WAAROM IS FACEBOOK ZO POPULAIR, TERWIJL JE … · Dat maakt dit onderzoek leuk om te doen: er is...

WAAROM IS FACEBOOK ZO POPULAIR, TERWIJL JE PRIVÉGEGEVENS ONVEILIG ZIJN?

Naam: Anne Ruth Alberts School: Greijdanus College Zwolle Klas: 6VA Profiel: Cultuur & Maatschappij Datum: 15 maart 2012 Begeleider: Dhr. W. H. De Jonge

2

Voorwoord 1 juni 2011, het begin van alles. De eerste PWS-dag. Natuurlijk waren er daarvoor al enkele brainstormsessies geweest en had ik met mijn klasgenoot Tim al wilde plannen, maar toch begint het profielwerkstuk op deze dag. Pas hier wisten we wat we moesten verwachten, welke onderwerpen er afgewezen zouden worden en wat er aan zat te komen. Helaas konden onze wilde plannen niet doorgaan, waardoor we uiteindelijk veel moeite hadden om een onderwerp te vinden dat ons beide schikte. Hoewel we er eentje vonden (“Framing”), sprak dat mij niet echt aan en zijn Tim en ik uiteindelijk uit elkaar gegaan, en dat is precies wanneer dit werkstuk ontstond. Ik lees dagelijks de krant in de trein en zag vaak Facebook langskomen: continu was de site in het nieuws vanwege privacyschendingen. Dit onderwerp interesseerde me vrijwel meteen, aangezien ik hier al vaker iets over gelezen had en Facebook een vrij groot ‘onderdeel’ van mijn dagelijks leven is geworden. Hoewel ik in eerste instantie niet wilde overstappen van Hyves naar Facebook, juist vanwege die privacyschendingen, is het toch gebeurd – iets wat eigenlijk belachelijk is. Want Facebook schendt je privacy, en vrij grof ook. Om daar meer opheldering over te krijgen probeer ik zo helder mogelijk in dit profielwerkstuk uit te leggen wat Facebook doet, onthoudt en doorspeelt. Dit om de gebruikers van Facebook (de computergeneratie) erop attent te maken dat ze niet klakkeloos alles online moeten zetten. Want voor je het weet wordt jouw naam gebruikt om ergens reclame voor te maken, zonder dat je het weet. En hoe prettig is dat? Aan het einde van dit werkstuk heb ik, om die reden, aanbevelingen neergezet voor mensen die na het lezen van dit verslag graag iets willen doen aan hun privacyschending. Ook kan dit werkstuk gebruikt worden als bewustwording: hopelijk zullen mensen minder snel plaatsen wat in hun opkomt. Ik heb dit werkstuk met grote tijdsdruk gemaakt, maar ook met plezier. Hoewel het misschien lijkt alsof ik het allemaal alleen doe, heb ik toch hulp van veel mensen gehad die ik via deze weg wil bedanken. Allereerst mijn zus Hienke, die heeft geholpen met brainstormen en een opzet maken. Logischerwijs volgt mijn begeleider, meneer H. de Jonge, want anders had ik geen stok achter de deur én geen beoordeling gehad. Daarnaast waren er ook nog Chris, Bob, de enquête-invullers (ruim 200!), mijn begeleidingsgroepsgenootjes, mijn ouders, de geïnterviewden en Maayke met Sophie – die speciaal voor mij naar de Universiteitsbibliotheek van Utrecht zijn gefietst om literatuur voor mij te vinden. Ik wens u veel leesplezier met mijn profielwerkstuk en hoop dat het inzicht geeft in de werkwijze van Facebook met betrekking tot hun privacybeleid. Daarnaast hoop ik dat door mijn werkstuk meerdere mensen zullen inzien dat Facebook niet zo onschuldig is.

3

Inhoud Facebook versus privacy.......................................................................................................................... 1

Voorwoord .............................................................................................................................................. 2

Samenvatting ........................................................................................................................................... 5

1 Inleiding ........................................................................................................................................... 6

1.1 Motivatie ................................................................................................................................. 6

1.2 Doel en hoofdvraag ................................................................................................................. 7

1.3 Deelvragen .............................................................................................................................. 7

1.4 Hypothese ............................................................................................................................... 8

1.5 Aanpak ..................................................................................................................................... 8

1.5.1 Afbakening ....................................................................................................................... 8

1.6 Leeswijzer ................................................................................................................................ 9

2 Social Media .................................................................................................................................. 10

2.1 Inleiding ................................................................................................................................. 10

2.2 Wat zijn sociale media? ......................................................................................................... 10

2.3 Facebook ............................................................................................................................... 12

2.4 Facebookgebruikers .............................................................................................................. 13

2.4.1 Door wie wordt gebruikt Facebook gebruikt? .............................................................. 13

2.4.2 Hoe wordt Facebook gebruikt? ..................................................................................... 13

2.5 Waarom is Facebook zo populair? ........................................................................................ 14

2.6 Deelconclusie......................................................................................................................... 16

3 Privacy ........................................................................................................................................... 17

3.1 Inleiding ................................................................................................................................. 17

3.2 Privacy en bijbehorende regels ............................................................................................. 17

3.3 De risico’s van het onzorgvuldig omgaan met persoonsgegevens ....................................... 18

3.4 Openbaarheid van privégegevens ......................................................................................... 19

3.5 Deelconclusie......................................................................................................................... 20

4 Facebook en Privacy ...................................................................................................................... 21

4.1 Inleiding ................................................................................................................................. 21

4.2 De privacyverklaring en algemene voorwaarden van Facebook .......................................... 21

4

4.3 Privacywetgeving voor Facebook .......................................................................................... 22

4.4 Wat weet Facebook allemaal van jou? ................................................................................. 23

4.5 Deelconclusie......................................................................................................................... 24

5 Conclusie en aanbevelingen .......................................................................................................... 26

5.1 Inleiding ................................................................................................................................. 26

5.2 Conclusie ............................................................................................................................... 26

5.3 Aanbevelingen voor bescherming van je privacy op Facebook ............................................ 27

6 Bijlagen .......................................................................................................................................... 29

6.1 Vragenlijst enquêtes .............................................................................................................. 29

6.2 Resultaten enquête ............................................................................................................... 32

6.3 Interview 1: Tim Toornvliet van Bits of Freedom .................................................................. 36

6.4 Interview 2: Noud Cornelissen, social media-expert en trainer ............................................ 39

6.5 Interview: Yvonne van Maarwijck, advocaat ........................................................................ 40

7 Bronvermelding ............................................................................................................................. 42

7.1 Literatuur ............................................................................................................................... 42

7.2 Websites ................................................................................................................................ 42

7.3 Films ...................................................................................................................................... 42

7.4 Geïnterviewden ..................................................................................................................... 42

Logboek ................................................................................................................................................. 43

5

Samenvatting

Sociale media. Een nieuw fenomeen dat het meest wordt gebruikt door de zogenoemde ‘Millennials’:

mensen geboren na 1980, die ondernemend en besluitvaardig zijn en volop initiatief tonen. Ze zijn de

eerste generatie die opgegroeid is met mobiele telefonie en internet, waardoor ze nu altijd en overal

online zijn. Deze generatie is ook de eerste generatie die er gek op is om alles te delen: met de

opkomst van de sociale media groeide die behoefte ook.

Een belangrijk sociaal medium is Facebook. Dit netwerk begon in 2004 als een website waarop

studenten in Amerika hun sociale contacten konden onderhouden. In 2006 loosde Facebook haar

exclusiviteitprincipe en werd de site openbaar voor iedereen ouder dan dertien jaar. Het bedrijf van

oprichter Mark Zuckerberg, nu 27 jaar oud, werd in zes jaar tussen de 75 en 100 miljard (!) dollar

waard en heeft inmiddels ruim 845 miljoen leden. Het vermogen van de oprichter wordt geschat op

18 miljard dollar.

Uit de afgenomen enquête is gebleken dat 80% van de huidige generatie lid is van Facebook om

contact te houden met vrienden, en bijna 65% om op de hoogte te blijven van gebeurtenissen in

zijn/haar omgeving en de wereld in het algemeen. Dat is ruim 15% meer dan de optie contact

houden met klasgenoten van school en dat is opmerkelijk, aangezien dat het hele idee van Facebook

was: contact met je klasgenoten. (Opvallend feitje: slechts 6 % geeft aan Facebook te gebruiken om

contact te houden met werkgevers en leraren)

Helaas is Facebook de laatste tijd steeds meer en meer in het nieuws vanwege het slecht omgaan

met privacy. Dit doet de site puur omdat ze aan jouw gegevens veel kan verdienen.

Iedere website die openstaat voor publiek is verplicht een privacyverklaring openbaar te maken.

Hierin moeten een aantal punten staan: wat er opgeslagen wordt, waar deze gegevens heen kunnen

gaan en wie ze kunnen zien. Het idee hier achter is dat de gebruiker weet waar hij of zij aan toe is als

hij of zij deze website betreedt. Echter, omdat deze privacyverklaringen vaak vol staan met vage,

juridische taal en lange teksten is het merendeel van de gebruikers van deze site niet echt

enthousiast om deze te gaan lezen, en hier maakt Facebook gebruik van. De site verkoopt je

gegevens door aan bedrijven om geld te verdienen: pure privacyschending.

Maar wat maakt dat men toch massaal lid is van Facebook? De groepsdruk is de grootste factor.

Wanneer je niet op Facebook zit, mis je afspraken, nieuwe relaties, feestjes en zo verder. Om dat te

weten te komen, moet je je tijdlijn regelmatig bijhouden. De verslaving overwint het van de behoefte

aan persoonlijke ruimte. Naast groepsdruk spelen ook nog verslaving, gebruiksgemak, tijdverdrijf,

internationale contacten onderhouden en nieuwsgierigheid een rol. Deze factoren maken samen dat

gebruikers van Facebook hun privacy minder belangrijk vinden dan de site, en dat is precies wat

Facebook wil. Omdat wetgeving rond internationale websites erg lastig te realiseren is kan het

sociale netwerk rustig haar gang gaan, en wij laten dat allemaal maar toe.

6

1 Inleiding

1.1 Motivatie “Privacy niet veilig bij Facebook”, bericht De Volkskrant op 23 april 2011. “Facebook, Twitter en diverse blogs vormen het ultieme podium voor ouders om de wereld te laten zien hoe mooi, leuk, lief en slims hun kroost is. Social media voorzien zo op een snelle en makkelijke manier in deze ouderlijke oerbehoefte”, schrijft het NRC Handelsblad op 2 november 2011. ”Maar wat gebeurt er eigenlijk verder met deze informatie?”. “Het tirannieke gevaar van sociale media”, kopt de sociaal-cultureel filosoof Hans Schnitzler in zijn essay.1 Regelmatige berichten kranten en nieuwssites over de privacy schending door Facebook. Zeven op de tien Amerikanen maken zich zorgen of hun privacy wel veilig is op Facebook.2 In Nederland werden de Facebook-gebruikers zélf zelfs genomineerd voor de 'Big Brother Award', de prijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan 'de grofste privacyschenders'. De Facebookgebruikers zijn genomineerd, omdat zij de privacy van hun eigen vrienden zouden schenden.3 Want we denken er amper over na wat we allemaal online plaatsen. Een leuk feestje? Foto’s! Een vervelende leraar? Hup, een status. We laten een onuitwisbaar spoor achter op het wereldwijde web en men is daar zich niet van bewust. Facebook is namelijk helemaal hot. Met meer dan 845 miljoen gebruikers mag het zich de grootste website van het moment noemen, en dat is een hele prestatie naast websites als Google en YouTube. Facebook is dé manier om met je vrienden in contact te blijven en dat maakt het mateloos populair. Omdat dit een heel actueel onderwerp is, zijn er ook meerdere organisaties en wetten op dit moment in het nieuws. Neem bijvoorbeeld de Nederlandse organisatie Bits of Freedom, die strijdt voor onze privacy op het net, of kijk naar de laatste wereldwijde wetsvoorstellen: de ACTA, een wet die auteursrechten moet beschermen, is op dit moment hot topic. Dat maakt dit onderzoek leuk om te doen: er is elke dag wel weer nieuwe informatie. Bovendien, omdat het internet zo razendsnel verandert en het probleem van de laatste jaren is, is dit onderzoek ook vernieuwend. Mensen weten nog niet hoe om te gaan met hun gegevens op het internet, en ik hoop daar enigszins verandering in te brengen.

1 Schnitzler, H., “De gevaren van een digitale samenleving, Sociale media bedreigen onze veiligheid”, in: Crimelink

2http://www.usatoday.com/tech/news/2011-02-09-privacypoll09_ST_N.htm.

3 Van onze redactie, “Facebook-gebruikers genomineerd voor Big Brother Award”, in: De Volkskrant, 23 februari 2011, en

www.bigbrotherawards.nl.

7

1.2 Doel en hoofdvraag Met dit onderzoek probeer ik te kijken hoe het mogelijk is dat mensen in het dagelijks leven erg gesteld zijn op hun privacy, maar toch op het internet allerlei informatie geven. Daarom heb ik de volgende hoofdvraag:

Waarom is Facebook zo populair terwijl je privégegevens niet

goed beschermd worden? In deze hoofdvraag bestaat er al de vooronderstelling dat het niet aangenaam is om je privégegevens openbaar te hebben. Dit lijkt me een logische conclusie: elk mens is gesteld op zijn of haar privacy. Toch lijken we deze privacy allemaal overboord te gooien om maar in contact te blijven met de buitenwereld en ik wil weten waarom dat zo is.

1.3 Deelvragen Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden is deze opgedeeld in een aantal deelvragen. Hierbij is het ‘trechtermodel’ gebruikt, waarbij eerst naar brede en vervolgens naar steeds specifiekere informatie wordt gezocht. Het is namelijk eerst nodig te weten wat privé-informatie en privacy is en wat social media is en hoe het werkt, voordat er een antwoord op de hoofdvraag gegeven kan worden. Globaal is dit onderzoek daarom ingedeeld in drie thema’s: Social Media in het algemeen, privacy in het algemeen en tenslotte privacy gekoppeld aan Facebook-gebruik specifiek.

1. Sociale Media

a. Wat zijn sociale media?

b. Door wie wordt Facebook gebruikt?

c. Hoe wordt Facebook gebruikt?

d. Waarom is Facebook zo populair?

2. Privacy

a. Wat is privacy en welke regels zijn eraan verbonden?

b. Wat zijn de risico’s van het onzorgvuldig omgaan met privacy?

c. Wat vindt men in het algemeen van openbaarheid van privégegevens?

3. Facebook en Privacy

a. Wat is de “Privacy Policy” van Facebook?

b. Is er wetgeving waar Facebook mee te maken krijgt rond privacy?

c. Wat weet Facebook allemaal van de gebruiker?

4. Waarom blijven mensen op Facebook, terwijl je privacy ernstig geschonden wordt?

(Conclusie)

8

1.4 Hypothese Facebook is een website die met zeven gebruikers per seconde groeit 4. De huidige generatie, de generatie die opgroeide met de eerste computers, zit met z’n allen op internet, dus het is ‘belachelijk’ als je niet aan deze rage meedoet. Je mist een gedeelte van je communicatie: geen internet betekent geen mail, geen Marktplaats, geen sociale netwerken en indirect ook geen sociaal leven. Mensen horen er graag bij, en daar spelen sociale netwerksites slim op in. Omdat het internet relatief nieuw is (het stamt uit 1962 en werd in 1992 vrijgegeven voor de commercie)5 zijn mensen zich niet bewust van de ‘gevaren’ die het online delen van gegevens met zich mee brengt. De hypothese is dat de Facebookgebruikers van nu zich wel bewust zijn van die privacy schending, aangezien het de laatste tijd volop in het nieuws is. Tot voor kort was men zich waarschijnlijk niet of nauwelijks bewust van de privacyschending door Facebook, maar door alle media-aandacht wel meer. Het probleem ligt daar dus niet: ze weten het best. Maar wat maakt dan dat men toch massaal lid is van Facebook? Mijn verwachting is dat de groepsdruk de grootste factor is. Wanneer je niet op Facebook zit, mis je de helft van alle afspraken, nieuwe relaties, feestjes en zo verder. Om dat te weten te komen, moet je je tijdlijn regelmatig bijhouden. De verslaving overwint het van de behoefte aan persoonlijke ruimte.

1.5 Aanpak

1.5.1 Afbakening Waarom Facebook? Waarom dan Facebook? Allereerst omdat “Social media in het algemeen” een te breed onderwerp is. Social media worden op heel verschillende manieren en door verschillende mensen en met verschillende doelen gebruikt. Een onderzoek naar alle privacy rondom meerdere media zou te ver gaan. Toch is er niet voor Hyves gekozen, omdat dit steeds minder populair is en alleen door een beperkte doelgroep (jonger dan 16 en ouder dan 35 jaar) wordt gebruikt. Er is juist voor Facebook gekozen, omdat het simpelweg de grootste netwerksite van dit moment is. Wil je iets onderzoeken, dan moet je eigenlijk zorgen dat het een grote groep aangaat. Dat levert het meeste resultaat op. Daarnaast is Facebook ook direct één van de grootste privacyschenders, zo blijkt uit het vooronderzoek. Al met al dus een mooie combinatie voor een profielwerkstuk. Doelgroep Er wordt, als we het hebben over gebruikers van Facebook, een doelgroep gepakt van jongeren tussen de 14 en 35 jaar, omdat de verwachting is dat deze groep het meest op Facebook te vinden is en zich het meest bewust is van die privacyschending. Jongeren onder de 14 en ouderen boven de 35 zijn in ieder geval minder op Facebook en meer gericht op Hyves of helemaal geen sociaal netwerk (de jeugd) of zich heel bewust van hun privacy zijn (ouderen). Daarom beperken we ons in dit onderzoek tot de doelgroep tussen de 15 en 35 jaar, de zogenaamde Millenials: geboren na 1980. Een groep die ondernemend en besluitvaardig is, initiatief toont en opgegroeid is met mobiele telefonie en internet. Een doelgroep die dus altijd en overal online is.6

4 www.dutchcowboys.nl/facebook/23892, bezocht op 22 januari 2012.

5 A. Groot, We weten wie je bent, Utrecht 2011.

6 www.dutchcowboys.nl/facebook/23860, bezocht op 22 januari 2012.

9

Soort onderzoek: enquête en diepte-interviews Voor dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van literatuurstudie, enquêtes en interviews. Door middel van een enquête ontstaat een beeld van het gebruik van Facebook onder scholieren, studenten en werkenden onder 35 jaar. Het belangrijkste doel van deze enquête is het zien wat voor informatie op Facebook wordt gezet en waarom. Zijn de gebruikers zich bewust van de openbaarheid van deze informatie en waarom blijft Facebook dan toch zo populair? Het streven is om de reactie van 15 tot 20 respondenten per doelgroep te ontvangen. Dat betekent dat er 45 tot 60 respondenten in totaal zullen zijn. Mogelijke respondenten worden benaderd via mail en Facebook. De gegevens uit de enquêtes worden in Excel verwerkt, geanalyseerd in het hoofdstuk Resultaten. De vragenlijsten en de data worden als bijlage in dit werkstuk opgenomen. Hier is ook terug te zien hoe de enquêtevragen passen bij de deelvragen. Daarnaast wordt een aantal diepte-interviews gehouden met experts over het hoe en waarom van Facebook en de gevolgen voor onze privacy. Hiervoor wordt gesproken met:

• Daphne van der Kroft (Bits of Freedom) • Noud Cornelissen (social media-expert) • Yvonne van Maarwijck (advocaat)

Aan de geïnterviewden worden meer open vragen gesteld, meer toelichting gevraagd op het onderwerp en gevraagd naar aanvullend onderzoeksmateriaal. De interviews staan uitgeschreven in de bijlage. Elementen uit de interviews zullen als citaat en bron opgenomen worden in het onderzoek en ook in verband gebracht worden met de uitkomst van de enquêtes.

1.6 Leeswijzer Na deze inleiding wordt per hoofdstuk een deelvraag beantwoord.. Daarna wordt in hoofdstuk vijf geprobeerd een antwoord op de hoofdvraag te geven. In datzelfde hoofdstuk wordt een aantal tips en aanbevelingen gegeven om je privacy op Facebook beter te beschermen. Aan het eind staan de literatuurlijst en bijlagen met daarin ook de enquêteresultaten en uitgewerkte interviews zijn in de bijlage terug te lezen.

10

2 Social Media

2.1 Inleiding Sociale media: we kunnen er niet meer omheen. Hoewel het internet eerst voor uitwisseling van

gegevens voor universiteiten was, is het in 1992 vrijgegeven voor de commercie. In eerste instantie

ging het toen echt nog om bedrijven, maar met de komst van ‘web 2.0’ (inhoud van websites komt

niet langer alleen van de bedrijven zelf, maar internetgebruikers kunnen ook hun eigen content

uploaden) -in 1999- komen de sociale media om de hoek kijken. Één van de allereerste sociale

netwerken was Friendster.com uit 2002. Het idee van deze site was om via je vriendennetwerk

kennis te maken met een potentiële nieuwe partner.7 Na Friendster volgen velen, tot de sociale

media niet meer uit ons dagelijks leven weg te denken zijn.

In dit hoofdstuk worden sociale netwerksites, en dan vooral Facebook, uitgelicht en uitgelegd, zodat

de basis voor dit onderzoek gelegd is.

2.2 Wat zijn sociale media? Sociale media zijn locaties op internet waar de gebruiker zelf de inhoud van de site verzorgd. Er zijn

veel verschillende soorten social media: van fotosites tot weblogs tot sociale netwerken. Op die

laatste zal vooral ingezoomd worden.

Om even een idee te krijgen van sociale media in het algemeen een lijstje met bestaande media:

- fotosites: Photobucket, DeviantArt, Flickr, Tumblr;

- sociale netwerken: Hyves, Facebook, Google+, LinkedIn, MySpace, Twitter;

- sociale nieuwssites: eKudos, Digg;

- weblogs: Blogspot, Wordpress, Blogger;

- video sites: YouTube, Dailymotion.

Aangezien er van de categorie sociale netwerken verreweg de meeste te vinden zijn, zal er daarom

verder op dat gebied ingezoomd worden. Eerst een eisenlijstje van een sociaal netwerk volgens de

Amerikaanse onderzoekster Danah Boyd:

Een sociaal netwerk is een online service die individuen in staat stelt:

- een persoonlijk (semi-)publiek profiel binnen een afgescheiden omgeving te creëren;

- een lijst van medegebruikers maken met wie ze een connectie heeft;

- deze lijsten te bekijken, delen en gebruiken om nieuwe contacten te maken.8

Facebook heeft ongeveer 800 miljoen leden, Hyves ongeveer 10 miljoen en MySpace heeft iets

minder leden dan Facebook. Daarnaast is er ook nog Twitter: een microblogsite. Aangezien het op

Twitter wel gaat om het volgen van mensen en het hebben van een zogenoemde ‘tijdlijn’, reken ik

deze site tot de sociale netwerken. Toch onderscheidt het zich van andere sociale netwerken door

7 Groot, A., We weten wie je bent. Utrecht 2011: pp.93-95.

8 Groot, A.,We weten wie je bent, Utrecht 2011: blz. 94.

11

het maximum van 140 tekens per bericht (‘tweet’) en de mindere waarde van het hebben van een

profiel.

Sites als Facebook en Hyves trekken aandacht van gebruikers naar zich toe. Consumptie van media is

hun voornaamste doel. Hoe meer foto’s, berichten of krabbels er verstuurd worden, hoe meer

mensen op deze sites actief zullen zijn. Zo wordt er meer geklikt en meer traffic gecreëerd wat erg

belangrijk is voor advertentie-inkomsten. Deze opzet zorgt ervoor dat veel van die sites op elkaar

lijken.

Boeiend om te zien is dat het gebruik van Twitter de laatste jaren explosief is gegroeid en nog steeds

groeit. Voor veel mensen is het gewoon een dienst waarmee je een bericht van 140 tekens de wereld

instuurt. De simpele vraag van Twitter is: ‘What are you doing?’ Twitter werkt dus, zoals gezegd, op

een ander manier dan andere (oudere) social media. Het is op dit medium niet relevant wat je aantal

vrienden, of in dit geval volgers, is, maar vooral wat je te melden hebt of wat je aan het doen bent.

Helaas wordt de hoofdvraag van Twitter veranderd (of verward) door veel mensen. Zij veranderen de

vraag in ‘What are you doing?’, of ‘What are you thinking?’ of ‘What’s your opinion?’. Twitter maakt

gebruik van vele online mogelijkheden waarin zij promoten of informeren. Daarnaast is het erg

laagdrempelig, inloggen hoeft alleen met een gebruikersnaam en wachtwoord en er is nauwelijks of

geen privacygevoelig profiel en is dus gebruiksvriendelijker. Dit verklaart hun daverende succes.9

In Nederland heb je ook sociale netwerken. Hoewel

veel Nederlanders zich ook op Facebook en Twitter

bevinden, is er ook ooit een ondernemer in ons eigen

land geweest die dacht het succes van Facebook op

landelijke schaal te kunnen evenaren. Raymond

Spanjar zette in 2004 met twee vrienden de

profielensite Hyves op. Ondanks het feit dat de site

landelijk, en dus relatief klein, is groeit het uit tot een

groot succes. Begin februari 2011 doorbreekt de site

de ledengrens van elf miljoen: een enorme prestatie,

aangezien ons land zeventien miljoen inwoners heeft.

Helaas is de populariteit van Hyves ook alweer enorm

afgezakt. Steeds meer en meer gebruikers verhuisden

naar het internationale en breder opgezette

Facebook.

Je kunt ook bijna niet om Facebook heen. Zoals eerder gezegd, er zijn meer dan 800 miljoen

gebruikers actief op Facebook. Dat aantal is groter dan de totale bevolking van Europa. Als gebruiker

kun je een profiel aanmaken en anderen met een profiel uitnodigen om vrienden te worden. Ook kun

je berichtjes sturen op het zogenaamde prikbord. Deze berichtjes kunnen net als krabbels en tweets

gaan over wat iemand aan het doen is of waar hij aan denkt. Facebook is dus een ideale manier om

wereldwijd contacten te onderhouden met vrienden en familie.

9 http://www.makelaar20.nl/algemeen/het-verschil-tussen-hyves-facebook-myspace-en-twitter-uitgelegd-cherrytwist/,

bezocht op 30 januari 2012.

12

2.3 Facebook Om te kunnen begrijpen waarom Facebook populair is, moet eerst de

geschiedenis van de website aan bod komen: hoe is Facebook tot

stand gekomen en welke afwegingen zijn er gemaakt? Daarom in het

kort even de geschiedenis van Facebook.

Het jaar 2002 is het begin van inmiddels de drukst bezochte website.

Mark Zuckerberg, een outcast op de universiteit van Harvard, heeft

een site gelanceerd: Facemash.com. Op deze site worden foto’s van

vrouwelijke studenten van de universiteit getoond, met daaronder de

vraag: “Am I hot or not?”. De foto’s zijn zonder toestemming van de

betreffende studentes op de site gekomen en de site ontketent dan

een grote rel. En als kers op de taart blijkt hij ook nog eens diverse

online ‘facebooks’ (sites waarop de bewoners van de verschillende

campusgebouwen aan elkaar worden voorgesteld) te hebben gehackt, om aan de foto’s te komen.

Zuckerberg ontduikt op een haar na een schorsing: hij claimt dat het nooit zijn bedoeling was om

mensen met zijn website te beschadigen, en dat hij enkel geïnteresseerd was in de werking van het

programma.

Deze opschudding op de campus heeft echter tot gevolg dat twee medestudenten (Tyler en Cameron

Winklevoss) hem benaderen met een idee: een website waarop studenten hun sociale netwerk

kunnen onderhouden. Zo was het onder andere de bedoeling dat er via deze site nieuwtjes,

feestuitnodigingen en verjaardagen gedeeld zouden worden. De vraag is of Zuckerberg deze site voor

hen wil bouwen. Hij stemt hiermee in, maar komt nooit met een site op de proppen: hij vraagt

continu uitstel vanwege ‘drukte’ en computerproblemen.

Totdat februari 2004 aanbreekt en er opeens een site opduikt op Harvard: thefacebook.com, a Mark

Zuckerberg Production. De site slaat in als een bom en binnen 24 uur heeft hij al duizend leden, en is

het idee overgeslagen naar andere universiteiten in het land. Natuurlijk waren de Winklevosses, die

Zuckerberg op dit idee gebracht hadden, boos, maar wederom ontspringt Zuckerberg de dans.

En zo begint Facebook. Eerst enkel en alleen voor Harvardstudenten: de exclusiviteit die deze

afbakening uitstraalde maakte dat het ‘cooler’ was dan voorgaande sociale netwerken Friendster &

MySpace. Het was hetzelfde concept, maar dan voor een elite: de studerende elite. De hele sociale

ervaring van het studeren kwam online.10 Na Harvard breidde Facebook uit naar Stanford, Columbia

en Yale. Omdat het daar ook aansloeg kregen uiteindelijk universiteiten over de hele Verenigde

Staten toegang, en uit eindelijk breidden ze ook uit naar Europese universiteiten als Oxford. In 2005

breidde Facebook uit naar middelbare scholen in Amerika, en van daaruit werd het steeds verder

opengesteld: in september 2006 werd Facebook openbaar voor iedereen ouder dan dertien jaar.

Inmiddels heeft Facebook ruim 800 miljoen gebruikers en is het bedrijf tussen de 75 en 100 miljard(!)

dollar waard. Aangezien Mark Zuckerberg, nu 27 jaar oud, een groot gedeelte van het bedrijf bezit,

wordt zijn vermogen geschat op 18 miljard dollar.

10 Uitspraak uit de film ‘the social network’, colombia pictures, producer David Fincher, 2010.

Mark Zuckerberg, oprichter van Facebook

13

2.4 Facebookgebruikers

2.4.1 Door wie wordt gebruikt Facebook gebruikt?

Internet is een betrekkelijk nieuw fenomeen, en sociale netwerken zijn iets van de laatste vijftien

jaar. Daarom worden deze media alleen door de laatste generaties gebruikt: de zogenoemde

‘Millennials’. Zij zijn na 1980 geboren en ondernemend, besluitvaardig en tonen volop initiatief. Ze

zijn de eerste generatie die opgegroeid is met mobiele telefonie en internet, waardoor ze nu altijd en

overal online zijn.11

Er zijn ook oudere mensen op Facebook te vinden, maar die zijn vaak niet zo intensief bezig met het

updaten van statussen en relaties als de studenten en scholieren van deze tijd.

2.4.2 Hoe wordt Facebook gebruikt?

De website wordt op ontzettend veel verschillende manieren gebruikt. De één komt op Facebook

vanwege de spelletjes die erop te spelen vallen, de ander om zijn vrienden te spreken. Weer een

ander gebruikt het om zijn of haar bedrijf/club/werk/creaties te promoten en de laatste wil gewoon

een plek hebben waar hij of zij gal kan spuien.

De verscheidenheid van de verschillende statussen komt duidelijk naar voren in de resultaten van de

afgenomen enquête. Slechts drie dingen worden echt frequent gepost: wat je aan het doen bent,

leuke foto’s van jezelf en een aan te raden film/boek/tentoonstelling/muziek. Meer dan de helft van

de ondervraagde Facebookgebruikers post dit soort statussen.

Ook wordt Facebook door scholieren en studenten gebruikt om hulp te vragen aan klasgenoten. Er

komen vaak statussen voorbij waarin een medescholier vraagt om een samenvatting voor de

aankomende toets van Geschiedenis of iets dergelijke. Ook daarvoor is Facebook een vrij handig

hulpmiddel.

De redenen om Facebook aan te maken zijn ook heel divers. Het is op z’n minst opvallend te noemen

dat 80% van de mensen Facebook aanmaakt om contact te houden met vrienden en familie, en bijna

65% om op de hoogte te blijven van gebeurtenissen in zijn/haar omgeving en de wereld in het

algemeen. Dat is ruim 15% meer dan de optie contact houden met klasgenoten van school en dat is

opmerkelijk, aangezien dat het hele idee van Facebook was: contact met je klasgenoten. Een leuk

feitje is dat slechts zes procent van de ondervraagden aangeeft dat ze ook Facebook heeft

aangemaakt om contact te houden met werkgevers en leraren.

11 http://www.dutchcowboys.nl/facebook/23860, bezocht op 22 januari 2012.

14

Een voorbeeld van een Facebook-tijdlijn

2.5 Waarom is Facebook zo populair? Hoe is het zover gekomen dat Facebook meer dan 800

miljoen leden heeft? Daar zijn een aantal oorzaken

voor, die behandeld zullen worden.

Allereerst het al eerder genoemde aspect: het online

brengen van de sociale ervaring van, bijvoorbeeld,

studeren. Er ontstaat de kans om je vrienden zelfs

buiten school te kunnen spreken en bekijken. De

nieuwste roddels worden er met elkaar gedeeld en je

blijft helemaal up to date: weer een aspect waarom je

op Facebook blijft inloggen. Als je dat niet doet, loop je

vanzelf achter. Uit onderzoek blijkt dan ook dat 80% van

de gebruikers elke dag inloggen.12 Want de nieuwe

relaties worden tegenwoordig eerst op Facebook gezet

en niet meer face to face verteld, en de laatste

vakantieplannen worden nu ook via de sociale

netwerken besproken: je hebt iedereen op één plaats

bij elkaar.

Marc Davis, een Amerikaanse hoogleraar

informatiewetenschappen, vertelt zijn theorie aan de

New York Times:

“Het is alsof je af en toe even naar iemand

glimlacht, gewoon om de onderlinge verstand-

houding te bevestigen. […] Volg je het een

minuut, dan klinkt het als leeg geneuzel. Volg je

het een dag, en het begint een kort verhaal te

worden. Volg het een maand, en het wordt een

roman.” 13

Daarnaast is Facebook ook erg gebruiksvriendelijk. Als gebruiker heb je een overzichtelijke tijdlijn, die

ongemerkt ook nog eens aangepast is op jouw ‘interesses’. (zie afbeelding) De berichten van de

personen waarmee jij het meest op Facebook communiceert, zullen vaker op jouw startpagina

komen. Heb jij bijvoorbeeld vaak op statussen van een zekere Piet gereageerd, dan komen deze

statussen vaker op jouw tijdlijn. Dit betekent dat je waarschijnlijk alleen maar statussen ziet van

mensen die jou enigszins interesseren en daardoor hoef je niet eindeloos te scrollen voordat je

eindelijk wat interessants ziet. Facebook is een overzichtelijke site: je hebt je tijdlijn en je hebt

profielen. Je hoeft niet naar profielen van anderen te gaan om te zien wat zij doen op de site,

aangezien je hun acties kunt volgen op de tijdlijn. Zo worden veranderingen in relatiestatussen en

nieuwe foto’s automatisch daarin gezet. Dit houdt in dat je op je dooie gemakje langs alle updates

kunt scrollen.

12 Enquête, voor uitkomsten en de vragen, zie bijlage.

13 Groot, A., We weten wie je bent, Utrecht 2011: blz 116.

15

Facebook is ook een afleiding: wil je even ontspannen tijdens een uurtje werken/leren, dan is

Facebook daar voor je. En wanneer je niks te doen hebt, kun je ook altijd even op de site kijken: er

zijn altijd wel vrienden online.

En die vrienden zorgen er ook weer voor dat Facebook populair is. Iedereen zit er op, je bent eigenlijk

maar raar als je geen Facebook hebt. Ook is het zo dat statussen leuker worden als je de mensen die

ze plaatsen, kent. Je kunt altijd en overal zien wat je vrienden doen, vinden, denken, luisteren,

kopen… Omdat er constant nieuwe aanvoer van informatie is, wordt het bijna een sport om bij te

houden.14

Een ander positief punt aan Facebook is het internationale karakter. Ben je ooit op reis geweest naar

een ver land en heb je daar leuke mensen ontmoet, dan kun je via Facebook contact met hen

onderhouden en zien wat zij allemaal doen. Mede daarom is de populariteit van Hyves afgezakt in

vergelijking tot Facebook.15

Wat ook zeker niet mag ontbreken is het feit dat Facebook een enorm scala aan spelletjes in de

aanbieding heeft, voor elk wat wils. Daar komt dan direct ook bij dat die spelletjes vaak vereisen dat

je meerdere keren per dag/week inlogt om het bij te houden: denk aan Farmville, een spel waarbij je

iedere dag moet inloggen om je digitale boerderij te onderhouden. Dat verhoogt de

‘terugkomfactor’: wanneer je dit niet doet, verdorren je gewassen en moet je weer opnieuw

beginnen.

Als laatste is er ook een enigszins beangstigend aspect dat Facebook populair maakt: het ongezien

kunnen volgen van mensen. Wanneer je je afvraagt of je ex alweer een nieuwe vlam heeft hoef je dat

niet langer meer via via te weten te komen: je surft simpelweg naar zijn of haar pagina en ziet in één

oogopslag of er al sprake is van een nieuwe relatie. Sowieso komt het stalken van een ex veel voor op

Facebook: ergens is men toch wel nieuwsgierig hoe het met diegene is en of hij/zij alles wel aan kan

zonder jou. Soms gaat het zelfs zo ver:

“Toen Annie hoorde dat haar ex ging trouwen, zocht ze op een bruiloftenwebsite naar zijn

profiel en ontdekte waar hij zijn receptie zou gaan houden. Na de receptie belde ze naar de

feestlocatie om hen te vragen naar de naam van de fotograaf van het hele gebeuren. Daarna

overtuigde ze de fotograaf dat ze ook een gast op het feest was zodat hij het wachtwoord van

de online fotogalerie aan haar zou geven. Annie was niet van plan om contact te zoeken met

haar ex of wat dan ook, ze wilde gewoon weten hoe het met hem ging en wat hij deed.” 16

En het zijn niet alleen exen die gestalkt worden: die nieuwe collega, die leuke klasgenoot, die

persoon uit de trein laatst… We willen alles weten en Facebook geeft ons de perfecte mogelijkheid

om dat ook daadwerkelijk te weten te komen.

14 Interview met Tim Toornvliet, Bits of Freedom.

15 Interview met Noud Cornelissen, socialmedia-deskundige.

16 Pikul, C., “Confessions of a Facebook Stalker”, in: Elle, augustus 2010

16

Al met al is Facebook dus handig, verslavend en internationaal: dat verklaart het grote succes. Het is

een slim opgezette site door een ‘Millenial’ zelf, die precies weet wat de gebruikers willen weten

over hun vrienden.

2.6 Deelconclusie Sociale media: daar ging dit hoofdstuk over. Maar wat zijn het, en wie gebruiken het? Waarom zijn ze

zo populair?

Sinds 1999 bestaat Web 2.0: door deze update aan het internet werd het mogelijk voor

internetgebruikers om zelf informatie online te zetten en al snel ontstonden de eerste sociale

netwerken, waarop internetters elkaar ontmoetten. Het belangrijkste aan deze netwerken was dat

personen zelf de input gaven, in plaats van een vaste website. Na enkele kleinere sociale netwerken

ontstond daar opeens Facebook, het netwerk dat zich tegenwoordig de grootste website mag

noemen. Met meer dan 845 miljoen leden is de site immens en dat maakt hem ook leuk: je kunt er

bijna iedereen op vinden.

Omdat de netwerken nog relatief nieuw zijn, worden ze voornamelijk gebruikt door de zogenaamde

Millenials: dat is de generatie die geboren is na 1980. Deze generatie groeide gelijktijdig op met het

internet en heeft een grote behoefte aan sociale contacten, waar Facebook handig op inspeelde.

Deze Millenials plaatsen ongeveer alles wat in ze opkomt: van serieuze, politieke ideologieën tot

alledaagse gebeurtenissen, van grappige verhalen tot rare foto’s of ervaringen.

Kortom, sociale media zijn verslavend en Facebook is één van de meest verslavende. Dat is kortweg

de conclusie van dit hoofdstuk. De gebruikers van Facebook zijn jong, druk en sociaal: daarom is een

overzichtelijke tijdlijn zoals die van Facebook ideaal om je vriendschappen bij te houden. We stalken

elkaar graag en ervaren een gevoel van trots wanneer onze status veel reacties krijgt.

17

3 Privacy

3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt toegelicht wat privacy is, welke wetten hiervoor zijn en welke rechten en plichten dat met zich meebrengt. Ook wordt gekeken naar de risico’s van het onzorgvuldig omgaan met privacy: wat kan een ander, een bedrijf, over je te weten komen wat schadelijk is voor jezelf? En wat zijn de gevolgen voor een bedrijf of instelling die de privacy schendt?

Tenslotte wordt onderzocht wat de Nederlanders over het algemeen vinden van de openbaarheid van hun privéleven. Er worden een aantal voorbeelden van catastrofe-verhalen omschreven en welke impact dat heeft gehad op het leven, werk en privé van het slachtoffer.

3.2 Privacy en bijbehorende regels Het woord privacy heeft vele definities en onderdelen. Persoonlijke bewegingsvrijheid, zeggenschap over je persoonsgegevens en het recht om je af te zonderen zijn definities die in verscheidene woordenboeken en encyclopedieën terugkomen. Omdat dit onderzoek over privacy op het internet gaat, wordt aan de volgende definitie vastgehouden:

“aanspraak van individuen of groepen of instellingen zelf uit te maken wanneer, hoe en tot welke hoogte informatie over hen wordt medegedeeld aan anderen.”17

Anders gezegd, privacy is het recht om zelf te beslissen welke persoonlijke informatie er waar belandt. Op het internet kun je privacy omschrijven als het recht om controle te kunnen houden over je persoonlijke informatie. Met het internettijdperk is dat een lastig recht geworden, met name omdat mensen zelf vaak niet in de gaten hebben wat de gevolgen zijn van het plaatsen van bepaalde gegevens. Het internet is een relatief nieuw verschijnsel en dat maakt dat mensen zich niet bewust zijn van de risico’s. Interessant om te noemen is het feit dat Dirk van Weelden, één van de schrijvers van het boek ‘Wie is u’, zegt dat privacy geen begrip meer is. Volgens hem bestaat er geen privacy meer door technische en sociale veranderingen: onze levens draaien niet langer meer om vrije ontplooiing van onszelf, maar om het uitdrukken van jouw identiteit. Jouw wezen, jouw ideeën, jouw gevoel: dat moet in de spotlight.18 In vrijwel alle landen zijn regels omtrent privacy. Omdat het een belangrijk recht is: elk mens wil zijn eigen ruimte om te kunnen doen en laten wat hij of zij wil. Ook het Nederlandse wetboek bevat een gedeelte over privacy, namelijk de Wet Bescherming Persoonsgegevens.19 In deze wet staat onder andere dat de Nederlandse burger het recht heeft om zijn persoonsgegevens af te laten schermen. Ook is er de mogelijkheid om je gegevens te laten verwijderen uit bijvoorbeeld onderzoeken of reclames. Bedrijven zijn daarnaast ook verplicht om het door te geven wanneer informatie opgeslagen wordt.

17http://www.woorden-boek.nl/woord/privacy, bezocht op 27 januari 2012.

18 Dommering, E., Jacobs, B., e.a., Wie is u? Identiteit, privacy & politiek, Amsterdam 2010.

19 www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/persoonsgegevens/vraag-en-antwoord/wat-regelt-de-wet-bescherming-

persoonsgegevens-wbp.html, bezocht op 22 januari 2012.

18

Een voorbeeld van een wet op de privacy: de privacyverklaring. Elke website die openstaat voor publiek is verplicht zo’n verklaring te hebben. Hierin moeten een aantal punten staan: welke gegevens er opgeslagen worden, waar die gegevens heengaan, wie er gebruik van maken. De bedoeling hiervan is dat de gebruiker van de website precies weet waar hij of zij aan toe is. Helaas is dat vaak niet het geval, omdat sites graag vage, juridische taal in hun privacyverklaringen zetten. Daarom slaan veel mensen ze vaak over, terwijl er toch cruciale informatie in staat. Daarover later meer.20

3.3 De risico’s van het onzorgvuldig omgaan met persoonsgegevens De meeste mensen die online actief zijn halen hun schouders op wanneer ze horen dat hun privégegevens eigenlijk op straat liggen. Ze hebben niks te verbergen, dus waarom zouden ze het erg vinden? Helaas is het steeds vaker zo dat cybercriminelen, overheden en bedrijven verkeerd omgaan met die gegevens. Zelfs als je niets te verbergen hebt kun je nog lelijk gepakt worden. Neem bijvoorbeeld het verhaal van een jongen die op Facebook foto’s van zichzelf zette, racend op een circuit. Verzekeraar Aegon zag deze foto’s en beëindigde per direct zijn autoverzekering, omdat hij grotere kans liep om schade aan zijn auto te rijden doordat hij wel eens racete.21 Of verkeerde interpretaties van je posts waardoor je opeens de FBI aan je deur hebt staan: het kan gebeuren.22 Toch is het zo dat de meeste mensen hun schouders ophalen als iemand ze verteld over hun ‘digitale schaduw’ en dat hun gegevens dus allemaal opgeslagen en doorverkocht worden. Ze hebben niets te verbergen. Maar is dat zo? Verhalen als de jongen hierboven komen namelijk vaak genoeg voor, hoe onschuldig ze ook lijken. Nu zijn er mensen die dan zeggen dat het ook gewoon dom is om zoiets te plaatsen. Bart de Koning, journalist en privacyspecialist noemt het volgende:

´De stelling ‘wie niets te verbergen heeft, hoeft nergens bang voor te zijn’ berust op een ernstig misverstand. Iederéén heeft dingen te verbergen – al was het maar een pincode of een creditcardnummer. Of het nu gaat om […] Paul Depla en zijn vrouwelijke collega in het fietsenhok, Wesley en Yolanthe (hun relatie kwam via bewakingsbeelden naar buiten, red.) in de parkeergarage: geen van allen deed strafbare of zelfs maar laakbare dingen. Het zijn allen volwassen mensen die met andere volwassen mensen in de privésfeer iets deden dat niemand anders iets aanging. Ze hadden dus niets te verbergen, maar helaas alle reden om bang te zijn.” 23

Sommige dingen gaan andere mensen gewoon niets aan, zelfs als het geen strafbare feiten zijn. Gebeurt dit in persoonlijke sfeer, dan zijn mensen boos en gefrustreerd. Maar gebeurt dit online, dan is kritiek bijna vergezocht. Je zet immers zelf dingen online, dus het is je eigen schuld. Daar zit iets vreemds in: mensen weten blijkbaar nog niet dat je op internet net zo goed een identiteit en een persoonssfeer hebt. Het voelt veilig, zo verstopt achter je computer, maar in feite ben je niet verstopt. Dan schuilt er voor hen nog het tweede gevaar: cybercriminelen zijn in staat om je gegevens over te nemen en te gebruiken in jouw naam. Gelukkig komt dit (nog) niet frequent voor en is het verwaarloosbaar, maar dat betekent niet dat dat zo blijft.

20 Engelfriet, A., De wet op internet. Eindhoven 2008.

21 http://www.123communicatie.nl/blog/?p=575, bezocht op 2 februari2012.


23 De Koning, B., 16 Miljoen BN’ers? Bescherming van Persoonsgegevens in het Digitale Tijdperk, Leiden 2010.

19

Het is ook nog zo dat sites jouw gebruikersprofiel doorverkopen aan adverteerders, zodat de advertenties precies op jou aangepast worden. Tim Toornvliet, communicatiestrateeg bij Bits of Freedom, vertelde in het interview:

“Ik had het met vrienden over mijn wintersportvakantie gehad, en dat ik van snowboarden hield. Vervolgens had ik allemaal reclames over wintersport op mijn Facebookprofiel staan, alleen maar omdat ik dat een paar keer genoemd had.” 24

Deze strategie is juist hoe Facebook veel geld ophaalt: ze kunnen namelijk aan hun klant, de adverteerder, beloven dat ze de juiste doelgroep zullen bereiken, waardoor de reclames veel effectiever worden. Jouw profiel is dus aantrekkelijk, want dan weten bedrijven precies dat ze jou moeten hebben. En wij laten het ons allemaal gebeuren, want we hebben ‘niets te verbergen’. Toch is het eigenlijk belachelijk dat we er zo luchtig mee omgaan. Internetrechtenorganisatie Bits of Freedom geeft hiervoor vijf redenen:

1. Identiteitsfraude is de snelst groeiende vorm van criminaliteit. Door jouw

persoonlijke gegevens te beschermen, ben je ook veiliger.

2. Iedereen heeft iets te verbergen. Zou jij je geliefde, werkgever of verzekeraar al

jouw sms-jes laten lezen? Laat je foto’s van je kind aan een wildvreemde zien? En

geef je onbekenden je pincode of inzicht in je medisch dossier? Vind je het prima als

de postbode je brieven eerst leest voordat hij ze in de brievenbus stopt? Je hoeft

geen slecht mens te zijn om iets te verbergen te hebben.

3. De vraag is niet of je iets te verbergen hebt, maar waarom anderen het van je willen

weten. Waarvoor willen ze je gegevens gebruiken? Doen ze dat altijd in jouw

belang? En zijn zij daar eigenlijk eerlijk en transparant over?

4. Jouw gegevens zijn voor anderen vaak veel waard, die ga je toch niet zomaar

weggeven?

5. Jouw persoonlijke informatie wordt niet alleen opgeslagen maar ook continu

gebruikt. Maar hoe vaak klopt die informatie? Maken overheidsdiensten en

bedrijven nooit fouten? Als er een fout wordt gemaakt, mag jij meestal bewijzen dat

zij een fout hebben gemaakt. Bij een geweigerde lening is dat nog te overzien. Als je

ineens niet meer mag vliegen, wordt het al een stuk vervelender. 25

3.4 Openbaarheid van privégegevens Zoals al eerder gezegd denkt men niets te verbergen te hebben en is er meestal ook geen bezwaar tegen het online delen en opslaan van je gegevens. Sterker nog, volgens Amerikaans internetgoeroe Kevin Kelly, mensen hebben helemaal geen behoefte meer aan privacy: ze willen gekend en gehoord worden, ze willen delen. Volgens Kelly heeft geen enkel mens, behalve een kluizenaar, privacy, en heeft ook niemand er behoefte aan. We hebben de natuurlijke drang om te delen.26

En deze mening blijkt ook uit de enquête die voor dit onderzoek is afgenomen. Op de vraag of de respondenten het als vervelend ervoeren dat Facebook hun gegevens gebruikte en bewaarde


25 https://www.bof.nl/ons-werk/niets-te-verbergen/, bezocht op 28 februari 2012.

26 Teeffelen, K. van, “Mensen willen geen privacy”, in: Trouw, 14 november 2011.

20

antwoordden de meeste ondervraagden dat ze het niet als heel vervelend ervoeren. Ze staan er vrij neutraal tegenover: ze maken zich er niet heel druk om.27 Facebookgebruikers hebben ook vaak het idee dat ze hun profiel, en daarmee al hun gegevens, goed hebben afgeschermd. Ze hebben een vals veiligheidsgevoel: hun profiel is lekker dichtgetimmerd, daar kan niemand bij. Dat is helaas niet waar, maar toch blijken ze dat zo te ervaren.28 Ook dit blijkt uit de afgenomen enquête: wanneer er gevraagd wordt waarom men toch zoveel informatie plaatst terwijl het eigenlijk op straat komt te liggen, antwoordt een kleine 60% van de ondervraagden dat ze dit niet als vervelend ervaren, omdat ze niets te verbergen hebben, en een kleine 15% antwoordt dat ze het helemaal niet als vervelend ervaren dat privégegevens openbaar zijn. Een veel gehoorde reactie is dat ‘ze’ er toch niets mee kunnen doen. Student Jeroen Welling (23 jaar) zegt hierover het volgende:

“Ik vind het prima [dat Facebook mijn gegevens opslaat en gebruikt]. Ik zie liever advertenties die gebaseerd zijn op mijn likes en interesses dan volkomen random banners voor Viagra en datingsites. Daarnaast ben ik redelijk secuur met wat ik allemaal deel op het internet. Dat maakt dat het voor mij niet erg is als een bedrijf - of dat nou Facebook of Google of Microsoft is - de dingen die ik op internet zet weet en/of doorverkoopt.”29

En deze reactie komt vaker voor. Men heeft het gevoel dat hij of zij helemaal niet teveel informatie online zet, en vindt soms de advertenties juist wel fijn, omdat ze altijd aansluiten bij hun eigen interesses.

3.5 Deelconclusie In dit hoofdstuk is gebleken wat privacy inhoudt, wat de risico’s van onzorgvuldig omgaan met geplaatste gegevens is en wat men van openbaarheid van privégegevens vindt. In het kort: privacy houdt het recht op het onder controle houden van jouw gegevens. Jij moet degene zijn die bepaalt welke informatie over jou waar staat. Vooral in dit nieuwe tijdperk is dit een lastige opgave, aangezien het internet zich sneller ontwikkelt dan ooit. Daardoor zijn er behoorlijk veel risico’s aan het onzorgvuldig omgaan met die informatie, jouw persoonsgegevens dus. Niet alleen het vervelende feit dat wat wat je plaatst, nooit meer echt van het internet zal verdwijnen, maar ook meer ernstige dingen: identiteitsfraude, beëindiging van verzekeringen, mindere kansen bij het krijgen van een baan en ga zo maar verder. Het vreemde is dan ook dat de huidige generatie zich bijna niets aantrekt van openbaarheid van privégegevens. Privacy was ooit een algemeen goed, waar iedereen recht op had en waar iedereen ook recht op wilde hebben. Dat idee lijkt de laatste jaren afgezwakt te zijn: iedereen wil delen, delen, delen! Sinds de komst van snellere communicatievormen dan de postduif en de brief kunnen mensen niet meer stoppen met het delen van hun informatie. En ze lijken het niet erg te vinden: ze doen niks verkeerd, dus waarom zouden ze het dan niet delen? Helaas zijn er toch veel risico’s aan verbonden, waar men zich niet van bewust is.

27 Enquête, voor uitkomsten en de vragen, zie bijlage.


29 J. Welling op mijn Facebookstatus, geplaatst op 2 maart 2012.

21

4 Facebook en Privacy

4.1 Inleiding Nu duidelijk is wat er onder het sociale netwerk Facebook én de privacy wordt verstaan, is het tijd om deze twee onderwerpen samen te brengen. Ze zijn namelijk onlosmakelijk met elkaar verbonden: Facebook vraagt om jouw persoonlijke gegevens. Het is zelfs zo dat je account verwijderd wordt wanneer je geen volledige naam, achternaam en geboortedatum ingeeft. Deze onlosmakelijke verbondenheid maakt dat Facebook en privacy met elkaar botsen. En dat is de probleemstelling van dit onderwerp: wint de lust naar aandacht het van ons veiligheidsgevoel?

4.2 De privacyverklaring en algemene voorwaarden van Facebook Elke website is, zoals eerder vermeld, verplicht om een privacyverklaring te publiceren op een zichtbare plaats waar ook niet-gebruikers van de website bij kunnen. Dat betekent dat ook Facebook een privacyverklaring heeft. Het nadeel aan dit soort verklaringen is vaak dat ze bol staan van de juridische taal waar een normaal mens weinig van snapt, en daarom nemen mensen vaak de moeite niet om deze door te lezen. Zo staat hierin vermeld dat de gebruiker, wanneer deze de algemene voorwaarden van Facebook accepteert, eigenlijk zijn gegevens aan Facebook geeft. Ze mogen hierdoor met deze gegevens doen wat ze willen en zo omzeilt Facebook heel slim een paar wetten: aangezien de gebruiker zelf aangeeft dat hij of zij er mee akkoord gaat, doet de site wat ze er mee wil. Om terug te komen op de juridische taal in de gebruikersvoorwaarden en privacyverklaringen: de teksten zijn vaak ontzettend lang en er wordt om de haverklap van de ene naar de andere pagina verwezen, waardoor de lezer nog moeilijker door de teksten heen komt. 30 Nog een manier om de wetten te omzeilen is het alsmaar wijzigen van de privacyverklaring. Waar in 2005 Facebook nog claimde dat geen enkele persoonlijke informatie van de gebruikers van de site zou worden gedeeld met onbekenden, werd dat langzaamaan anders. In 2006 werd deze uitspraak namelijk al versoepeld: vanaf dat jaar kon je aangeven wie wat konden zien, dus ook of onbekenden iets konden zien. In 2007 echter was je naam, de naam van je school en je profielfoto standaard zichtbaar in de zoekresultaten, tenzij je dat zelf anders aangaf in de privacyinstellingen. En dan uiteindelijk, in december 2009, verandert Facebook diezelfde alinea weer:

“Bepaalde categorieën van uw informatie, waaronder uw naam, profielfoto, vriendenlijst, fan pages, geslacht, locatie en netwerk waar u toe behoort, worden door Facebook beschouwd als publiekelijk beschikbare informatie, en vallen daardoor niet onder uw privacy settings.”31

Met andere woorden: deze gegevens zijn te vinden via de Facebookzoekmachine en u kunt daar niets meer aan doen. Omdat Facebook deze wijzigingen heel gedoseerd doorvoert, lukt het ze ook nog. Arnoud Engelfriet, ICT-jurist, legt dat uit: “Wanneer je een kikker in een pan met kokend water gooit, springt hij daar meteen weer uit. Gooi je de kikker in een pan met lauw water en stook je het vuur

30 Groot, A., We weten wie je bent, Utrecht 2011, blz 155/156.

31 http://credylco.org/wp/?p=455, bezocht op 1 februari 2012.

22

langzaam maar zeker steeds meer op, dan heeft de kikker niet eens in de gaten dat hij wordt gekookt.” 32 Facebook ontvangt vaak kritiek op het privacybeleid, maar reageert daar nooit op. Ze weten dat hun gebruikers toch wel blijven, zolang ze geen te grote veranderingen invoeren. En tot nu toe is dat ook gebleken. Hoewel Mark Zuckerberg het meerdere keren gepresteerd heeft om een vrij ingrijpende verandering aan de site te maken, zakte de opschudding die dat veroorzaakte vaak na drie dagen alweer weg en gingen de gebruikers vrolijk door met Facebooken. In paragraaf 4.4 wordt verder verteld over de privacyverklaring: wat weet Facebook van je?

4.3 Privacywetgeving voor Facebook Hoewel het duidelijk is dat Facebook onze privacyrechten schendt, wordt er toch weinig aan gedaan. Niet in de laatste plaats omdat Facebook een internationaal bedrijf is, waardoor één wetgeving nooit bereikt kan worden. De site is op zoveel plaatsen gevestigd, en overal is weer een andere wetgeving van pas. Het ‘moederland’ van het sociale netwerk, Amerika, heeft zelfs heel weinig wetten op privacy, dus in principe kan Facebook daar z’n gang gaan. In Europa zijn wel meer wetten, maar die weet Facebook erg slim te omzeilen, op meerdere manieren. Allereerst al door de eerder genoemde gebruikersvoorwaarden. Facebook krijgt daarmee de mogelijkheid om tegen de rechters te zeggen: ‘Ik heb nooit ongevraagd informatie doorgespeeld. Deze gebruiker heeft daar zelf toestemming voor gegeven!’ Nog een slimme omzeiling: de apps en spelletjes die op Facebook te vinden zijn. Fenomenen als FarmVille en dergelijke zijn een enorme hit, maar voordat je deze spellen kunt spelen, moet je weer langs een pop-up. Ditmaal is het de externe partij, in dit geval spelletjesmaker Zynga, die je vraagt om de voorwaarden te accepteren. Meestal is het een rijtje zoals: ‘je stemt nu ermee in dat Zynga toegang heeft tot je gegevens, dat Zynga berichten kan plaatsen op je profiel en dat Zynga je gegevens door kan geven aan derden’. Aangezien je snel wilt spelen, druk je gauw maar op ‘accepteren’ en dan is het kwaad geschied. Ook in dit geval kan Facebook (en dus ook Zynga) zeggen dat je zelf aangegeven hebt dat je hiermee akkoord ging.33 Omdat Facebook dus niet in Nederland gevestigd is, en dat de Nederlandse wetten dus niet van toepassing zijn op de site is het volgende obstakel een feit: wil je een rechtszaak aanspannen tegen Facebook, dan is de kans groot dat je alleen met kosten naar huis gaat. Je zult de rechtszaak in Amerika moeten aanspannen omdat het bedrijf daar gevestigd is, en in Amerika is vrij weinig wetgeving over privacy. Dat zou dan inhouden dat de rechter Facebook in het gelijk stelt: al met al heeft het dus geen zin om een rechtszaak aan te spannen.34 Het enige wat de Nederlandse overheid (en ook een organisatie als Bits of Freedom) kan doen, is bewustzijn creëren. Volgens Bits of Freedom lukt dit steeds meer: in het interview bleek dat mensen zich al wat meer bewust zijn van de privacyschending. Dit wordt bevestigd door het feit dat Facebook

32 Groot, A., We weten wie je bent, Utrecht 2011, blz 155/156.


34 Interviews met Yvonne van Maarwijck, advocaat en Tim Toornvliet, Bits of Freedom

23

de laatste tijd steeds vaker in het nieuws komt vanwege die schending: blijkbaar begint het mensen wat uit te maken, anders zou er geen nieuws over gemaakt worden. Er is nog wel een lichtpuntje te bekennen: de Europese Unie is op dit moment bezig met meer wetgeving betreffende privacy. De belangrijkste punten uit dit voorstel zijn:

Bij overtreding kunnen miljoenenboetes worden opgelegd. Voor een bedrijf als Facebook is een boete van maximaal twee procent van de wereldwijde omzet reden om de nieuwe regels serieus te nemen.

Het moet makkelijker worden voor internetters om uit te vinden wie welke gegevens over hun verzamelt. Dat moet online, gebruiksvriendelijk en gratis.

Het moet tegelijkertijd moeilijker worden voor buitenlandse mogendheden om gegevens van Europeanen bij Amerikaanse internetbedrijven op te vragen.35

4.4 Wat weet Facebook allemaal van jou? Veel. Heel erg veel. Facebook weet de dingen die je zelf ingevuld hebt, logischerwijs: je naam, je leeftijd, je school, je woonplaats, je werkgever, je interesses, je vrienden, en zo verder. Juist dit zijn de dingen die Facebook aantrekkelijk maakt om je tijd op te verdoen (je kunt immers alles te weten komen over personen van wie je alles wil weten) maar het is ook aantrekkelijk voor de bedrijven die verantwoordelijk zijn voor de inkomsten van Facebook. En daarom gaat de site nog een stap verder in het samenstellen van jouw ‘profiel’. Elke bezoeker van de website heeft zo’n profiel. Het is jouw digitale schaduw, wat heb je ooit allemaal gepost, gemaild, getweet of bezocht? Het is het profiel dat vertelt welke dingen je leuk vindt, welke producten je graag zou willen, naar welke plaatsen je op vakantie zou gaan, kortom: tot welke doelgroepen jij behoort. En dat is wat bedrijven willen weten. Dus houdt Facebook van jou bij welke sites je bezoekt, door middel van het gebruik van cookies. Cookies zijn kleine bestandjes die op jouw computer opgeslagen worden en die bijhouden op welke sites je bent geweest. Zelfs wanneer je geen lid van de site bent, kan Facebook weten waar jij surft. Zodra de ‘like-button’, zie afbeelding, op een site staat ben je al gepakt. Facebook weet dan dat jij daar bent geweest. En ook dat onthouden ze, omdat ze daaraan weer kunnen zien waar de gebruiker in geïnteresseerd is. Het gaat zelfs zo ver dat de site ook posts die jij verwijderd hebt, toch nog bewaard. 36 In de privacyverklaring van Facebook wordt het volgende genoemd:

Wanneer je je inschrijft bij Facebook voorzie je ons van je naam, email, geslacht en geboortedatum. Tijdens het registratieproces geven we je de kans om in contact te komen met je vrienden, scholen en werknemers. Je zult ook de mogelijkheid krijgen om een foto van jezelf toe te voegen. In sommige gevallen kunnen we je vragen om aanvullende informatie, bijvoorbeeld om beveiligingsredenen of om specifieke services op jou aan te passen. Als je je registreert kun je andere informatie van jezelf toevoegen, bijvoorbeeld je huidige woonplaats, je geboorteplaats, familieleden, relaties, netwerken, activiteiten, interesses en plaatsen. Je kunt ook persoonlijke informatie over jezelf delen, bijvoorbeeld je politieke en religieuze visie. (…) Het kan voorkomen dat we details van transacties of betalingen die je via Facebook doet,

bijhouden.37

35 https://www.bof.nl/2012/01/25/persbericht-europa-op-de-bres-voor-privacy-internetters/ bezocht op 31 januari 2012.

36 Interview met Yvonne van Maarwijck, advocaat.

37 Facebook’s privacy policy: www.facebook.com/note.php?note_id=10150162286770301, bezocht op 1 maart 2012.

24

Kortom, Facebook wil graag dat je zo veel mogelijk informatie deelt, zodat zij zo veel mogelijk op kunnen slaan. Dit lijkt onschuldig. Het is logisch dat een sociaal netwerk om het invullen van gegevens vraagt: zo kunnen ze jou in contact brengen met (lang verloren) vrienden of juist nieuwe mensen laten ontmoeten. Maar even later komt er een keerzijde.

Zelfs nadat je informatie van je profiel, of zelfs je hele account, verwijderd, zullen er kopieën

van die informatie elders zichtbaar blijven voor zover het gedeeld is met anderen, door jezelf

zichtbaar gemaakt in je privacyinstellingen of gekopieerd en opgeslagen door anderen.38

Uiteindelijk blijkt dat al deze informatie over jezelf niet alleen wordt opgeslagen, maar ook wordt gedeeld met derden.

Facebook gaat om het delen van informaties met anderen – vrienden en mensen in je gemeenschappen – terwijl je ook privacyinstellingen krijgt die je kunt gebruiken om andere gebruikers toegang te ontzeggen tot delen van jouw informatie. Wij delen je informatie met derde partijen wanneer wij geloven dat dit door jou is toegestaan, nodig is voor het aanbieden van onze services of wettelijk verplicht is.39

Vooral de laatste zin hier is nogal verontrustend: het is een wirwar van woorden waardoor bijna niet te zien is dat jouw gegevens doodleuk doorgespeeld worden als Facebook denkt dat het nodig is. Oftewel, jij als gebruiker hebt veel minder te zeggen over je gegevens dan dat Facebook je doet geloven. En, het gaat zelfs zo ver dat wanneer jouw vrienden op Facebook gebruik maken van een externe applicatie binnen de website (denk aan de spelletjes die er te spelen zijn, zoals FarmVille), deze applicatie ook toegang heeft tot jouw basisgegevens. Zo weet Facebook haar website heel aantrekkelijk te maken voor adverteerders, die de site veel geld opbrengen. En dat is dan ook de enige reden om zo om te gaan met de verkregen gegevens. En niet alleen Facebook weet veel van jou: het hele internet weet veel van je. Een van de grootste ergernissen van Facebookgebruikers was ooit dat nieuwe features op de site altijd standaard zo ingesteld stonden, dat iedereen ze kon zien. Het ligt dan aan de gebruiker zelf of hij die instellingen weer veranderd. Het is verstandig om, wanneer je een Facebookaccount hebt, even te gaan zitten voor die privacyinstellingen: ze staan namelijk bijna allemaal standaard op ‘zichtbaar voor iedereen’. Op die manier liggen je gegevens domweg op straat, en niemand die er effectief iets aan doet.

4.5 Deelconclusie In dit hoofdstuk werd gekeken naar de relatie tussen Facebook en jouw privacy. Deze relatie is niet de beste relatie die er kan bestaan. Als gebruiker moet je een afweging maken: wil ik dat mijn gangen nagegaan worden en mijn gedachten voor altijd bewaard blijven? Of wil ik een sociale outcast worden omdat ik het contact met mijn vrienden ‘verlies’? Mensen maken die afweging vrij snel: ze gaan toch voor de sociale interactie. Kijken we naar het privacybeleid van Facebook, dan zien we daar al direct waarom de relatie tussen privacy en de site niet goed zit. Facebook houdt niet van privacy, want dat betekent dat ze minder over jou weten, waardoor je minder geld waard bent. Daarom maakt de site haar privacyverklaring het liefst zo onduidelijk mogelijk: ze is lang, heeft moeilijke en lange zinnen, is moeilijk vindbaar en behoorlijk vaag. Ook de gebruikersvoorwaarden van Facebook spelen in op het zoveel mogelijk willen



25

weten: wanneer je ermee instemt, zeg je tegen de site dat ze al je gegevens mogen hebben, opslaan en doorverkopen. En omdat Facebook internationaal gevestigd is, is het ontzettend lastig om hier wetgeving voor te

maken. Bovendien, de wetgeving die er is, weet Facebook makkelijk te omzeilen door bijvoorbeeld

de hierboven genoemde vage gebruikersvoorwaarden en privacyverklaring of applicaties binnen de

site te plaatsen. Het enige wat geprobeerd kan worden, is bewustzijn creëren door middel van

campagnes of organisaties als Bits of Freedom. Ook is het Europese Parlement bezig met een

gezamenlijk wetsvoorstel waardoor Facebook’s privacyschending enigszins ingeperkt zou moeten

worden.

26

5 Conclusie en aanbevelingen

5.1 Inleiding Logischerwijs volgt uit alle bevindingen uit dit onderzoek een conclusie. Het is het antwoord op de

hoofdvraag: waarom is Facebook zo populair, terwijl je privégegevens niet goed beschermd worden?

Na de conclusie volgen er ook nog aanbevelingen. Dat zijn adviezen aan de lezer om actie te

ondernemen. Omdat de aanbevelingen vaak een praktische uitwerking van een conclusie vormen,

staan deze in één hoofdstuk.

5.2 Conclusie

Facebook is verslavend Sinds de invoering van Web 2.0, waarbij de mogelijkheid kwam om zelf content voor de websites die je bezocht aan te voeren, vliegen de sociale media je om de oren. Vanwege exclusiviteit, overzichtelijkheid, gemak, omvang, internationaliteit en door te leren van de fouten van voorgangers als Friendster en MySpace, wist de nieuwe netwerksite Facebook een enorm publiek naar zich toe te trekken De site speelde handig in op de eisen van de kritische studenten die de eerste gebruikers vormden, waardoor het uiteindelijk uitgroeide tot de grootste website van dit moment. En Facebook is verslavend, heel erg verslavend: de drang om continu nieuwe statussen te lezen, plaatsen en ‘liken’ ontstaat al gauw nadat Facebook is aangemaakt. Men voelt zich op en top verbonden, gehoord en gezien. Dat verklaart het grote succes en de grote populariteit. Facebook verdient geld door je privacy te schenden Maar aan dat succes is ook een keerzijde, want om succes te behouden is er geld nodig en dat geld ontvangt Facebook van adverteerders. Die site moet aantrekkelijk zijn voor de adverteerder om in te investeren. Dus besloot Facebook om haar gebruikers van hun privacy te ontdoen en deze te gebruiken om slim advertenties te plaatsen, helemaal aangepast aan de voorkeuren en interesses van haar gebruikers. En dan weet Facebook alles van je. Van iedere bezoeker is er een digitaal dossier van Facebook ergens op een server in Amerika en niemand weet hoe dik die van hem of haar is. Facebook omzeilt privacy wetgeving Hoewel er wel wetgeving is omtrent privacy, is deze vaak achterhaald als het aan komt op internetprivacy omdat het een relatief nieuw fenomeen is. En de wetgeving die er wel is, weet Facebook heel makkelijk te omzeilen. Onder andere door doodleuk in de algemene voorwaarden te schrijven dat je, wanneer je ermee instemt, Facebook toestemming geeft om alles van jou op te slaan. Gebruikers trekken zich weinig aan van privacyschending Toch trekken de gebruikers van Facebook zich weinig aan van die privacyschendingen. Ze kiezen voor hun sociale contacten met hun vrienden en geven toe aan de groepsdruk: als je niet op Facebook zit, hoor je er eigenlijk niet bij. Dit komt omdat de huidige generatie er vanuit gaat dat men dingen op Facebook wel leest, om er daarna in het echte leven over verder te praten. Wanneer je dan niet die ene status hebt gelezen, val je compleet buiten het gesprek. Neem bijvoorbeeld de relatie tussen vriend M en een onbekend meisje: waar onze hele vriendengroep op Facebook had gezien dat hij zijn relatiestatus in ‘in een relatie met …’ had veranderd, moest het later nog aan een vriendinworden verteld, terwijl iedereen er vanuit ging dat het algemeen bekend was. Uiteindelijk is het zelfs zo dat deze vriendin uit frustratie nu ook Facebook heeft: ze had geen idee meer waar de gesprekken over

27

gingen. Mensen stellen hun vrienden boven hun gegevens, want we zijn kuddedieren en willen er dus graag bijhoren. Dan maar wat minder privacy. Gebruikers zijn zich niet bewust van de gevaren Daarnaast zijn de gebruikers zich zeker niet bewust van de gevaren van het lekken van persoonsgegevens: ik heb niets te verbergen, dus ik hoef ook niets te verbergen. Het delen van informatie, ervaringen en gevoelens is belangrijker geworden dan de controle over je eigen naam, geboortedatum en interesses. Iedereen mag weten wie je bent: zolang jij maar aandacht krijgt van anderen. Waarom is Facebook zo populair, terwijl je privégegevens niet goed beschermd worden? Facebook is verslavend en de gebruikers zijn zich niet bewust van de gevaren van privacyschending of trekken zich er met deze gegevens weinig van aan. Het sociale netwerk maakt hier heel handig gebruik van door je gegevens door te verkopen aan derden en daarom is de site nu erg waardevol. Het antwoord op mijn hoofdvraag, waarom Facebook zo populair is terwijl er slecht omgegaan wordt met je privégegevens, luidt dan ook als volgt: De huidige generatie weegt alles af op voor- en nadelen en dat doet men ook in dit geval. Men vindt op dit moment communicatie, vrienden en het ‘gehoord worden’ belangrijker dan bescherming van de eigen gegevens: enerzijds omdat ze zich nog niet bewust zijn van de gevaren van het nieuwe internet, en anderzijds omdat het ze weinig kan schelen. De meesten vinden dat ze niets te verbergen hebben en dat ze niets plaatsen wat ze niet willen. Dat is een kromme conclusie, want sites als Facebook weten niet alleen wat je plaatst, maar ook wat je doet – dus zoveel controle over jouw gegevens heb je helemaal niet.

5.3 Aanbevelingen voor bescherming van je privacy op Facebook Omdat Facebook in de huidige generatie een onderdeel van ons dagelijks leven is geworden, zijn aanbevelingen hier wel op z’n plaats. Ik kan moeilijk zeggen dat we allemaal maar moeten stoppen met Facebook, aangezien niemand dat zal doen: het is te verslavend en zulk groot kwaad is er toch niet? Wel kan ik tips geven om je veiligheid online, en dan vooral op Facebook, te vergroten. Allereerst is het handig om goed je privacyinstellingen na te gaan. Dit kun je doen door in te loggen op de website en dan rechts bovenin op het pijltje te klikken, daar staat ‘Privacyinstellingen’ onder. Zorg dan dat hier je standaardprivacy op ‘alleen vrienden’ staat en ga daarna bij alle andere opties na wat jij zelf het fijnst vindt. De meest aan te raden optie is natuurlijk ‘alleen vrienden’ bij alle instellingen, omdat je zelf bepaalt wie jouw Facebookvrienden worden. Zo weet je precies wie je gegevens kunnen zien. Bovendien, wanneer je de optie ‘vrienden van vrienden’ kiest, zullen ongeveer 40.000 personen jouw profiel kunnen bekijken.40 Want wanneer jij rond de 200 vrienden hebt op Facebook, zullen die vrienden ook allemaal wel 200 vrienden hebben. Dit is een gemiddelde, maar wel genoeg om te laten zien dat het niet heel handig is om die optie in te schakelen. Kom je er niet uit met je privacyinstellingen, dan is het handig om op de volgende webpagina te kijken:

https://www.bof.nl/ons-werk/webwijs/click-4-privacy-op-facebook/ Ten tweede is het raadzaam om van tijd tot tijd alle tijdelijke internetbestanden te wissen. Deze bestanden heten ook wel ‘cookies’: deze kwamen in hoofdstuk vier heel even aan bod.

40 www.bof.nl/ons-werk/webwijs/click-4-privacy-op-facebook/, bezocht op 28 februari 2012.

28

Aangezien er voor elke internetbrowser een andere manier is om deze cookies te verwijderen, heb ik hier een handige link met handleidingen voor alle grote browsers:

http://www.hoemoetje.com/tag/cookies-verwijderen/ Als derde aanbeveling is er het advies om zo min mogelijk online te plaatsen. Denk bij alles wat je plaatst na: ‘wat als een werkgever dit zou zien?’ ‘wat als mijn moeder dit zou weten?’ ‘wil ik dat onbekenden dit zien?’ Wanneer je bewust bezig gaat met wat je plaatst, zul je minder snel situaties krijgen waardoor je in de problemen komt door de dingen die jij online geplaatst hebt.

29

6 Bijlagen

6.1 Vragenlijst enquêtes Inleiding Facebook, voor de één de sociale hemel en voor de ander een bron van irritatie. Foto’s van feestjes worden ongegeneerd op het wereldwijde web gezet en nieuwe relaties of breuken worden er uitgebreid besproken. Maar ben jij je wel bewust welke sporen je achterlaat op Facebook? Voor mijn profielwerkstuk (VWO 6) ben ik bezig om te ontdekken waarom Facebook zo populair is, terwijl je gegevens toch niet bepaald veilig zijn. Daarom heb ik deze enquête opgesteld. Wil je die voor mij naar waarheid invullen? Het kost je maar een paar minuten, en mijn dank is zeer groot!

Thema/deelvraag PWS Enquêtevraag

Sociale Media / Facebook

Door wie worden welke social media gebruikt?

1. Leeftijd 2. Geslacht

Hoe worden social media (FB) gebruikt? Wat wordt er gepost?

3. Hoe vaak zit jij op Facebook? Elke dag – een paar keer per week – een keer per week - soms - bijna nooit

4. Hoeveel uren zit je gemiddeld op Facebook per dag? 0-30 minuten – één tot twee uur – drie tot vijf uur – meer dan vijf uur

5. Wie staan er in jouw vriendenlijst op Facebook? Familie- Collega's - Mijn baas – (ex)klasgenoten - (ex) leraren of professoren - Vrienden van vrienden - Bekende personen - Kennissen die ik alleen zie tijdens het uitgaan - Mensen die ik niet persoonlijk ken – Anderen

6. Wat voor informatie post je? a. opdrachten voor school of studie b. frustraties op school / werk / studie c. schoolprestaties d. waar je werkt e. wanneer je werkt f. opdrachten / klanten op je werk g. waar je naartoe gaat op vakantie h. wat je aan het doen bent op dat moment i. een leuke film / tentoonstelling/ boek / muziek j. relaties/ liefde k. gevoelens (bijv. ik heb een rotdag…) l. persoonlijke vetes m. anders, namelijk…

Waarom is Facebook zo populair?

7. Waarom heb je een account op Facebook? - contact houden met vrienden / familie - contact houden met werkgevers / leraren - contact met klasgenoten over school

30

- voor vrienden die je nooit persoonlijk ziet / gezien hebt - om erbij te horen - om mijn belevenissen kwijt te kunnen - om anderen in de gaten te houden - om op de hoogte te blijven van gebeurtenissen in mijn omgeving en de wereld - voor de games, strips, en filmpjes die gedeeld worden - om kortingen te ontvangen dmv ‘liken’ - anders, namelijk…

Wat is openbaar op Facebook?

8. Voor wie is je basisinfo (wie je bent, wat je doet) zichtbaar? Iedereen – vrienden – vrienden van vrienden – niemand – weet ik niet

9. Voor wie is je persoonlijke info (prikbord, foto’s etc) zichtbaar? Iedereen – vrienden – vrienden van vrienden – niemand – weet ik niet

10. Voor wie zijn je foto's zichtbaar? Iedereen – vrienden – vrienden van vrienden – niemand – weet ik niet

3. Facebook & Privacy

Hoe bewust zijn gebruikers van de openbaarheid van hun informatie en de privacy mogelijkheden op Facebook?

11. Weet je wat anderen van je FB account kunnen zien? Ja – nee

12. Wist je dat Facebook privacy instellingen heeft waarmee je toegang tot bepaalde delen van uw Facebook pagina kunt instellen? Ja – nee

13. Heb je ooit gebruik gemaakt van de privacy instellingen op Facebook om de toegang tot bepaalde delen van je Facebook pagina in te stellen? Ja – nee

Wat denken de gebruikers dat FB van hen weet?

14. Ben je ervan bewust dat Facebook je gegevens bewaart en gebruikt? Ja - nee

15. Wist je dat Facebook onthoudt welke sites je bezoekt en daar reclame op aanpast? Ja – nee

16. Wat vind je daarvan? Niet vervelend – beetje vervelend – behoorlijk vervelend – heel vervelend (of cijfer 0-10)

Wat vinden gebruikers van de openbaarheid van hun informatie?

17. Vind je het vervelend als je getagd wordt? Ja – nee

18. Ik vind het vervelend als de volgende personen een foto van mij zien Familie- Collega's - Mijn baas – (ex)klasgenoten - (ex)

31

leraren of professoren - Vrienden van vrienden - Bekende personen - Kennissen die ik alleen zie tijdens het uitgaan - Mensen die ik niet persoonlijk ken – Anderen

19. Ik vind het vervelend als de volgende personen een ongepaste foto van mij zien Familie- Collega's - Mijn baas – (ex)klasgenoten - (ex) leraren of professoren - Vrienden van vrienden - Bekende personen - Kennissen die ik alleen zie tijdens het uitgaan - Mensen die ik niet persoonlijk ken – Anderen

20. Heb je wel eens spijt van een geschreven post? Nooit – soms – regelmatig/vaak – heel vaak

21. Heb je wel eens spijt van een geplaatste foto? Nooit – soms – regelmatig/vaak – heel vaak

Hoofdvraag 22. Als je het vervelend vindt dat je privé-informatie op straat ligt, waarom post je dit dan wel op Facebook?

- Ik was me er niet van bewust dat mijn privé-informatie zo openbaar was en door facebook gebruikt werd

- Ik vind het niet vervelend dat mijn privé-ínformatie openbaar is

- Ik vind het niet vervelend, omdat ik niets te verbergen heb

- Anders, namelijk….

23. Denk je dat je na deze enquête je privacy instellingen op Facebook om de toegang tot bepaalde delen van je Facebook pagina aanpast? Ja / nee / misschien

32

6.2 Resultaten enquête Aantal respondenten

De enquête is door 224 respondenten ingevuld.

Statistieken voor vraag 1 : Wat is je leeftijd?

Gemiddelde waarde: 18.24

Variantie: 16.30

Statistieken voor vraag 2 : Wat is je geslacht?

1 man 15.25%

2 vrouw 84.75%

Statistieken voor vraag 3 : Hoe vaak zit je op Facebook?

1 Elke dag 80.27%

2 Een paar keer per week 13.45%

3 Een keer per week 0.45%

4 Soms 2.69%

5 Bijna nooit 3.14%

Statistieken voor vraag 4 : Hoeveel uren zit je gemiddeld op Facebook per dag?

1 0-30 minuten 46.19%

2 één tot twee uur 39.91%

3 drie tot vijf uur 11.66%

4 meer dan vijf uur 2.24%

Statistieken voor vraag 5 : Wie staan er in jouw vriendenlijst op Facebook?

(meerdere antwoorden mogelijk)

Familie 94.62%

Collega's 51.12%

Mijn baas 12.56%

(ex)klasgenoten 91.48%

(ex)leraren of professoren 19.28%

Vrienden uit het dagelijks leven 99.10%

Vrienden van vrienden 33.18%

Bekende personen 17.04%

Kennissen die ik alleen zie tijdens het uitgaan 23.32%

Mensen die ik niet persoonlijk ken 13.00%

Anderen 8.07%

33

Statistieken voor vraag 6 : Wat voor informatie post je?


opdrachten voor school of studie 29.15%

frustraties op school / werk / studie 38.12%

schoolprestaties 34.98%

waar je werkt 19.73%

wanneer je werkt 18.83%

opdrachten / klanten op je werk 4.48%

waar je naartoe gaat op vakantie 29.60%

wat je aan het doen bent op dat moment 63.23%

een leuke film / tentoonstelling/ boek / muziek 47.98%

relaties/ liefde 20.63%

gevoelens (bijv. ik heb een rotdag…) 38.12%

persoonlijke vetes 7.17%

foto's van jezelf 64.57%

foto's van anderen 36.77%

Statistieken voor vraag 7 : Waarom heb je een account op Facebook?


contact houden met vrienden / familie 80.72%

contact houden met werkgevers / leraren 5.83%

contact met klasgenoten over school 49.33%

voor vrienden die je nooit persoonlijk ziet / gezien hebt 23.77%

om erbij te horen 7.17%

om mijn belevenissen kwijt te kunnen 14.80%

om anderen in de gaten te houden 25.11%

om op de hoogte te blijven van gebeurtenissen in mijn omgeving en de wereld 64.13%

Statistieken voor vraag 8 : Voor wie is welke informatie zichtbaar?

1)

Iedereen

2)

vrienden

3) vrienden van

vrienden

4)

niemand

5) weet ik

niet

Voor wie is je basisinformatie (wie je

bent, wat je doet) zichtbaar? 24.66% 54.26% 10.76% 2.69% 7.62%

Voor wie is je persoonlijke informatie

(prikbord etc) zichtbaar? 8.97% 72.65% 10.31% 1.35% 6.73%

Voor wie zijn je foto's zichtbaar? 8.97% 69.51% 11.66% 2.24% 7.62%

34

Statistieken voor vraag 9 : Weet je wat anderen van je Facebook-account kunnen zien?

1 Ja 81.17%

2 Nee 18.83%

Statistieken voor vraag 10 : Wist je dat Facebook privacy-instellingen heeft waarmee je de toegang

tot bepaalde delen van jouw Facebookpagina kunt instellen?

1 Ja 94.62%

2 Nee 5.38%

Statistieken voor vraag 11 : Heb je ooit gebruik gemaakt van de privacy-instellingen op Facebook,

om de toegang tot bepaalde delen van je pagina te kunnen wijzigen?

1 Ja 82.06%

2 Nee 17.94%

Statistieken voor vraag 12 : Ben je je ervan bewust dat Facebook je gegevens bewaart en gebruikt?

1 Ja 78.92%

2 Nee 21.08%

Statistieken voor vraag 13 : Wist je dat Facebook onthoudt welke sites je bezoekt, en daar reclame

op aanpast?

1 Ja 66.82%

2 Nee 33.18%

Statistieken voor vraag 14 : Wat vind je daar van?

Zeer vervelend 1 2 3 4 5 Helemaal niet vervelend

Gemiddelde waarde: 2.61

Variantie: 1.41

Statistieken voor vraag 15 : Vind je het vervelend als je getagd wordt?

1 Ja 18.39%

2 Nee 81.61%

Statistieken voor vraag 16 : Ik vind het vervelend als de volgende persoon/personen een foto van

mij zien: (meerdere antwoorden mogelijk)

Familie 6.28%

Collega's 8.52%

Mijn baas 21.97%


35






Ik vind dit niet vervelend 42.60%

Statistieken voor vraag 17 : Ik vind het vervelend als de volgende persoon/personen een

ongepaste foto van mij zien: (meerdere antwoorden mogelijk)

Familie 60.99%

Collega's 52.02%

Mijn baas 62.33%







Ik vind dit niet vervelend 8.97%

Statistieken voor vraag 18 : Heb je wel eens spijt van een geplaatste...

1) Nooit 2) soms 3) regelmatig/vaak 4) heel vaak

..post? 69.06% 30.49% 0.45% 0.00%

..foto? 71.30% 26.91% 1.79% 0.00%

Statistieken voor vraag 19 : Als je het vervelend vindt dat je privé-informatie 'op straat ligt',

waarom post je dit dan wel op Facebook?

1 Ik was me er niet van bewust dat mijn privé-informatie zo openbaar was en door Facebook

gebruikt werd 26.03%

2 Ik vind het niet vervelend dat mijn privé-informatie openbaar is 16.44%

3 Ik vind het niet vervelend, omdat ik niets te verbergen heb 57.53%

Statistieken voor vraag 20 : Denk je dat je, na deze enquête, je privacy-instellingen op Facebook

aanpast, zodat niet al je informatie meer zichtbaar is?

1 Ja 21.08%

2 Nee 52.47%

3 Misschien 26.46%

36

6.3 Interview 1: Tim Toornvliet van Bits of Freedom Tim Toornvliet van Bits of Freedom is specialist in privacy en rechten op internet en regelmatig in het

nieuws. Het interview vond telefonisch plaats op 31 januari 2012.

Facebook bewaart vrijwel alles van wat jij ooit hebt ingevuld, en meer. Alles wat jij deelt (je

profielinformatie, politieke en sexuele voorkeur) wordt opgeslagen. Foto’s en statusupdates worden

eveneens bewaard: heb jij ooit met je vrienden het over een wintersportvakantie gehad, dan is het

vrijwel zeker dat je een advertentie over snowboarden op je Facebookpagina zult zien staan.

Gek genoeg overtreedt Facebook geen wetten met het opslaan van dergelijke informatie. Er zijn wel

degelijk wetten voor, maar Facebook-oprichter Mark Zuckerberg weet deze op de slimste wijzen te

omzeilen. Wanneer jij lid wordt van de netwerksite –en dus de gebruikersvoorwaarden accepteert-

geef je namelijk aan dat deze al je gegevens mag opslaan en gebruiken. Daarnaast zijn er ook nog de

vele applicaties op Facebook: wil je deze gebruiken, dan moet je toestemming geven om je gegevens

op te slaan. Bovendien is het een Amerikaans bedrijf en is hij niet gevestigd in Nederland: de site valt

simpelweg niet onder onze wetgeving. Facebook is echter wel te vinden in Europa, en de Europese

unie is bezig met wetgeving omtrent privacy. De belangrijkste punten uit dit voorstel zijn:

• Bij overtreding kunnen miljoenenboetes worden opgelegd. Voor een bedrijf als Facebook

is een boete van maximaal twee procent van de wereldwijde omzet reden om de nieuwe

regels serieus te nemen.

• Er komt een meldplicht datalekken. Bedrijven zijn verplicht om het te melden als gegevens

van internetters door slechte beveiliging of inbraak op straat komen te liggen.

• Het moet makkelijker worden voor internetters om uit te vinden wie welke gegevens over

hun verzamelt. Dat moet online, gebruiksvriendelijk en gratis.

• Het moet tegelijkertijd moeilijker worden voor buitenlandse mogendheden om gegevens

van Europeanen bij Amerikaanse internetbedrijven op te vragen. 41

Het online plaatsen van privégegevens is dus niet het slimste om te doen. Websites, en Facebook

heeft daar een aardig handje van, houden namelijk een gedetailleerd gebruikersprofiel bij waarmee

ze naar geïnteresseerde adverteerders kunnen gaan. Facebook kan hierdoor zeggen: “kijk, deze

mensen krijgen uw advertenties te zien, en zullen daar waarschijnlijk ook op reageren, want ze

hebben al eerder over dit onderwerp gepraat.” Hoe wenselijk is het dat bedrijven en websites zó veel

van jou weten dat ze voor jou beslissen wat jij op internet te zien krijgt?

Overigens weten niet alleen bedrijven wat jij plaatst, maar kunnen ook opsporingsdiensten bij jouw

gegevens komen. Deze staan namelijk op een server in Amerika en in principe kan Facebook daar

toegang tot geven.

Voorbeelden van negatieve ervaringen na het plaatsen van informatie op Facebook zijn er genoeg.

Een voorbeeld dat tegenwoordig veel in het nieuws genoemd wordt: de verzekeraar die op Facebook

rondsnuffelt. Ziet hij jou statusupdates plaatsen over je laatste ’straatrace’, dan zal hij eerder geneigd

zijn om je verzekeringsaanvraag af te wijzen.

41https://www.bof.nl/2012/01/25/persbericht-europa-op-de-bres-voor-privacy-internetters/ bezocht op 31 januari 2012.

37

Toch plaatsen mensen privé-informatie online. Waarom doen ze dit dan? Allereerst omdat mensen

een vals gevoel van veiligheid hebben. Ze hebben het idee dat hun profiel dichtgetimmerd is: je staat

alleen zichtbaar voor vrienden, dus dan kunnen zij alleen bij die informatie, toch? En daarboven staat

nog dat Facebook de grootste netwerksite is. Wanneer jij er niet aan meedoet, mis je een groot deel

van je sociale interactie. Facebook is best leuk: je vrienden zitten er op en je krijgt een groter

zelfvertrouwen van al die ‘likes’. Je wordt dus voor een keus gesteld: je privacy laten schenden, of

‘achterlopen’ op je vrienden?

Bits of Freedom zet zich in voor jouw online privacy. Wanneer je deze acties van BOF ‘specialiseert’

op alleen Facebook, zie je dat er weinig tastbare resultaten zijn geweest omdat het een Nederlandse

organisatie is. De site mag dan wel enigszins de privacyinstellingen aangepast hebben, veel invloed

zal een Nederlandse organisatie niet hebben. Zoals gezegd, Facebook is een Amerikaanse organisatie,

dus door de Nederlandse wet te veranderen zul je niet veel bereiken. Echter, BOF heeft wel het

bewustzijn van mensen versterkt, waardoor ze voorzichtiger met Facebook om gaan. Dit heeft BOF

gedaan door middel van media-aandacht en de ‘5 tips voor privacybescherming’ op hun site.

Letterlijk interview

1. Welke informatie bewaart Facebook, en waarom?

Facebook bewaart vrijwel alles van wat jij ooit hebt ingevuld, en meer. Alles wat jij deelt (je

profielinformatie, politieke en seksuele voorkeur) wordt opgeslagen. Foto’s en statusupdates worden

eveneens bewaard: heb jij ooit met je vrienden het over een wintersportvakantie gehad, dan is het

vrijwel zeker dat je een advertentie over snowboarden op je Facebookpagina zult zien staan.

2. Overtreedt Facebook hiermee de wet?

Nee. Er zijn wel wetten voor bescherming van persoonsgegevens, maar het wordt ingewikkeld

doordat je bij Facebook toestemming geeft voor veeldingen: dit mag FB opslaan, dus dat doen ze

dan ook. Facebook is Amerikaans, niet gevestigd in Nederland, dus vallen niet binnen de Nederlandse

wet. Dat gaat wel veranderen -> verordening aangenomen over privacy in Europa. Europese

verordening website blog kijken.

3. Wat zijn de gevaren van het online plaatsen van veel privégegevens? Heeft u ‘horrorverhalen’?

Ze maken gedetailleerd profiel van je, waarmee ze naar adverteerders gaan. ‘wij kunnen heel gericht

advertenties laten zien’ zegt FB. Daar moet je je bewust van zijn: wil ik wel dat bedrijven en FB zoveel

van me weten en dat ze beslissen wat ik zie op internet?

Opsporingsdiensten hebben ook toegang tot je gegevens, met name Amerikaanse. Alle gegevens

staan op een server in Amerika.

Derde partijen: bedrijven dus toegang tot jouw gegevens, FB weet de regels te omzeilen: via

spelletjes/apps geef je toestemming om je gegevens te bewaren. Bedrijf die dat gemaakt heeft kan

dat inzien. Verzekeraars die op facebook gingen rondneuzen om te kijken wat klanten doen. Klant die

aan straatracen doet werd zijn verzekering opgezegd. Risico = andere partijen inzicht krijgen in jouw

gegevens, valse conclusies

4. Waarom plaatsen mensen dan toch zo veel privé-informatie op Facebook?

Het gevoel dat je je profiel goed dichtgetimmerd hebt, en het is toch verleidelijk om dingen aan en

uit te zetten en aan dingen mee te doen, omdat FB gewoon best leuk is en je vrienden er allemaal op

zitten. Het is leuk om met ze in contact te blijven en er zijn weinig alternatieven. Het is de

allergrootste netwerksite. En het is of je privacy laten schenden, of geen FB.

38

Mensen blijven gewoon graag gebruik maken van FB en ze zijn zich toch niet genoeg bewust van wat

er opgeslagen wordt. Vals veiligheidsgevoel.

5. Facebook, internet en privacy zijn onderwerpen die momenteel veel in het nieuws zijn. Hebben

de acties van Bits of Freedom al wat opgeleverd, en is er wat veranderd ten opzichte van een jaar

geleden?

Ja, er is in de afgelopen jaren veel protest tegen FB geweest, rechtszaken etc. FB is steeds meer zijn

richtlijnen aan het aanpassen om het overzichtelijker te maken en de privacyinstellingen worden

aangepast om het allemaal beter in te kunnen stellen.

BOF heeft de afgelopen tijd mensen bewuster gemaakt, 5 tips voor privacy bescherming. Niet heel

veel invloed op FB omdat het Amerikaans bedrijf is. Dus meer tips, groot effect.

6. Hoeveel invloed hebben de SOPA en de ACTA op het internet in het algemeen en op facebook en

privacy op facebook in het bijzonder?

Het zijn redelijk aparte wetten:

SOPA = Amerikaans, staat in koelkast. Voorlopig na alle protesten even aan de kant. Wet voor

beschermen van auteursrechten, copyright.

ACTA = soortgelijk, wereldwijd verdrag. Industriële landen die afspraken maken over hoe copyright te

handhaven. Die wetten willen het moeilijker maken om auteursrechtelijk beschermt materiaal op

internet te krijgen. Daardoor kunnen ze sites op zwart gooien. Ook FB kunnen ze

verantwoordelijkheid geven, FB moet opletten dat gebruikers geen dingen online kunnen zetten

zonder toestemming van platenmaatschappij etc etc. Facebook kan daarom een waarschuwing

krijgen.

BOF vindt dat slechte zaak, FB wordt dan politieagent die hun gebruikers nauwgezet in de gaten

houdt, om te voorkomen dat jij dingen doet die niet kunnen.

39

6.4 Interview 2: Noud Cornelissen, social media-expert en trainer

Noud Cornelissen is social media expert en trainer. Hij is met name geïnterviewd over de vraag

waarom mensen hun prive-leven willen delen op internet. Het interview vond plaats op 1 februari

2012 en werd via de mail afgenomen.

1. Waarom is specifiek Facebook zo'n populaire netwerksite?

Facebook is de wereldwijde variant van de Nederlandse netwerksite Hyves. Het succes van

Facebook is dat het door de honderden miljoenen gebruikers gezien wordt als een echt

sociaal medium, waarmee je gemakkelijk contact kunt onderhouden en leggen met je

vrienden. Facebook is i.t.t. Hyves internationaal en door het massale gebruik is dit medium

zo'n beetje de standaard geworden.

2. Hoe kan het dat mensen zich zo weinig aantrekken van het feit dat Facebook zo laks is met

privegegevens?

Ik denk dat een groot deel van de Facebookgebruikers niet weet waar en op welk moment de

eigen privacy in het geding is. Wa niet weet wat niet deert. Een ander deel weet het wel,

maar maakt zich niet zo druk over het feit dat slimme technologie het mogelijk maakt om

heel veel informatie aan elkaar te knopen en dat op deze wijze met lucratieve marketing veel

geld verdiend kan worden. Uiteraard is er ook een groep die dit allemaal niet wil. Zij zullen

moeten accepteren dat ook op internet niets voor niets is en dat de politiek uitwassen dient

tegen te gaan met wetten. wat dat laatste betreft zal de wetgever altijd achter de feiten

aanlopen.

3. Waarom plaatsen mensen zo veel privé-informatie op Facebook?

Mensen zijn zich niet altijd bewust van het feit dat wat ze intoetsen of met een camera

opnemen snel verspreid kan worden, dat het voor altijd bewaard kan blijven en dat anderen

er misbruik van kunnen maken.

4. Wat zijn de gevaren van het online plaatsen van veel privégegevens? Heeft u ‘horrorverhalen’?

Zet geen persoonlijke gegevens online die je niet openbaar wilt laten worden.

Er zijn inderdaad voorbeelden te over. van foto's en films die rond gaan, maar ook verhalen.

kijk maar eens bij Google, Twitter of YouTube

40

6.5 Interview: Yvonne van Maarwijck, advocaat

Yvonne van Maarwijck (van Maarwijck advocatuur & mediation, Meppel) is advocaat in onder andere familierecht en arbeidsrecht en conflictbemiddelaar. Ze is gevraagd voor dit interview vanwege haar grote mensenkennis en wetboekkennis. Dit interview is afgenomen op 2 februari 2012 via de mail. 1. Weet u hoe het komt dat mensen zich veel minder aantrekken van privacyschending op het internet dan van privacyschending in het echte leven? Mijn eigen indruk is dat de meeste mensen zich simpelweg niet bewust zijn van het feit dat hun (‘anonieme’) surfgedrag op het internet en alles wat zij daar, bewust én onbewust, op slingeren is terug te vinden: in het bijzonder door mensen en organisaties die daar enig commercieel en/of boosaardig belang in zien. Het lijkt alsof je veilig in je eigen omgeving zit en alsof niemand je ziet, maar dat is dus niet zo. Bovendien, wanneer je iets plaatst op het internet, is het er moeilijk weer af te krijgen. Neem bijvoorbeeld een voorval dat in 2009 plaatsvond. Een studente die iets te diep in het glaasje had gekeken werd gefilmd door een kennis van het meisje, en die besluit het op internet te zetten. Al snel verschijnt het op de website GeenStijl.nl en krijgen duizenden mensen te zien hoe het meisje ‘geïnterviewd’ wordt terwijl ze eigenlijk te dronken is om normaal te antwoorden. Het meisje is woedend als ze ziet dat dit online is gekomen en klaagt GeenStijl aan. Het komt tot een vonnis, de website moet het filmpje verwijderen. De site doet dat, maar wanneer er dan toch een schadeclaim komt, zet de site het filmpje terug online met de tekst:

“Hee [voornaam eiseres]. Heb je nog geneuqt?” Daaronder valt te lezen: “Aj, dat is nou sneu. [eiseres] vroeg ons om dit filmpje van haar te verwijderen, waar we een student in haar natuurlijke habitat zien. Wat je ziet is een jong en onzeker meisje dat onder invloed van een paar Oranjeboompjes een te grote broek aantrok. Prima, iedereen kreeg een weekje een uniek inkijkje in het leven der studenten, de grootspraak, het overmatige alcoholgebruik en het bijbehorende verlies van decorum. Na een aantal dagen kregen we het verzoek om dit filmpje, en met name de comments, te verwijderen. Sure, we snappen ook best dat het niet nodig is om comments, met daar in haar naam, te laten staan. (…) Lol gehad, mevrouw kan verder met haar leven en case closed. We handelden uit coulance, omdat we echt niet overal een wetboek bij slepen. Tot haar advocaatje gisteren besloot tot First Blood. Dan kun je het krijgen ook. Advocaat Groenendaal dwingt ons tot een verdediging. Wijgaan u nu namelijk gewoon weer tonen hoe, en in wat voor omgeving de toekomstige top zichzelf vormt. Dat kan HIERR. (…) Balkje hebben we toegevoegd, omdat we toffe jongens zijn.”

In deze versie van het filmpje, dat te zien was door HIERR aan te klikken, is een balkje over (een deel van) het gezicht van de studente geplaatst. Uiteindelijk wint het meisje deze zaak en is GeenStijl genoodzaakt om alle content, reacties en verwijzingen naar het filmpje te verwijderen. Toch blijkt uit dit voorbeeld hoe lastig het is om jouw gegevens op het internet weer te verwijderen.42 2. Heeft het zin om in Nederland Facebook aan te klagen in verband met het schenden van privacy? Nee. Niet alleen omdat Facebook buiten Nederland gevestigd is, maar ook omdat gebruikers van Facebook zich vrijwillig op de site begeven om daar vervolgens allerlei informatie op te zetten. 3. Heeft u nog een ervaring met betrekking tot Facebook en privacyschending die interessant is voor mijn werkstuk?

42 http://jure.nl/bk1859, bezocht op 10 maart 2012.

41

Misschien een niet zo schokkend verhaal, maar ik ervoer het toch als onprettig. Vorige zomer was ik op een leuk feest in Zuid-Frankrijk. Later kom ik een vriendin tegen, die me vraagt: ‘hoe was het feest?’ Welk feest ze bedoelde wist ik niet. ‘Daar in Frankrijk, en je had die en die jurk aan!’ Nu bleek het dat zij via de Facebookaccount van haar dochter foto’s van dat feest had gezien die door aanwezigen geschoten waren en op Facebook waren gezet. Dit lijkt misschien onschuldig, maar voor mij voelde dat helemaal niet oké: Ik ervoer dit toch als een inbreuk op mijn persoonlijke levenssfeer, waarbij momentopnamen zonder mijn medeweten (laat staan toestemming!) werden geopenbaard. Natuurlijk lopen we altijd het risico om ergens gefilmd of gefotografeerd te worden, en we kunnen er ook wel tegen optreden, maar het gemak waarmee beelden nu rondgestuurd kunnen worden zonder dit tegen te kunnen houden, baart me zorgen. Wil men achteraf er nog iets aan doen, dan heeft dit eigenlijk weinig zin meer, want het leed is al razendsnel geschied. Misschien ben ik wel ouderwets en/of te overgevoelig, en het zal ook wel persoonlijk zijn, maar: ik fotografeer al jaren vrij veel, maar ik zal nooit of te nimmer foto’s vrijgeven waar iemand ‘raar’ (wat dat ook precies mag inhouden) op staat. Dat berust op respect en beschaving. En dat is een punt waar nu wel eens over gediscussieerd wordt, want, ‘tegenwoordig moet toch alles kunnen?’ Nou, wat mij betreft niet!

42

7 Bronvermelding

7.1 Literatuur Dommering, E., Jacobs, B., e.a., Wie is u? Identiteit, privacy & politiek, Amsterdam 2010.

Engelfriet, A., De wet op internet, Eindhoven 2008.

Groot, A., We weten wie je bent - wie zijn de grootste privacyzwelgers op internet en wat doen ze met jouw gegevens?, Utrecht, 2011.

Koning, B. de, 16 miljoen BN’ers? Bescherming van persoonsgegevens in het Digitale Tijdperk, Leiden 2010.

Van de redactie “Facebook-gebruikers genomineerd voor Big Brother Award”,in: De Volkskrant, , 23 februari 2011.

Teeffelen, K. van, “Mensen willen geen privacy”, in: Trouw, 14 november 2011.

Schnitzler, H., “De gevaren van een digitale samenleving, Sociale media bedreigen onze veiligheid”, in: Crimelink Magazine, september 2011, jg. 4, nr. 3.

Pikul, C., “Confessions of a Facebook Stalker”, in: Elle, Augustus 2010 (online magazine: www.elle.com/Life-Love/Sex-Relationships/Confessions-of-a-Facebook-Stalker).

Welling, J., geplaatst op Facebookstatus.

7.2 Websites www.123communicatie.nl/blog/?p=575

www.bigbrotherawards.nl

www.bof.nl

www.dutchcowboys.nl/facebook

www.makelaar20.nl/algemeen/het-verschil-tussen-hyves-facebook-myspace-en-twitter-uitgelegd-cherrytwist/

www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/persoonsgegevens/vraag-en-antwoord/wat-regelt-de-wet-bescherming-persoonsgegevens-wbp.html

www.socialevraagstukken.nl/site/2011/10/21/het-tirannieke-gevaar-van-sociale-media/#more-4454

www.usatoday.com/tech/news/2011-02-09-privacypoll09_ST_N.htm

http://www.woorden-boek.nl/woord/privacy

http://credylco.org/wp/?p=455, bezocht op 1 februari 2012

Facebook’s privacy policy: www.facebook.com/note.php?note_id=10150162286770301

http://jure.nl/bk1859

7.3 Films Fincher, D. (producent): ‘The Social Network’, Colombia Pictures, 2010.

7.4 Geïnterviewden Tim Toornvliet, Bits of Freedom

Noud Cornelissen, social media-deskundige

Yvonne van Maarwijck, advocaat

43

Logboek

Fase Datum Tijd (min) Wat

Voorbereiding PWS “Framing”

7-11-2011 30 Onderwerpen gezocht

12-8-2011 20 Gesprek met PWS-begeleider

19-8-2011 15 Bestuderen elo

19-8-2011 30 Deelvragen overleg


7-11-2011 30 Peer review

15-11-2011

20 Formuleren hypothese

15-11-2011

30 Inlezen

16-11-2011

15 Contact met Tim

17-11-2011

20 Contact met Tim

21-11-2011

30 Onderzoeksopzet e.d.

22-11-2011

30 Inlezen

25-11-2011

30 Gesprek PWS-begeleider

SUBTOTAAL 330

Fase Datum Tijd

Voorbereiding PWS “Facebook”

10-1-2012 30 Onderwerp uitgekozen en inlezen


14-1-2012 120 Voorbereiding gesprek, opzet PWS

15-1-2012 60 Voorbereiding gesprek, opzet PWS

16-1-2012 45 Peer review met PWS-begeleider

22-1-2012 10 Mail PWS-begeleider

22-1-2012 300

Structuur werkstuk maken, inleiding HF 1 schrijven, literatuur verzamelen, inlezen

22-1-2012 30 Interview-contacten mailen

23-1-2012 100 Enquête opstellen en online zetten


26-1-2012 25 Enquête verspreiden


27-1-2012 45 Peer review met PWS-begeleider

44

27-1-2012 80 Artikelen opzoeken op internet

27-1-2012 15 Begeleider gemaild

27-1-2012 45

Bibliotheek bezoeken, boeken reserveren, film meenemen


28-1-2012 115 Film 'the Social Network' gekeken

28-1-2012 60 Bibliotheek bezoeken, boeken opzoeken en meenemen



30-1-2012 40 Begeleider gemaild








Onderzoek en verslaglegging

24-1-2012 60 HF 1 Inleiding

25-1-2012 140 Inlezen

25-1-2012 60 HF 2 Social Media: inlezen en typen

26-1-2012 120 HF 3 Privacy: inlezen, artikelen bij elkaar zetten

26-1-2012 75 Voorbereiding interview

27-1-2012 120 Interviews + uitwerken interview

27-1-2012 300 HF 2 Social Media: inlezen en typen (door Chris S.)

27-1-2012 60 Feedback Peer Review verwerken

27-1-2012 300 HF 3 Privacy: inlezen, typen

27-1-2012 30 HF 4 Facebook en Privacy: inlezen

27-1-2012 30 HF 2 Social Media: inlezen

28-1-2012 15 HF 1 Inleiding






30-1-2012 60 HF 3 Privacy: inlezen en typen

31-1-2012 100 Enquetes verwerken

1-2-2012 60 Interview uitwerken

45

2-2-2012 30 Interview verwerken

2-2-2012 300 HF 3 Privacy: typen

2-2-2012 300 HF 4 Facebook en Privacy: typen

2-2-2012 120 Deelconclusies schrijven

2-2-2012 80 HF 5 Conclusie

2-2-2012 200 Enquetes verwerken


20-2-2012 0 Toetsweek

23-2-2012 25 Artikelen lezen

26-2-2012 30 Artikelen lezen

26-2-2012 20 H1 Inleiding: typen

1-3-2012 120 HF 4 Facebook en Privacy: inlezen

1-3-2012 45 HF 4 Facebook en Privacy: typen

2-3-2012 45 HF 5 Aanbevelingen

10-3-2012 100 HF 5 Conclusie


11-3-2012 40 Voorwoord

11-3-2012 70 Samenvatting

12-3-2012 100 Nakijken

00-00-0000

90 Layout, over de gehele tijd

Poster en presentatie

12-3-2012 150 Poster maken

13-3-2012 20 Poster printen en ophangen

13-3-2012 60 Presentatie

14-3-2012 30 Presentatie

SUBTOTAAL 5350

TOTAAL 5680

WAAROM IS FACEBOOK ZO POPULAIR, TERWIJL JE … · Dat maakt dit onderzoek leuk om te doen: er is...

Documents

Transcript of WAAROM IS FACEBOOK ZO POPULAIR, TERWIJL JE … · Dat maakt dit onderzoek leuk om te doen: er is...