W. Magez

A. Bos

M. Tierens

CoVaT – CHC Basisversie als

cognitieve ontwikkelingsschaal

COVAT – CHC BASISVERSIE ALS COGNITIEVE

ONTWIKKELINGSSCHAAL

W. Magez, A. Bos en M. Tierens (2016)

Inleiding

Intelligentie en cognitieve vaardigheden zijn nog volop in ontwikkeling in de leeftijdsperiode waarop

de CoVaT-CHC Basisversie van toepassing is. Indien deze ontwikkeling inderdaad zichtbaar wordt met

deze test laten de gegevens misschien ook toe om meer inzicht te krijgen in de aard van de

ontwikkelings-/groeilijnen doorheen de subtests, de brede cognitieve vaardigheden (BCV) en IQ/GCV

(Globale Cognitieve Vaardigheid).

De resultaten beschreven in dit hoofdstuk zijn bekomen op basis van de totale normeringsgroep (zie

onderzoeksrapport ‘Normering’, Tierens & Magez, 2016b).

De gewogen som van de vijf BCV procentscores als

ontwikkelings IQ/GCV

Situering

In navolging van de Wechsler – traditie hanteert de CoVaT – CHC Basisversie bij de leeftijdsnormen

standaard de som van de BCV Indexen om het IQ/GCV te bepalen (Magez & Tierens, in press a; Tierens

en Magez, 2016b). Het uitgangspunt is daarbij steeds de mate van afwijking van het gemiddelde binnen

een leeftijdsgroep waarbij dat gemiddeld telkens gelijk gesteld wordt aan 100 en de standaarddeviatie

(SD) gelijk is aan 15. Het gevolg is dat voor élk van de negen leeftijdsgroepen het gemiddelde voor

IQ/GCV telkens 100 is. Vanuit het perspectief van een ontwikkelingslijn camoufleert deze procedure

a.h.w. de mogelijke aanwezigheid van een stijgende ontwikkelingslijn, namelijk dat de 100 bij 10-

jarigen hoger ligt of overeenkomt met een hogere ruwe score dan de 100 bij de 9-jarigen.

In de handleiding van de Collectieve Verbale Intelligentietest voor het derde en vierde leerjaar (CIT-

3/4) bewandelen Stinissen, Smolders en Coppens - Declerck (1975) een andere weg. De CIT – 3/4

omvat zes subtests variërend van 14 tot 22 items. Stinissen en collega’s stelden vast dat, wanneer je

in de grote representatieve normgroep telkens de gewone ruwe som van de zes subtests maakt en per

leeftijd omzet in een klassiek genormaliseerde standaarddeviatie IQ (met gemiddelde = 100 en SD =

15), je nagenoeg dezelfde resultaten krijgt dan met de Wechsler-aanpak. Er is echter één groot

3

verschil: je ziet de ruwe som van de zes subtests evolueren. De 100 bij de 10-jarigen heeft een andere

– hogere – totaalsom dan de 100 bij de 9-jarigen. Een ontwikkelingslijn wordt zichtbaar. Deze piste

werd eveneens geëxploreerd bij de CoVaT-CHC Basisversie. De gewogen som van de vijf BCV% (zoals

bij de Klasnormen) wordt het uitgangspunt. Het theoretisch maximum is 700. Per leerling werd telkens

de somscore gemaakt. Per leeftijd werden voor de betrokken groep de scores vervolgens omgezet in

een genormaliseerd standaarddeviatie IQ/GCV met gemiddelde gelijk aan 100 en SD gelijk aan 15. We

hanteerden hierbij dezelfde werkwijze als beschreven in de rapporten 'Methodologie bij de

gehanteerde normschalen' en 'Methodologie van het gemiddelde BCV profiel versus IQ en grafische

profielanalyse', (Magez & Tierens, in press a; Magez, Van Parijs en Tierens 2016).

IQ/GCV ontwikkelingstabel

Opbouw

In kolom 1 van de IQ/GCV ontwikkelingstabel (zie Tabel 1) staat de gewogen som van de vijf BCV%

geordend in klassen per 10 beginnend bij 40-49, dan 50-59 en dit tot 590-599. In kolom 2 staat de

hoogste grens van elke klasse gedeeld door zeven en afgerond. Het mogelijke maximum van de

gewogen som van de 5 BCV% in de eerste kolom is 700, dus het mogelijke maximum in kolom 2 is 100.

In de leeftijdskolommen staan de IQ/GCV die overeenkomen met het BCV% in kolom 2 (en dus ook in

kolom 1). Dit IQ/GCV is ook een genormaliseerd standaarddeviatie IQ met gemiddelde gelijk aan 100

en SD gelijk aan 15. De lege plekken werden opgevuld via interpolatie. Onderaan elke leeftijdskolom

staan het gemiddelde en de SD van de gewogen BCV% som in die populatie (op 700 en op 100).

Betekenis

Deze tabellen vervangen niet de officiële normentabellen, die zijn de standaard. ze laten echter nu wel

toe de CoVaT-CHC Basisversie IQ/GCV beter te benaderen binnen een ontwikkelingspsychologisch

kader. Het is een onderbouwde benadering die toelaat het IQ/GCV beter te betrekken in een

ontwikkelingsperspectief m.b.t. evoluties van cognitieve testscores overheen/doorheen de leeftijden

van 9j6m t/m 13j11m. Het onderzoek toont aan dat dit een belangrijke scharnierperiode is in de

cognitieve ontwikkeling.

4

Tabel 1. Ontwikkelings IQ/GCV

Gewogen Totaal 5 BCV% Leeftijdsgroepen max. 700 max. 100 1

9j6m-9j 11m 2

10j0m-10j5m 3

10j6m-10j11m 4

11j0m-11j5m 5

11j6m-11j11m 6

12j0m-12j5m 7

12j6m-12j11m 8

13j0m-13j5m 9

13j6m-13j11m

49 7 58 59 8 59 58

9 - - 69 10 60 59 79 11 61 60 58

12 63 - 59 89 13 64 61 60 99 14 67 63 61 55

15 - 65 - - 109 16 68 66 62 56 119 17 70 67 63 57 56 55 54 53 51 129 18 71 68 67 59 58 57 56 55 53

19 - - 68 62 59 58 57 56 55 139 20 72 69 69 65 60 59 58 57 56 149 21 75 70 70 66 64 63 62 60 59

22 77 72 - - 65 64 63 62 61 159 23 78 74 71 67 66 65 64 63 62 169 24 81 76 72 69 67 66 65 64 63

25 - 77 - - - - - - - 179 26 82 78 73 70 68 67 66 65 64 189 27 84 81 74 71 69 68 67 66 65 199 28 86 83 75 73 71 70 68 67 66

29 - - - - 72 71 70 69 68 209 30 87 84 76 74 73 72 71 70 69 219 31 90 86 77 76 74 73 72 71 70

32 - 87 78 - - - - - - 229 33 91 88 79 77 75 74 73 72 71 239 34 92 90 80 78 77 76 75 73 72

35 94 - - - 78 - - - - 249 36 95 91 81 79 79 77 76 74 73 259 37 96 93 83 82 80 79 78 75 74 269 38 97 95 84 83 81 80 79 76 75

5

Gewogen Totaal 5 BCV% Leeftijdsgroepen max. 700 max. 100 1

9j6m-9j 11m 2

10j0m-10j5m 3

10j6m-10j11m 4

11j0m-11j5m 5

11j6m-11j11m 6

12j0m-12j5m 7

12j6m-12j11m 8

13j0m-13j5m 9

13j6m-13j11m 39 - - 85 - - - - 78 76

279 40 98 96 86 84 82 81 80 79 77 289 41 101 97 88 87 85 83 82 80 78

42 102 - 89 88 - 84 83 81 - 299 43 103 98 90 89 86 85 84 82 79 309 44 104 100 92 91 88 87 85 83 81

45 105 - 94 - 89 - - - 82 319 46 106 101 95 92 90 88 86 84 83 329 47 108 104 97 94 92 90 88 85 84 339 48 110 105 99 97 93 92 89 88 85

49 111 107 - 98 94 - 90 89 - 349 50 112 108 100 99 95 93 91 90 86 359 51 113 110 102 101 96 94 92 91 87

52 114 111 103 102 97 95 - - - 369 53 115 112 105 103 98 96 93 92 88 379 54 118 113 107 105 100 98 95 94 90

55 119 114 108 106 101 - 96 - - 389 56 120 115 109 107 102 99 97 95 91 399 57 123 117 110 108 104 101 98 97 92 409 58 124 121 113 110 105 103 100 98 94

59 125 122 114 - 106 - 101 99 - 419 60 126 123 115 111 107 104 102 100 95 429 61 127 124 118 113 109 107 103 101 97

62 128 125 119 114 110 - 104 - 98 439 63 129 126 120 116 112 108 105 102 99 449 64 132 130 123 119 113 110 107 104 100

65 135 131 - 120 114 111 - 105 102 459 66 137 132 124 121 115 112 108 106 103 469 67 139 135 130 124 117 113 112 109 105 479 68 140 137 136 127 119 117 115 111 107

69 - 138 137 128 122 118 117 113 109 489 70 141 139 138 129 124 119 118 114 110 499 71 144 140 139 136 126 122 120 117 112

72 - 141 140 138 128 125 122 - 114

6

Gewogen Totaal 5 BCV% Leeftijdsgroepen max. 700 max. 100 1

9j6m-9j 11m 2

10j0m-10j5m 3

10j6m-10j11m 4

11j0m-11j5m 5

11j6m-11j11m 6

12j0m-12j5m 7

12j6m-12j11m 8

13j0m-13j5m 9

13j6m-13j11m 509 73 145 142 141 140 130 127 123 118 115 519 74 144 143 141 133 132 124 120 117

75 145 144 142 134 - 126 122 119 529 76 145 143 135 133 127 123 120 539 77 144 139 137 134 125 123 549 78 145 142 141 140 130 125

79 143 142 141 - 127 559 80 144 143 142 131 129 569 81 145 144 143 138 134

82 - 136 579 83 139 137 589 84 140 139

85 141 140 599 86

Op 700 𝒙 289.18 301.14 341.77 353.85 372.94 385.69 389.45 410.95 428.81 Op 700 SD 76.18 82.45 75.94 77.07 81.17 82.33 85.63 86.26 87.53

Op 100 𝒙 41.31 43.02 48.82 50.55 53.27 55.09 55.63 58.70 87.53 Op 100 SD 10.88 11.77 10.84 11.01 11.59 11.75 12.23 12.32 12.50

7

Ontwikkelingsgroeilijnen

Vanuit Tabel 1 kan je ontwikkelingslijnen aflezen. Zo kan je bijvoorbeeld de IQ – 60 lijn volgen door te

starten bij leeftijdsgroep 1 en af te lezen met welk Totaal BCV% IQ – 60 overeenkomt. In leeftijdsgroep

1 is dit 10 (tweede kolom). In leeftijdsgroep 2 is dit 11, en zo verder tot en met 22 in de oudste

leeftijdsgroep. Figuur 1 geeft grafisch – gesmooth – enkele IQ/GCV ontwikkelingslijnen weer.

Bij de IQ/GCV lijn 60 is er nagenoeg geen stijging meer na leeftijdsgroep 5 (+11j11m). De andere

ontwikkelingslijnen zijn continu stijgend/groeiend. Naarmate men echter na IQ 100 ‘afdaalt' naar de

lagere cognitieve ontwikkelingslijnen is er een tendens, zeker na leeftijdsgroep 5, tot minder stijgen,

om dus nagenoeg stil te vallen bij IQ/GCV 60, waar de curve vlak wordt. Het ziet ernaar uit dat er

tussen 10 en 14 jaar heel wat gebeurt in de cognitieve ontwikkeling en dat dit verschillend is

naargelang het cognitieve IQ/GCV niveau.

Figuur 1. Grafische weergave van enkele ontwikkelingsgroeilijnen CoVaT – CHC Basisversie

5

15

25

35

45

55

65

75

85

1 2 3 4 5 6 7 8 9

60 65 70 75 85 100 115 130

Gewogen som van 5 BCV% (700) herleid top 100

Leeftijdsgroep

IQ/GCV lijn

8

Methodologische vergelijking

Het is methodologisch boeiend deze IQ/GCV ontwikkelingsmethodiek te vergelijken met de standaard

methode (zie paragraaf ‘situering’). Beide procedures toegepast op de resultaten van twee klassen,

een 6de leerjaar lager onderwijs (LO)(N = 20) en een klas uit het 2de secundair onderwijs (2A-stroom)

(N = 20), leidt tot volgende resultaten: de Pearson rangcorrelaties tussen beide procedures voor het

berekenen van IQ/GCV zijn .99. Het gemiddelde verschil tussen beide IQ/GCV is + 0.2 in 6LO en -0.4 in

2A. Bij 32 op de 40 leerlingen (80%) liggen de verschillen binnen het interval +/- 2 IQ-punten. Onder

het thema Validiteit, in het onderzoeksrapport 'BCV – IQ/GCV en Studieopties in het 2de jaar secundair

onderwijs’, werden beide procedures ook toegepast (Magez & Van Parijs, in press) met nagenoeg

identieke resultaten. Het lijkt er op dat de stelling geformuleerd door Stinissen en collega’s (1975), zie

paragraaf ‘situering’) in de CIT-3/4 hier een sterke bevestiging vindt.

Ook al zijn beide methodes vrij gelijkwaardig, toch beslisten de auteurs om de gehanteerde werkwijze

uit de handleidingen van de CoVaT-CHC Basisversie als standaard te gebruiken. De traditie vanuit de

Wechslerschalen is hierbij doorslaggevend geweest. Dit betekent dat Tabel 1 niet gehanteerd kan

worden als vervanger van de normentabellen uit de handleiding van de CoVaT – CHC Basisversie. Het

waarborgt namelijk de onderlinge vergelijkbaarheid. Onmiddellijk aansluitend bij dit hoofdstuk is het

Hoofdstuk ‘Ontwikkelingspsychologische validiteit’ (Magez & Tierens, in press b). Beide hoofdstukken

vormen als het ware twee benaderingen vanuit één geheel.

Leeftijdsequivalenten op de CoVaT-CHC Basisversie

Inleiding

De leeftijdsequivalenten steunend op de gemiddelde ruwe score voor de betrokken subtest – BCV%

en het Totaal van de vijf BCV% (IQ/GCV) in de leeftijdsgroep zijn terug te vinden in Tabel 2 en 3.

Onderaan vermeldt de tabel de standaardmeetfout (SEM) op de betrokken ruwe scores. Met deze

gegevens kan de procedure beschreven in de publicatie ‘Het zeer lage IQ’ (Magez & De Jonghe, 2015)

toegepast worden. Het kan zwak cognitief functionerende personen van 14 jaar en ouder betreffen

én ook sterk cognitief functionerende kinderen jonger dan 9 jaar en 6 maanden.

De gegevens uit Tabel 2 en 3 zijn afgerond overgenomen uit de bijlage bij het Hoofdstuk

‘Betrouwbaarheid en betrouwbaarheidsintervallen’ (Tierens & Magez, 2016a) en aangevuld.

9

Tabel 2

Leeftijdsequivalenten van de ruwe subtestscores (gemiddelden)

Leeftijdsgroep Gem.

leeftijd

PuntR FigR Schift Teg GehA GehB GeFig DoPl GeCo

9j6m - 9j11m 9j9m 19 31 15 16 24 28 23 16 17

10j0m - 10j5m 10j3m - 33 16 - 26 29 24 17 19

10j6m - 10j11m 10j9m 21 39 17 17 30 34 27 19 21

11j0m - 11j5m 11j3m - (40) 18 18 34 35 - 20 23

11j6m - 11j11m 11j9m - 42 19 20 38 38 28 22 24

12j0m - 12j5m 12j3m - 44 20 - 39 39 29 24 25

12j6m - 12j11m 12j9m 22 45 - 21 41 - 30 26 (26)

13j0m - 13j5m 13j3m - 46 21 - 43 40 - 27 28

13j6m - 13j11m 13j9m (23) 48 (22) 22 45 43 31 29 29

Gemiddelde SEM op de ruwe

scores

1.6 3.1 2.1 2.1 4.6 3.8 3.5 4 3.1

Noot. ( ) via intra- of extrapolatie.

Tabel 3

Leeftijdsequivalenten van de ruwe BCV% en Totaal op 700

Leeftijdsgroep Gem.

leeftijd

Gf% Gc% Gsm% Gv% Gs% Gewogen

gemiddelde

Totaal op 700

SEM

9j6m - 9j11m 9j9m 48 44 41 39 22 289 13.19

10j0m - 10j5m 10j3m 50 46 43 41 24 301 14.28

10j6m - 10j11m 10j9m 57 50 51 47 27 342 13.15

11j0m - 11j5m 11j3m (58) 52 54 (48) 29 354 13.34

11j6m - 11j11m 11j9m 60 55 60 50 30 373 14.06

12j0m - 12j5m 12j3m 62 57 62 53 31 386 14.26

12j6m - 12j11m 12j9m 64 59 63 56 (32) 389 14.83

13j0m - 13j5m 13j3m 65 60 66 57 34 411 14.94

13j6m - 13j11m 13j9m 67 61 69 61 36 429 15.16

Gemiddelde SEM op de ruwe

% scores

3 5.4 4 4.5 6

Noot. ( ) via intrapolatie.

10

Bibliografie

Magez, W., & De Jonghe, E. (2015). Het zeer lage IQ. Deel 1: Een schoolpsychologische benadering in

de psychodiagnostische praktijk. Brussel: VCLB Service.

Magez, W., & Tierens, M. (in press a). Methodologie van het gemiddelde BCV Profiel versus IQ en

grafische profielanalyse

Magez, W., & Tierens, M. (in press b). Ontwikkelingspsychologische validiteit.

Magez, W., & Van Parijs, K. (in press). Validiteit: BCV-IQ/GCV en studieopties in het tweede jaar

secundair onderwijs uit de CoVaT-CHC normpopulatie.

Magez, W., Van Parijs, K., & Tierens, M. (2016). Methodologie bij de gehanteerde normschalen.

Geraadpleegd op 9 september via http://www.thomasmore.be/psychodiagnostisch-centrum/covat-

chc-basisversie-0

Stinissen, J., Smolders, M., & Coppens-Declerck, L. (1975). Handleiding bij de Collectieve Verbale

Intelligentietest voor derde en vierde leerjaar (CIT-3.4). Brussel: CSBO.

Tierens, M., & Magez, W. (2016a). Betrouwbaarheid en betrouwbaarheidsintervallen. Geraadpleegd

op 7 september via http://www.thomasmore.be/psychodiagnostisch-centrum/covat-chc-basisversie-

0

Tierens, M., & Magez, W. (2016b). Onderzoeksrapport Normering. Geraadpleegd op 7 september via

http://www.thomasmore.be/psychodiagnostisch-centrum/covat-chc-basisversie-0