VUURTORENS HEIST

1. Historiek

1.1. Geschiedenis van HeistAls kustgemeente leefde Heist in hetverleden voor een deel van de visserij.Deze bedrijvigheid zou zelfs aan deoorsprong van “Heis” hebben gelegen.Vanuit Lissewege trokken inwoners naarhet noordoosten, zo dicht mogelijk bijde zee. Deze vestigingsplaats, de Rugge,lag op de oever van de Zinkval (Sincfal)waarlangs de vissers hun schuitenkonden binnenbrengen in de kreken. Hetontstaan van Heist als vissersgemeentewordt bevestigd door de legende van hetmiraculeuze Onze-Lieve-Vrouwebeeld vanLissewege. Volgens de legende werd hetbeeld door Heistse vissers opgevist in hetLisseweegs Vaartje. De vissers namenhet beeld mee naar Heist maar het beeldkeerde ongemerkt terug naar Lissewege.De Heistenaren namen het beeld terug meenaar Heist, maar opnieuw verdween hetbeeld naar Lissewege waar het sindsdienbleef en vereerd wordt. De Heistse visserstrokken daarna jaarlijks naar de processie

te Lissewege om het miraculeus beeld tedragen.In 1170 werd de Evendijk aangelegdwaardoor de inham werd afgesloten. Devissers waren bijgevolg verplicht om methun sloepen op het strand aan te leggen.Omdat de vissers graag zo dicht mogelijk

-~ bij hun boten woonden ontstond naast dedorpskern Koudekerke het Noorddorp.Dit Noorddorp, ook Heis genoemd, moetomstreeks 1175 zijn ontstaan en het groeidevrij snel aan. De vissersbevolking trokook ambachtslieden en neringdoenersaan zodat Heist belangrijker werd dan hetoorspronkelijke Koudekerke.In de l3de eeuw schonk de Graaf vanVlaanderen twee leenhoven aan de heren

18—

die hebben geholpen bij het bouwenvan de dijken en de inpoldering van hetnoordoostelijk gebied van onze kustlijn. Hetgaat om twee leenhoven van de parochieLissewege: het Hof van Koudekercke(ten zuiden van de Evendijk) en het Hofvan Heys (aan de zeekant van de dijk).Op het achterleen van het Hof van Heysvestigden vissers zich eerst dichter bijzee, verspreid in de duinen en vormdenlater de kern van Heis of Heys. Het Hofvan Koudekerke was aanvankelijk hetbelangrijkste hof binnen de Evendijk.Het bezat vele gronden o.a. langs deRamskapelse Heerweg, een derde van hetammansrecht van het ambacht Lissewege,het weiderecht op de Evendijk vanaf deGentele tot voorbij Heist (waarschijnlijk alscompensatie voor het meewerken aan debouw van die dijk) en ook het weiderechtop de later noordelijk aangelegde dijk,stukken grond in de Oudemaarspolder,het visrecht “de palijncksate... wesendede gherechte visscherie op alle ghebannewateren’~.. Het centrum van het leenhof lagin Koudekerke naast de kerk. Ook het Hofte Heis, met centrum langs de RamskapelseHeerweg was een belangrijk leenhof metvele gronden in de Oudemaarspolder.Het had ook het Hoge Leen, waar laterhet dorp Heis(t) zou ontstaan, in leen. Opeen bepaald ogenblik bezat het leenhofeen veertigtal achterlenen waarvan eentwintigtal in de omliggende parochies vanBrugge (o.a. in Koolkerke, Sint-Baafs, Sint-Kruis). Waarschijnlijk was oorspronkelijkeen van die achterlenen het belangrijksteleen. Ook had het Hof van Heis(t) de renteop 5 molens op de vesten van Brugge.Voor 1300 is weinig bekend van hetvissersleven in Heist. Samen met vissersuit Mude (Sint-Anna-ter-Muiden),Blankenberge, Wenduine en Oostende,werden de vissers uit Heist vermeld inZuid-Engelse toldocumenten van 1305. Debelangrijkste vissoorten die men aan land

bracht waren : haring, makreel, pladijs,schelvis, zalm, paling en kabeljauw.De meeste vissersdorpen langs deVlaamse kust, met uitzondering van Heisten Raversijde, hadden in 1400 reedsstadsrechten verkregen.Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) gaat de vissersactiviteit zo goed alsteloor. Ook voor Heist betekende dit heteinde van de Heistse “Grote Visscherij”. Inde volgende periode werden geen vissersmeer vermeld in Heist. Waarschijnlijkbeoefende de plaatselijke bevolking nogwel de strandvisserij, maar er voeren geenvissersschepen meer uit.Deze woelige periode betekende het eindevan de eerste visserijperiode van Heist diezich na 1600 niet wist te herstellen van degeleden schade. In de hele l7de eeuw enin de eerste helft van de l8de eeuw wordtgeen enkele visser vermeld in Heist. Ditbetekende niet dat er niet gevist werd,maar dit beperkte zich tot strandvisserij,hoofdzakelijk als bijverdienste beoefenddoor de arme bevolking.De Oostenrijkse keizer stimuleerde in del8de eeuw de economie in de ZuidelijkeNederlanden. Deze wederopbouw hadvooral plaats in Oostende en Nieuwpoort,waar schepen met een kiel de havenkonden binnenlopen. Onder keizerin MariaTheresia werden de eerste vissers terugvermeld in Heist. De heropbloei van devisserij in Heist werd in 1763 bevestigdwanneer Heist het octrooi kreeg als vrijevissersplaats.In 1780 zou de Heistse vloot 8 vissersbotentellen, vooral actief in de ‘verse visvangst’op wijting, griet, sprot, tarbot, rog, krab,mosselen, robaard, tong, schar, gul engarnaal. Het visgebied van de Heistsevissers lag dan tussen de Schouwenbank ende boei van Thornton-ridge. Meestal waseen boot twee tot drie dagen op zee. Dezeboten werden elk door vijf vissers bemand:de stuurman, drie maats en een laver.

Na 1805 kwam de zeevisserij tijdens deNapoleonistische tijd bijna tot stilstand.Vissen op zee was nagenoeg onmogelijkdoor de strenge wetgeving. Zo mocht erniet gevist worden vôér zonsopgang enna zonsondergang. Bovendien eiste hetleger vaartuigen op. Vissers moesten onderde wapens als soldaat of matroos op deoorlogsvloot. Heist telde nog maar vierschuiten.Na dit dieptepunt begon de Vlaamse visserijin de l9de eeuw aan een nieuwe bloei doorhet gebruik van de korre (trechtervormigvisnet), het gebruik van ijs inplaats vanzout (j~ekel) en de overschakeling naar destoommachines. Maar stoomloggers en-treilers konden enkel havens aandoen.Strandhavens zoals in Heist warengedoemd om te verdwijnen. Nochtans bleefin Heist de strandvisserij tot in de 20steeeuw voortleven.Na het doortrekken van de stenen zeedijktot aan het Kursaal (vanaf 1870) verlorende vissers hun ligplaats. Het middenstrandwas voorbehouden terrein voor de baders,waardoor de aanlegpiaatsen verhuisdennaar het oosten. In de Pannenstraat enomgeving (Moefe en De Garre) kwameen nieuwe visserswijk, ook Oostdorpgenoemd.In de l9de eeuw groeit de Heistsevissersvloot gestaag:- 1850: 20 schuiten 100 bemanningsleden- 1885: 38 schuiten 190 bemanningsleden- 1895: 46 schuiten 182 bemanningsleden- 1905: 60 schuiten 234 bemanningsledenDe vissersboot bij uitstek was de Heistseschuit. Na de bouw van de haven vanZeebrugge, verhuisden vanaf 1907 deHeistse vissersboten één voor één naar denieuwe haven.

1.2. Heistse schuitDe oudste visserssloepen waren vrij kleinen open en zij werden gebruikt voor dekustvisserij. In de keure van Nieuwpoort

uit 1163 wordt ook een ‘buze’ vermeld.Deze boot moest reeds groter zijn geweestaangezien het aantal roeiers 20 man konbedragen. Door de ontwikkeling vangrotere scheepstypes waagden de visserszich ook verder in Zee. In het voorjaarvoeren zij voor de kust van Oost-Engelandom vroege haring te vangen. De maandenaugustus en september verbleven zij in hetzuiden van de Noordzee. Vanaf novemberbleven zij dichter bij huis, voor de Vlaamsekust.De vis werd aan land gebracht en doorbinnenschippers, via de Evendijkader enhet Lisseweegs vaartje, naar de markt inBrugge gebracht. Vanaf de veertiende eeuwzetten de vissers ook vis af in de havens vande Engelse zuidkust. In de toldocumentenvan 1305-1309 worden de namen vermeldvan Heist, Mude, Blankenberge, Wenduine,Oostende en Nieuwpoort.Tijdens de vele oorlogen werden dikwijlsvissersboten opgeëist door de overheid. Zowerden in 1304, na de zeeslag bij Zierikzee,Heistse vissers verplicht om de resterendetroepen terug naar Brugge te brengen. Ooktoen Filips de Goede in 1436 Calais wildeveroveren werden “alle sciplieden wonachtigup den zeecant int Vrije opgeroepen’~Vanaf de l5de eeuw varen vissers aan deVlaamse kust met een schuit die tot heteind van de l8de eeuw zeer verspreidis. Deze Vlaamse schuit blijft in de l9deeeuw verder bestaan als Blankenbergseof Heistse schuit. De platboomde (= plattebodem) schuit bezit een midscheeps-en een fokkenmast, elk voorzien vaneen vierkant loggerzeil. Een schuit isongeveer 11 meter lang, 5 meter breed en2 meter diep en kan 15 â 20 ton bevatten.Een zwaard aan beide zijden bewaarthet evenwicht. De schuit gelijkt op eenopen schip. Onder de voorplecht is eenkleine leefruimte gebouwd en onder deachterplecht is plaats om materiaal op tebergen. In 1871 krijgt Blankenberge zijn

20

:4

-‘ ~T:1~ t4~ ;- . - - ~ - .. ., .L-.~ t - .

T- .;r’ .— . .. .. ,.‘~ ~. ~ t .t ._..t-.4’_ ~ .-- t:.. 1- 4:4 -. . -,. _‘:. . ‘. , ~.t

t -t. 1’~~ -, .- (‘t

.2 . — .. - - ‘t t .~ • .Tt ~ . . - -.4 41 ~,

- . .. . .. - .. .. , . t

- t 4

-~ -% ~ —— - —

~ %-~ _r__7 Dt~Wt’.t ~ .4.

.4’- .4’ .—-. —t-- .- t.~ -.1 -.

‘~4. ._ n—t~ftY-° .. L~T~’4_.4’4_~~‘1. -

- ..-..---_4 ‘—.4 4~ :4.—.4 .—,.. . -.

-.

1~

~4t -. ~. -: :- . . ~.:

-. _~3~ . -. .,- - ,.—-. - - - - .~-. 4~t-- ~Ç. ~ .t~2t~ ‘~‘ ‘ —

t -. 4’ t-.. ,.. ...,. ~- ç ‘- ,_4.-_;_ ‘t

- ,. .4. 4. - — .~ft — ~“.

—— . -— .~ 4 . 4_ . . - - — — .~‘ ~‘ — ~ -~ ~

~ — r t-• - .. .4~ J - . .4”.” . . ,.‘.. -• r,-.. ~. -~

t44%• .~. .. ‘ — .. . 44~ ‘.4, . . . —‘

- ,. . c: t~ ‘t . . . ‘. ~ 4ç_ ‘¼-- .-.- - - ..~flL -- .

De Heistse vissersvloot in de winter van 1890.

~‘L~~~ ~ - - - -: -- . - --

- ~‘‘-y:-~ ~ 4

4 — 4ts t t t r~~t-’~ —‘t . .1 ‘.‘ • ‘,d~t.”°...,t’! «~‘~4. --i ~ rnt.~.__ -- -J- —

~ c:~~ : ~ ~ ≥

i~~; ~‘t tÇ, t-14k,,,_, .~

4 ~ ,1~ :1 t-‘ ~ t-t / -t Ir,, ,~—

? S ‘,~‘t

• ? t-~ , -‘ 1.’, -2 . .-. ~. ~.. - ‘•—. - -4 - . ,.4 ~A4

.,, ~ •$--:-::-~ 1~:,~:”~::--4. ~ .

/ .4%, t- -t 4. 2

‘t — t —t,’ . - L-.. ‘ . ‘.? - 4~4’

— —— ~ —‘ - -L — - -

— . - 4-kr ‘t-! - r4~ .---. 14 •

-. t - -—~E :—~- -~----—— ....---.--,..-r-~..t. -.7 - 7’~ • - 4.’14~,_~ - ‘~“‘S —

-~ -_ - .4.. .- — — _. _ .

-—- - — ..—•. . - - 4’ -4- .4- — - - t - ~9_ -I ~ -

4.t ~‘ 4 •4’J•?-~• ~ ‘ -.4——— ——yrr- ~, ~- - .~ ,.-- _,q- ., -. . - . ., ...

Z--’ rt~’ — - -.t S’4 .,~ S •— ut. ~__~ ‘-t ~t:1-_.,.,,

~.-•‘ -— ~ •-W..4L*tJ~1 ~ -- -- - ~3&

kleine haven en gebeurt een vrij snelleomschakeling van de logge platte schuitennaar snellere kielboten.In Heist bleef de schuit echter nog ingebruik maar kende enkele aanpassingen.Het open ruim werd helemaal overdekt eni.p.v. dwarsgetuigd werd het langsgetuigd(Heistse schuit). Na de verhuis van deHeistse vloot naar de haven van Zeebrugge(1907) verdween de Heistse schuit.

1.3. De Vierbote van HeistDe Oudemaarspolder ontstond naaraanleiding van de bouw van een zeedijkeinde l2de eeuw. In die polder werd inl3de eeuw een vissersdorp aangetroffendat de naam “Heyst” kreeg en gesitueerdwas ten Noorden van het dorp Koudekerke.Uit het feit dat het toenmalige vissersdorpreeds over een houten vuurtoren beschikte,kan men onmiddellijk concluderen dathet vissersdorp een bijzondere plaatsinnam voor die tijd en wellicht als een

handelscentrum fungeerde.De vierbote was een leengoed van deHeer van Dudzele. In feite een leen vande 2de graad van de Heer van Dudzele.Hij verhuurde deze vierboete aan deGildebroeders van Onze Lieve Vrouwe teHeyst voor de prijs van “12 pond grootenende 3 stuivers tsjaars”. Die Gildebroederswaren zeevissers uit Heist die bescherminghadden gezocht bij Onze-Lieve-Vrouw-ster-der-zee. Het waren niet alleen kustvissersmaar haringvissers en trokken onderandereook naar de visgronden van “Noordover”.Een bijzonder feodaal recht in Heist hoordeaan de Heer van Dudzeele:“item 200 compotent de voornoemdemevrouwe (van Dudzele), ter cousen vanheerelichede van Dudzeele, de vierboetevanden duynen van der Zee, de eicke denheere voormaels verpacht heeft an degildebroeders van de gilde van onze vrouwtot Heyst, ten pryse van 12 pd. grooten ende 9stuvers tsjaers, suvergelt, boven de reparatie

t

1 ~ ‘:.~ ~

~ ~ ~

..6~

,; •“~ç~

-; (,~ ‘~ ..— S

1! i~’ - — —Ç ‘~- - - .,.•- - fr Ii.. ~

.~ ., -~-~-——4-~ ~-‘ ~ : ~ 1 ~ ~ .r...’

‘.1~”~ _-~.~,4~j: ~—~-•- .-..

1)e vierbote uit 1850 c’schilderij van Willem Delsaux, Gemeentelijk Patrimonium).

22

zcasopnna d~ uva ~zwxj ap u~ uauznp iw ivoijsalusaj d~ )3W 1981 uva uvjc’.J Udd ijn jiTijd(J

-“3 ê .1~~~’ •;3 ‘~

S 1 —

-3’ ~.t’ ••~~ ~ .‘t 3. r—~.33 / .—-- f.0-

r ‘~ ‘~ 3 .3 —

- ~ t -. t .F ~3e — t — 30%

‘3 1’’ —

/(S % t

~ :3 ;~

© 1 - - p. v ‘3

r —‘ ‘~ -‘

— ~. ,..~4 7flC~

t’ £ ~: ~‘ 2~;~ ~..~ ~$~ .

t ~1- 4 - t, ‘‘01j~s~ç1.,s ~‘~-.1~3~r ~‘5 ‘5 00

t ~ r r ~ ~.‘. ~

~ ~: ~ ct 1 ~

~‘ ‘4 ~ 1 — t : ~ :—‘~ —

~pt~ 1z. — ~,. ~‘‘

l~’~:’ ‘~*:!~53.f?≥: 1 . -‘fV’W4. _55~~ :--,~‘ ~ ~- t ..c..,~ ••. ,-., . .

1 — S

1. t e- rç, ‘~

~ r~”~ ‘~~‘

-“

—

— Ii I4L1S~A49’

ende onderhoudynghe vande voornoemdevierboete, die de voornoemde ghildebroederswaeren sculdich te doene onvermindertheurlieden pacht,• ende alsoo tot Heyst annede oorloghe gheen visschers meer uut envoeren, $00 en proffyteert den heere danafniet voor als noch”.De Heer van Dudzele verpachtte devuurtoren van Heist voor de som van 12pd groten aan de O.-L.-Vrouwgilde vanHeist (vissersgilde). Die gilde moestde vuurtoren wel onderhouden. Alshuurders waren ze verplicht de houtenvuurboete te onderhouden. Daar hetonderhoud in eigen beheer geschieddeen er uit die periode geen rekeningenwerden teruggevonden, zijn dan ook geenverdere bijzonderheden bekend overde onderhouds- en herstellingskosten,enz. Ook in de archieven vinden wenauwelijks stukken terug waar de vierbotein voorkomt. In 1363 vinden we voor heteerst een officieel geregistreerde standvuurgenoteerd door vissersvaartuigen. Ditvuurbaken was gebouwd op de westoevervan het Zwin, wees de handeisvaartuigende weg naar de monding van het Zwin,maar ook voor de vissers die terugkwamenvan de visgronden. We vinden wel “teHeyst bewesten der vierboeten’ (1363) en‘Item, als ghi wilt seilen in dat Heysdiep,soe sult ghi die vierboten van Heys, die bider molen staen, bringen over dat choervan Heys, soe seilt ghi dat beste van dendiep... soe moghen ghi over gaen na derWyelinghe oestnoertoest... (1475). Verder‘de vuurbaken van Heys, die by der molenstat’ (1500) of ‘de vierbooten staende op deduynen tot Heyst’ (1642).” Nog voor 1400werd de houten vierboete vervangen dooreen stenen vuurtoren in de duinen.Vanaf 1475 raakte de vierbote in verval,door verzanding, oorlogen, schade.Tijdens de tachtigjarige oorlog (1548-1648) in 1572 drongen de plunderendewatergeuzen uit Vlissingen door tot in

De schilderachtige hoge toren rond de eeuwwisseling.

het dorp en verwoestten, plunderden envernielden alles wat ze tegenkwamen.Het stenen gebouw is samen met hetNoorddorp verwoest en in 1640-1650volledig gesloopt. Vermits er niemandbelang stelde in het vervallen gebouw,besloot het kerkbestuur (kerkfabriek)van Heist de stenen van het gebouw teverkopen. “alsoo wylent die vande kerckeonderhouden hebben de vierboote, stanedeop de duynen tot Heyst, is daarofvercochtvan de ruine van de selve vierboote, ‘tnaervolgende steen...’ Drie landbouwerskochten een hoeveelheid die samen 51b. IIs gr. opbracht, maar ‘het reun vant steen vande vierboote dat byde hercocht is geweest, 2,~/2pd. gr.”De stenen zouden dienen om nieuwehuizen te bouwen en werden gereindigddoor Andries De Clercq, die voor zijn werk

24

cv~ ‘Pcr L ~ Eb~êt

t

t

uitbetaald werd in “dacheure” en daarbijkreeg hij een derde van de opbrengst vande verkoop.Tengevolge van een voorjaarsstorm in 1647werden ook de grondvesten blootgelegdvan de toren, vermits het loshangendzaifd een gemakkelijke prooi was voorde storm. Na de volledige afbraak van devuurtoren werden de duinen nog vaak de“vierboteduinen” genoemd.Vanaf 1642 diende de in de omgevingstaande kerktoren tot oriëntatie voorvissers en zeelieden. In 1850 werd doorhet Ministerie van Openbare Werken eenvuurtoren opgericht in de duinen op delocatie van de vroegere Vierbote. Het Hôteldu Phare kwam er in 1869 en was de eersteverblijfplaats voor de toeristen te Heist.In 1875 werd de Breidelstraat voortaanVuurtorenstraat genoemd.

2. Vuurtorens

2.1. AlgemeenBrugge zocht na de verzanding van hetZwin een uitweg naar de zee. Deze droomwerd gerealiseerd met de bouw van dezeehaven Zeebrugge. Op zee diepte mende vaargeul Pas van ‘t Zand uit zodat dezede toegang tot de haven vormde. Omdeze nieuwe havengeul te bakenen lietende ingenieurs-aannemers Jean Cousin enLouis Coiseau omstreeks 1905 in Heistdoor de Genste gebroeders Grendel tweevuurtorens bouwen. Deze vormden sameneen lichtenlijn te zien wanneer vaartuigenop de goede koers van 136° Zeebruggebinnenvoeren.In het lager gelegen weiland, ten zuidenvan de Elizabetlaan (tussen de zeesluisen Heist) en ten westen van de Heistiaanstaat een vuurtoren die eigendom is vande MBZ (Maatschappij van de BrugseZeevaartinrichtingen) en gelegen op hetgrondgebied van Heist, (na de fusie van 19maart 1971 grondgebied Knokke-Heist).De nodige kredieten werden voorzien opde begroting zodat in 1987 kon wordenovergegaan tot het volledig herstel.De vuurtoren werd als betonnen monumentals eerste geklasseerd langsheen de kust.De constructie dateert van 1907 en werdgebouwd in gewapend beton door deGebroeders Grendel uit Gent.De huidige vuurtoren werd in 1907gebouwd in het kader van de expansie vanZeebrugge, met het oog op het realiserenvan een veiliger vaarroute en de daaraanverbonden havengeul.Tenslotte weze nog aangestipt dat dehuidige lichten (1987) buismasten zijn inrode en witte geschilderde horizontalebanden en uitgerust met automatische,zelfregelende, gecombineerde engeprogrammeerde dag- en nachtlichten meteen merkelijk sterkere lichtenlijn. Na deklassering was de MBZ de vuurtoren liever

25

kwijt dan rijk en wilde de geklasseerdevuurtoren terug geven aan de BelgischeStaat, die echter bedankte voor het aanbod.Zo bleef alles zoals het voorheen was, tot in1995 deze vuurtoren die geen havenfunctiemeer had naar de Vlaamse Gemeenschap isovergegaan, zodat men mag aannemen datde ene partij de erfenis liever kwijt dan rijk,en de andere partij het geschenk liever rijkdan kwijt was.Zoals reeds aangestipt betrof het hier eenmonument in gewapend beton dat voorhet eerst aan de Belgische kust werdopgetrokken en geklasseerd. Het lichtdiende als baken voor de toegang tot dehaven van Zeebrugge. In combinatie methet laag geleide licht vanuit het torentjeten westen van de zeedijk Heist (uiterstpunt) en de vuurtoren ten zuiden van deElizabetlaan die het hoge licht uitzond (zieafbeeldingen).

2.2. Geleide lichtenIn feite zijn er twee torens, met name “Hethoog geleide licht te Heist”, dat vanuitde stenen vuurtoren ten zuiden van deElizabetlaan en ten westen van de Heistlaanopereert en licht uitzendt “Het laag geleidelicht te Heist”, de kleine vuurtoren die zichuiterst west op de zeedijk Heist bevindttegenaan Zeebrugge.Zowel tijdens de eerste wereldoorlog (1914-1918) als in de tweede wereldoorlog (1940-1944) waren beide lichten buiten dienst.Het terug in werking stellen geschieddein januari 1946 en duurde tot omstreeks1983, d.w.z. tot de werken begonnen aan denieuwe havenuitbreiding.Beide torens vormden een “lichtenlijn”.Lichtenlijn: Laag- en hoog geleide lichtenzijn lichten die vanuit afzonderlijkegeplaatste punten (torens, masten, enz.)met elkaar in verbinding staan en alzo een

.~- £

~ •

~ ~ t

- -~ ~. -i t

- 1 4 .. ‘~— ¾- ~ ~—

—~ 1

r — 1 • L —-. ~ ~

Het laag licht bij de Zeedijk - 1

26

•~ ~‘;

LEI*0

.1

z•‘.. ~ :

_r~L4 .,~.~t4ti~44 ~.

MDetailpian van de kustverdediging met links de twee lichttorens (‘archiefDienst der Kunst, Oostende,).

geleide lijn vormen (wat bij de spoorwegenop de grond plaatsgrijpt, gebeurt hier in delucht).Het hoog geleide licht werd intussentijdgeklasseerd als monument en deverbinding tussen beide torens doet geendienst meer.

Laag geleide licht:Het licht, uitgezonden door het kleinevuurtorentje gelegen op het einde vande zeedijk Heist West, zendt het lagegeleide licht uit. De schepen die de havenvan Zeebrugge binnenvoeren, diendenzo nauwkeurig mogelijk deze lichtenlijnte volgen. Het lage geleide licht op dewestkant van de zeedijk werd later gedoofden vervangen door richtingslichten. Ditlaatste zou nog duren tot het in werkingstellen van de nieuwe installatie. Door ditingrijpen werd de oude lichtlijn (136°) vanHeist buiten dienst gesteld en de nieuweoperationeel.

3. Tekens op zeeOp zee worden de vissers geholpen doorallerhande boeien die hen wijzen op gevaarof die de vaarroute aanduiden. De boeienhebben een betekenis naar gelang de kleur,de vorm of het topteken.Boeien met horizontale strepen (roodof zwart) duiden een scheiding van hetvaarwater aan. Het schip kan er links ofrechts voorbijvaren.Spitse boeien zijn stuurboordboeien, d.w.z.dat de stuurman de boei aan stuurboord(rechterzijde van een schip, groene zijde)moet houden wanneer hij van zee naarland vaart. Die boeien dragen meestal eenoneven nummer.Bakboordboeien daarentegen zijn stompeboeien en dragen een even nummer. Deboeien moeten varend van zee naar landaan bakboordzijde (links, rode zijde)worden gehouden.Groene boeien duiden steeds op gevaar enwijzen een “droogzone” (geringe diepte,wrak) aan. Zij voeren in de top een licht

1.~ ~~

t

27

371.900 Euro

dat voortdurend flikkert (om het gevaarlijkpunt ‘s nachts zichtbaar te maken). Hoehoger het aantal flikkeringen per minuut(bv. 60 flikkeringen), hoe groter het gevaar.Boeien en bakens op zee kun je vergelijkenmet verkeersborden zoals we die kennenvan het vasteland. Er zijn er dan ook vanallerlei maten en kleuren, afhankelijk vanwaarop men de zeevarenden wil attentmaken. Een uitgebreide besprekingvan boeien en bakens op zee vind je inhet artikel “Boeien, bakens en tonnen: deverkeerstekens van de Zee” verschenen inGrote Rede nr. 10, consulteerbaar in deVLIZ bibliotheek of via de VLIZ website.

4. Overzichtelijke samenvattinggegevens vuurtoren Heist(laag geleide)Plaats : HeistLengte Belgische kust: 68 kmPositie: 51°20.400’N 3° 13.700 E

~ ~; t.~J. ~ •1~ ~~

-~ - - ~-~ - - _t~ ~ — ..~ .,. .%•.•

~. -~ .r ~ ~ - ~s- ‘~

..Jc ~ — ,(_) —~

~ :~ ,;..‘~ ~

1 ‘-‘ •—~-— — j ~ I-i -

• . . :—-~ ~;Ç• ~

t -~- -‘~(~. ~

-. t . -• \~— t

~:—

• . •.-~.. --- .j .~ ~.i t. ,.

.1.~• •. ,.~•. -- ~ -t.

1 ~., ..- -.

-‘t

,_-. bi. . . . - :- —

~ ~- ‘~ S-,,; t-7

~r,1 ~ ~. -~ -L •.~: •,.~.

~ r— [.. ~, ,C.

-~-;.-.?_- ‘~:—~:“‘~-• ‘- ~~

Type toren : toren (laag model)Grondvorm: rondOnderkelderd : neenKleur van de toren : witHuidige functie : gedoofd, buiten werkingsinds uitbreiding zeehaven in 1983Buiten dienst sedert : sinds december 2004Strandgegevens : fijn geel zand, schelpenGeëlektrificeerd : jaPersoneel : geenInplanting in stads : Zeedijk West tegenaangrens met Zeebruggeomgeving (toeristisch) : geen toegang

5. Overzichtelijke samenvattinggegevens vuurtoren Heist(hoog geleide)Bouwjaar: 1907Plaats : HeistLengte Belgische kust: 68 kmPositie: 51°20.05 N / 3° 13.05 Eten zuiden van de Elizabetlaan en tenwesten van de HeistlaanType toren : betonBouwjaar: 1907Kostprijs : restauratie (2002)(15.000.000 B.Fr.)Grondvorm: rondStijl : geschilderd met art-nouveaukenmerkenOnderkelderd : neenKleur van de toren : grijsMaterieel : betonLichthoogte in meters : 34Monument: sinds 8 september 1981Huidige functie : geen, gedoofd in 1983In werking sedert: 1907-1908Buiten dienst sedert: 1983Radar: neenStrandgegevens : fijn geel zand metschelpenZichtbaarheid : gedoofd, voorheen op 11zeemijlen zichtbaarGeëlektrificeerd : jaOorlogsverleden 1914-1918 : buiten dienstOorlogsverleden 1940-1944 : buiten dienst

28

47

•‘~.

~.

Het laag licht met de nieuwe constructie. Het laag licht naar de fantasievan kunstschilder Ignace Van Isacker

t ~..

‘ -

~ ~ 1~’I 1:— 1 - ,~ -; -.

-

~ I~L.

k

St

-~

y_~

- -.--,.- ~- ---~-.~-

6

29

BIBLIOGRAFIEMinisterie van de Vlaamse Gemeenschap, Waterwegen en Zeewezen, Afdeling KustAWZ afdeling Kust, Brochure Hooglicht in Zicht, Ir. Bernard Deputter, afdelingshoofd, John Pauwels, p.r. en communicatie.AWZ afdeling Vlaamse hydrografie, Lichtenlijst, editie 2004.Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en infrastructuur, Administratie en Zeewezen, Afdeling Waterwegen enKust, Oostende, Ir. G. Dumon en ingenieur Johan Verstraeten.Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ), kaartgegevens.Vlaams Instituut voor de Zee ~VLIZ~ De Grote Rede: Nieuws over onze Kust en zee, nrl3-juni 2005.Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Ruisbroekstraat 2, Brussel. Documentatie Vuurtorens.Didactisch en Informatief Centrum Blankenberge, Documentatie en bibliotheek vuurtorens, Cons. H.De meere en medewerkerRijksarchief Brugge, documentatie en inlichtingen.Stadsarchief Brugge, fotomateriaal.Stadsarchief Oostende, fotomateriaal en prentkaarten.Tijdschriften, heemkring De Plate, Nrs 5-8, 1983.Krantenknipsels, Lange Nelle zit in het nauw, 2.07.94, Lange Nelle staat in de steigers en krijgt een nieuw laagje verf.Tijdschrift IBIS TROS, tijdschrift van de vriendenkring.Tijdschrift Heemkundige Kring, Oostende, gegevens vuurtorens.Constant SYS, Gegevens over vuurtorensH. DE MEERE, Het Zeegenootschap Bibliotheek en Museum BlankenbergeE.BAEYENS, Scheepsrampen voor de Vlaamse Kust, Cnoc is ier, nr24, 1987.E. BILE, Blankenberge, Een rijk verleden en schone toekomst, uitgave stadsbestuur Blankenberge, 1971.R.BORTERBERG, Vuurtorens van Blankenberge, druk uit Biekorf 1981.Wim BOYDENS, Een baken door de eeuwen heen, eindwerk Gidsencursus Westhoek-Noord, 2003-2004, Nieuwpoort.Leen COENE, dokter, voorzitter gidsenkring Lange Nelle, Oostende, gegevens van diverse vuurtorens in het algemeen en de Lange Nellein het bijzonder.Roger DEGRYSE, De oudste vuurbakens van de Vlaamse Kust en de nabij~elegen noordzeeoevers (811 tot einde l6de eeuw).E.DESUYFER, ere-senator, Documentatie over alle vuurtorens.Juul DEVOCHT, Heistse vuurtoren wordt hersteld, Het Nieuwsblad.Juul DEVOCHT, Vuurtorens langs de Belgische Kust, Het Nieuwsblad.André DHONT, 100 jaar Knokke, Langs strand en dijk, Brugsch Handelsblad, 27.02. 1952.André DHONT, De laatste stuiptrekkingen der vuurtoren, Cnoc is ier.André DHONT, Dagkiapper uit Knokke, deel T & II,André DHONT, 100 jaar Knokke badplaats, Cnoc is ier.André DHONT, Langs strand en dijk, Cnoc is ier, 1992.Ronny DHONDT, raadslid, documentatie vuurtorens, en lichtschepen.Documentatie en bibliotheek Vuurtorens, Didactisch en Informatief Centrum, Blankenberge,coservator Henri De Meere en mdewerkers.DUFAJT-VM’~ BLAERE, secr. Vrienden van de stedelijke musea Oostende, documentatie vuurtorens.Ronald FONTEYNE, Personeelsbezitting aan boord van het lichtschip De Westhinder sinds de jaren 1950.Georges KETELS, Lange Nelle is doodziek, Oostendse betonnen vuurtoren brokkelde langzaam afdoor scheuren en roestvorming.Danny LANNOY, Knokke aan zee, de vuurtoren, Cnoc is ier, jaarboek 1992.D. LANNOY, Het Knokke van Toen, uitgeverij Marc Van de Wiele, Brugge, 1985.D. LANNOY, Het Neogotische Stadhuis, Uitgave Cnoc is ier, Knokke-Heist,1990.D. LANNOY, Knokke, . . de jaren ‘50, uitgave De Distel, Knokke-Heist, 2004.D. LANNOY, Van polderdorp tot badplaats, in eigen beheer, Knokke-Heist, 1976.Chris LESAFFRE, folders en documentatie.Edwin LIETARD, Oostendse Numismatiek, vuurtoren van Oostende in 1771, De Plate nr 3, 1991.Marc LOY, Maritieme monumenten, jaarboek Vlaamse Gidsenkring, 2005.M.MAES, De vuurtorens van Oostende.Maritieme Encyclopedie, Tabelarisch overzicht, windkrachten 0 tot 12.NIEUWPOORT, Dienst Cultuur, Vuurtorens van Frans Vlaanderen tot Zeeuws Vlaanderen & Woordenboek, Gids Nieuwpoort-Gravelines,28ste Frans - Vlaamse veertiendaagse 30 maart-14 april.Freddy PHILIPS, De vuurtoren van Knokke, Windberg 273, 1780 Wemmel.Freddy RIGAUW, De Panne van toen, uitgeverij Marc Van de Wiele, Brugge.G. VAN DAMME, Wat gebeurde er met de tweede Oostend.se vuurtoren? Vuurtoren Oostende de Plate, nr 5-8bis, 1983. knipsels Astridbibliotheek Oostende.G. VAN.~DAMME, Duits document, De Plate, 3de jaargang 1974.André VANHOUTRYVE, Historiek der Vlaamse vuurtorens, uitgave Familia Et Patria, Handzame.Ignace VAN ISACKER, Renovatie en lifting Lange Nelle, kind van de streek, kunstschilder.VANDENBUSSCHE& VERSCHUEREN, Vuurtorens langs de Belgische kust, Adj. Adviseur bij het loodswezen, gebundelde documenten15. 10. 1~82.VERMEESCH-SPAZ, Gent, fotomateriaal, handelingen der maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, nieuwe reeks XXXVI,1982-83; werken van diverse auteurs.Omer VILAIN, De Oostendse vlaggestok, Toen er nog rustig en gezond kon gezwommen worden... krantenknipsels, nr 44 1984, Vrije openbarebibliotheek, Oostende.Philippe WARZEE, Foto’s Eric Valenne, uitgeverij Gilson.Koen VAN DEN DRIESSCHE, De geschiedenis van de kustverlichting.Woordenlijst.www.vuurtorens.net, documentatie vuurtorens Nederland en België.www.pienternet.be, lichtschepen en vuurtorens.www.lhdigest.com, lighthouse digest.www.sincfala.be, postkaartenosa.uba.be/speceven/bakeno5/vuurbel/belvuur.htm, Belgische vuurtorens en lichtschepen.Ghislain DE GROOTE, postkaartenAdrie VERMEESCH, Oostende, boeken en tijdschriften.Denise VERMEESCH, Fotografie, afbraak toerismekantoor en bouw vuurtoren Knokke-Heist.Irma VERMEESCH, Oostende, boeken en tijdschriften.Met dank voor de medewerking aan Hilde Casert, Sandra T’jonck, Vicky Van Belleghem, Hendrik Van Dromme en Greta Vandepitte.

Met bijzondere dank aan Marian Desoete, Danny Lannoy

30