1. Leg uit: Altriciaal = nestblijver, dieren zijn afhankelijk van de moeder : blind, naakt, eten, ... Whitten effect = als een man wordt geïntroduceert in een groep vrouwen, dan gaat de

cyclus van deze vrouwen synchroniseren M-well = klieren van de heup zijn er goed ontwikkelt, dient om territorium af te bakenen Fossa perinealis = de zone van de geslachtorganen bij de cavia, hier liggen veel klieren Amplexus = het mannetje grijpt vrouw met zijn voorpoten, vrouwtje geeft haar eieren af

en deze worden geïnsemineert met sperma Species specific behaviour = verkennen, slapen eten en drinken, deficatie en urineren,

grooming, sociaal gedrag, reactie op de omgeving, ...

Precociaal = nestvlucht, eten snel vast voedsel en kunnen zonder moeder overleven Orbitaalpunctie= Plexus opthalmicus, achter de oogbal van muizen en ratten is er een

netwerk van veneuze bloedvezels, deze kunnen we gebruiken om bloed af te nemen Hardiaanse klier = traanklier, dit komt voor bij dieren met een knipvlies (soort 3e ooglid,

nictitating membrane), het traanvocht dat wordt geproduceert ziet rood-bruine door porphyrines , muizen vegen het traanvocht weg met hun pols tenzij ze ziek zijn of hun niet goed voelen en dan gaat het lijken dat hun ogen bloeden

Coprofagie Coecotrofie = coprofagie (p23) = het eten van eigen ontlasting Bruce-effect = na succesvol paren, wordt een ander mannetje geïntroduceert in de kooi

binnnen de24 u dan gaat er geen implantatie optreden Zoönose + geef voorbeelden = een microörganisme dat gedragen wordt door lab dieren

en dat bij de mens ziekte kan veroorzaken vb: de pest yersinna pestis, herpes-B virus

IVC = individually ventilated cages antropocentrisme = Dieren werden niet geincludeert bij ethische overweging. Enkel

mensen hadden deze intrinsieke eigenschap. Dit gaf aanleiding tot legimentatie voor elk soort van diergebruik: doden voor voedsel/eten, jagen, gebruik voor onderziek, efficientie ,...

zoocentrisme = dieren hebben een morale plaats, zij worden wel geïncludeert bij ethische overweging

nude mouse,

outbred stam (voor-en nadeel)

2. Vertel een iets over Xenopus - Kikkers leven in het water, ademen door longen, dus moeten optijd naar het oppervlak

komen. Ze worden gebruikt in het onderzoek naar organogenes en genetica hun eitjes zijn heel groot en worden uitwendig gelegd in het water

- Embryos zijn groot en aanwezig in groot aantal, het is mogelijk om micromanipulaties toe te passen. Ze zijn toegankelijk in alle verschillende stadia van ontwikkeling. Transgene embryos kunne gemaakt worden op simpele en snelle manier

- Housing and voedsel: proper, chloor en koper vrij water, trnasparante kooi, flow in het water, 18-20°C, geen direct zonlicht, 3x per week voeden en na een uur de bak terug proper maken

- Broeden : amplexus

3. Voor welke doeleinden mogen proefdieren gebruikt worden? (p9-10)

Dierexperimenten kunne enkel uitgevoerd worden voor goed gedefinieerde doelen:

- Productie en controle van serum, vaccins of diagnose- Toxicologische en farmacologisch onderzoek- Diagnose van ziekte- Opleiding- Om een wetenschappelijke vraag te beantwoorden

4. Wat is de definitie van een 'proefdier' en een 'dierproef'?

Elk levendvertebraat dier inculsief vrij levende of/en reproducerende larvale vormen , exclusief ander foetale en embryo vormen , die gebruikt worden voor lab experimenten

Elk gebruin van een levend vertebraat dier voor experimentele en andere wetenschappelijke doelen, deze kunnen pijn, discomfort, leiden en permanent letsels veroorzaken. Inculsief elke behandeling dat het doel heeft of de oorzaak heeft aan de geboorte van een dier. Een uitzondering van de minst pijnlijke, aanvaarde methode om een dier te doden of te merken. Exclusief niet-experimentel behandeling van argiculutre en dierenartpraktijken

5. Verklaar de drie R's en geef van elk twee voorbeelden (p78-84) - Replace

o Vervangen van de dierexperimenten door andere methoden o Vb: het dier vervangen door een andere techniek in vitro onderizek, of gebruik

van vertebraten in vroege stadia zoals embryos, een lager organisme gebruiken- Reduce

o Het aantal van dieren tot een minimum reduceren o Pilot study : met een klein aantal dieren nagaan of de studies wel gepast zijn o Sharing animals: als bepaalde onderzoekers één deel moeten hebbe, en de andere

een ander deel, dan kunnen ze gewoon de dieren delen - Refine

o Minder discomforto Verzamelen van kennis over biologische noden van het diero Omgevingsverijkingo Aplicatie van analgesieo Housing, verzorgen, gezonheid, normaal gedrago Pijncontrol, anasthesie, euthanasie en analgesie

- Responsibility

6. Bespreek hoe men allergenen kan vermijden

1) screenen Intracutane test Contact allergie test Meten van Ab in het bloed: IgE Andere methode: longfunctie test

Vroeg testen en het evalueren van de allergische werknemer

2) design van de faciliteit Aanpassing van de ventilatie- en filteringsystemen : ventilatie en vochtigheid doen

stijgen, verschillende ventilatie voor housing en treatment room Cage cleaner die de kooi leeg magen Filtertop kooien en IVC units

3) werkorganisatie Dalen van kooi-densiteit Keuze van het beddingmateriaal (absorptie matten en corncob ipv hout) Other tasks: keuze van andere species Kooien kuisen: Stofzuigen ipv borstelen Kleren veranderen in en uit de animal centre

4) persoonlijke preventie Huidcontact: handschoenen, labjas Via lucht: masker is niet altijd effictient, beter om een echt dust masker te gebruiken

7. Welke formaliteiten moeten 1st w vervuld vooraleer men dierproeven mag uitvoeren a. Laboratory licence

- Er moet een overzicht en kaart zijn v/d verschillende kamers, met hun beschrijving en functie

- Een overzicht van de experimenten die zullen uitgevoerd worden - Lijst van welke species en hun herkomst- Overzicht van het personeel dat verantwoordelijk is voor de projecten en werken met de

dieren o Laboratory director: verantwoordelijke managero Expert: verantwoordelijk voor de gezonheid en welzijn van het dier : dierenarts of

persoon met FELASA C trainingo Project leader: stelt het experiment op, verantwoordelijk voor de dieren-

experimenten, moet een log bijhoudeno Biotechnician: personeel dat het experiment uitvoerto Animal caretakers

b. Permission of the ethical committee

Het ethische committee: evalueert experimenten, stelt ethische criteria op, adviseert labs en de overhead, en raporteert aan de overheadsamenstelling: project leader, laboratory director, expert/dierenarts, biotechnician, onafhankelijken en de overheidsinspecteur

Een formulier invullen

- Personeel dat verantwoordelijk is voor het project- Het doel en de beschrijving van het experiment- Het niveau en duratie van pijn waaraan het dier wordt blootgesteld- Anesthesie en analgesir die worden gebruikt, post –operatief herstel - Alternatieve methoden - Humane eindpunten en euthanasie

c. Education

Project leaders: C FELASA, researchers en lab technicians: B FELASA, caretakers: A FELASA= federation of European laboratory animal science associations

d. Other paperwork

Import licence: importeren van dieren van een niet-EU lidBio security dossierradio-activiteit gebruikt in lab dieren

8. factoren die een rol spelen bij housing en de gevolgen als er hieromtrend problemen zn - ventilatie

o Toegediende lucht is gefiltert (geen insecten, geen stof)o Correcte temperatuur en vochtigheido 15-20 veranderingen van lucht per uuro Geen blind corners: punten waar geen tocht, luchtstroom iso Lucht uitlaat: ideaal licht deze dicht tegen de grond

- Temperatuur o normale dieren

veranderingen in de omgevingstemperatuur of compenserende factoren kunnen potentieel interfereren met experimentele data. Dieren proberen te adapteren, door het veranderen van:

Gedrag: restrictie door de grootte en densiteit van de kooi, kooi materiaal, aanwezigheid van bedding materiaal of nest materiaal

Metabolisme: is afhankelijk van lichaamscondities, gezondheid en leeftijd

Optimale omgevingstemperatuur verandert bij species: rodents : 20-22°Ckonijn: 18-20°CEr is ook een verschil tss micro-/macro klimaat: als de temperatuur te hoog is dan is een lage activiteit en gedaald broeden en dood, bij een te lage temperatuur wordt de oestrus cyclus verstoord

o geänestheseerde dierendeze moeten goed opgevolgd worden, vooral kleine labdieren kunnen na een operatie hypothermia krijgen. We gaan een heat pad gebruiken

- relative humidity o te hoog

bacterien en fungi kunnen groeien kan aanleiding geven tot respiratoire problemen in de kooien niet kunnen zweten: reageren op warmte door respiratoire rate te verhogen,

het wordt moeilijker om warmte te verliezen wnr de lucht vochtig is moeilijke thermoregulatie, meer bacteriele en fungale groei respiratoire

infectieso te laag

ringtail (rat), dehydratatie in nude muizen en ratten, dode jongen

- gassen o CO2

Afkomstig van respiratie Geeft geen problemen <1500 ppm

o NH3

afkomstig van de urine irriterent voor respiratie en ogen <20 ppm

o Oplossing: Filtertop kooien Voldoende de kooien veranderen, kuisen

- Geluid o dieren hebben beter auditief systeem als de mensen , ze horen ultrasonisch geluid. o plotse luide, onverwachte en ongekende geluiden zijn meer verstorend en schadelijk

dan constant geluid background noiseo mechanisme hoe geluid het mamalian lichaam kan beïnvloeden: complex, dosis-

afhankelijk, intensiteit en frequentie zijn van belango gevolgen

cannibalisme (eten hun jongen op) verstoring oestrus cyclus, verlaagde fertiliteit gereduceerde groei (muizen) hypertensie (ratten) veranderde chemie in het bloed en andere heamotologische parameters

- licht o crepuscular of nocturnal in hun gewoontes : ogen zijn aangepast aan dim-licht

condities en hebben beperkt kleurenzichto light-induce retinal damage (komt soms voor bij albinodieren): effect kan zelfs stijgen

wanneer herstelperioden in de donker (voor hernieuwingproces van retinale fotoreceptors) te kort is, de omgeving zou voorzien moeten zijn met minder dan 40-25 lux

o kamerverlichting rond 130-325lux is voldoende voor alle routine procedureso gespecialiseerde ruimtes (laboratories, operating theatre) hebben een level van

500lux met aditioneel lokale lichtbronnen die vereist zijn o heel fel licht, zoals een operatielamp, kunnen schade veroorzaken binnen het uur,

dus de ogen moeten beschermd worden tijdens de procedure o verschillen in lichtintensiteit aan de top of aan de basis van rekken : de kooien

mogen niet vanboven staan op de rekken o verschillen in het dag-nacht-ritme kunnen problemen met het broeden veroorzaken o licht-donker-cyclus kan omgekeerd worden wanneer je gedragsstudies uitvoerd: data

wordt verzameld tijdens de actieve fase van de dieren

- olfactorisch systeem o het olfactieve systeem medieert sociale ontmoetingen, competitieve aggressie

tussen mannen en beïnvloed de fysiologie door priming effects (=herkennen, reageren op bepaalde stimuli)

o kooi kuisen: nodig, scent-marking patronen worden te vaak verstoordo inbreeding/transgenesis kan een effect hebben op het olfactorisch systeem: invloed

op gedrag zoals aggresie, kan makkelijk gedragsexperimenten beïnvloedeno sommige dieren mogen niet samen in één kamer gehuisvestigd worden: ratten zijn

de natuurlijke preditoren van muizen, muizen tonen angst-responsen wanneer ze in contact komen met geanestiseerde ratten, als ze dan in dezelfde kamer worden gezet dan kunnen muizen de ratten ruiken ookal zien ze deze niet

o verander kledij en was je hande na behandelen van een predator species, zoals ratten en katten, of hun bediing , om angst-responsen te voorkomen in muizen

9. wat is kooiverrijking en wat kan men dan zoal doen? = Alles dat de opstelling van de natuurlijke en species-specifieke gedragingen verbetert, en dat abnormaal of pathologisch gedrag stopt of doet dalen doel : verbeteren van levenskwaliteit, onderzoekskwaliteit (stress doen dalen), vorm van refinementnadeel: meer werkarbeid en hygiëne problemen

- Verschillende vormen: o Sociaal: contact met kooigenoten en met menseno Dieet: hooi of stro geven, manier van het presenteren van voedsel (foraging)o Sensorisch: auditief (background music), visueel, olfactief (een beetje vuile bedding

in nieuwe kooi)o Fysiek: dimensies van de kooi, ontwerp van de kooi, speelgoed

- In praktijk o Rolletje toiletpapier of keukenpapier(autoclaaf), gescheurd papier(nesting),

comerciele enrichement (muizenhuis, happymats), flesjes, kartonne doos, houte blokken

- Effecten: o Daling van vechten bij agresieve mannetjeso Daling van aggresie in bepaalde inbred muizen o Kalmeert de dieren en geeft een betere leefomgevingo Daling van barbering bij muizen (= afknabbelen van de vacht door de dominante

muis)- Ook belangrijk:

o Kost van materiaal en onderhoudo Ruimteo Werkarbeido Hygiene en disenfectieo Mogelijkheid om dieren te observeren

10. bespreek SPF faciliteit specified pathogen-free faciliteit

- general build-up: o one-corridor barriero two-corridor barrier with single rooms

pro: bescherming tgn veranderingen in omgeving, dirty corridor = controle corridor met supervisie, voorraden (lucht, gassen, …), 1 of meerdere ruimtes kunnen geëxtraheerd worden (microbe-vrije deuren)

con: extra ruimte nodig o double corridor barrier with double rooms: 2 ruimteso three corridor barrier

- autoclave en sluis om material, eten kooien en bedding binnen te brengen- dierenruimtes - washing room - metabolic kooien: meten de voedselinname, waterinnamen, exretie van urine en feaces

11. Bespreek A2 faciliteit (IVC??) Dat is een faciliteit waarbij je moet oppassen wat buiten gaat. Want ze besmetten de beesten opzetrelijk

12. geef de verschillende barrier systems en hun voor en nadelen (p 34 + slides!) barriere unit (algemeen)

o preventieve hygiene maatregelen, toepasbaar op verschillende niveau’s: op hele faciliteit of deel van de faciliteit, op één of meerdere kamers, op één rek of een groep van kooien, op één enkel kooi

o doel: bescherming van het dier, personeel en de omveging hoe hoger het risico hoe sterker de barriere

o 5 essentiele karakteristieken Microbe-vrije unit, waarvan de clean zone kan gedesinfecteerd w Een sluis voor transfer van meteriaal of dieren Ventialtie: steriele lucht in en uit Sluis voor personeel Mogelijkheid om te observeren en controleren van buitenaf

- Isolator o Oud type van barriere o Flexible film (PVC) of trexler isolator

Pro: goedkoop, makkelijk meet e werken, gebruik van zuren voor desinfectie Con: perforatie van hadschoenen

- ventilatie cabinet: o luchtdichte cabinetten o kunnen onder – of + druk gebruikt worden o gecontroleerde omgeving (temperatuur en vochtigheid) en lichtcycluso dieren moeten gehandelt worden in lamilaire flow

- filterkooi o makkelijk te verplaatsen filter, maar luchtdicht polyestero pro:

effectieve hygiene barrier: immuundefficiente dieren huisvestigen preventie van crosscontaminatie: huizen van dieren van verschillende origin,

hygiene status, gezondheidsstatus, experimentele groepen, ... isoleren binnenin dezelfde ruimte

limiet van aerosolen en allergenen bescherming tgn plotsqe veranderingen in de omgeging lage kost

o con: handeling van dieren moet in laminaire flow worden uitgevoerd Beïnvloed de luchtveranderingen tss de ruimte en de kooi : micro-omgeving Hogere temperatuur, vochtigheid, amoniak, CO2 niveau

- IVC = individuele ventilated cages o superiere micro-omgeving (70 luchtveranderingen per uur)o minder kooivervanging/kuisen nodig (minder bedding en minder autoclaveren)o bescherming van het personeel en de omgeving tgn aerosolen, pathogenen, ... o kan in een oudere dierenfaciliteit geplaatst worden

13. Sanitaire prophylaxis uitleggen en twee voorbeelden hiervan geven (+uitleg)

Prophylaxis : de infectiedruk doen dalen, bescherming tegen pathogene microörganismen en preventie van verspreiden van een ziekte

Om ziekte en infectie te voorkomen, kunnen er verschillende maatregelen genomen worden. Al het materiaal dat een sensitieve zone wilt binnen gaan, moet gesteriliseerd worden. afgeleverd materiaal moet nagekeken worden om zeker te zijn dat de verpakking niet beschadigd is. Dieren dat aankomen van een ander instituut moeten in quarantaine gehouden worden en gescreent worden voor ze de animal facility binnenkomen. personeel en onderzoekers mogen geen husdieren hebben van het zelfde species als waarmee ze werken om transer van ziektes te voorkomen. Hier heeft het personeel een grote verantwoordelijkheid. het ontwerp van de faciliteit kan zo gemaakt zijn dat desinfectie van de ruimtes makkelijk is. Pest controle moeten aanwezig zijn om wilde knaagdieren en insecten te voorkomen. mogelijke bronnen van infectie moeten herkent worden en meegerekend worden and strategien moeten besproken worden

14. Hoe kan er een infectie ontstaan in een proefdiercentrum? Wat zijn de mogelijke bronnen van infectie? Hoe kan men dit voorkomen? (p.38-40)

bron van infectie en hoe infectie voorkomen:o Dieren

Lab dieren: Gebruik enkel dieren dat vrij zijn van pathogenen Microbe vrij= vrij van microorganismen Gnotobionts: dragen volledig gekende microflora Specifiv pathogen free ( SPF) = vrij van een aantal gespecifieerde

pathogene MO Conventionele dieren = microbiologische status is ongekend en

ongecontroleerd Quarantaine

40 dagen isolatie, eigenlijk maar 28, dieren kunnen mogelijke pathogene MO dragen, afhankelijk van de incubatieperiode van de ziekte, kan ook gebruikt worden als acclimatisatie periode

Aanbevelingen:o Fysiek afgescheiden van andere ruimteso Compleet gescheide voedsel- en afvalwegen o All in – all outo Personeel enkel voor quarantaine zone of stricte protocolso Stricte hygiene maatregelen (zoonose)o Screening (sentinel mice = verklikker muis, gezonde muis

toevoegen om te zien of die de ziekte krijgt)o Personeel mag geen huisdieren hebben van hetzelfde

species als waarmee ze werken, hier hebben zij zelf een grote verantwoordelijkheid

o Personeel en onderzoekers Stricte protocols en regel om de barrieres binnen te treden (47h regel) Persoonlijke hygiene (handen wassen en desinfecteren, douche nemen,

steriele labjas, handschoenen dragen, haarcap,overshoes, geen juwelen of horloges)

o Biologisch materiaal Sera, ascites, cellen , weefsel, tumor,.. MAP-test/RAP-test

Mouse Ab producten , rat Ab production Principe: inoculatie van virus-ab-vrij dier, na 4 weken serum staal

nemen en identificeren Prijs: 600-1200euro per cel lijn (duur en duurt lang)

o Insecten en ongediertje Ontwerp van het gebouw: disinfectie ruimte, pest protocol Airlock en vliegenvanger

15. Hoe kunnen dieren ziektes krijgen? En dan ook uitleggen wat da je zou doen als je bij bepaalde dieren problemen zou zijn met kweek.Wrm krijgen dieren ziektes?

- Combinatie van schadelijke omgevingsfactoren overschreiden de capaciteit om te adapteren : o Voeding (te kort aan vitamine) o Housing (te warm, te vochtig) o Experimentele condities (toediening van producten, technieken )o Infectieso Genetische factoren: sommige strengen zijn meer gevoelig dan anderen

- Adaptatiemechanisme zel is gedaald en het evenwicht is versoorto Irradiatieo Bestuur van immunosuppressors o Nude- , scid-, beige-mutanten

- Adaptatiemechanisme is overschreden door normaal metabolisme o Diabetes

Diagnostiek, opsporen van gedefinieerd probleem

- Case history and syndromeo Algemen informatie: spcies, leeftijd, aard van het experiment, transgenese,

broedresultaten, ... o De bapaalde problemen o Veranderingen in de omgeving

- Clinical investigation o Appeteit, vacht, gedrag, respiratie, defecatie...

- Additional investigation o Biopsieo Vacht- en huid-monsters, feaceso Bloedstaalo Staal van de keel, neus,... voor bacteriologisch onderzoek

- Post-mortal investigationo Zo snel mogelijk naar het lab brengen o Autolyse en verval starten meteen na de dood (natte vacht met koud water, in een

plastic zak verpakken, en koel houden op 4°C)o Organens in formaldehyde

16. Hoe ga je praktisch te werk om de gezondheidstoestand van een dier te evalueren? Wat is hier het nut van?(P37-46) En wat zijn de opties bij ontdekking van een besmetting? (screening infectie met sentinale muizen?) (p44?)

- Direct methods o Isolatie/ groei van het agentso Visualisatie van het agent door histologieo PCR

- Indirect methods o Demonstratie van Abo Seroconversie na 3-4 weken

- Gezondheidsmonotoring bestaat uit: o Pre-necropsy examinatieo Necropsy

Macroscopische examinatie Histopathologie van de organen dat lesies hebben

o Bacteriology o Serology o Parasitology

- Animals to screen o Animals from the colony

Jonge dieren: meer parasieten, beter om virale infecties te detecteten, hou rekening met maternele Ab

Oudere dieren: beter om de geschiedenis van de kolonie te detecteren (chronische infecties)

o Sentinels = animals that are brought in to the colony to test Vaak Swiss mice Moeten Ab kunnen produceren Housed in een open kooi Krijgen vuile bedding material van andere kooien

o 4 screenings per year in anbimal faciliteit, 3 standaar en 1 additioneel o Sampling :

Vals positive en vals negatieve resultaten zijn mogelijk Wanneer een staal onverwacht possitief is, gaat men extra testen doen

- FELASA directives o Standardisatie: frequentie, stalen, organismen die getest zijn, test methoden

necroscopy procedures, raporteren

17. Wat is premedicatie en sedatie? Bespreek de eigenschappen.

Sedatie:- Rustgevend, kalmerend egffect, zonder pijnstilling kalmeren van nerveuse dieren- Vaak voor diagnose, of voor voorbereiding voor algemene anesthesie (premedication)- Diazepam, medetomidine, xylazine, midazolam, dropperidol- Benzodiazepines angstreductie, sedatief, hypnotisch, anti-convulsie en myorelaxerend

meest gebruikte permedicatie voor anesthesie - Vaak gecombineerd met ketamine om de convulsies te doen dalen - Oraal, intramusculair, intraveneus- Metabolisatie in lever en eliminatie door nieren- Binden aan GABA-R Cl- influx hyperpolarisatie minder gevoelige cellen aan stimuli

Premedicatie: - Pre-behandeling met farmaca om ongewilde effecten van anesthesie te voorkomen vb:

speekselsecretie, bradycardia, bronchoconstrictie- Om algemen anesthetica op gelijdelijkere manier te induceren - Meest gebruikt: parasympathicolyticum atropine (anticholinergische substantie) - Premedicatie doet traanproductie dalen synthetische tranen of oogcream gebruiken - Konijnen reageren niet altijd op atropine atropine-esterase : inactiveert het

18. Wat zijn de kenmerken van Hypnotische medicatie? 19. dissociatieve en alfa adrenerge anesthesie. 20. bespreek eigenschappen van hypnotische stoffen en alfa-adrenerge stoffen. 21. Geef de verschillende types/producten van anaesthetica en bespreek de

eigenschappen (49-52)

Lokale anesthesie

- Het effect is gelimiteerd tot een bepaald deel van het lichaam, niet echt anasthetica omdat er geen verlies van bewustzijn is

- Lidocaine of procaine - Gebruikt bij punctuur, of biopsie, verwijderen van huidtumors, schedel voorbereiding- Soorten:

A. Oppervlakkige toediening Toegedient op het opp waar het nodig is Cream, gel, spray,... Opp moet het anastetica opnemen (mucus membraa: oog, trachea)

B. (intra- en subdermale) infiltratie anesthesie Injectie van anasthetica in weefsel om zenuwvezels te anastetiseren

limited area: klein depot injecteren onder de huidlarger area: injectie in de vorm van diamant

Vaak adrenaline toevoegen om vasoconstrictie te veroorzaken bloedflow doen dalendrainage van anasthetica is vertraagd en de duur van effectiviteit is dus gestegen, een extra voordeel is dat het bloedverlies daalt

Geen adrenaline toevoegen op plaats waar weinig bloedflow is of waar maar 1 arterie is necros

C. Regionale of conductie anesthesie Perineurale injectie: het totale innervatiegebied van de betrokken zenuw is

geanastetiseerd Spinale blok: een complex van zenuwen is geanastetiseerd

Epidurale injectie: lokale anastetica is geinjecteer tss de wervels Motorneuronen w uitgeschakeld , waardoor achterste ledematen

geparalyseert zijn (kan stress veroorzaken, dus sedatie moet toegevoegd worden)

- Voordelen van lokale anaesthesieo Invloed op nrmle fysiologische processen buiten de geanestiseerde zone zn minimaalo Via een catheter kunnen de anasthetica toegedient worden tijden een langere tijd

om anasthesie te behouden + pijnstilling is mogelijk

Sedatie

= kalmerend effect zonder pijnstillend effect, om nerveuse dieren te kalmeren

- Vaak voor diagnose, stalen nemen, voorbereiding vr algemene anesthesie (premedication)- Sedatieven en neuroleptica worden gebruikt : Diazepam, medetomidine, xylazine,

midazolam, dropperidol- Benzodiazepines angst-reductie, sedatief, hypnotisch, anti-convulsie en myorelaxerend

meest gebruikte permedicatie voor anesthesie - Vaak gecombineerd met ketamine om de convulsief effect (krampachtig) te doen dalen - Oraal, intramusculair, intraveneus

- Metabolisatie in lever en eliminatie door nieren- Binden aan GABA-R Cl- influx hyperpolarisatie minder gevoelige cellen aan stimuli- Cardivasculaire en respiratoire effecten zijn eerder zwak een beetje vasodillatatie en

hypotensie

Premedicatie

- Pre-behandeling met farmaca om ongewilde effecten van anesthesie te voorkomen vb: speekselsecretie, bradycardia, bronchoconstrictie

- Om algemen anesthetica op gelijdelijkere manier te induceren - Meest gebruikt: parasympathicolyticum atropine (anticholinergische substantie) - Premedicatie doet traanproductie dalen synthetische tranen of oogcream gebruiken - Konijnen reageren niet altijd op atropine atropine-esterase : inactiveert het

Neuroleptanasthetica

= basaal, algmene anasthetica is geïnduceerd door combinatie van neurolepticum en morfine achtige analgetica, dit is nodig om kleine chrirugie toe te laten

- Hypnorm, thalamonal- Nadeel: veel spiertensie, wat chirurgie kan moeilijker maken kalmeren diazepam of

midazolam toedienen

Hypnose

= staat van diepe slaap

- Wanneer slaap diep genoeg is, dan is pijnperceptie gereduceert- Barbituraten (geen echte analgetica)- Verschillende type met verschillende duur en effectiviteit

o Short-acting thiopental: induceert anastetica in grote dieren o Medium term acting pentobarbital: algemen anastetica in kleine dieren

- Combinatie van alpachloralose en urethane worden vaak in fysiologische experimenten gebruikt fysiologische parameters worden niet veel beïnvloed

- Lange duur en effectiviteit - Urethaan is carcinogeen

Dissociatieve anasthetica

= een staat waar junctie tss corticale en subcorticale cerebrale activiteiten verloren zijn gegaan het dier voelt zich niet meer geconecteert met en is niet meer bewust van zijn omgeving

- Pijnstillend (niet genoeg voor operaties)- Spiertensie- Hallucinogeen en verhoogd den speekselsecretie- Meest gebruikt: ketamine

α-adrenerge agonisten

- Zachte tot gemiddelde alagesie, gemiddelde spierrelaxatie - Gebruikt als premedicatie en sedatie - Specifieke afiniteit voor alpa-2-receptoren - Metaboliseren in lever- Excretie in nieren - Sedatief effect door inhibitie van noradrenaline vrijzetting - Myorelaxatie en analgesie, vooral door inhibitie van het nociceptieve afferente vezel- Door stimulatie van perifere vasculaire receptoren intraveneuse injectie veroorzaakt

vasoconstrictie hypertensie snel gevolgd door hypotensie- Stimuleeert contractie van sfincters en relaxatie gladde spieren in GI stelstel- Veroorzaak hyperglycemie en daling van insuline in plasma- Directe invloed op thermoregulatie hypothermie- Bijwerkingen: bloeddruk, harstslak nakijken van deze bijwerkingen voor je ze gebruikt in

het experiment

Spierrelaxatie

- Stuimulatie van gestreepte spiere is geblokeerd - Curare, succinylcholine,... - Dier is bewegingsloos, maar wel bij bewustzijn in combinatie gebruiken met een

anaestetica en analgetica, nooit alleen - Ook respiratoire spieren zijn geparalyseerd ventilatie

inhalatie anhesthesie

- Substanten die evaporeren op kamertemperatuur en kunnen w toegediend door het repsiratoire systeem

- Chloroform = oudste anasthetica- Ether

o Goedkoop, irriteren, hoesten, speeksel en bronchus secreties, pulmonair oedeem, ontvlambaar, explosief, stress bij de dieren ,

- Halothaano Wordt niet meer verkocht hepatoxisch

- Enfluraano Niet irriterent, niet ontvlambaar

- Nitraatoxide o Gemidelde anastetischo Carrier voor andere anastheticao Combinatie met zuurstofo Concentratie van vereiste inhalatie anastetica verhogen

- Isofluraano Halogeen ethero Respiratoir depressie o Niet ontvlambaaro Spierrelaxatie, geelimineerd langst uitgeademde licht,

- Benodigde concentratie hangt af van de species en van de anasthetica diepte (MAC, concentratie waar 50% van het dier niet meer reageert op standaard stimuli)

- Gelimiteerd metabolisme- Nadeel: dure uitrusting nodig

22. Bespreek post-operatieve zorgen. (p56) A. Housing en algemene verzoring

rustige omgeving, individuele housing, geen respiratoire obstructies, geen scherpe kanten, water en voeding(enkel wnr het dier helemaal wakker is)

B. Temperatuurregulatie en vochtigheidcontrole het dier warmhouden tot het terug genoeg spieractiviteit heeft om zichzelf warm te houden

C. Pre-/post-anastetica sedatie en analgesie Voorzichtig het dier nakijken om zeker te zijn dat het geen discomfort ondervind: houding, gedrag, water en voeding opname, verhoogde intresse voor de wonde of voor bepaalde lichaamsdelen

23. Wat zijn humane endpoints?

Hoe ver kan je gaan en wat is onacceptabel? Te vroeg euthanasie: je moet het experiment opnieuw uitvoeren, vertraging van het wetenschappelijk werk, extra lab dieren te laat euthanasie: verlies van data (dier is dood, weefsel can niet meer gebruikt worden

Het is nodig wanneer:- Het dier niet meer eet of drinkt - Extreem verlies van lichaamsgewicht: >15% in 1-2 dagen of meer als 20% sinds begin

experiment- Serieuse respiratoire of circulatie problemen (ademen, koud, blauw, oedeem)- Beweging en gedrag van het dier afwijkend zijn - Tumor veroorzaakt serieuse clinische symptomen door locatie, inavsie groei of ulceraties- Tumor massa wordt te groot: max 10% van normale gewicht

24. Waarom is het gedrag belangrijk bij dieren in pijn? Bespreek hoe je de pijn kan bestrijden. (p54-55)

- Activiteit daalt - Extern voorkomen : gebogen rug, rechtstaande vacht, vuile ogen , tremor- Temperament: agressief- Geluiden: schreeuwen en piepen wanneer je ze aanraakt en probeert te pakken - Eet en drinkopnamen daalt - Fysiologische parameten: autonoom ZS reacties stijgen, oppervlakkige ademhaling,

hartfrequentie stijgt, bloeddruk stijgt,n zweten (deze komen ook voor tijdens stress)- Twitching: onvrijwillige bewegingen - Back-arching: strekken van de voor en achter poten en abdomen omhoog doen rug

buigen- Vallen: verlies van evenwicht- Writhing: contractie van laterale spieren, acherpoten worden naar de bui toegetrokken

Pijnbestrijding:

- men kan kiezen uit non-steroidale inflammatory drug (NSAIDs), opiod drugs en soms locale anastetica

- post surgical opiaat, gemiddelde pijn NSAIDs- toedienen voor uitvoeren van procedure, maar aénalgesie kunnen met anastetica

interfereren- sneller herstel met analgesie, dier voelt geen pijn- chronische pijn analgesie op dagelijkse basis

a) Central acting analgestics: opiaat analgesie morfine specifieke agonisten, deze neutraliseren morfine (van belang bij overdosis)zorgen voor respiratoire depressie, invloed op cardiovasculair systeem en veroorzaakt constipatieverslavend voor mensen, dus onder controle

b) Perpheral acting analgetics: NSIADperifere zenuwen beïnvloeden, anti-inflammatoire respons, vooral postoperatieve pijnstillers, de werking is afhankelijk van species tot species, rekeninhouden met bijwerkingen

25. Wat is een ethogram, en hoe kan het helpen bij de pijnbepaling? (p 64)

De samenvatting van alle gedragingen wordt samengevat in een ethogram, het beschrijft de verschillende gedragspatronen:

- De frequentie van gedragspatronen- Duur van gedragspatronen- De opeenvolging van gedragspatronen

Tijdens pijn gaan er veranderingen in de standaardgedragingen voorkomen, waardoor men kan waarnemen wanneer dieren pijn hebben en dus analgesie moeten toegedient krijgen

26. effect van stress op gedrag?

- Active coping strategy: actieve pogingen om de situatie te veranderen o Territorium verdedigen o Vluchten wanneer een dominant dier in de buurt is o Fight/flight reacties

- Passieve coping strategy: dieren doen niets om hun situatie te veranderen o Geen of weinig verdedigen van hun teritorium o Zitten stil in een hoekje

De strategie die gekozen wordt is afhankelijk van het genotype en de ervaringen van het individu

- Welzijn meten obv van gedrag o Test of preference:

let the animal choose: bvb 4 kamers met verschillende parameters licht, ventilatie, bedding, volume van de ruimte, in welke compartiment blijft het dier het langste

o Abnormal gedrag: gedrag in acute stress situaties zorgt voor conflict gedrag

Ambivalant gedrag (bvb: bang en aggresief tegelijk) Redirected gedrag:

omgericht gedrag bvb nar mensen andere dieren of oversprongsgedrag compleet ander gedrag

o Stereotype gedrag: (origineel werd het gezine als conflict gedrag, maar nu w het gezien al ritueel) vb: paard dat een 8 loopt is niet blij

Tail biting Bar biting Pacing up and down

o Cognitief functioneren: moeilijkheden bij leren of problemen niet kunnen oplossen wanneer ze niet comfortable zijn

o Latency time eatingdier is niet op z’n gemak, duurt lang voordat die begint te eten

o Gedrag repertoireethogramhoudt frequentie, opeenvolging en duur van gedragspatronen bij, als deze afwijken van de standard kan ere en problem zijn

27. Mondelinge bijvragen: - Huisvestiging van Danio Rerio? Dit is de zebravis, deze worden in een aquarium met stromentwater gehouden, er mag geen voedsel achter blijven in de tank , chlorine, nitraat en koper zo laag mogelijk houden , pH tss 6.9-7.5- Hoe kun je weten of anesthesie diep genoeg is?- Hoe voert met een gavage praktisch uit? een gastrische tube wordt gebruikt om substanties toe te dienen via de mond. Dit is een tube met een gebogen tube met een blunt end. In kleinere dieren kan men gewoon met een lichtje de tube toedienen. Bij grotere dieren is het soms nodig om de snuit open te houden met speciaal aperatuur om de tube binnen te kunnen brengen. - Welke maatregel tegen licht onderneem je tijdens een operatie? - Hoe kan je zien dat een dier stress heeft?-Wat kan men doen om iets met een slechte smaak toe te dienen? - huisvestiging konijn, voorwaarden om een sentinel muis te zijn, - wat bedoelen we met post operatieve zorg

o Respiratoire frequentieo Respiratie diepteo Hartfrequentieo Reactie op painstimiluo Testen van reflexen: rutn round reflex, eyelid reflex, swallow reflex, pupil reflex, tail

pinch reflex, toe reflex

28. Wat zegt de wet over herkomst van dieren en hun identificatie? (p10-11)

Het is vaak heel interessant om kleine dieren individueel te kunnen identificeren. Voor grotere dieren zoals katten, honden, primaten,... is het gedefinieerd door de wet dat ze permanent moeten kunnen geidentificeerd worden vanaf dat ze geboren zijn. Boederijdieren, zoals varkens en schapen hebben een Sanitel nummer wat hun traceerbaar maakt in de vleesketen. Identificatie kan gedaan worden door oor, poot en vleugen ring tattoos.het dier moet goed vastgehouden, vastgezet zijn tijdens het inbrengen van de tube. Vermijde dat de tube in de trachea komt (zien of het dier hoest als je een beetje toedient)

29. Inteeltstammen toelichten (p70-71) - Inbred = broeding met dicht-gerelateerde individuen dat resulteert in een stijging in

homozygoteit in de jongen - Het niveau van inteelt wordt uitgedrukt als inbred coefficient F = fractie van originele

hetrozygote genen dat nu homozygoot zijn geworden- Hoe meer generaties van inteelt, hoe groter F wordt- De stijging van F per generatie is bepaald door de relatie tussen de twee ouders- Begonnen in 20e eeuw: kanker onderziek transplantatie- Meer als 400 muis- en rat inteeltstrains- Minimum 20 succesieve generatie van broer-zus of van ouder-nakomeling- F wordt 98.4%, 98.4 van de originele heterozygote loci zijn nu homozygoot geworden- Bij inteelt stammen kunnen groei, fertiliteit en vitaliteit dalen in de naturlijke populaties

is een combinatie van genen functioneren het best en overleven natuurlijke selectie, dit is het meest voorkomend = balanced systeem

- De kans bij random mating dat een nakomeling homozygoot wordt is heel klein, als de beide ouders verwant zijn dan gaat deze kans stijgen

- Door inteelt : Het individue wordt gefixeerd in een willekeurige combinatie van genen, dit geeft niet perse een voordeel Inbred depression De dieren functioneren slechter dan met de originele populaties, effecten van ongunstige allelen zijn meer uitgesproken in homozygote condities

- Eerste 4-8generaties: veel drop outs door de ongunstige combinatie - Vanaf 10 generaties: meeste ongunstige allelen zijn weg gevallen, een nieuw gebalanceerd

systeem wordt ontwikkelt- Genetische kenmerken die met die van de mens kunnen vergeleken worden

30. Bespreek F1-stammen, Leg uit: F1-hybride - F1 = filial 1- Kruising tss inteeltstammen- eigenschappen:

o Genectisch en fentoypisch uniform o Bevatten een hybrid-kracht

Meer resistent voor ziekte Overleven beter onder stress Leven langer Hebben grotere litters heterosis (de nakomeling toont meer voordelen als de inteelt ouders)

o Gebruikt als host voor weefseltransplantatie van elke ouderlijke-stamo Voor vele studies want ze zijn meer leefbaar dan andere ouderlijke stammeno In het algemeen

F1 hybrids hebben meer uniforme respons: morfologische parameter F1 hybrids hebben meer variabele respons: gedragskarakteristieken

31. Bespreek: iso-gene stam - Spontane mutaties in een inteelt stam , dat dan differentieert in enkel 1 gen van de

originele stam = co-isogenic line- Subline kan behouden blijven naast de originele inteelt stam, wanneer de mutant een

genetisch model voor een humane ziekte representeert of wanneer het een gen van interesse bevat

- Pro: o Onderzoek in één bepaald gen o Controle groep is aanwezig

- Het is niet altijd makkelijk om de substrain te behouden, afhankelijk van het mutante gen, sommige zijn enkel houdbaar in heterozygote staat (backcrossing van de heterozygote dieren met de originele inteelt dieren)

32. Bespreek congene stam. (p72) - Geproduceert door introductie van bepaalde genetische kwaliteiten in een inteelt-stam

door backcrossing achtereenvolgend. - Meest gebruikte methode om recesieve karakteristieke binnen te brengen: cross-

intercross-backcross methodeo Recesieve karakteristiek mm van stam D is geïnporteerd naar stam Ao Na initiele cross, een cyclus van intercrossing-backcrossing wordt minimum 10x

herhaald- Als resultaat van crossing-over tijdens de meiose en selectie van backcross dieren, wordt

het donor gen geïntroduceerd in het genoom van een streng Praktisch identische stammen, behalve voor het gen dat geselecteerd was en sommige

genen van de donor streng , dit wordt gereduceerd door succesieve generaties van backcrossing

- Door gebruik te maken van DNA-merkers : snelheid cogene methode - Dubbel cogene lines worden geproduceerd om interacties tss genen te bestuderen

33. Wat is een chimere muis? (niet in de syllabus) embryonale cellen isoleren en in cultuur brengen targeting van construct selectie embryonale stamcellen met target gen dan laten expanderen tot veel klonen met het target gen injecteren in de blastocyst dan krijgen we een chimere blastocyst ( bevat 2 soorten cellen, klonen van de embryonale cellen met target gen een de oorspronkelijke morula) implantatie bij carrier moeder chimere muis cellijn met allemaal muizen met target gel in alle cellen

34. Pre-, per- en postoperatieve behandeling bij proefdierenoperaties uitleggen A. stages in a surgical procedure

a. pre-operative - Catheder plaatsen- anaesthesia- fixation- asepsis

o remove hairs: clipping, shaving, depilatory cramo positioning and securing of the animal (fixation)o antisepsis of the skin: nooit helemaal gesteriliseert, desinfectatiepatroon, o risico op hypothermia geassocieert met scheren over groot opp en

gebruik van desinfectanto draperen van de operatieve zone: creeren en behoude van steriele zone

rond de operatie zone, ondoordringbaar voor water en bacterien en is vuurresisten

b. per-operative - wound incision- procedure- wound closure- homeostasis: fluid, temperature - chirurgische homeostase:

o controle van bloedverlies, verbetering visualisatie van chrirugisch vel - methoden: druk,

c. post-operative- - wondverzorging: afschermen, draineren- hypothermia: dieren kunnen afkoelen door gebruikt van disinfectant en scheren

van de vacht, dus men moet ze warm houden- hypovolemia : de dieren kunnen veel bloed verliezen, dit kan verbetert worden

door toevoeging van Saline- recovery- analgesia: pijnstiller- antibiotics: ominfecties te voorkomen - liken en krabben voorkomen

35. Wat moet je doen om bij een chirurgische ingreep een bloeding te vermijden? Geef het belang hiervan (p68)? Hoe geef je goede postoperatieve zorgen?

1) Insnijding Kennis over de anatomy en het ontwijken van bloedvezels, het goedbehandelen van

het chirrgisch mes en de insnijding in één keer maken, groot genoeg maar zo klein mogelijk

2) Dissectie Bloeden van de wonde kan voorkomen worden door goede kennis van de anatomie en

bloedvezels., door gebruik van clips, blunt dissection en gebruik van ligaturen. Electrocoagulatie en electrochirurgie verminderen bloedverlies

36. Welke factoren beïnvloeden de nutriënten die een dier nodig heeft? (p86) a. Stadium van het leven

- Dieren hebben meer metabolische energie nodig tijdens:o Groeio Zwangerschap o lactatie

b. Omgevingsfactoren - Daling van de temperatuur onder een trschhold van thermoneutrale zone:

o Stijging in nutrient vereisteo Strijgin van voedselopname

- Hoge temperatuur, stress en verstoren o Daling van voedselopnameo Soms voedsel met hogere nutrient-gehalte nodig

- Housing type kan de nutrient vereiste beïnvloeden o Roestvrije stalen kooien met solide vloer: lagere nood aan zink o Als dieren bedding materiaal eten: mogelijke bron van nutrienten en

toxinesc. Microbiologische status

- Microorganismes in GI-stelse o Intestinale flore produceert nutrienten (vitK)o Als de feaces niet verteert kunnen worden, dan gaan deze nutrienten

verloren o Dan moet voedsel gesuplimenteert worden

- Germ-free animalso Hebben hen microbial symbionten verloren o Dit beinvloed de dieet vereisten o Aanpassing in het voedsel is nodig

d. Onderzoekscondities - Het experiment zelf kan veranderingen in de voedselopname veroorzaken

o Chirurgische proceduren o Testen van componenten dat de apeteit beinvloeden of dat niet lekker

zijn (gavage)o Stress, pijn o Experimenteel protocol vereist voedselrestrictie

e. Nutriënt interacties - Een hoeveelheid van voedsel dat opgenome is : meestal bepaald door de energie

densiteit van het voedsel o Voedsel met hoog energie gehalte dieren moeten er minder van

opnemen de rest van het voedsel moet aangepast worden in nutrienten om te compenseren met de verminderde inname

- Sommige nutriente competeren met elkaar voor actieve resorptie vanuit de darm, door het gebruik van dezelfde transporter

o Als dieten een ongewone samenstelling hebben, dan moet men potentiele effecten op andere nutrienten overwegen

37. Geef de verschillende soorten voeding (natuurlijk, semi-synthetisch, synthetisch) en geef de voor en nadelenp87-88

a. Natuurlijke ingredienten voordeel: relatief goedkoop en klaar beschikbaar van verschillende supliers

i. Gesloten formula: garandeert een minimaal percentage van vet, as, proteine en carbohydraten, lijsten met ingredienten zonder exacte hoeveelheid weer te geven nadeel: het verschilt van zak tot zak bewijs van heel adequaat te zijn voor behoud, groei en reproductie

ii. Open formulaGeeft de hoeveelheid van elk component weer en garandeert analyse (qualitatief) van het bereik van elk majeur componenthet varieert toch nog altijd een beetje in nutrient-waardenin situaties waar zelfs kleine variatie in het dieet als kritisch beschouwd worden, dan moet men genoeg volume kopen in één keer voor het hele experiment

b. Gedefinieerde dieten i. Semi-synthetisch voedsel of semi-gezuiverd voedsel

Meer verfijnt en beperkte set van ingrediënten kwaliteit en kwantiteit van de nutrienten zijn extact reproduceerbaarcaseine en soyaboon als bron van proteïne, suiker en zetmeel als bron van carbohydraten, groentenolie als bron van vet en essentiele vetzuren vaak gebruik in studie van specifieke nutrient defficientie en excessen

ii. Synthetisch voedsel of gezuiverd voedsel Volledig van pure chemicalien maximum controle over de kwaliteit van de ingrediënten voor studie waarin controle over nutrienten essentieel is

c. Pro’s en con’s

38. Bespreek natuurlijke voeders. Geef de mogelijke contaminaties met natuurlijke voeders (p88)

a. Planten - Planten hebben een eigen defentiesysteem mogelijk toxisch- Antinutritionale componenten (ANF):

o Reduceren de efficientie van digestie-enzyme meer enzymen aanmaken verspilling

o Schadelijk effect op de groei o Slecht gebruik van voedingscomponenten o Discomfort

- Phytoestrogens vb isoflavine in soya: o Gelijkaardige structuur aan oestrogeen , kan verschillende parameters

beïvloeden waarbij oestrogeen betrokken is

b. Extern geïnduceerde toxines herbiciden, zware metalen

c. Botanische contaminatie - onkruid kunnen toxisch zijn en fungusinfectie in het veld- problemen met schimmel sommige hebben phytooestogenische actie

d. immunogen componenten, allergenen

Deze problemen vermijden door kwliteitcontrole uit te voeren

39. Wat zijn de maatregelen bij het injecteren van radioactive compounds? Interne(ademen en orale inname) en externe contaminatie(radioactieve bron zend

ioniserende straling uit) moeten gepreventeert worden - Werk in zoveel mogelijk in een afzuigkap en gebruik lekbakken - Stof en aerosolen moeten vermeden worden afkomstig van het bedding

materiaal- Gebruik handschoenen, hou afstand, gebruik beschermingsscherm en protectie-

uitrusting- Volg een gepaste training

Dieren - Housing in gepaste en apparte ruimte- Goedkeuring van radio-actieve protectie service nodig- Cadavers in speciale vriezer

Op het einde moeten kooien nagekeken worden Radio-actief afval: bedding,...

Vragen 2015 januari

1. Begrippen: Whitten effect, Zoönose (+voorbeeld), Co-isogene stam, Isolator.2. Wat is het effect van stress op een dier?3. Wat zijn mogelijke bronnen van infecties? Hoe kan je infecties voorkomen?4. Bespreek gasanesthesie.5. Welke 3 R's zijn er? Geef van elk één voorbeeld. Bijvraag: Wat bedoelt men met 'Humane Methods'? (Tijdens vraag 3 vroeg ze ook nog aan wat Sentinel dier moet voldoen, omdat ik dat er bij geschreven had dus geen aparte bijvraag) 12/01 namiddag: 1. Geef de definitie van een proefdier en een dierproef2. Wat is een congene stam?3. Wat is het effect van de temperatuur en de vochtigheid op de dieren?4. Hoe wordt gezondheidsscreening gedaan bij de proefdieren en waarom is dit belangrijk?5. Bespreek kooiverrijking bijvraagjes: geef een voorbeeld van een zoönose, hoe zie je of een dier goed verdooft is?, welke 3 R's zijn er? 20/01 Namiddag: 1. Leg uit: - Animal welfare body- Zoonose+voorbeeld- isolator2. Bespreek analgetica3. Mogelijke bronnen van infecties, en hoe kan je dat verhelpen?4. Inbred strain4. Inbred strain5. Hoe kan je bloedingen stoppen bij een operatie en wat is goede post operatieve zorg?Bijvragen: Wat is zoocentrisme? Hoe kunnen dieren reageren op stress? Hoe kan je allergie vermijden of verminderen?