH KHỬ là quá trình (sự) nhận electron.

5. SỐ OXI HOÁ là điện tích của nguyên tử (điện tích hình thức) trong phân tử nếu giả định rằng các cặp electron chung coi như chuyển hẳn về phía nguyên tử có độ âm điện lớn hơn .

Qui ước 1: Số oxi hoá của nguyên tử dạng đơn chất bằng không

Fe0 Al0 H O Cl

Qui ước 2: Trong phân tử hợp chất , số oxi hoá của nguyên tử Kim loại nhóm A là +n; Phi kim nhóm A trong hợp chất với kim loại hoặc hyđro là 8 - n (n là STT nhóm)

Kim loại hoá trị 1 là +1 : Ag+1Cl NaSO4 K+1NO3

Kim loại hoá trị 2 là +2 : Mg+2Cl2 Ca+2CO3 Fe+2SO4

Kim loại hoá trị 3 là +3 : Al+3Cl3 Fe(SO4)3

Của oxi thường là –2 : H2O-2 CO H2SO KNO

Riêng H2O F2O+2

Của Hidro thường là +1 : H+1Cl H+1NO3 HS

Qui ước 3 : Trong một phân tử tổng số oxi hoá của các nguyên tử bằng không.

H2SO4 2(+1) + x + 4(-2) = 0 x = +6

K2Cr2O7 2(+1) + 2x + 7(-2) = 0x = +6

Qui ước 4: Với ion mang điện tích thì tổng số oxi hoá của các nguyên tử bằng điện tích ion. Mg2+ số oxi hoá Mg là +2, MnO số oxi hoá Mn là : x + 4(-2) = -1x = +7

6. CÂN BẰNG PHƯƠNG TRÌNH PHẢN ỨNG OXI HOÁ KHỬ:

B1. Xác định số oxi hoá các nguyên tố. Tìm ra nguyên tố có số oxi hoá thay đổi .

B2. Viết các quá trình làm thay đổi số oxi hoá

Chất có oxi hoá tăng : Chất khử - nesố oxi hoá tăng

Chất có số oxi hoá giảm: Chất oxi hoá + mesố oxi hoá giảm

B3. Xác định hệ số cân bằng sao cho số e cho = số e nhận

B4. Đưa hệ số cân bằng vào phương trình , đúng chất và kiểm tra lại theo trật tự : kim loại – phi kim – hidro – oxi

FeO + HFe0 + HO-2

2Fe+3 + 6e 2Fe0 quá trình khử Fe3+

2H0 – 2e 2H+ quá trình oxi hoá H2

(2Fe+3 + 3H2 2Fe0 + 3H2O)

Cân bằng :

Fe2O3 + 3H2 2Fe + 3H2O

Chất oxi hoá chất khử

Fe3+ là chất oxi hoá H2 là chất khử

7. PHÂN LOẠI PHẢN ỨNG ÔXIHÓA KHỬ

Môi trường

Môi trường axit MnO + Cl- + H+ Mn2+ + Cl2 + H2O

Môi trường kiềm : MnO + SO + OH- MnO + SO + H2O

Môi trường trung tính : MnO + SO + H2O MnO2 + SO +OH-

Chất phản ứng

Phản ứng oxi hóa- khử nội phân tử: Là phản ứng oxihóa- khử trong đó chất khử và chất oxihóa đều thuộc cùng phân tử.

KClO3 KCl + O2

Phản ứng tự oxihóa- tự khử là phản ứng oxihóa – khử trong đó chất khử và chất oxi hóa đều thuộc cùng một nguyên tố hóa học, và đều cùng bị biến đổi từ một số oxi hóa ban đầu.

Cl2 + 2 NaOH NaCl + NaClO + H2O

8. cân bẰNG ion – electron

Phản ứng trong môi trường axit mạnh ( có H+ tham gia phản ứng ) thì vế nào thừa Oxi thì thêm H+ để tạo nước ở vế kia.

Phản ứng trong môi trường kiềm mạnh ( có OH- tham gia phản ứng ) thì vế nào thừa Oxi thì thêm nước để tạo OH- ở vế kia.

Phản ứng trong môi trường trung tính ( có H2O tham gia phản ứng) nếu tạo H+, coi như H+ phản ứng; nếu tạo OH- coi như OH- phản ứng nghĩa là tuân theo các nguyên tắc đã nêu trên.

9. CẶP OXIHÓA – KHỬ là dạng oxihóa và dạng khử của cùng một nguyên tố. Cu2+/Cu; H+/H2.

10. DAY ĐIỆN HOA là dãy những cặp oxihóa khử được xếp theo chiều tăng tính oxihóa và chiều giảm tính khử.

α

Chất OXH yếu Chất OXH mạnh

Chất khử mạnh Chất khử yếu

11. CÁC CHÚ Ý ĐỂ LÀM BÀI TẬP

Khi hoàn thành chuỗi phản ứng tính số oxihóa để biết đó là phản ứng oxihóa-khử hay không.

Để chứng minh hoặc giải thích vai trò của một chất trong phản ứng thì trước hết dùng số oxihóa để xác định vai trò và lựa chất phản ứng.

Toán nhớ áp dụng định luật bảo toàn electron dựa trên định luật bảo toàn nguyên tố theo sơ đồ.

Một chất có hai khả năng axit-bazơ mạnh và oxihóa-khử mạnh thì xét đồng thời

Riêng một chất khi phản ứng với chất khác mà có cả 2 khả năng phản ứng axit- bazơ và oxihoá- khử thì được xét đồng thời ( thí dụ Fe3O4 + H+ + NO3-

Hỗn hợp gồm Mn+, H+, NO3- thì xét vai trò oxihóa như sau (H+, NO3-), H+, Mn+

B-BÀI TẬP

Câu 1: Trong phản ứng đốt cháy CuFeS2 tạo ra sản phẩm CuO, Fe2O3 và SO2 thì một phân tử CuFeS2 sẽ

A. nhận 13 electron.B. nhận 12 electron.

C. nhường 13 electron.D. nhường 12 electron.

Câu 2: Trong phản ứng nào dưới đây HCl thể hiện tính oxi hoá?

A. HCl+ AgNO3→ AgCl+ HNO3B. 2HCl + Mg→ MgCl2+ H2

C. 8HCl + Fe3O4 →FeCl2 +2 FeCl3 +4H2OD. 4HCl + MnO2→ MnCl2+ Cl2 + 2H2O

Câu 3: Số oxi hóa của S trong các phân tử H2SO3, S8, SO3, H2S lần lượt là

A. +6; +8; +6; -2B. +4; 0; +6; -2C. +4; -8; +6; -2D. +4; 0; +4; -2

Câu 4: Phát biểu nào sau đây luôn đúng:

A. Một chất có tính oxi hoá gặp một chất có tính khử, nhất thiết xảy ra phản ứng oxi hoá - khử.

B. Một chất hoặc chỉ có tính oxi hoá hoặc chỉ có tính khử.

C. Phản ứng có kim loại tham gia là phản ứng oxi hoá - khử.

D. Phi kim luôn là chất oxi hoá trong phản ứng oxi hoá - khử.

Câu 5: Trong các chất và ion sau: Zn, S, Cl2, SO2, FeO, Fe2O3, Fe2+, Cu2+, Cl- có bao nhiêu chất và ion đóng vai trò vừa oxi hóa vừa khử:

A. 4B. 5C. 6D. 7

Câu 6: Lưu huỳnh trong SO2 luôn thể hiện tính khử trong các phản ứng với :

A. H2S, O2, nước Br2.B. dung dịch NaOH, O2, dung dịch KMnO4.

C. O2, nước Br2, dung dịch KMnO4.D. dung dịch KOH, CaO, nước Br2.

Câu 7: Có phản ứng: X + HNO3 → Fe(NO3)3 + NO+ H2O. Số chất X có thể thực hiện phản ứng trên là:

A. 3.B. 4.C. 5.D. 6

Câu 8: Cho các hợp chất: NH4+, NO2, N2O, NO3, N2. Thứ tự giảm dần số oxi hóa của N là

A. N2 > NO3 > NO2 > N2O > NH4+.B. NO3 > N2O > NO2 > N2 > NH4+.

C. NO3 > NO2 > N2O > N2 > NH4+.D. NO3 > NO2 > NH4+ > N2 > N2O.

Câu 9: Dãy chất nào sau đây có phản ứng oxi hóa khử với dung dịch axit sunfuric đặc nóng?

A. Au, C, HI, Fe2O3. B. MgCO3, Fe, Cu, Al2O3

C. SO2, P2O5, Zn, NaOH. D. Mg, S, FeO, HBr.

Câu 10: Cho phản ứng: KMnO4 + FeSO4 + H2SO4 Fe2(SO4)3 + K2SO4 + MnSO4 + H2O

Hệ số của chất oxi hóa và chất khử trong phản ứng trên lần lượt là

A. 5 và 2.B. 1 và 5.C. 2 và 10.D. 5 và 1

Câu 11: Trong phản ứng oxi hóa - khử H2O có thể đóng vai trò là

A. chất khử.B. chất oxi hóa.C. môi trường.D. cả A, B, C.

Câu 12: H2O2 là chất có thể cho, có thể nhận điện tử vì trong đó oxi có

A. mức oxi hóa trung gian.B. mức oxi hóa 1.

C. hóa trị (II).D. hóa trị (I).

Câu 13: Trong phương trình: Cu2S + HNO3 Cu(NO3)2 + H2SO4 + NO + H2O, hệ số của HNO3 là

A. 18.B. 22.C. 12.D. 10.

Câu 14: Mỗi chất và ion trong dãy nào sau vừa có tính khử, vừa có tính oxi hoá?

A. SO2, S, Fe3+. B. Fe2+, Fe, Ca, KMnO4. C. SO2, Fe2+, S, Cl2. D. SO2, S, Fe2+, F2.

Câu 15: Khi phản ứng với Fe2+ trong môi trường axit, lí do nào sau đây khiến MnO4 mất màu?

A. MnO4 tạo phức với Fe2+.B. MnO4 bị khử cho tới Mn2+ không màu.

C. MnO4- bị oxi hoá.D. MnO4 không màu trong dung dịch axit.

Câu 16: Trong các phản ứng sau:

4HCl + MnO2 MnCl2 + Cl2 + 2H2O (1)

4HCl +2Cu + O2 2CuCl2 + 2H2O (2)

2HCl + Fe FeCl2 + H2 (3)

16HCl + 2 KMnO4 2MnCl2 + 5Cl2 +8 H2O + 2KCl (4)

4HCl + PbO2 PbCl2 + Cl2 + 2H2O (5)

Fe + KNO3 + 4HCl→ FeCl3 + KCl + NO + 2H2O (6)

Số phản ứng trong đó HCl thể hiện tính khử là

A. 2.B. 4.C. 3D. 5.

Câu 17: Cho các chất: Fe2O3, FeO, FeCO3, Fe(NO3)2, Fe(OH)2, FeCl2, Fe3O4, Fe(OH)3 lần lượt tác dụng với dung dịch HNO3. Số phản ứng oxihoá khử là:

A. 4B. 6C. 5D. 7

Câu 18: Trong phản ứng: 2FeCl3 + H2S 2FeCl2 + S + 2HCl. Cho biết vai trò của H2S

A. chất oxi hóa .B. chất khử.C. Axit.D. vừa axit vừa khử.

Câu 19: Trong phản ứng MnO2 + 4HCl MnCl2 + Cl2 + 2H2O, vai trò của HCl là

A. oxi hóa.B. khử.C. tạo môi trường.D. khử và môi trường.

Câu 20: Cho biết trong phản ứng sau: 4HNO3đặc nóng + Cu Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O. HNO3 đóng vai trò là:

A. chất oxi hóa.B. Axit.C. môi trường.D. Cả A và C.

Câu 21: Có các chất khí: NO2, Cl2, CO2, SO2, SO3, HCl. Những chất khí khi tác dụng với dung dịch NaOH xảy ra phản ứng oxi hoá- khử là:

A. NO2 và Cl2 B. NO2, Cl2, CO2, SO2 C. CO2, SO2, SO3 D. CO2, SO2, SO3, HCl

Câu 22: Cho các phản ứng sau:

(1) Fe(OH)2 + H2SO4 đặc (2) Fe + H2SO4 loãng

(3) Fe(OH)3 + H2SO4 đặc (4) Fe3O4 + H2SO4 loãng

(5) Cu + H2SO4 loãng + dung dịch NaNO3 (6) FeCO3 + H2SO4 đặc

Số phản ứng hóa học trong đó H2SO4 đóng vai trò là chất oxi hóa là

A. 5.B. 4C. 2.D. 3.

Câu 23: Trong số các chất: H2S, KI, HBr, H3PO4, Ag, Cu, Mg. Số chất có khả năng khử hóa ion trong dung dịch về ion là

A. 3.B. 5.C. 6.D. 4.

Câu 24: Trong các chất sau, chất nào luôn luôn là chất oxi hóa khi tham gia các phản ứng oxi hóa – khử: KMnO4, Fe2O3, I2, FeCl2, HNO3, H2S, SO2?

A. KMnO4, I2, HNO3.B. KMnO4, Fe2O3, HNO3.

C. HNO3, H2S, SO2.D. FeCl2, I2, HNO3.

Câu 25: Cho các chất và ion sau: Cl-, Na2S, NO2, Fe2+, SO2, Fe3+, N2O5, SO42-, MnO, Na, Cu, SO32-. Các chất và ion vừa có tính khử vừa có tính oxi hóa là:

A. NO2, Fe2+, SO2, Fe3+, MnO, SO32-.B. Cl-, Na2S, NO2, Fe2+.

C. MnO, Na, Cu.D. NO2, Fe2+, SO2, Fe3+, N2O5, SO42-.

Câu 26: Cho từng chất Fe, FeS, FeO, Fe2O3, Fe3O4, Fe(OH)2, Fe(OH)3 FeBr3, FeCl2, FeCl3 lần lượt tác dụng với dung dịch H2SO4 đặc, nóng. Số trường hợp xảy ra phản ứng oxi hóa-khử là:

A. 8B. 6C. 9D. 7

Câu 27: Cho các phản ứng: Ca(OH)2 + Cl2 → CaOCl2 + H2O ; 2H2S + SO2 → 3S + 2H2O ;

O3 → O2 + O; 2NO2 + 2NaOH → NaNO3 + NaNO2 + H2O ; 4KClO3 KCl + 3KClO4

Số phản ứng oxi hoá khử là:

A. 5.B. 2.C. 3.D. 4.

Câu 28: Trong pưhh : 4Na + O2 2 Na2O ,có xảy ra quá trình

A. sự khử nguyên tử NaB. sự oxihoá ion Na+

C. sự khử nguyên tử OD. sự oxihoá ion O2-

Câu 29: Cho phản ứng hóa học: Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu. Trong phản ứng trên xảy ra

A. sự khử Fe2+ và sự khử Cu2+.B. sự oxi hóa Fe và sự oxi hóa Cu.

C. sự oxi hóa Fe và sự khử Cu2+.D. sự khử Fe2+ và sự oxi hóa Cu

Câu 30: Cho các phản ứng sau: 2FeBr2 + Br2 → 2FeBr3 ; 2NaBr + Cl2 → 2NaCl + Br2 . Phát biểu đúng là:

A. Tính khử của Cl- mạnh hơn của Br -.B. Tính oxi hóa của Br2 mạnh hơn của Cl2.

C. Tính khử của Br- mạnh hơn của Fe2+.D. Tính oxi hóa của Cl2 mạnh hơn của Fe3+.

Câu 31: Cho các phản ứng : (1) AgNO3 + Fe(NO3)2 → Fe(NO3)3 + Ag↓ (2) Mn + 2HCl → MnCl2 + H2↑

Dãy các ion được sắp xếp theo chiều tăng dần tính oxi hoá là

A. Mn2+, H+, Ag+, Fe3+.B. Ag+, Fe3+, H+, Mn2+.

C. Mn2+, H+, Fe3+, Ag+D. Ag+ , Mn2+, H+, Fe3+.

Câu 32: Cho phương trình phản ứng :

FeSO4 + KMnO4 + H2SO4 Fe2(SO4)3 + K2SO4 + MnSO4 + H2O

Hệ số cân bằng tối giản của FeSO4 là :

A. 10B. 8C. 6D. 2

Câu 33: Trong phản ứng :

FeSO4 + KMnO4 + H2SO4 Fe2(SO4)3 + K2SO4 + MnSO4 + H2O

Thì H2SO4 đóng vai trò :

A. Môi trường.B. chất khử

C. Chất oxi hóaD. Vừa là chất oxi hóa, vừa là môi trường.

Câu 34: Tỷ lệ số phân tử HNO3 là chất oxi hóa và số phân tử HNO3 là môi trường trong phản ứng :

FeCO3 + HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + CO2+ H2O là:

A. 8 : 1B. 1 : 9C. 1 : 8D. 9 : 1

Câu 35: Trong phản ứng : Zn(r) + CuCl2(dd) → ZnCl2 (dd) + Cu (r)

Ion Cu2+ trong CuCl2 đã:

A. bị oxi hóa .B. bị khử. C. không bị oxi hóa và không bị khử.D. bị oxi hóa và bị khử.

Câu 36: Trong phản ứng : Cl2 (k) + 2KBr (dd) → Br2(l) + 2KCl(dd) Clo đã:

A. bị khử. B. bị oxi hóa. C. không bị oxi hóa và không bị khử.D. bị oxi hóa và bị khử.

Câu 37: Trong phản ứng : Zn(r) + Pb2+(dd) → Zn2+(dd) + Pb(r)

Ion Pb2+ đã :

A. Cho 2 electronB. Nhận 2 electron.C. cho 1 electron.D. nhận 1 electron

Câu 38: Phản ứng tự oxi hóa khử là:

A. NH3NH4 → N2O + 2H2O C. Cl2 + 2NaOH → NaCl + NaClO + H2O

B. 2Al(NO3)3 → Al2O3 + 6NO2 + 3/2O2 D. 2KMnO4 → K2MnO4 + MnO2 + O2

Câu 39: Cho các phản ứng oxi hóa khử sau:

(1) 3Cl2 + 3H2O → HClO3 + 5HCl(5) 2KClO3 → 2KCl + 3O2

(2) 2HgO → 2Hg + O2(6) 3NO2 + H2O → 2HNO3 + NO

(3) 4K2SO3 → 3K2SO4 + K2S(7) 4HClO4 → 2Cl2 + 7O2 + 2H2O

(4) NH3NH4 → N2O + 2H2O (8) 2H2O2 → 2H2O + O2

Số phản ứng oxi hóa khử nội phân tử là:

A. 2B. 3C. 4D. 5

Câu 40: Trong các phản ứng sau, phản ứng nào HCl đóng vai trò là chất oxi hóa?

A. 4HCl + MnO2 → MnCl2 + Cl2 + 2H2O B. 2HCl + Fe → FeCl2 + H2

C. 4HCl + O2 → 2H2O + 2Cl2 D. 16HCl + 2KMnO4 → 2MnCl2 + 5Cl2 + 8H2O + 2KCl

Câu 41: Cho các PTHH sau:

1. Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3 + 3CH42. NaH + H2O → NaOH + H2

3. 2Na + 2H2O → 2NaOH + H24. 2F2 + 2H2O → 4HF + O2

5. C2H2 + H2O → CH3COOH6. C2H4 + H2O → C2H5OH

7. C2H5Cl + H2O → C2H5OH + HCl8. Na2O + H2O → 2NaOH

Có bao nhiêu phản ứng mà nước đóng vai trò chất oxi hóa hay chất khử?

A. 2B. 3C. 4D. 1

Câu 42: Cho phản ứng sau: KMnO4 + H2C2O4 + H2SO4 → CO2 + … Sản phẩm tạo thành là:

A. MnSO4, K2SO4 B. MnSO4, KHSO4 C. MnSO4, KHSO4, H2OD. K2SO4, MnSO4, H2O

Câu 43: Tổng hệ số của các chất trong phản ứng: Fe3O4 + HNO3 →Fe(NO3)3 + NO + H2O là

A. 55B. 20C. 25D. 50

Câu 44: Số mol electron dùng để khử 1,5 mol Al3+ thành Al là

A. 0,5B. 1,5C. 3,0D. 4,5

Câu 45: Trong phản ứng: Zn + CuCl2 → ZnCl2 + Cu thì 1 mol Cu2+

A. nhận 1 mol electron B. nhường 1 mol electron C. nhận 2 mol electronD. nhường 2 mol electron

Câu 46: Trong phản ứng: KClO3 + 6HBr → KCl + 3Br2 + 3H2O thì HBr

A. vừa là chất oxi hoá, vừa là môi trườngB. là chất khử

C. vừa là chất khử, vừa là môi trườngD. là chất oxi hoá

Câu 47: Trong phản ứng: 3Cu + 8HNO3 → 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O. Số phân tử HNO3 đóng vai trò chất oxi hoá là:

A. 8B. 6C. 4D. 2

Câu 48: Khi tham gia vào các phản ứng hoá học, nguyên tử kim loại

A. bị khửB. bị oxi hoáC. cho protonD. nhận proton

Câu 49: Cho các chất và ion sau: Zn, Cl2, FeO, Fe2O3, SO2, H2S, Fe2+, Cu2+, Ag+. Số lượng chất và ion đóng vai trò chất khử là

A. 9B. 7C. 8D. 6

Câu 50: Cho các chất và ion sau: Zn, Cl2, FeO, Fe2O3, SO2, H2S, Fe2+, Cu2+, Ag+. Số lượng chất và ion vừa đóng vai trò chất khử, vừa đóng vai trò chất oxi hoá là

A. 2B. 4C. 6D. 8

Câu 51: Trong phân tử NH4NO3 thì số oxi hoá của 2 nguyên tử nitơ là

A. +1 và +1B. – 4 và +6C. -3 và +5D. -3 và +6

Câu 52: Trong phản ứng: 2NO2 + 2NaOH → NaNO3 + NaNO2 + H2O thì nguyên tử nitơ

A. chỉ bị oxi hoá B. chỉ bị khử

C. không bị oxi hoá, không bị khử D. vừa bị oxi hoá, vừa bị khử

Câu 53: Trong phản ứng: Fe3O4 + H