Intensivering Duurzaamheid2018 - 2019

Versie 2.6Augustus 2017

ProductnummerOmschrijving Intensivering duurzaamheidStatus Versie 2.6 Concept (ter bespreking in adviescommissies)Datum Augustus 2017Opdrachtgever Algemeen Bestuur ODMHOpgesteld door Marcel Langeveld, teamleider duurzaamheid

Sake Kuipers, beleidsadviseur

Intensivering Duurzaamheid 2018 – 2019 2 van 11

Inhoudsopgave

1 Inleiding.......................................................................................................................................... 4

2 Uitvoeringsagenda intensivering duurzaamheid 2018 - 2019.........................................................5

2.1 Uitvoeringsagenda 2018.........................................................................................................5

2.2 Uitvoeringsagenda 2019.........................................................................................................6

2.3 Evaluatie................................................................................................................................. 7

3 Financiële consequenties...............................................................................................................8

3.1 Investering.............................................................................................................................. 8

3.2 Opbrengsten........................................................................................................................... 9

4 Vervolgtraject................................................................................................................................ 11

Intensivering Duurzaamheid 2018 – 2019 3 van 11

1 Inleiding

De colleges van de regionale overheden in Midden-Holland hebben in maart 2016 vastgelegd dat regionale opschaling en versnelling noodzakelijk zijn om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen. Daarom hebben zij besloten tot een ‘Regionale energiestrategie’. Het doel voor de regio Midden Holland is energie- en klimaatneutraal te zijn in 2050 en bijna vrij van fossiele energie.

Tijdens de themabijeenkomst duurzaamheid van het Algemeen Bestuur van de ODMH op 16 maart 2017 is aan de Bestuurlijke Tafel Duurzaamheid gevraagd een voorstel te doen voor intensivering en noodzakelijk geachte versnelling op het gebied van duurzaamheid. Verdere intensivering is een logisch gevolg van de gezamenlijke ambities en is een degelijke invulling van het nemen van verantwoordelijkheid als overheid.Omwille van het realiseren van schaalvoordelen, efficiency en onderlinge uitwisselbaarheid heeft het Algemeen Bestuur aangegeven de uitvoering hiervan onder te willen brengen bij ODMH, het gezamenlijke kennisinstituut van de regio.

Deze notitie geeft de uitvoeringsagenda op hoofdlijnen, inclusief de bijbehorende financiële paragraaf voor de komende 2 jaar, om te komen tot de gevraagde intensivering en versnelling. Voor de volledigheid: de werkzaamheden komen bovenop de reeds bestaande taken en duurzaamheidsactiviteiten. De notitie is ambtelijk afgestemd met de leden van de regionale werkgroep klimaat, energie en duurzaam bouwen. De notitie wordt verzonden namens de Bestuurlijke Tafel Duurzaamheid.

De uitvoeringsagenda zal besproken worden in de bijeenkomst van het Algemeen Bestuur van de ODMH op 12 oktober 2017. Het beschikbaar stellen van de benodigde middelen zal per gemeente moeten worden geregeld. Sommige gemeenten hebben de middelen reeds beschikbaar vanuit bestaande budgetten, andere gemeenten zullen hierover nog intern besluitvorming moeten laten plaatsvinden.

Intensivering Duurzaamheid 2018 – 2019 4 van 11

2 Uitvoeringsagenda intensivering duurzaamheid 2018 - 2019

Mede op basis van de uitkomsten van de verkenning energietransitie (jan. - mei 2017) in het kader van de ‘Regionale energiestrategie’, ambtelijk en bestuurlijk vooroverleg, is gekozen voor de onderstaande speerpunten. Hier is een afwegingsproces aan vooraf gegaan, waar ook diverse onderwerpen (vooralsnog) zijn afgevallen zoals bijv. klimaatadaptatie en circulaire economie.

De onderwerpen zijn zo gekozen dat ze aansluiten bij de lokale duurzaamheidsambities en deze in regionaal verband kunnen versterken, zoals bijvoorbeeld het analyseren van (technische) mogelijkheden om woningen en andere gebouwen van het gasnet los te koppelen. Mogelijkheden kunnen gemeentegrens-overstijgend zijn.ODMH ondersteunt vervolgens bij de uitvoering met onder andere bouwkundige expertise en communicatie. Het is efficiënt om de kennis regionaal te borgen en die lokaal in te zetten.

De intensivering duurzaamheid is in twee fasen opgeknipt. De eerste fase is een intensivering van de werkzaamheden in 2018, met het accent op de gebouwde omgeving en monitoring. De verdere intensivering in de tweede fase in 2019 is enerzijds een verbreding naar energiebesparing bij bedrijven en ruimtelijke consequenties, en anderzijds een verdieping in de gebouwde omgeving.In de loop van 2018 zal een evaluatie plaatsvinden, waarna de keuzes voor het vervolgtraject worden gemaakt.

2.1 Uitvoeringsagenda 2018Voor 2018 wordt gekozen voor werkzaamheden waarvan de resultaten direct zichtbaar gemaakt kunnen worden. Het gaat hierbij om de onderstaande werkzaamheden.

Gebouwde omgevingDit betreft een intensivering van (regio-brede) projecten op het gebied van energiebesparing, bij woningen en andere gebouwen. Het zijn concrete en dicht bij de samenleving staande projecten, met een groot besparingspotentieel. Ordegrootte van het energieverbruik en CO2-uitstoot van de gebouwde omgeving is op dit moment ca. 40% van het totaal van de regio.

Allereerst gaat het om energiebesparing in bestaande woningen. De bestaande aanpakken bereiken vooral de betrokken ouderen in de samenleving. Met een nieuwe aanpak spreken we jongeren aan die hun eerste woning kopen. We zetten voor deze groep meer in op social media en kiezen een minder technische insteek. Naast de bestaande aanpak leidt de extra aanpak tot meer woningen met een beter energielabel en een lager gemiddeld energiegebruik in de bestaande woningbouw.

Daarnaast gaan we utiliteits- en bedrijfsgebouwen gebiedsgericht aanpakken. Dat betekent per bedrijventerrein het energiegebruik inventariseren en de staat van de gebouwen en hun potentieel. Deze weg is reeds ingeslagen, maar door intensivering kunnen meer terreinen worden aangepakt en met meer diepgang. Dit levert niet alleen energiebesparing op bij de desbetreffende organisaties; het draagt ook bij aan een cultuurverandering, waar serieuze aandacht voor energiebesparing de norm wordt.

Ook worden de gemeenten ondersteund in hun aanpak om naar aardgasloze wijken te komen en daarbij ook warmteplannen te ontwikkelen. Voor nieuwbouwwijken (en desgewenst bedrijventerreinen)

Intensivering Duurzaamheid 2018 – 2019 5 van 11

ontwikkelen we een aanpak en richtlijn, zodat in de hele regio op dezelfde manier hiermee wordt omgegaan. Hierdoor ontstaat een gelijk speelveld in de regio. Deze werkzaamheden dragen rechtstreeks bij aan de invulling van de energietransitie om te komen naar een bijna fossielvrij energiegebruik in de regio Midden-Holland. Als resultaat streven we naar (zicht op) een aardgasloze wijk in elke gemeente in de regio.

Data en informatievoorziening (monitoring)Met monitoring kan de voortgang van de energietransitie zichtbaar gemaakt worden, waarbij tegelijkertijd inzichtelijk wordt of de juiste keuzes (effect per geïnvesteerde euro) gemaakt worden.Naast cijfermatige monitoring, presenteren we meer data in kaartmateriaal en gaan we aan de slag met verbreding naar 3D (verbinding onder- en bovengrond). Door bijvoorbeeld energievraag en –aanbod letterlijk in kaart te brengen, ontstaan nieuwe inzichten en mogelijkheden tot samenwerking.

2.2 Uitvoeringsagenda 2019Voor 2019 wordt, naast de werkzaamheden die in 2018 zijn gestart en ook in 2019 worden uitgevoerd, gekozen voor een verdere verbreding en intensivering door de uitvoering van onderstaande werkzaamheden.

Energiebesparing bij bedrijvenOp dit moment voert de ODMH diverse projecten uit op dit gebied (o.a. branchegerichte aanpak van kantoren, scholen en zwembaden). Deze inzet wordt nu door het ministerie van I en M gefinancierd met incidentele middelen. Gezien het besparingspotentieel bij bedrijven kan door intensivering van energiebesparingsprojecten bij bedrijven een zeer grote winst behaald worden. Ook kunnen de uitvoeringswerkzaamheden m.b.t. de Europese Energie Efficiency (EED)-richtlijn nader worden vormgegeven. Deze werkzaamheden worden eveneens op dit moment (incidenteel) door het Rijk gefinancierd en is daarmee een onzekere factor. Door de opname in dit plan is voortzetting van de uitvoering geborgd. Mocht de financiering voor EED vanuit het Rijk in stand blijven, dan kunnen we onze bestaande aanpak van energiebesparing bij bedrijven en bedrijventerreinen uitbreiden en verder ontwikkelen. De intensivering van werkzaamheden leidt dan tot meer bedrijfsbezoeken en daarmee aandacht voor energiebesparing bij de bedrijven.

Ruimtelijke consequentiesDuurzame energieopwekking heeft consequenties voor ruimtegebruik en infrastructuur. Denk hierbij aan de benodigde ruimte voor eventuele warmteleidingen of zonneweiden. Ook heeft het afkoppelen van aardgas of het niet aanleggen van gasleidingen effect op de energie-infrastructuur. Het is van belang de ruimtelijke consequenties tijdig in ruimtelijke procedures in te bedden. De ODMH zorgt er voor dat ‘energie’ een plaats krijgt in omgevingsvisies. Daarmee wordt voorkomen dat duurzame ontwikkelingen afgeremd worden of zelfs niet kunnen plaatsvinden, omdat het onvoldoende is meegenomen in de planvorming.

Gebouwde omgeving (Intensivering)In 2018 is al gestart met projecten in de gebouwde omgeving. Deze projecten worden in 2019 voortgezet, geïntensiveerd en naar andere wijken uitgebreid. We maken verder een start met het aardgasvrij maken van bestaande woningen. Hiervoor ontwikkelen we een aanpak die regionaal is, en lokaal kan worden ingezet. Naast energiebesparing zijn kennisuitwisseling en voorbeeldprojecten belangrijke resultaten. De aanpak is een blauwdruk om de bestaande woningen de komende jaren

Intensivering Duurzaamheid 2018 – 2019 6 van 11

van het aardgas af te koppelen. Uiteraard maken we gebruik van ons landelijke netwerk om kennis en ervaringen elders op te halen en te delen.

2.3 EvaluatieIn de tweede helft van 2018 zullen de werkzaamheden en ‘opbrengsten’ worden geëvalueerd. Deze evaluatie levert input voor de keuzes die gemaakt worden voor het verdere vervolg van het intensiveringstraject voor de jaren 2020 en 2021 en is op tijd voor de gemeentelijke begrotingscyclus 2020.

Intensivering Duurzaamheid 2018 – 2019 7 van 11

3 Financiële consequenties

3.1 InvesteringNa overleg met de leden van de ambtelijke werkgroep klimaat, energie en duurzaam bouwen en de Bestuurlijke Tafel Duurzaamheid, is het voorstel de intensivering in 2018 met 2900 uur vorm te geven en deze in 2019 nogmaals met 2900 uur uit te breiden. Onderstaande tabel geeft een verdeling van deze uren / gelden over de betreffende jaren en werkzaamheden.

2018 2019Gebouwde omgeving (energiebesparing en aardgasloos)

2175 uur € 190.000 2175 uur € 190.000

Data en informatievoorziening725 uur € 63.300 725 uur € 63.300

Energiebesparing bij bedrijven--- 725 uur € 63.300

Ruimtelijke consequenties en infrastructuur

--- 725 uur € 63.300

Gebouwde omgeving (intensivering)--- 1450 uur € 126.700

2900 uur € 253.300 5800 uur € 506.600

Op grond van het inwoneraantal is een verdeling gemaakt van de kosten per gemeente en de provincie Zuid-Holland.

2018 2019Alphen aan den Rijn1 € 39.100 € 107.300Bodegraven-Reeuwijk € 31.300 € 58.400Gouda € 67.300 € 125.500Krimpenerwaard € 51.500 € 95.900Waddinxveen € 25.300 € 47.000Zuidplas € 38.800 € 72.300Provincie Zuid-Holland € - € -Totaal € 253.300 € 506.600

Naar analogie van de EED-gelden stellen we voor om de extra inspanningen apart in de jaarprogramma’s op te nemen. In de 2-maandsrapportages kan vervolgens de voortgang worden gevolgd.

1 Gemeente Alphen aan den Rijn is bestuurlijk verbonden aan de regio Holland Rijnland. In dat verband is een Energieakkoord 2017-2025 gesloten. Logischerwijs is er overlap met de onderwerpen zoals die in dit voorstel zijn opgenomen. Projecten die in 2018 in het programma van Holland Rijnland zijn opgenomen, worden voor Alphen aan den Rijn niet in Midden-Holland opgenomen. Om die reden is de bijdrage van Alphen aan den Rijn naar beneden bijgesteld, daar waar in Holland Rijnland reeds werkzaamheden zijn voorzien.

Intensivering Duurzaamheid 2018 – 2019 8 van 11

3.2 OpbrengstenDe investeringen leveren de onderstaande opbrengsten op. Deze opbrengsten komen in het geval van efficiëntievoordelen ten gunste van de deelnemende gemeenten. In andere gevallen gaat het om opbrengsten van energiebesparing, die ten gunste komt van de desbetreffende burgers, bedrijven en andere organisaties.Per onderwerp is dit na de tabel onderbouwd. Uiteraard gaat het hier om indicatieve cijfers, uitgaand van gemiddelden, grove kengetallen en aannamen. Er is geen rekening gehouden met de secundaire economische effecten zoals extra lokale werkgelegenheid door het uitvoeren van technische maatregelen.

2018 2019Gebouwde omgeving

bestaande woningbouw bedrijventerreinen aardgasloos

PM€ 300.000€ 70.000

PM€ 600.000€ 70.000

Data en informatievoorziening€ 50.000 € 50.000

Energiebesparing bij bedrijven (bij handhaving huidige geldstroom Rijk) € 200.000

Ruimtelijke consequenties en infrastructuur

€ 85.000

Gebouwde omgeving (intensivering)€ 125.000

€ 420.000 € 1.130.000

Gebouwde omgevingBestaande woningbouwDe praktijk leert dat een investering in procesgeld bij verduurzaming van bestaande woningbouw leidt tot een vijfvoudige investering in duurzame maatregelen. Dit is niet direct een opbrengst als wel een multiplier-effect.

BedrijventerreinenVolgens onderzoek van TNO kan een gemiddeld bedrijventerrein jaarlijks 10 miljoen euro energiekosten besparen. Door inzet van de ODMH moet hier minstens 1%, dus honderdduizend euro per terrein per jaar, bespaard kunnen worden. Bij een aanpak van drie terreinen per jaar komt dit op driehonderduizend euro in het eerste jaar en zeshonderdduizend euro in het tweede jaar.

AardgasloosInvesteren in aardgas voor een nieuwe wijk is investeren in een fossiele energiebron, die binnen enkele decennia niet meer gebruikt zal worden. Het aanleggen van nieuwe gasinfrastructuur is economisch gezien dus een onverstandige keuze. De desinvestering, met een afschrijving in de orde van minimaal enkele tienduizenden euro’s per jaar in onze regio, zal uiteindelijk via de energierekening moeten worden betaald (netbeheerkosten). Bovendien moet in een later stadium alsnog een andere energie-infrastructuur worden aangelegd, met bijbehorende investeringskosten.Door de kennis en uitvoering centraal bij de ODMH te beleggen wordt nog eens een efficiëntievoordeel van vijftigduizend euro per jaar behaald.

Intensivering Duurzaamheid 2018 – 2019 9 van 11

Data en informatievoorzieningDoor systematiek, kennis en uitvoering bij de ODMH te beleggen, is de informatie in de regio onderling vergelijkbaar. Daarnaast levert het een efficiëntievoordeel voor de gemeenten op van zo’n vijfentwintigduizend euro.

Energiebesparing bij bedrijvenZoals eerder beschreven, is een gemiddelde besparing van honderdduizend euro per terrein aannemelijk. Bij extra inspanningen bovenop de bestaande verplichtingen (zoals EED), gaan we er vanuit dat we nog eens twee bedrijventerreinen extra kunnen aanpakken.

Ruimtelijke consequentiesMogelijk moeten procedures overnieuw gedaan worden. Met deze extra inspanning wordt dat voorkomen, inclusief de onnodige dubbele kosten van twee procedures. Het voorkomt bovendien desinvesteringen in aardgas of investeringen in een suboptimale energievoorziening. Dat laatste zorgt er bovendien voor dat in een later stadium opnieuw geïnvesteerd moet worden om energieneutraliteit te bereiken.

Gebouwde omgeving (Intensivering)Dit betreft de aanpak van aardgas in de bestaande bouw. Het efficiëntievoordeel voor de gemeenten door dit bij de ODMH te beleggen bedraagt honderdvijfentwintigduizend euro.

Intensivering Duurzaamheid 2018 – 2019 10 van 11

4 Vervolgtraject

Na een positieve besluitvorming zal de voortgang ambtelijk worden bewaakt en inhoudelijk worden bijgestuurd, waar nodig. Dit kan bijvoorbeeld middels de reeds bestaande regionale werkgroep klimaat, energie en duurzaam bouwen. Regelmatig zal een terugkoppeling worden gegeven aan de Bestuurlijke Tafel Duurzaamheid.

De noodzaak voor een langere termijn inzet wordt gezien. De ontwikkelingen op het vlak van duurzaamheid zijn echter dusdanig turbulent, dat dit voorstel de komende 2 jaren omvat. Een evaluatie zal worden opgesteld voor besluitvorming voor de periode na 2019. Een en ander moet zijn beslag krijgen in de reguliere begrotingscyclus van de deelnemers van de ODMH.

Intensivering Duurzaamheid 2018 – 2019 11 van 11