nr. 7 2013het magazine voor Elektrocracks

slim gezien: smart grids

beroep: technicus inbraakbeveiligingssystemen

elektro challenge: editie 2014

de coolste gip van 2013

een initiatief van

nr. 7 2013

INH

OU

D

2

4

11

7dE school

kOsh Scheppers-straat

smart grids

De toekomstis slim

10wordskills

Leipzig 2013Topprestaties

hEt bEroEp

Technicus inbraakbeveiligings- systemen

ColofonHeT magazine Watt’s Up wiL

jOngeren warm maken vOOr

eLekTrOTeCHniSCHe OpLeiDingen

en berOepen.

vormelek vzwmarlylaan 15/8 bus 21120 brusselTel. 02 476 16 76Fax 02 476 17 76www.wattsup.beinfo@wattsup.be

watt’s Up is een campagne die vormelek voert op initiatief van zijn sociale partners, zijnde de werknemersorganisaties aCv-CSC meTea, abvv-metaal en mwb-FgTb en de werkgeversorganisaties FeDeLeC, Fee, Lvmeb en neLeCTra. De campagne heeft tot doel de instroom van arbeiders in de elektrotechnische sector te verhogen en richt zich behalve naar jongeren en hun ouders, ook naar werkgevers, scholen en opleidingscentra.

verantwoordelijk uitgever: Hilde De wandelerConcept en realisatie: Link inc (www.linkinc.be)redactie: Link incLay-out: zeppo (www.zeppo.be)Fotografie: jean-pierre ruelle, Christophe Toffolo, joke van mieghem

heb je zelf een interessant project? laat het ons weten via

info@wattsup.be ofwww.facebook.com/wattsup.nl

3

iNhoUd

20

23 24

18Expo

Onder stroom

NEws

15 17elektroshock

FacEbook

De coolste gip van 2013

ENErgiEzUiNig op school

kill the watt

elektroChallengeeditie 2014

4

doen op bezoek bij

kikkers & salamanders.

verslag van een uniek

gip-project…

Weg van de schoolbanken, weg uit de ateliers. geen ohm, geen Watt, geen volt vandaag. We zijn op bezoek in de hellekens, een klein natuur- en wandelgebied aan de rand van herentals. sander verboven en christof van den brande, uit het 6de jaar elektrische installatietechnieken van het kosh scheppersstraat, staan ons al op te wachten. Wat lopen we hier in godsnaam te doen tussen de kikkers en salamanders? Waren we niet beter thuisgebleven?

voor groen

5

dE school

sterk Werknee, ons bezoek heeft een héél goede reden: Sander en Christof hebben hier een echt huzarenstukje tot een goed einde gebracht. Door de installatie van een pomp op zon-ne-energie wordt er water gepompt in een zijloop van de kleine nete. zo ontstaat de ideale leefomgeving voor kikkers en salamanders om zich voort te planten. Ook in lange droge periodes. resultaat: een gip die nog jarenlang zijn nut zal bewijzen, een superenthousiaste leerkracht en directie, een tevreden stadsbestuur, en… eeuwige dank vanwege de Herentalse kikker- en salamander-gemeenschap. Sterk werk!

problemio!Sander en Christof moesten op zoek naar een oplossing voor een probleem dat al tien jaar bestond. Om het droogvallen van de water-loop te voorkomen en water uit de kleine nete over te pompen in het grachtenstelsel (een soort wacht-bekken) van De Hellekens plaatste het stadsbestuur ooit een pomp en een windturbine. maar – proble-mio! – dat systeem heeft nooit goed gewerkt.

terug naar af …De eerste opdracht van Sander en Christof was dus om na te gaan waar de kink in de spreekwoordelijke kabel zat. wat bleek? De bestaande installatie kon gewoon niet goed werken omdat het vermogen van de windturbine veel te laag was. in een vallei, met een turbine op een paal van nauwelijks 4 meter hoog, is de windsnelheid gewoon niet groot genoeg om de batterij op te laden. Terug naar af dus en …

… op naar de zonDe pomp laten aansturen door een zonnepaneel bleek een veel betere oplossing. maar dat is natuurlijk vlugger bedacht dan gedaan … Onder de enthousiaste leiding van leerkracht willy Olyslaegers gingen Sander en Christof aan de slag.eerst het denkwerk. wat hebben we nodig? Uit welke elementen bestaat de installatie? waar vinden we het materiaal?volgende stap: een dossier met een budgetvoorstel indienen bij het stadsbestuur. na wat wikken en we-gen werd het budget goedgekeurd.

aan de slagTijd om de handen uit de mouwen te steken. materiaal bestellen, wachten, wachten, wachten … zoals in het echte leven loopt er wel eens iets mis bij een levering. Het heeft dan ook lang geduurd voor alle (juiste!) bestellingen ter plaatse waren. San-der: ‘gelukkig konden we rekenen op de hulp van de stadsdiensten. zij hielpen ons aan een hoogwerker en een stelling. gelukkig maar. je zit daar in the middle of nowhere en dat maakt het allemaal niet makkelijker.’

hoe Werkt het?Christof en Sander vertellen: ‘een opgeladen accu kan de pomp onge-veer 8 uur laten werken. in de accu zit een schakelaar. wanneer de accu volledig geladen is, schiet de pomp in werking. als de spanning te laag is, schakelt de pomp uit en laadt het zonnepaneel de accu bij. Het hangt natuurlijk af van het weer hoe snel dat gaat.Omdat er een overloop voorzien is in het wachtbekken, kan er niet overpompt worden.we hebben ook een vlottersysteem voorzien in de put, zodat de pomp niet droog kan draaien, als bijvoor-beeld de waterbuis verstopt zou raken.’

doen voor groen

De maquette van de installatie. De GIP in miniatuur ...

6

zonnepaneel bleusolar spm280-24

piekvermogen: 280 wp

Uitgangsspanning: 24 v

maximale uitgangsstroom: 7,63 a

bluesolar charger

accuspanning: 12 v / 24 v (autodetect)

Stroomvermogen: 20 a

absorbtiespanning: 14,4 v / 28,8 v

Floatspanning: 13,7 v / 27,4 v

rule 1500 dompelpomp

voltage: 24 v

Opvoerhoogte: 3 m

zekering: 5 a

Debiet: 95 liter/minuut

victron gel accu

voltage: 12 v

Capaciteit: 80-90 ah

kabel h07rn8-f flextreme aqua

kunstrubber

Soepel

bestand tegen water, uv, olie

budget: 3000 euro

(ter beschikking gesteld door stadsbestuur en milieuraad van Herentals)

inhuldiging

Op 27 juni werd de installatie

officieel ingehuldigd in

aanwezigheid van het

Herentalse stadsbestuur. een

mooie kroon op het werk …

Het hard labeur van Christof

en Sander is niet onopgemerkt

voorbijgegaan in Herentals.

technische fiche

7

smart grids

van oudsher is onze elektriciteits-voorziening een vorm van eenrich-tingsverkeer tussen de elektrici-teitscentrale en de verbruikers. Dat model is vandaag compleet ach-terhaald. want we verbruiken niet alleen alsmaar meer elektriciteit, we produceren zelf ook steeds meer stroom. Denk maar aan het succes van zonnepanelen en windmolens. Het komt er dus op aan om onze tradi-tionele vormen van energieproductie (gas- en steenkoolcentrales, kern-centrales, waterkrachtcentrales, …) te combineren met de nieuwe technologieën voor hernieuwbare energie. en dat is precies wat smart grids zullen moeten doen. inder-daad: zullen. want deze innovatieve stroomnetten zijn nog volop in ontwikkeling.

tWeerichtingsverkeersmart grids maken optimaal gebruik van nieuwe technologieën. Op die manier vergemakkelijken ze het gebruik van hernieuwbare energie en het tweerichtingsverkeer dat daarbij hoort. want als de zon heel hard schijnt en je hebt op dat mo-ment geen stroom nodig, dan moet de opgewekte elektriciteit ergens anders naartoe, toch?

pieken en dalenDankzij smart grids kunnen we in de toekomst zelf onze vraag naar elektriciteit sturen (dit noemt men actieve vraagsturing, zie verder) en eventuele energieoverschotten opslaan. Het voordeel daarvan? Het is een manier om te kunnen omgaan met de vele pieken en dalen die ty-pisch zijn voor hernieuwbare ener-gie. Op dagen dat het bijvoorbeeld heel hard waait, kan het zijn dat de windmolens te veel elektriciteit op-wekken. welnu, dankzij smart grids zouden we die stroompiek tijdelijk

kunnen opslaan om te gebruiken op dagen met heel weinig wind of zon. vergelijk het met een accu of oplaadbare batterij.

elektrische auto’smaar hoe ziet zo’n smart grid eruit? eigenlijk is het een combinatie van allerlei technieken, zoals sensoren, complexe software, slimme meters en batterijen, maar bijvoorbeeld ook laadpalen voor elektrische voertui-gen. Dat lees je goed: elektrische auto’s en fietsen spelen een belang-rijke rol in een smart grid. ze be-schikken namelijk over batterijen die heel goed van pas komen om een teveel aan elektriciteit op te slaan (zoals hierboven beschreven). er zijn zelfs al projecten waarbij elektrische auto’s niet alleen energie verbruiken, maar ook stroom teruggeven aan het net. met andere woorden: elek-trische voertuigen zouden weleens een belangrijke rol kunnen gaan spelen in onze stroomvoorziening.

het stroomnet van de toekomst is !

door de steile opmars van hernieuwbare energie staat ons klassieke stroomnet de laatste jaren steeds meer onder druk. het succes van onder andere zonnepanelen en windmolens maakt dat we niet alleen elektriciteit verbruiken, maar ook toevoegen op het elektriciteitsnet. om die stroompieken en –dalen op te vangen hebben we slimme energienetwerken nodig: smart grids. maar wat komt daar eigenlijk allemaal bij kijken?

slim

8

smart grids

actieve vraagsturingeen onevenwicht tussen de vraag naar en het aanbod van elektriciteit kan ernstige gevolgen hebben voor gezinnen en bedrijven. vandaag lossen we dat onder meer op door indien nodig elektriciteit aan te kopen in de buurlanden of oude (vaak energieverslindende) elektriciteitscentrales terug in gebruik te nemen. Dankzij hun ‘actieve vraagstu-ring’ zouden smart grids weleens een ware revolutie kun-nen veroorzaken. zo zou je als verbruiker kunnen wach-ten met elektriciteit te verbruiken tot op het moment dat er weer een voldoende groot aanbod is. in ruil zou je dan genieten van een lager elektriciteitstarief.

intensief onderzoekje merkt dat smart grids bijzonder complexe systemen zijn, een samengaan van energieproductie, iCT en diverse betrokken partijen. Denk maar aan de producenten van huishoudapparaten, die er bijvoorbeeld voor moeten zorgen dat hun toestellen kunnen communiceren met het slimme stroomnetwerk van de toekomst. smart grids zijn dan ook nog niet voor morgen, maar ondertussen zijn er wel diverse instellingen heel intensief bezig met onder-zoek. in belgië, maar ook in de rest van de wereld.

Een: je hoeft geen meterstanden meer door te geven. in een smart grid kunnen netbeheerders vanop afstand precies zien hoeveel elektriciteit je verbruikt.

en nu even praktisch!een ding is dus wel zeker: smart grids komen eraan! een drietal praktische gevolgen mag je sowieso verwachten.

Twee: fouten en storingen in een smart grid worden veel sneller opgespoord én hersteld.

En drie: zoals gezegd zal het netwerk dankzij actieve vraagsturing ook steeds meer een beroep doen op jouw flexibiliteit. Stel bijvoorbeeld dat je later de trotste eigenaar bent van een elektrische auto. als je die dan aan het netwerk koppelt om op te laden, zal je kunnen laten weten of je wilt dat je auto onmiddellijk opgeladen wordt, of pakweg tegen de volgende ochtend. kies je voor de laatste optie, dan bepaalt het slimme netwerk zelf wanneer het beste moment is om jouw auto op te laden. Flexibiliteit troef!

www.smartgridsflanders.be

bre

INbr

ek

er

s

9

Smart grids bieden duidelijk heel wat moge-

lijkheden. maar hoe komt het dat ze pas de laatste jaren zoveel aandacht krijgen?

elektrische auto’s zijn niet alleen

interessante vervoers-middelen, ze kunnen ook een belangrijke rol spelen voor smart grids. Waarom?

veel landen, waaronder belgië,

promoten smart grids als manier om onze energie-afhankelijkheid te verlagen en de op-warming van de aarde tegen te gaan. hoezo?

Het belang van smart grids hangt nauw samen met de opmars van hernieuwbare energie (zoals zonnepanelen en windmolens). en dat is nu eenmaal een vrij recent fenomeen.

voor een antwoord op deze vraag komen we opnieuw terecht bij hernieuwbare energiebronnen, die aan de basis liggen van de ontwikkeling van smart grids. Hoe meer we gebruikmaken van dergelijke onuitputbare bronnen, hoe minder we afhangen van eindige, fossiele bronnen zoals aardgas en stookolie. Daardoor verlagen we de CO

2-uitstoot, wat

cruciaal is om de opwarming van de aarde aan te pakken.

smart grids moeten een oplossing bieden voor de pieken en dalen in de stroomproductie, die het gevolg zijn van hernieuwbare energie (veel/weinig wind, veel/weinig zon, …). als er een energiepiek is, kunnen elektrische auto’s met hun batterijen die energie opslaan. Deze energie kan uiteraard gebruikt worden om mee te rijden. maar onderzoekers zijn er ondertussen ook al in geslaagd om elektriciteit terug van de autobatterij naar het net te leiden. als de elektrische auto ooit doorbreekt, creëren we dus tegelijk een omvangrijke opslagcapaciteit voor overtollige stroomproductie.

10

worldskills

met de paplepel …‘al in het 6de jaar van de lagere school wist dat ik dat ik ooit elektri-cien zou worden! ik deed niets liever dan elektrische toestellen uit elkaar halen. Tijdens een knutselkamp heb ik ontdekt dat ik vooral geboeid was door elektrische toepassingen.’

Sébastien is nu 20, hij werkt nog altijd graag met zijn handen en volgt nu een opleiding aan het CeFa van Court-Saint-etienne (te vergelijken met de Syntra Leertijd in vlaande-ren). Daar heb je 2 dagen les, en de rest van de week breng je door op de werkvloer.

‘Die opleiding heeft mijn leven veranderd. De lessen zijn heel praktisch en je leert er je toekomstige beroep meteen op de werkvloer.’

competitie op hoog niveauSébastien heeft eerst deelgenomen aan verschillende selectieproeven vooraleer hij uitgekozen werd om belgië te vertegenwoordigen op worldSkills. en toen kwam het mo-ment van de waarheid.Drie dagen lang, en onder het streng toeziende oog van journalisten, bezoekers en televisiecamera’s, heeft Sébastien meegewerkt aan de bouw van een smart home, waarin de nieuwste domoticatoepassingen verwerkt moesten worden.Toen er iets foutging met de knX-programmatie, nam de stress toe en was hij even het noorden kwijt. gelukkig heeft hij zich snel herpakt en, met de hulp van de ploeg tech-nische experts, heeft hij een stevige tweede adem gevonden. zo is hij erin geslaagd om zijn opdracht tot een goed einde te brengen … een kwartier voor het eindsignaal.

topprestatiewanneer de uitslag bekendgemaakt werd, steeg de spanning natuurlijk ten top. Sébastien eindigde op een 13de plaats en behaalde een me-daille voor uitmuntendheid – op dit wereldniveau een prestatie om heel trots op te zijn. is hij zelf tevreden met de uitslag? ‘mijn deelname was een geschenk waar ik mijn hele leven van zal kunnen profiteren. zeker door de talloze opleidingen die ik heb kun-nen volgen tijdens de voorbereiding, bijvoorbeeld op het vlak van domo-tica.’wat brengt de toekomst? ‘zodra ik mijn diploma op zak heb, wil ik het bedrijf van mijn baas overnemen, want die gaat op pensioen.’

Volgende internationale afspraak voor de studenten elektrotechniek: EuroSkills in Lille in 2014. Zin om deel te nemen?

Worldskills leipzig (duitsland), begin juli 2013. ongeveer 1000 jongeren uit 48 landen zijn samengekomen om hun technische talenten met elkaar te meten. Worldskills is de internationale editie van euroskills, dat in oktober 2012 in ons land, in spa-francorchamps, plaatsvond. Wij vroegen sébastien de maere, de belgische vertegenwoordiger in de competitie elektrische installaties, naar zijn ervaringen.

TOppreSTaTie Op TOpniveaU

leipzig 2013

www.skillsbelgium.be

hEt bEroEp

11

slimmer dan de crimicloWns

tEchNicUs iNbraakbEvEiligiNgs- systEmEN

Winants bvba

12

tEchNicUs iNbraakbEvEiligiNgssystEmEN

renaud hannon is een bescheiden, vrolijke en zelfzekere jongeman. of ook wel, een ‘toffe ket ... dat is niet toevallig, want een goede indruk maken en blijk geven van discretie zijn de belangrijkste eigenschappen van een technicus inbraakbeveiligingssystemen. even kennismaken met een beroep op het raakvlak van elektriciteit en informatica.

Wat doet een technicus inbraakbeveiliging allemaal?Het vak bestaat uit twee delen: eerst ontwerpen, dan installeren. Het is niet steeds dezelfde persoon die beide voor zijn rekening neemt. Degene die de ontwikkeling van het systeem doet, gaat ter plaatse bij de klant en bekijkt daar de noden. vervolgens bepaalt hij welk systeem vereist is. Hij doet dat op basis van het gebouw dat beveiligd moet worden. Hij geeft meer uitleg aan de klant, stelt de ver-schillende mogelijkheden voor en bekijkt waar de kabels gelegd kunnen worden. vervolgens maakt hij een uitvoerig bestek, met foto’s van de voorziene toestellen.’

en Wat is de rol van de installateur?‘De installateur verschijnt wanneer de klant de offerte goedgekeurd heeft. eerst controleert hij het huis op kleine veranderingen die gevolgen kunnen hebben voor de instal-latie. zo kan een plant of meubel het bereik van een detec-tor verkleinen. Op basis van een nauwkeurige werktekening van de installatie pakt hij vervolgens de praktische kant aan. Hij trekt kabels in keukenkasten, plinten of kabelgo-ten. Hij last de draden, maakt de toestellen vast en plaatst de centrale en de sirenes. Hij zorgt er ook voor dat elk toestel hermetisch afgesloten is door de gaten of spleten te vullen met silicone.en dat is nog niet alles, want daarna moet hij de centrale via een afzonderlijk circuit ook nog aansluiten op de verdeelkast, het bestaande telefoonnet en de detectoren. pas dan neemt hij zijn laptop om alles te programmeren. Tot slot worden er testen uitgevoerd om te controleren of alles behoorlijk werkt!’

Waarom Wordt dat Werk vaak door tWee verschillende personen gedaan?‘Omdat de belgische wetgeving een verschillende oplei-ding voorschrijft. Technici inbraakbeveiliging moeten be-schikken over de nodige certificaten. Dat geldt zeker voor winants. Onze baas zegt het voortdurend: een elektricien mag geen kabels voor alarmsystemen trekken als hij niet gecertificeerd is. De opleidingen omvatten drie luiken: het eerste is bedoeld voor de bedrijfsleider, het tweede voor de ontwerper en het derde voor de installateur. voor zijn certificatie moet een installateur 45 uur les volgen en om de vijf jaar twee dagen bijscholing krijgen.’

hEt bEroEp

13

tEchNicUs iNbraakbEvEiligiNgssystEmEN

heb jij bijkomende opleidingen gevolgd?‘bij de installatie van inbraakbeveiligingssystemen valt informatica niet meer weg te denken. als werk-nemer heb ik twee specifieke opleidingen gekregen. en vervolgens kreeg ik een scholing bij de diverse constructeurs om hun producten op-en-top te leren kennen.’

hoe zie jij het vak evolueren?‘vandaag betekent beveiliging veel meer dan louter alarmsystemen. Camera’s en gegevensoverdracht via gprS-netwerken of gsm maken daar eveneens deel van uit. we moeten geregeld ook programmeren, zoals toegangscodes… kennis van informatica is dus noodzakelijk.een technicus inbraakbeveiliging is multi-inzetbaar. vergeet niet dat dit beroep alles te maken heeft met veiligheid, zoals toegangscontrole, branddetectie, camerabewaking en de mogelijkheid om beelden te bekijken via smartphone. we evolueren steeds meer naar videobewaking – standaarddetectie is gedoemd om te verdwijnen. we maken vaak gebruik van detec-toren die de interferentie beperken, die bijvoorbeeld geen signaal geven wanneer de kat van de buren voorbijloopt. verder ontwikkelt de beeldverwerking zich razendsnel, we zitten nu in het tijdperk van de ip-camera’s.’met een goede technicus inbraakbeveiligingssys-temen maken de Crimiclowns dus geen schijn van kans.

Wat is er zo prettig aan dit vak?‘elke dag is anders en we leggen heel veel contac-ten. een installatie neemt 2 à 3 dagen in beslag, we veranderen bijgevolg vaak van werkplek. Het is dus allesbehalve eentonig werk, want geen enkele instal-latie is gelijk. een flinke dosis gezond verstand is een basisvereiste. en we moeten ook veel overleggen.’

kun je ons nog een leuke anekdote vertellen?‘zelfs meer dan één! ik herinner me het verhaal van klanten met een buitenverblijf hier in de streek. De eigenaars verblijven er tijdens de weekends en de vakanties, maar het gebeurt ook wel dat de woning wekenlang leegstaat. Op een dag belden ze me met de mededeling dat het alarm elke nacht afging. na controle van het systeem ter plaatse vond ik niets ongewoons. en toch raakte het probleem niet op-gelost. ik aarzelde geen moment en besloot om de nacht door te brengen in het vakantiehuis. ik ging op de bank zitten en verroerde geen vin, want ik wilde niet dat het alarm afging. en ik wachtte … een poosje later kwam er een vleermuis tevoorschijn: door voor de detectoren te vliegen, zette ze het systeem in werking! bleek dat het beestje een nest gemaakt had achter een kast.’

heb je tot slot nog een tip voor jongeren die zich aangetrokken voelen tot dit beroep?“ze moeten een grote werklust hebben en de dingen met zorg doen. kwaliteitsvol werk is essentieel. ver-geet immers niet dat men zowel de technicus als zijn baas wettelijk aansprakelijk kan stellen, als er iets fout gaat! Om die reden werken de technici bij winants om beurten aan de installatie en het onderhoud van de inbraakbeveiligingssystemen. zo vermijden we routine en voorkomen we dat bepaalde handelingen zonder nadenken worden uitgevoerd.”

benieuwd naar nog meer beroepen? surf naar www.wattsup.be en bekijk de beroepenfilmpjes!

14

tEchNicUs iNbraakbEvEiligiNgssystEmEN

Ø Een goed voorkomen: dat is essentieel in de veiligheidssector. Bij het eerste contact

moet men meteen vertrouwen inboezemen. Slordigheid is niet aan de orde!

Ø Zin voor analyse en synthese: je moet goed nadenken, want alle installaties zijn

verschillend. Je moet de juiste beslissing nemen op het goede moment.

Ø Flexibiliteit: mogelijk moet je ook wachtdiensten verzekeren waarin je de

klok rond beschikbaar bent om de klanten telefonisch of ter plaatse bij te staan in geval van problemen of storingen.

Ø Discretie: de klant deelt jou heel wat vertrouwelijke informatie mee,

zaken die je uiteraard voor jezelf moet houden.

Ø Zorgvuldig: je werkt heel netjes, loopt op kousenvoeten en pakt de zaken

met fluwelen handschoenen aan. En de stofzuiger is jouw beste vriend en bondgenoot!

zijn belangrijkste eigenschappen?

Daarnaast moet je ook over de

nodige certificaten beschikken

en aan een aantal voorwaarden

voldoen zoals:

Ø burger zijn van de eU

Ø minimum 18 jaar zijn

Ø geen veroordeling hebben van

langer dan 6 maanden

Ø De laatste 5 jaar niet voor de

politie gewerkt hebben

ENErgiEzUiNig op school

15

gebruik spaarlampen: 75 tot 80 % energiebesparingeen spaarlamp verbruikt 4 keer minder energie. in de klassieke lampen wordt 95 % van de energie omgezet in warmte en slechts 50 % in licht. in de refter van de school zijn alle oude spots van 60 w vervangen door leds. en het eten is nog altijd even lekker …

gebruik tl-lampen van de nieuWste generatieDe nieuwste generatie TL-lampen is veel dunner maar heeft toch een veel hoger rendement. vergeet wel niet om de oude lampen naar het containerpark te brengen, want zij kunnen gerecycleerd worden.

denk goed na over de plaatsing en bekabeling van de verlichtinsgtoestellen

ideaal is bijvoorbeeld dat de verlichting naast de vensters apart aan- en uitgedaan kan worden in functie van het natuurlijk licht van buiten.in sommige lokalen hebben de leerlingen bijvoorbeeld ook één op de twee lampen gewoon weggenomen. eén TL-lamp minder betekent al een besparing van 10 tot 15 euro per jaar.

plaats beWegingsmelders en tijdsschakelaarszo verlicht je bepaalde lokalen alleen als ze ook effectief gebruikt worden. De leerlingen hebben de bewegingsmelders ook beter afgesteld zodat ze minder snel inschakelen.

gebruik meervoudige stekkerdozen met schakelaarsComputers, fotokopieermachines, printers, beeldschermen … zelfs uitgeschakeld verbruiken ze nog energie. Door stekkerdozen te gebruiken met een schakelaar kun je verschillende toestellen in één beweging uitschakelen. geen verborgen energievreters meer.

k llals je door de gangen van het institut des arts

et métiers pierrard in virton loopt, wordt je aandacht meteen getrokken door slogans en

spreuken. die hebben allemaal één ding gemeen: elke slogan staat in het teken van de strijd tegen

energieverspilling. Wat is hier aan de hand?

5 lichtende voorbeelden om minder elektriciteit te verbruiken

EnErgiEvrEtErs? BUitEn!

Op BEzOEk in virtOn

Technisch adviseur jérôme plain-champ leidt ons rond en vertelt meer over ‘kill the watt’. Tijdens dit project hebben de 170 leerlingen uit de elektrotechnische richtingen de jacht geopend op alle vormen van energieverspilling in de school.volg de gids!

ithe Watt

1616

De leerlingen van het 3de TSO en 4de bSO gingen op besparingsexpeditie in de klassen. De verlichtingsinstal-latie optimaliseren, de reflectoren in de armatuur poetsen en de werkta-fels anders opstellen: zulke ingrepen kunnen al een heel verschil maken. in verschillende lokalen hebben ze de TL-armaturen bijvoorbeeld in een rechthoek opgehangen, dan heb je er veel minder nodig voor hetzelfde effect. Slim bekeken…

joël (6de bSO) heeft de program-matie van de drankautomaten onder handen genomen.waarom moet een drankautomaat ingeschakeld blijven, als er niemand op school is? Dat verbruik kost onge-veer 250 euro per jaar. Daarom heeft joël een tijdsschakelaar geplaatst zodat het apparaat nu uitgeschakeld wordt tussen 20.00 en 7.00 uur.

Ook Sébastien uit het 7de is trots om zijn bijdrage aan het project te tonen. Ook al kunnen we het resultaat alleen in de toiletten zien ;-)Hij heeft zelf de software geschreven om het energie- en waterverbuik in de toiletten veel economischer te regelen en te programmeren.

Kijk ook op

www.facebook.com/

wattsup.nlwww.pierrard.be/blog

missie volbracht!

wat heeft dit nu allemaal

opgebracht? Hou je vast.

De energiefactuur voor

de maand april is gedaald

met 900 euro, die van de

maand mei met 469 euro.

neem ook eens een kijkje op de blog van de school (goed voor nog meer besparingstips en ook goed voor je Frans!)

voor 8- tot 14-jarigen

Een knetterende speelkit

over elektriciteit

Alle info op:

Wat?een regenachtige middag? een zeldzaam moment met minder inspiratie? Leergierige meisjes en jongens in je vereniging? met elektroshock tover je je lokaal om in een echt elektrolabo waarin de leden van jouw club, vereniging of jeugdbeweging meer te weten komen over de wereld van de elektriciteit.

hoe doe je mee?ga naar www.elektroclub.be/elek-troshock en download de 6 fiches met de opdrachten en instructies. Op die fiches vind je een overzicht van alles wat je nodig hebt en van de verschillende stappen (met foto’s) in elk proefje.

geschenk voor de snelle inschrijversDe eerste 50 inschrijvers, ont-vangen een set draagbare luid-sprekers. ideaal voor tijdens het volgende kamp. De luidsprekers werken op zonne-energie en kunnen ook gebruikt worden om andere draagbare elektronische toestellen op te laden.

heeft je lokaal een (elektrische!) opfrisbeurt nodig? mister elektron komt persoonlijk langs.De kers op de taart. Door deel te nemen aan de elektroshock maak je kans op een bezoek van mister elektron. in 4 lokalen komt hij op bezoek om er verbeteringswerken te doen aan de elektrische instal-latie (zoals een betere verlichting en energiebesparende ingrepen; totaalbudget van 1500 euro per lokaal).Hoe deelnemen? verzin met alle leden van je groep/vereniging een originele slogan over elektriciteit.

17

actief in een jeugdbeWeging? leider van de scouts, chiro, klj, ksa of …?

BinnEnkorT BEschikBaar:

www.elektroclub.be/elektroshock

18

alle info over elektriciteit op

school en op de Werkvloer

voor iedereen die gebeten is door de microbe van de elektrotechniek

nieuWtjes, tips, foto's, Wedstrijden...

www.facebook.com/wattsup.nl de place2be

voor elektrofans

gip

bekijk het filmpje:

hoe bouW je een

coole gip in vijf stappen?

Op bezoek bij de winnaar van de facebook-wedstrijd ‘De coolste gip van 2013’

Het was een nek-aan-nekrace: onze eerste gip-wedstrijd op Face-book. Uiteindelijk zat de winnaar in het vTi-aalst, in het 6de jaar

elektriciteit-elektronica, Youri Declerck. zijn gip had furore gemaakt tijdens de opendeurdag van de school, daarom besliste de klas una-

niem om zijn gip te posten. Samen met zijn klasgenoten en leerkracht gino De beer is Youri dan stemmen beginnen ronselen. met succes dus:

hij is nu de gelukkige bezitter van een ipad mini.

probeer niet om het Warm Water uit te vinden

bezint eer ge begint

denk praktisch, vooral met je handen

al doende leert men

het Werk is nooit af, meneer

1 2 3 4 5

waar vind je een goed idee voor een gip? zoek inspiratie waar die voor het rapen ligt. ‘ik heb eerst rondge-keken op YouTube. Daar had ik leuke ideeën gevonden maar die waren niet goed genoeg voor mijn leerkracht. Toen heb ik deze LeD-we-reldbol voorgesteld. ik wilde het principe illustreren dat je een afbeelding krijgt door heel snel veel kleine frames na elkaar te tonen. De wereldbol is opgebouwd met 40 rgb-leds en een microcontroller, een piC 18F4685. als aandrijving wordt een driefasige asynchrone motor gebruikt.’

voor je aan de prak-tische uitvoering be-gint, moet je natuurlijk weten wat je nodig hebt. ‘ik ben begon-nen met het schema van de elektronica te tekenen. er is de microcontroller die 15 buffers aanstuurt, van daar ga ik driemaal naar de LeD’s, voor de drie kleuren: rood, groen, blauw.’

‘Het belangrijkste probleem was de praktische uitvoe-ring. eerst op zoek gaan naar een motor van minimaal 1200 toeren/minuut. bij een lager toerental krijg je niet het juiste effect. bij zo’n hoge snelheid moet heel de instal-latie ook veilig zijn. in een veilige montage van het geheel is ook veel tijd gekropen.’‘voor de grote cirkel heeft mijn vader me geholpen. Hij werkt in een bedrijf dat zich bezighoudt met tijd- en toegangscontrole. Die cirkel is eigenlijk het frame van een oude mechanische klok.’

niet alles werkt van de eerste keer. trial and error, proberen en blijven proberen is de boodschap. ‘in het begin daverde en trilde de cirkel te veel. Daarom heb ik aan de binnenkant van de cirkel gewichtjes aangebracht.’

Youri is een perfec-tionist. De software voor de projectie van de wereldkaart zit nog niet 100 procent goed. Dus hij blijft er nog verder aan sleutelen. Het werk is inderdaad nooit af. vakantie of geen vakantie …

19

Kijk ook op

www.facebook.com/

wattsup.nl

20

Op de tentoonstelling kan je zien hoe elektriciteit langzaam het alledaagse leven is binnengedron-gen: van 100 jaar oude schakelborden en bake-lieten stopcontacten via de oudste wasmachines en grammofoons tot de eerste computers en videogames. een telefooncentrale uit 1902 is best grappig, zeker als even verderop een iphone ligt… je vindt er fantastische foto’s en affiches. maar ook de gekste toestellen en voorwerpen. als je op deze tentoonstelling rondloopt, besef je pas hoeveel er de laatste 100 jaar veranderd is op het vlak van elektriciteit.

licht in de duisternisvroeger werden onze huizen verlicht door gaslam-pen. een gloeikousje werd witgloeiend in een hete gasvlam en gaf zo licht. elektrisch licht bestond al in 1913, maar op de wereldtentoonstelling wilde men de meest moderne lampen laten zien. De lam-pen met gloeidraad waren de grootste nieuwigheid. De gloeidraad bestond uit wolfraam (in het engels tungsten), een metaal met een heel hoog smeltpunt (3422°C) en dus heel geschikt voor deze toepas-sing. Dat die ‘getrokken’ draad echt tot de verbeel-ding sprak, blijkt ook uit de toenmalige adverten-ties. en dat de philips-lamp uit nederland kwam, zie je aan de klederdracht.

huishoudtoestellenLangzaam hebben elektrische huishoudtoestellen ons dagelijks leven ingepalmd. als je vandaag in een elektroshop rondloopt, kan je je wel niet meer inbeelden hoe al die toestellen er vroeger uitzagen.

veiligheidreeds bij de eerste elektrische toepassingen werd erop gewezen dat elektriciteit gevaarlijk kan zijn. Dat je een oververhit toestel bijvoorbeeld niet moet blussen met water!

thereminHet hoogtepunt van de tentoonstelling. met de theremin kan je namelijk zelf elektronische mu-ziek maken, alleen door je hand door de lucht te bewegen tussen twee antennes. De rechterhand beïnvloedt de toonhoogte en de linkerhand het geluidsvolume.

De theremin bestond al toen er nog geen sprake was van computers. in het kastje van de theremin zitten twee generatoren die elektrische trillingen opwekken. eén daarvan heeft een vaste frequentie. De andere generator is verbonden met de antenne op de bovenkant van het kastje en heeft een varia-bele frequentie. van deze laatste generator wordt de frequentie gewijzigd door de hand in het elek-tromagnetisch veld van de antenne te bewegen. wat je hoort is het frequentieverschil tussen deze twee generatoren.

Led zeppelin heeft het instrument ooit gebruikt tijdens live concerten. en in de begintune van de bekende reeks midsomer murders hoor je ook een theremin.

als je het eens zelf wil proberen, moet je zeker naar het miaT…

100 jaar onder stroom

Back To ThE fuTurE

in het gentse miat loopt nog tot eind september de tentoonstelling ‘onder stroom’. het tijdstip van deze expo is geen toeval. 100 jaar geleden – in 1913 dus – vond in gent een Wereldtentoonstelling plaats. het tijdperk van de stoommachines liep op zijn einde. de toekomst lag bij de onzichtbare en ongrijpbare wereld van de elektriciteit.

21

Expo

Leerlingen werken mee aan expo ‘Onder stroom’Op de expo vind je ook vier spelletjes die gemaakt zijn door het kTa-giTO groenkouter (Sint-amandsberg).

‘we hebben het houten kader in elkaar gestoken en geverfd, dan de bedrading gerealiseerd en de lampen geïnstalleerd. Hij is nu helemaal afgewerkt. Door de in-tensiteit van de drie lampen met de drie hoofdkleuren te verande-ren, krijg je in het midden steeds andere kleuren.’

faruk kara, 6de jaar elektrische installaties

Op de kleurenillusie kan je het prachtige kleurenpalet van licht ontdekken. in het midden bevinden zich drie tl-lampen, elk voorzien van een kleurenfilter met een dimmerschakelaar. Door elke lamp met een andere spanning in te stellen krijg je in het midden telkens een nieuwe kleurenmix.

in deze kijkdoos kan je een filmpje bekijken waarin oude en nieuwe modellen van elektrische apparaten naast elkaar gezet worden.

Terwijl de bezoeker dit

bibberspel tot een goed einde probeert te brengen, leest hij op de achterwand dat de oudste computer geboren is in 1946 en eniaC heette en dat de eerste personal computer in 1981 verscheen.

‘wij hebben de mDF-platen afge-tekend en gezaagd, de kasten in elkaar gestoken en geverfd en de plexi’s aangebracht. en natuurlijk de elektrische bedrading gerea-liseerd. elektriciteit studeren was voor mij een uitdaging. maar in dit soort projecten zie je dat het interessant is om meer dingen te kunnen. Daarom volg ik hier ook avondschool CnC en ben ik geïnteresseerd in mechanica.

in de toekomst zou ik graag aan hoogspanningscabines werken. wanneer er kortsluiting is op school, krijgen we van de leer-krachten altijd een uitgebreide uitleg over het probleem en de oplossing. Dat is interessant, maar een hoogspanningscabine moet nog veel interessanter zijn! Of misschien wil ik podiumtech-nieker worden, dat lijkt me ook wel wat. en domotica, daar wil ik ook nog alles over weten…’

dzhesur feim, 5de jaar elektrische installaties, werkte mee aan het bibberspel en de elektro.

voor deze elektro bedachten de leerlingen van het kTa-giTO groenkouter een aantal vragen rond de geschiedenis van elektriciteit. een leuk spelletje om je kennis te testen.

22

100 jaar oNdEr stroom

het belang van teamwerkLeerkracht ann van De meulebrouck en directeur benny vandevoorde vertellen waarom de school dit soort projec-ten zo belangrijk vindt.

benny: ‘Omdat we anders dan bij andere projecten iets kunnen afwerken dat ook functioneel is. iets waarvan de school en onze leerlingen kunnen zeggen: dat hebben wij gemaakt! Op die manier werken we niet alleen aan ken-nis en vaardigheden, maar ook aan attitudes zoals zin voor detail en werken onder tijdsdruk. Het feit dat de vier mo-dules op heel korte tijd klaargemaakt zijn, bewijst dat deze jongens tot veel in staat zijn!’

ann: ‘Omdat zo’n project ons de kans geeft om verschil-lende klassen te laten samenwerken. metaal, hout en elektriciteit. vijfde en zesdejaars. TSO en bSO. Soms zitten ze samen in algemene vakken, maar dan kruipt iedereen weer in zijn vakje. Terwijl ze later in het beroepsleven elkaar nodig hebben. Het belang van teamwerk en respect voor de inbreng van anderen kunnen ze in dit soort projecten aan den lijve ondervinden.’

Een van de eerste wasmachines, met elektromotor.

Lekkere koffie, maar je moest

wel geduld hebben.

Een gloeidraad werd letterlijk getrokken.

Ook in Nederland werd de gloeilamp snel populair.

Een oververhit toestel nooit blussen met water!

© Gaston Ebinger/provinciaal Veiligheidsinstituut antwerpen

Illustraties uit 'De Gentse Lente van 1913' van antoon

Devogelaere.

www.miat.gent.be

23

zin in een straffe uitdaging?

een plus voor je cv. Het is een leerrijke ervaring. je ontmoet leeftijdsgenoten. je komt in contact met interessante bedrij-ven en sponsors.

anders leren. in elke opdracht zit een nieuwe uitdaging. je krijgt veel tips&tricks van de jury en je leerkrachten.

fantastische cadeaus. alle finalisten krijgen een gewel-dige beloning. Ook je school of opleidingscentrum wordt in de watten gelegd.

online test. vanaf eind septem-ber kun je een online niveautest doen via een korte lijst meerkeu-zevragen.

inschrijven. via je leerkracht, vanaf november 2013.

preselecties (per provincie): januari/februari 2014.

finale: 29 april 2014. (onder voorbehoud)

Sinds 2007 kunnen de leerlin-gen uit het elektrotechnisch

onderwijs deelnemen aan de tweejaarlijkse wedstrijd elektro

Challenge. misschien heeft jouw school vroeger al eens deelgenomen? een nieuwe

editie komt eraan. Hoog tijd dus om zelf je kans te wagen …

De wedstrijd valt uiteen in twee afzonderlijke competities: residentiële en industriële. alle leerlingen uit het 6de of laatste

jaar Leren & werken kunnen meedoen.

nu of nooit: hét moment om je talenten als elektricien te bewijzen

ElEktro challENgE

www.wattsup.be/nl/elektro-challengemeer inFO:

Waarom deelnemen? praktisch

kijken om te lerenDe automaat, de differentieelschakelaar, equipotentiale verbindingen, aarding: begrippen die je als elektrotechnicus in spe zeker kent. Of toch niet? met deze vier animatiefilmpjes beginnen ze plots een nieuw leven te leiden. benieuwd? kijk dan snel op www.wattsup.be/nl/elektropedia

Ne

Ws Stay

tunedWist je dat …… ruim een miljard mensen zonder elektriciteit leven?

zowat 1,2 miljard mensen wereldwijd beschikken niet over elektriciteit. Dat betekent: geen verlichting, geen koelkast, geen televisie. we kunnen ons dat nauwelijks inbeelden. vooral in india is de toestand zorgwekkend en is er niet veel beterschap op komst. De doelstelling van de verenigde naties is om er-voor te zorgen dat in 2030 iedereen ter wereld toegang tot elektriciteit heeft. (bron: www.hln.be)

Wist je dat …… water brand kan veroorzaken?

meer zelfs: het verschijnsel heeft alles met elektriciteit te maken. wanneer bij-voorbeeld het ruim van een olietanker met hogedrukspuiten schoongemaakt wordt, wrijven de wateratomen heel snel tegen elkaar. Hierdoor wordt stati-sche elektriciteit opgewekt en kunnen er vonken ontstaan. Die vonken kunnen de benzinedampen in het ruim ontsteken.

zin in een nieuWe uitdaging?kijk snel op p. 23 van dit magazine, want in 2004 is er een nieuwe editie van de elektro Challenge. Snel zijn is de boodschap want de eerste tests beginnen al eind september.

Volg onS op

FacEBooK!

24

wat vind jij van dit nummer van Watt’s Up? Heb je zelf een interessant idee voor een artikel? Of wil je graag met je klas in Watt’s Up? Laat het ons weten op info@wattsup.be.

www.facebook.com/wattsup.nl