Workshop ‘Vreemde eenden in de bijt’ –netwerkdag PIME -

26/01/2013

1. Kijken naar natuur door een andere bril

Het natuurbeeld van elk individu wordt bepaald door je referentiekader: de

woonomgeving, het gezin, de vrienden, culturele achtergrond, persoonlijke interesses, gemoedstoestand… Het natuurbeeld verandert met de leeftijd, door

nieuwe ervaringen, door nieuwe vrienden,… ‘Natuur’ wordt cultureel heel verschillend waargenomen en gewaardeerd. Ook binnen onze cultuur. De weelderige plantengroei op een braakliggend terrein

zal voor de ene fantastisch zijn en voor de ander vervelend onkruid dat je het best verdelgt. Kikkers die je ’s nachts in een vijver kunt horen kwaken zal voor

de ene zeer nostalgisch zijn en voor de ander een slapeloze nacht bezorgen.

In Nederland zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd over ECM en hun kijk

naar de natuur en de waardering ervan. Het zijn algemene vaststellingen. Zonder te willen generaliseren, noemen we er enkele op.

- Niet alle mensen van andere afkomst hadden natuurervaringen in het land

van herkomst. Anderen refereren natuur als onderdeel van vaak prettige

jeugdherinneringen die opgefrist worden tijdens de vakantie in het thuisland:

- Natuur is de bossen in Suriname, waar je als kind ging kamperen

en waar je je vrijheid hebt. - Natuur is de kleuren groen en blauw, de groene bergen en de blauwe zee van Turkije.

- Natuur is het natuurlijke leven op het platteland in Marokko. - Natuur is de zilte lucht in de brede kuststrook van Vietnam.

Bovenstaande vormen van natuur mist men in Nederland. Er spreekt iets van heimwee uit, iets wat men verloren heeft. Naast de vertrouwde

sociale omgeving, mist men ook de natuurlijke omgeving naarmate de afstand toeneemt.

Naast de vaak mooie en indrukwekkende beelden die men van de natuur in het land van herkomst heeft, kan de natuur in het land van

herkomst ook bedreigend zijn.

Dat geldt vooral voor Suriname: 'Natuur is gevaar. Door de cumulatieve groei in Suriname moet je de natuur te lijf gaan anders overwoekert hij alles. De

mens moet de natuur bestrijden anders overwoekert hij alles.

- De natuur in Nederland komt voor vele mensen kunstmatig over maar ze

wordt in vele gevallen gewaardeerd omdat ze georganiseerd en toegankelijk is.

- ECM hebben andere natuurbeelden dan Vlaamse of Nederlandse mensen.

Ze koppelen andere waarden aan natuur, hebben enigszins andere

definities van natuur en ervaren andere emoties m.b.t. natuur.

Dit heeft o.a. invloed op het draagvlak voor natuurbescherming bij deze groepen: In het algemeen hechten ECM minder belang aan natuurbescherming. Ze

hebben meer waardering voor een agrarisch landschap dan voor natuurlijke landschappen. Er zijn aanwijzingen dat het (economisch) nut

hierbij bepalend is, bv. Het bos voor houtproductie, de openbare ruimte voor voedselproductie en geneeskrachtige planten. Maar er zijn ook grote

verschillen tussen de verschillende generaties wat betreft het belang dat gehecht wordt aan het beschermen van dit landschap. Zo hecht de eerste generatie hier meer belang aan omdat zij vaak een agrarische achtergrond

hebben.

Veel ECM zijn van oordeel dat je de natuur moet beschermen als het nuttig is voor de mens. Daarnaast is het ook een religieuze plicht. Het beschermen van de natuur voor onze kinderen en voor de mensheid zijn

even belangrijk als die religieuze waarde. (Allah heeft ons de natuur gegeven)

Over hoe de natuur moet beschermd worden, heeft men ook een andere visie. De meesten willen een verzorgde natuur waar de bomen netjes

worden opgeruimd en de bermen worden gemaaid. Natuur vinden ze minder kwetsbaar, eerder robuust. Een reden hiervoor zou kunnen zijn dat

de natuur in het land van herkomst zo overvloedig was, dat het als iets vanzelfsprekend wordt gezien en dat dit ook in Nederland zo wordt gezien.

'Natuur is in Suriname eigenlijk heel gewoon. Je klimt in een boom, het maakt niet uit of je de boom beschadigt, dan groeit het toch vanzelf weer.'

- Men is minder bekend met de natuur in de woonomgeving. Ruim 50%

kent de geselecteerde grootschalige natuurgebieden niet. Wie deze

gebieden wel kent, vindt ze minder aantrekkelijk.

- ECM beoordelen het stadspark als het meest aantrekkelijke landschap, bij Nederlanders is dit het bos. De meeste ECM gaan niet naar een park voor het contact met de natuur of

om te wandelen. Natuur is voornamelijk een decor. Men gaat om mensen uit de eigen kring te ontmoeten en bij te praten.

De parken in de grote steden zijn de natuur waar je gaat zitten om te eten

en te drinken, terwijl de kinderen spelen. Bij het picknicken in het park gaat het niet zozeer om de natuur, maar

om de sociale contacten in de buitenlucht, waar groen is en frisse lucht. Voor sommige respondenten geldt dat eten en drinken er altijd bij horen als je de natuur in gaat.

Wensen vanuit ‘het park van de toekomst’:

- Voorzieningen om te barbecueën en te picknicken: picknicktafels, prieeltjes, kraantjes en vuilnismanden

- Open lucht fitnesstoestellen (voornamelijk aangegeven door Turkse

vrouwen) - Plukfruit en tuintjes: heeft te maken met herinneringen aan vroeger,

toen ze rond het huis en parken fruit konden plukken en meteen opeten.

- Bloemen: ongeacht het land van herkomst zien veel ECM graag

bloemen. Zintuiglijke waarneming speelt een grote rol.

Randvoorwaarden: - Duidelijke regels: bij voorkeur opgehangen op borden, bij de ingang

van het park. - Liever geen honden. Sommigen zijn bang van honden of beschouwen

honden als onrein.

- Goede verlichting vanwege de veiligheid in relatie tot hangjongeren, druggebruikers,…

- Goed toezicht is zeer belangrijk: dat kan een politieagent of een parkbeheerder zijn. Bij voorkeur iemand in uniform, zodat hij gezag uitstraalt en duidelijk is dat hij kan aangesproken worden.

- De migratie speelt zeker een rol bij de waardering en beleving van de

natuur: Mensen die een leven moeten opbouwen in een nieuwe maatschappij,

hebben andere behoeften dan contact met natuur. De financieel-economische situatie en de verantwoordelijkheid voor de familie staan

voorop. De kennis en het vertrouwd zijn met de natuur wordt niet langer van de

oudere op de jongere generatie overgedragen. Er is een breuk in de overdracht van natuurbeleving. Daarom pleit men om natuur- en

milieueducatie niet enkel te richten op kinderen maar ook op hun ouders.

Besluit: als we ECM bij natuur willen betrekken, zullen we ons moeten open stellen voor de manier waarop deze groepen naar natuur kijken in ons land.

Dit staat misschien in contrast met wat wij denken of vinden maar in dialoog kom je tot een rijker beeld en creatieve oplossingen.

2. Enkele voorwaarden voor het slagen van projecten of initiatieven m.b.t. natuur en het betrekken van ECM

Voorwaarden voor het slagen van projecten:

- Het proces: leg contact met de doelgroep, betrek intermediairs bv. T en M

mensen stimuleren om energie te besparen via coaches uit eigen gemeenschap + gebruik wervende kanalen en mediakanalen.

- Inhoud: °Aansluiten bij de belevingswereld van de doelgroep:

- Hou er rekening mee dat thema’s als biodiversiteit, duurzame ontwikkeling, natuur of biodiversiteit niet op de eerste plaats staan en niet

altijd populair zijn. Misschien werd de affiniteit ervoor nooit gestimuleerd of is de voeling ermee geblokkeerd door de totaal nieuwe situatie waarin mensen zijn terecht gekomen.

- Om je activiteit te laten aansluiten, onderzoek je altijd eerst wie je doelgroep is: interesses, leeftijd, geschooldheid, taal,…

- De thema’s kan je echter op heel veel manieren in activiteiten integreren of introduceren: kinderen, eten, wonen, geld sparen, uitstappen maken, samen dingen beleven, iets creëren,… zijn ideale zaken om zich in

duurzaam leven en natuur te verdiepen. - Geef een praktische meerwaarde aan activiteiten, bv. Gezondheid,

prettiger leefomgeving, besparing op langere termijn als onderdeel van milieubewust leven,… Bv. in Mus en Mix: natuur is genieten, natuur is

lekker, natuur is herinnering, gezondheid in de natuur, duurzaam kiezen, consumeren en recycleren, natuur en duurzaam mobiel zijn, spreekwoorden, verhalen en andere kunstvormen, natuur en islam, natuur

in feesten en tradities,… - Verdiep je in hun vormen van natuurbeleving, bv. gezellig in

groepsverband, ontmoetingsmogelijkheid bv. Project Ecotuin West = combinatie natuur-tuinieren en sociale activiteiten.

‘De tijd is voorbij dat natuureducatie betekent dat een organisatie alleen haar beeld van natuur kan uitdragen. Leren over natuur betekent juist

aansluiten bij de eigen natuurbeelden van mensen en doelgroepen, ook al is die verschillend van die van natuurorganisaties’.

°Aansluiten bij de praktijk van de doelgroep: - Zorg dat activiteiten laagdrempelig zijn: dicht bij huis of gemakkelijk met

het openbaar vervoer te bereiken, praktische activiteiten en eventueel gescheiden voor vrouwen van eerste generatie. Op basis van een studie doet men de aanbeveling om in grote steden waar veel kinderen van

andere origine zijn, in de basisschool de kinderen ervaringen te laten opdoen m.b.t. natuur, bv. Een schooltuin of samen een uitstap naar de

kinderboerderij of een park,… Ouders kunnen hierbij betrokken worden. - Spreek de creativiteit van mensen aan (tuinieren, theetuin,…) - Zorg dat ECM vanaf het begin van de opzet en de organisatie van het

project worden betrokken. Hierbij kan je samenwerken met organisaties die de groep bereiken. Cfr. Mus en Mix

3. Gebruikte bronnen