6 De wolf De wolf 7

De wolf komt terug in Nederland. Voor natuurliefhebbers goed nieuws,

maar bij sommige dierhouders overheerst de angst. We zullen weer opnieuw

moeten leren leven met de wolf. Maar hoe doen we dit?

De wolven die de laatste jaren in onze provincie werden gezien, zijn zwervers uit Duitsland. Daar groeit de popula-tie flink en dus zoeken de dieren een nieuw leefgebied. Omdat Overijssel aan de grens ligt en de wolven hier niet veel obstakels, zoals rivieren, tegenkomen, zijn in deze provincie en in Drenthe de meeste waarnemingen gedaan. Het hart van natuurliefheb-bers gaat daar sneller van kloppen: de wolf is een prachtige verschijning en kan zeker een rol spelen als natuur-lijke predator in het totale ecosys-teem. Een winst voor onze natuur. Maar er is ook angst, met name onder dierhouders. In ons land zijn we ver-geten hoe we met grote roofdieren moeten leven. We zullen onze dieren moeten beschermen om te voorkomen dat ze ten prooi vallen aan een wolf. Heel normaal in landen als Spanje, Polen of Italië. Maar in Nederland zijn we dit verleerd.

Ecologie van angstDe wolf heeft van origine een rol in ons ecosysteem. Hij pakt de zwakke of oude dieren, waardoor populaties sterk en gezond blijven. Dieren zoals

reeën, wilde zwijnen of edelherten, gedragen zich ook natuurlijker in de wetendheid een roofdier zoals de wolf tegen te kunnen komen. Ze blijven meer verdekt opgesteld of zullen meer groeperen. Dit noemen we de ‘eco-logie van de angst’. Dit gedrag heeft zijn weerslag op het landschap waar de dieren grazen. Op de plekken waar ze niet veilig meer kunnen komen, zal bosverjonging ontstaan. De jonge boompjes, die normaal gesproken door de reeën worden opgeknabbeld, krijgen nu weer een kans. Op andere plekken, waar de dieren juist langer durven te blijven, vindt minder bos-verjonging plaats. In Yellowstone Park in Amerika zorgde de komst van de wolf zo voor een toename van de biodiversiteit. Dit is natuurlijk niet op korte termijn merkbaar, maar zal een lange termijn effect kunnen zijn. Hier moeten we natuurlijk de nuance aanbrengen dat Nederland niet te vergelijken is met een National Park in de VS. Het is ook goed voor te stellen dat wolven in Nederland invloed heb-ben op ongewenste dichtheden van ganzen, reeën, damherten, vossen of verwilderde katten. Maar hier is nog

geen ervaring mee, dit blijft (voorlopig dus nog even speculeren).

We moeten weer opnieuw uitvinden om samen te leven met de wolf

Hoera/Help een WOLF!

foto: mark zekhuis

Wist je dat…

… tot 1979 in Europa wolven afge-schoten mochten worden? De Conventie van Bern maakte daar een einde aan, maar in ons land was de laatste wolf al in 1869 gedood.

… een wolf een territorium heeft van zo’n 200 tot 300 vierkante kilometer? Hij heeft een rustige kern nodig en voldoende prooien, zoals reeën en hazen.

… wanneer bedrijfsmatig ge -houden vee wordt doodgebeten daar een financiële compensatie tegenover staat? De zekerheid van een wolf moet dan wel worden vastgesteld door het Faunafonds.

… het merendeel van schade aan schapen veroorzaakt wordt door loslopende honden of vossen? Ook worden schapen die spon-taan dood zijn gegaan, aange-vreten door honden, vossen, dassen en wolven.

… om de terugkeer van de wolf goed te laten verlopen een Wolvenprotocol is gemaakt met onder andere de risico’s, verantwoordelijke organisaties, voorkomen van schade, info voor veehouders, etc.: www.bij12.nl

… als je denkt een wolf te zien, je dit kunt melden op www.wolveninnederland.nl. Hier is trouwens ook meer info over de wolf te vinden.A geen duidelijke borstkas (borst- C wit op onderste helft kop E rechte rug

kas is typisch hondenkenmerk) (niet gehele kop) F zwarte staartpuntB zadelvlek op schouders D lange poten G relatief kleine oren

bron: michiel van de weideHoe herken je een wolf t.o.v. een hond?

G

EC B

A

D F

8 De wolf Vrienden 9

• Aannemersbedrijf Gerwers Tilligte BV, Tilligte

• Aannemingsmaatschappij Hegeman B.V., Nijverdal

• AB Oost, Hengelo OV• Akzo Nobel Industrial Chemicals BV,

Hengelo OV• Arcadis Nederland BV, Apeldoorn• Bons & Evers Holding B.V., Borne• Ben & Jerry's Hellendoorn, Hellendoorn• Boskalis Nederland, Rotterdam• BPD Ontwikkeling BV Regio Noord-Oost

& Midden, Amersfoort• Bouwbedrijf Salbam B.V., Vilsteren• Bouwbedrijf Scholte op Reimer, Vasse• Countus Accountants + adviseurs, Zwolle• De Friesland Zorgverzekeraar, Leeuwarden• De Ridderschap van Overijssel, Velp GL• DuretTrip Notarissen, Zwolle• Eshuis Accountants en Adviseurs , Almelo• Gasunie, Vilsteren• Gemeente Dinkelland, Denekamp• Gemeente Oldenzaal, Oldenzaal• Grolsche Bierbrouwerij Nederland B.V.,

Enschede• Grondverzet Vilsteren, Dalfsen• Sweco Nederland B.V., Zwolle• Ingenieursbureau Eelerwoude, Goor• Installatiebedrijf Tijhaar Vilsteren B.V.,

Vilsteren

• Koninklijke Ten Cate B.V., Almelo• Landgoed De Wilmersberg, De Lutte• Landschapsadvies en onderhoudsbedrijf

Welhuis, Rossum OV• Lenferink Schilders - Afbouw en

Vastgoedonderhoud, Lemelerveld• NV Rova Holding, Zwolle• Oude Egberink & partners B.V., Enschede• Roelofs Beheer B.V., Den Ham OV• Sensata Technologies Holland B.V., Almelo• Sonodruk, Heino• Stichting Military Boekelo, Enschede• Tauw B.V. zilveren vriend!, Deventer• Twence B.V., Hengelo OV• Vitens zilveren vriend!, Zwolle• Wadinko N.V., Zwolle• WandelWol V.O.F., Nieuwleusen

de vrienden van landschap overijssel

zilveren vrienden:

Bedankt!

Samen in beweging voor mens en leefomgevingWater is van levensbelang. Vitens wint en zuivert grond-water en levert drinkwater. Betrouwbaar, betaalbaar en 24/7 beschikbaar. Dat is onze kerntaak, de basis waar we bij Vitens dagelijks voor gaan. Maar de wereld om ons heen verandert snel. Wij moeten meebewegen met die ontwikkeling en dat raakt ons allemaal. Om kraanwater van topkwaliteit te leveren, doen we er alles aan om onze grondwaterbronnen schoon te houden. Daar-voor moet de grond en alles erboven ook schoon zijn.

We maken ons hard voor een schone leefomgeving en een verantwoord gebruik van de bodem en haar omgeving. Dat doen we samen met Landschap Overijssel, maar ook met andere natuurorganisaties, onze klanten, waterschappen, landbouworganisaties, bedrijven, overheden en andere drinkwaterbedrijven. Alleen samen kunnen we ervoor zorgen dat iedereen – nu en in de toekomst – kan genieten van een schone leefomgeving en daarmee van kraanwater van de hoogste kwaliteit.

In de afgelopen periode ontvingen wij weer vele mooie giften van personen en bedrijven. Zo ontvingen wij van Inner Wheel uit Vriezenveen € 1.500,- voor de vervanging van de ruiven in de schaapskooi. Het project Baanbrekend Landschap Wierden ontving een bijdrage van € 3.750,- van Klaas van der Meulen van Verbelco BV, in het kader van zijn SROI-verplichting. Klaas draagt het project een warm hart toe omdat het natuur en landschap versterkt en tegelijk werkzoekenden helpt. Ook ontvingen wij recent twee nalatenschappen. Wij waarderen het zeer dat de nalaters in hun testament aan stichting Landschap Overijssel hebben gedacht. Wij zijn álle gevers zeer erkentelijk.

Weten wat jouw organisatie kan betekenen voor het landschap? Kijk op www.landschapoverijssel.nl/groen-ondernemen

Met gemak de mooiste natuurfoto’s! www.landschapoverijssel.nl/fotohutC i

8 I

D

?i C

8 I

D

?i C

Gerben Korten

wij worden gesteund door:

Met gemak de mooiste natuurfoto’s! www.landschapoverijssel.nl/fotohutC i

8 I

D

?i C

8 I

D

?i CWil je meer informatie over de wolf? Kijk dan op www.wolfinnederland.nl

Waar komen we elkaar tegenEen wolf legt in een etmaal gerust 70 kilometer af. In Nederland kom je dan heel wat huizen, wegen én weitjes met schapen tegen. We kunnen onze invloed hebben op het voorkomen van escalaties tussen de mens en de wolf. Een wolf komt graag makkelijk en risicoloos aan zijn eten, net als elk ander dier trouwens. Een onvoldoende beschermde kudde schapen is dan ook onweerstaanbaar. Een simpele gaas-afrastering of soms zelfs enkele dunne draadjes, volstaan niet. Daar kruipt hij onderdoor of springt hij overheen. Net zoals loslopende honden of vossen ook kunnen doen. En kan je straks als mens nog wel onbezorgd door de natuur wandelen? De wolf is een schuw dier dat de mens uit de weg zal gaan. Vroeger vielen hondsdolle wolven wel eens mensen aan, maar rabiës komt in West-Europa

niet meer voor. Wie een wolf ontmoet, kan dus onbezorgd genieten van de aanblik van dit prachtige dier. De kans is trouwens minimaal om een wolf te spotten.

Door de ogen van de wolfEen groep wolven, ook wel een pak genoemd, is bijna altijd een familie. Een wolwassen vrouwtje en mannetje met jongen van dit jaar en afgelopen jaar. Hoe noordelijker de wolven leven, hoe groter de groepen. Dit is nodig om de grote prooien, zoals eland en mus-kusos, de baas te kunnen zijn. Na twee jaar verlaten de jongen hun familie, omdat ze dan ook geslachts-rijp worden. Ze gaan op zoek naar een nieuw leefgebied waar ze grote afstan-den voor afleggen. Een wolf kan tussen de vier en zes welpen werpen. Het territorium van een wolvenfamilie is rond de 250 vierkante kilometer

groot. Hoe groot het daadwerkelijk is, hangt af van de dichtheid aan prooien. Hoe minder prooidichtheid, hoe groter het gebied is dat ze nodig hebben om aan voldoende voedsel te komen. De grens van het territorium wordt zorg-vuldig gemarkeerd met keutels om ongewenste ‘buren’ weg te houden.

Tijdens de jacht draven wolven voor-namelijk in rechte lijnen, bijvoorbeeld op wegen, met hun neus in de lucht. Zo kunnen ze grote afstanden afleggen en ondertussen prooidieren op grote afstand ruiken.

Hoed u voor de hondDe 1250 schapen van schaapherder André Kühn worden al bewaakt door honden. Hij heeft twee Pyrenese berghonden en een Akbash. De schapen van Kühn grazen op het Wierdense Veld en de heide bij Twilhaar (bij Nijver-dal) en zijn heel waardevol voor het landschapsonderhoud.Helemaal gerust is hij dus niet op hun veiligheid, ondanks de aanwezigheid van een 90 centimeter hoog net, stroomdraden en de grote kuddewaakhon-den. ‘We zijn voorbereid, zekerheid heb je nooit. Maar gelukkig zijn wolven net inbrekers: ze nemen liever geen risico. Daar spelen we op in. Hier moe-ten ze het gaas over, krijgen een klap stroom en dan wachten de honden ze op, wij denken dat dat echt wel afschrikt’.Schaapherder Kühn benadrukt dat het succes van waakhonden ook afhangt van het begrip van het publiek. ‘Bezoekers moeten er ook mee leren omgaan. Ook al staan deze honden te kwispelen, aaien is geen goed idee. Ze zouden kunnen bijten, of het wor-den knuffelberen door al het aanhalen en dan kunnen ze hun werk niet meer doen. Respecteer daarom alsjeblieft de waarschuwingsborden’.De pilot met waakhonden bij de kudde van Kühn wordt uitgevoerd door ARK Natuurontwikkeling en Van Bommel Faunawerk en van harte ondersteund door Landschap Overijssel. ‘André werkte al met deze honden, wij helpen hem nu als hij ergens tegenaan loopt’, legt Frans van Bommel uit.

Veilig achter het flexnet

Als schaapherder heb je nou een-maal niet altijd zicht op je dieren. Toch laat Anita Wichers haar 180 schapen af en toe wel een nachtje op de Lemelerberg, veilig achter flexnetten waar stroom op staat. ‘De kudde moet soms een paar dagen op dezelfde plek drukbe-grazing uitvoeren.’ Schapen onbe-heerd achter een paar draadjes zetten is volgens haar geen slim idee. ‘Je laat je deur thuis ook niet open staan voor inbrekers. Je zal het de wolf echt wel moeilijk moe-ten maken.’De flexnetten zijn nu 90 centimeter hoog, maar worden nog opge-hoogd tot 120 centimeter. Ze zijn makkelijk te verplaatsen en Anita is optimistisch. ‘Ik ben een echt natuurmens en vind een wolf een prachtig dier. Maar ik houd ook van mijn schapen. Dan zal je maatrege-len moeten nemen’.