DINSDAG 19 MEI 2015

DUBBELLEVEN

We struinendigitaal door de

analoge stad

9Het Lijstje:010 wintvan 02014 dingen die ze in Rotterdam wélhebben

PS4 DINSDAG 19 MEI 2015

PS5DINSDAG 19 MEI 2015

STaD van STenen enPixeLS

Ik leef in twee steden tegelijk: een van stenen eneen van pixels. De analoge stad – die van asfalt enklinkers, gebouwen en bomen, fietsen en bankjes– bestaat al eeuwen. Daar loop of fiets ik door-heen, ik ruik hem, ik voel de bries en de regen opmijn gezicht, en soms wou ik dat er een mute-knopwas waarmee ik al die anderen in de stad even konuitzetten.De digitale stad zit gevangen achter een glad,

geurloos en briesloos scherm, maar wonderlijk ge-noeg is die net zo’n belangrijke ontmoetingsplaats– voor handel, voor seks, voor het uitwisselen van

diensten of het voeren van actie. Mijn stadgenoten zijnbehalve van vlees en bloed ook een aanwezigheid achterdat scherm – de digitale ander. En meer dan nog dan demensen om me heen van vlees en bloed heb ik de digitaleander altijd bij me – in mijn tas of jaszak.

Wat doet de nieuwe technologie met het leven, en hetsamenleven, in de stad? Dat is het thema van de komen-de aflevering van de talkshow Stadsleven, dinsdag 26mei. In een column voor het digitale magazine van Stads-leven vraagt Ger Baron, chief technology officer van Am-sterdam, zich af: ‘Wordt Amsterdam dan vervangen doorStad. Amsterdam, het nieuwe domein dat sinds kort in delucht is?’ Elke stad wil tegenwoordig smart zijn, en degrote techbedrijven willen daar maar wat graag in voor-zien. Niemand weet echter nog precies waar de grens ligttussen technologie omdat het kan en technologie waarwij als burgers en stadsbewoners iets aan hebben.

StruinenOnze activiteiten op internet hebben onmiskenbaar in-vloed op de fysieke stad: bepaalde functies en plekkenveranderen van karakter of worden zelfs overbodig.

Het reisbureau is nagenoeg verdwenen, de boekhan-dels, de muziekwinkels en de bankfilialen hebben hetzwaar. Onderzoeker Martijn de Waal van The Public Mat-ters noemt als voorbeeld de homokroeg: de doelgroephoeft niet meer per se naar de fysieke kroeg om elkaar tetreffen; apps als Grindr en Tinder nemen die rol over.

De winkelstraten kwijnen: er staan steeds meer win-kels leeg omdat we op internet kopen. Bovendien strui-nen we minder, omdat we van tevoren op het web onzekeuze al hebben bepaald. Voor de kantoren die in de cri-sis leeg zijn komen te staan of zelfs nooit in gebruik zijngenomen, is steeds minder emplooi, nu zo veel mensenhun ‘kantoor’ in hun laptop hebben zitten.

Natuurlijk hebben we ook veel plezier van de tech-niek. De komst van apps heeft onze behoefte om elkaar te

ontmoeten makkelijker gemaakt: Foursquare is juist eensucces omdat je vrienden je daardoor weten te vinden –fysiek. Het autoverkeer wordt teruggedrongen als meermensen één auto gebruiken, via Greenwheels, of elkaarsauto, via Snappcar. Buurtblogs als IloveNoord en BoLobrengen wijkbewoners dichter bij elkaar. We vinden hetfijn om op een lichtkrantje te zien wanneer de bus komten het is handiger om met een app een taxi te roepen dannaar een standplaats te moeten lopen.

Als er in de buurt iets stuk is, melden we dat aan degemeente via verbeterdebuurt.nl, en actie voeren tegende gemeente doen we ook via een Facebook- of Whats -app-groep: voor een kinderspeelplaats, tegen geluids-overlast of fijnstof. Zo bezien is de technologie is niet voorons of tegen ons, maar vooral een handig stuk gereed-schap.

De verhouding tussen ons en de techniek krijgt meerlading als je je afvraagt: wie is die digitale ander met wieik via het scherm de stad deel? De fysieke stad is een ‘ge-meenschap van vreemden’, waar we doorlopend onbe-kenden tegenkomen. De ene is de liefde van je leven, deander is een gevaarlijke gek – je weet het niet.

Maar in het digitale domein leggen we altijd een filterover de ander heen. Facebookverzoek? Eerst even kijkenwat de potentiële vriend zoal heeft gepost en welkefriends je gemeen hebt. Bij Snappcar lenen mensen hunauto liever uit aan mensen uit hun Facebookgroep danaan een wildvreemde. We lijken meer vertrouwen in algo-ritmes te stellen dan in de medemens.

Op het web kan die ‘gemeenschap van vreemden’zich al snel uitsorteren in een reeks sociale eilandjeswaar mensen alleen met gelijkgestemden in (mobiel)contact staan, volgens onderzoeker Martijn de Waal. “Deopkomst van mobiele media past misschien juist in eenbredere ontwikkeling, waarin de stedelijke openbaar-heid geprivatiseerd wordt en de stedelijke gemeenschapfragmenteert.” We zien nu al hoe iedereen op straat of intram en trein wegduikt achter zijn mobieltje – een vensterop de wereld, maar ook een verdedigingswal ertegen.

Het project Saving Face van mediakunstenaars KarenLancel en Hermen Maat gaat hierover. In hun installatiekunnen passanten op straat hun eigen gezicht aanraken,dat vervolgens met gezichten van anderen samensmelt.Het is een onderzoek met digitale middelen naar de grenstussen mijn en dijn – maar dan dat hoogstpersoonlijke‘bezit’, namelijk je eigen gezicht.

Esther Polak en Ivar van Bekkum hebben als artists-in-residence in het Amerikaanse Philadelphia met digita-le middelen de verhouding onderzocht tussen stadsbe-woners en de fysieke stad. De mensen kregen een tas meemet daarin een gps die hun route aangeeft en geluidsap-paratuur waar ze onderweg tegen konden praten. Het re-sultaat was een reeks Google Earthview-kaarten waaropwe niet de mensen, maar de stippen van hun route zien,terwijl ze vertellen over wat ze onderweg tegenkomen.“Het zijn persoonlijke verhalen die raken aan onze angstvoor surveillance en die ons meenemen in hun stadserva-ring,” zegt Esther Polak. “De weergave is digitaal, hun er-varing – en de onze als kijker – is analoog.”

Slim en smartDe vraag blijft: gaat de digitale technologie in de smart citymet ons aan de haal? In een lezing voor de EU schets-te architect Rem Koolhaas van OMA vorig najaar eenschrikbeeld. “De stad was vroeger het domein van de ar-chitect, maar nu hebben anderen, vooral grote bedrijven,de stad tot hun domein gedaan. Dat hebben ze slim ge-daan door hún stad smart te noemen en daarmee hebbenze ónze stad ertoe veroordeeld dom te zijn.”

Het gaat niet meer om het creëren van een gemeen-schap, zegt hij, maar om comfort, veiligheid en controle.

STaDSLeven‘De digitale ander’Journalist Tracy Metz leidt insamenwerking met Het Parool enfilminstituut Eye de maandelijkse livetalkshow Stadsleven,www.stadslevenamsterdam.nl. De editie‘De digitale ander’ van 26 mei is eensamenwerking met het Holland Festival. Te gast zijn:n Artistiek leider Jürgen Müller van hetCatalaanse gezelschap La Fura delsBaus vertelt via skype over hunvoorstelling voor het Holland FestivalM.U.R.S., waarbij bezoekers aan dehand van een app door een digitalewereld lopen in de Westergasfabriek.

n Onderzoeker Martijn de Waal van ThePublic Matters vertelt wat is de invloedis van digitale technologie op het leven,en het samenleven, in de stad?

n Rommy Albers van Eye toont eenfragment van Liquidator van KarelDoing.

n Esther Polak en Ivar van Bekkumgebruiken gps-technologie als eenmiddel om verhalen te vertellen overmensen en hun omzwervingen.

n Sander Veenhof houdt een pleidooivoor een digitale laag die de stedelijkeervaring verrijkt.

n Hermen Maat en Karin Lancelpresenteren hun installatie SavingFace, waarin door aanraking je gezichtversmelt met dat van anderen.

n Architect Reinier de Graaf van OMAbespreekt de invloed van het digitaleop de architectuur van de fysieke stad.

Locatie: De Balie, Leidseplein, amsterdam,20 uur, toegang €7,50 via http://tickets.debalie.nl. vooraf (19-20 uur) en erna (22-23 uur) is de hele begane grond van de Balie Digital PlayLab.

De talkshow Stadsleven,deze maand tegelijk methet Holland Festival, gaatover onze verhouding tot‘de digitale ander’, diealtijd bij ons is. Wievertrouwen we meer, demedemens of eenalgoritme van Facebook? tekst Tracy MeTz beeld Tzenko SToyanov

Daarmee is de stad veel minder avontuurlijk en minderonvoorspelbaar geworden, zegt hij.

Zijn collega Reinier de Graaf is minder pessimistisch,maar ziet wel de relatie tussen de stad en de stedenbou-wers veranderen onder invloed van het digitale. “Elkegrote uitvinding betekent verandering. Met de trein ver-dwijnt de koets, met de e-mail de brief. Soms komt er ietsnieuws: je kunt pas wolkenkrabbers maken als er liftenzijn, pas met de komst van de auto krijg je buitenwijken.”

Zijn architecten de stad nu kwijt als hun domein? Isde fysieke stad dom geworden, zoals Koolhaas zegt?“Misschien hebben we door alle digitale mogelijkhedenminder stad nodig, in elk geval minder en kleinere kanto-ren,” zegt De Graaf. “Architecten zijn getraind om dingentoe te voegen en niet om dingen te laten verdwijnen. Datis dan voor ons een ongemakkelijke conclusie.”