Vorstelijk vermogen

vorstelijk vermogen

VORSTELIJK VERMOGEN-proef2b.indd 1 23/07/14 12:17

THIERRY DEBELS


vorstelijkvermogen

Pelckmans | !"#$%&'(%

HET FABULEUZE FORTUIN VAN DE BELGISCHE ROYALS

THIERRY DEBELS


Voor meer info: www.pelckmans.be© !"#$, %ierry Debels en Pelckmans Uitgeverij nvBrasschaatsteenweg &"', !(!" Kalmthout

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbe-stand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schri)elijke toestemming van de uitgever, behalve in geval van we*elijke uitzondering.

Informatie over kopieerrechten en de wetgeving met betrekking tot de reproductie vindt u op www.reprobel.be

All rights reserved. No part of this book may be reproduced, stored or made public by any means whatsoever, whether electronic or mechanical, without prior permission in writing from the publisher.

Cover en opmaak www.intertext.beCoverfoto © Gazet Van Antwerpen / Frederik Beyens

+,-. (/' (" !'( /("" "0/!"#$/""11/!1$.23 4('


inhoud

inleiding !

leopold i "

leopold ii #$

albert i %&

leopold iii '&

prins karel !!

boudewijn ""

albert ii $%$

filip $!$

besluit #&%

nawoord #&!

literatuur #&"

bijlage: omrekeningstabel #(%


Zoals steeds voor Elouan, Brieuc, Loïc en Cathy.Deze keer ook voor mijn grootouders, C. en R.

‘Een koning die niet voor zijn eigen fortuin zorgt, zal ook de ambitie missen om voor de welvaart van zijn land te zorgen.’

5678750 +

‘Wanneer datgene wat men België noemt verdwenen zal zijn, zal het een opluchting zijn.’

9+5+8,, :3;;9 <;. <5;;.0636.


7

inleiding

In het najaar van !"#& verbaast koning Albert vriend en vijand door openlijk te bedelen om extra geld. De koning en zijn echtgenote zijn

dan teruggevallen op een pensioen van zowat ("" """ euro per jaar. Per dag is dat zowat !1"" euro, een bedrag waarvoor de meeste mensen een hele maand moeten werken. Bovendien hee) de vorst nog een spaarpot van minstens #!,$ miljoen euro. Elke modale gepensioneerde in ons land zou meer dan tevreden zijn met dergelijke =nanciële bronnen. Maar de Coburgs zijn anders. Ze zijn geobsedeerd door geld. In dit boek volg ik het geldspoor van de Belgische monarchie sinds de komst van Leopold. Toen Leopold + in #'&# koning werd van ons land, was hij een arme prins. Zijn zoon Leopold ++ verwierf een fabelachtig fortuin met Congo en diens broer Filips was zelfs een van de rijkste mannen van België. Daarna kwamen Albert + en Leopold +++. Over deze laatste koning werd verteld dat hij ná zijn koningschap een echte zakenman werd. Zo had hij banden met een telg uit de machtige en schatrijke Empain-dynastie. Over Boudewijn wordt verteld dat hij niets gaf om geld, maar hij spande wel een rechtszaak in tegen zijn eigen stiefmoeder Lilian Baels over de erfenis van Leopold +++. En Albert ++ kocht tijdens zijn koning-schap diverse appartementen, villa’s en luxejachten. Hoe groot is het vermogen van de huidige Coburgs echt? Hoe groot was het aandeel van de monarchie in de Société Générale de Belgique tij-dens het overnamegevecht eind de jaren tachtig? Hoeveel huizen hee) Paola? En hoeveel vennootschappen hee) koningin Mathilde? Het zijn vragen die telkens om een antwoord smeken.


VORSTELIJK VERMOGEN8

Kan de koning de civiele lijst misbruiken om zich persoonlijk te ver-rijken? Is daar controle op? En waarom wil prins Laurent miljardair wor-den? Hoeveel belastingen betalen de leden van de koninklijke familie? Waarom krijgen Fabiola en Laurent eigenlijk nog dotaties? In dit boek start ik bij Leopold + en ga chronologisch verder naar de huidige leden van de koninklijke familie. Een zaak is zeker: geld is de rode draad bij de Coburgs. Dat is al zo sinds de Duitse prins Leopold koning der Belgen werd in #'&#. Dit boek zal ook voor het eerst aantonen welke rol de koninklijke fa-milie van België echt speelde tijdens het overnamegevecht van de Gene-rale Maatschappij eind de jaren tachtig en welke personen en vennoot-schappen hiervoor ingeschakeld werden. Dit werk is dan ook het logische vervolg op het boek Het verloren geld van de Coburgs dat in !"#" verscheen.


9

leopold i

De monarchie in ons land begint bij Leopold Joris Christiaan Frederik. Hij wordt geboren in Coburg op #4 december #/(". De geboorte

vindt plaats vlakbij het kasteel Ehrenburg in Coburg. Leopold is de derde zoon van hertog Frans von Saksen-Coburg-Saalfeld en Augusta von Reuss-Ebersdorf en Lobenstein. Het geboortehuis van de prins staat net achter het slot Ehrenburg en is vandaag gerestaureerd. Het onderschri) luidt dat prins Leopold in dit huis zijn eerste levensjaren doorbracht. Het huis bevindt zich in de Steingasse in Coburg. Het zal door de Coburgs tot #'#" bewoond worden. Het huis is groot genoeg om onder-dak te verscha>en aan een kroostrijk gezin maar niet alle kamers zijn inge-richt, door geldgebrek. Leopold is het achtste kind van hertog Franz. Saksen-Coburg-Saalfeld is een van de honderden vorstendommetjes in het Duitse keizerrijk. Au-teur Henrie*e Claessens: ‘De familie behoorde tot de hoge adel, keizer Leopold ++ was een van zijn (Leopold, ?0) negen peters. Maar de hertog was niet gefortuneerd en kon zijn begaafde jongste zoon enkel een uitste-kende opvoeding bieden.’ Tim Trachet, auteur van Alles over de monarchie: ‘Armoede is relatief. Voor iemand van zijn vorstelijke rang en stand mag de jonge Leopold ze-ker arm worden genoemd. Het Duitse hertogdommetje Saksen-Coburg-Saalfeld, waar zijn vader over heerste (geen #""" km@ groot, nog geen 4" """ inwoners en zonder opvallende bestaansmiddelen), zat bij zijn geboorte (#/(") al een hele tijd zwaar in de schulden en was, een beetje als



Griekenland nu, onderworpen aan een opgelegd besparingsplan#. Leo-pold moest in zijn jeugd zuinig omspringen met het zakgeld dat hij van zijn ouders kreeg, zelfs voor de aankoop van snoep.’ ‘Ook toen hij later door Europa reisde om zijn zaken en die van zijn familie te behartigen, moest hij zuinig leven. In Parijs ging hij vaak te voet in plaats van een koets te huren. In Londen – toen ook al een heel dure stad – verbleef hij in een kamer van een slagerij. Als charmante, huwbare prins was hij wel verplicht behoorlijk wat geld te besteden aan de kapper en de kleermaker.’ ‘Pas door zijn huwelijk in #'#4 met de Britse prinses Charlo*e had “de mooiste prins van Europa” zijn schaapjes op het droge. Hij kreeg van de Britse staat het gebruik van een mooi kasteel en een forse dotatie.’ Een eerste huwelijk met de Britse kroonprinses Charlo*e leverde de jonge Leopold + een jaarlijkse dotatie van 1" """ pond op, die na haar overlijden werd verminderd tot !" """ pond. ‘In totaal kos*e Leopold (tot aan zijn dood in #'41) de Britse belastingbetaler bijna #,1 miljoen pond, anno !"#$ een equivalent van #1 miljoen euro. Niet slecht geboerd van deze “goudzoeker uit dat godvergeten Coburg”, zoals Charlo*es vader hem noemde,’ schrij) Trends-redacteur Hans Brockmans. Maar Leopold hee) niet zo’n beste reputatie. Bij de vader van zijn eer-ste vrouw Charlo*e, George van Wales, wekt hij in elk geval weinig sym-pathie. Auteur Jan van den Berghe schrij) dat zijn schoonvader er hem – niet geheel ten onrechte – van verdenkt een fortuinjager te zijn. Bij de dood van zijn vrouw blij) Leopold nog even in Engeland – om louter =nanciële redenen. Anders riskeert hij immers de jaarlijkse vergoe-ding van 1" """ pond kwijt te spelen. Een lid van het hof klaagt over zijn ‘walgelijke hebzucht’.

In #'!& is Leopold al vijf jaar weduwnaar. Charlo*e overleed in #'#/. Leo-pold verblij) in Coburg of in Italië en hij houdt nauwgezet een kasboek bij. In dat kasboek zien we een post geboekt onder de naam van Christian ‘Stocky’ Stockmar, zijn vertrouwensman en persoonlijke arts. De post is een belegging voor een niet vermeld bedrag – slim – bij een Parijse ban-kier.

# Hans Brockmans: ‘In #//! werd hun hertogdom failliet verklaard, zodat de Duitse keizer en de Russische tsaar (een naast familielid) =nancieel moesten bijspringen om de familie vooruit te helpen.’


LEOPOLD I 11

Volgens auteur Reinout Goddyn is vooral deze post opvallend. ‘Het is een bewijs dat Leopold soms met een stroman werkt.’ Het is dus zijn scha-duw Stocky die onder zijn naam geldzaken afwikkelt voor Leopold. God-dyn noteert dat deze gewoonte ‘bij alle latere Belgische koningen zal voorkomen.’ Dat klopt zoals we verder zullen zien bij Leopold +++ en Albert ++. Het is ook opvallend dat Leopold ‘absolute discretie’ wil als het over geldzaken gaat. In een brief van augustus #'!$ wijst hij zijn zus Sophie erg streng terecht als ze wat loslippig geweest is en met vreemden over fami-liezaken gesproken hee). Ook Leopolds oudste zoon, de latere Leo-poldA++, zal absolute discretie eisen als hij zijn persoonlijk vermogen aan het opbouwen is.

Dat jaar #'!& is om een andere reden belangrijk. De Generale Maatschap-pij of Société Générale wordt dan opgericht door Willem +, koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. De bedoeling is de industriële activiteit te stimuleren. Het kapitaal is op dat ogenblik #"4 miljoen frank (nu: !! miljard frank of 1$1 miljoen euro)!. Niet slecht. De beroemde Rothschild-bank hee) ‘slechts’ een kapitaal van #"! miljoen frank. Als Leopold in #'&# koning der Belgen wordt, wil hij de aandelen van de Generale zo snel als mogelijk in handen krijgen. Hij bese) dat de on-derneming een belangrijke heBoom kan zijn voor de ontwikkeling van België. De twee doelstellingen, persoonlijke verrijking en welvaartscreatie voor zijn onderdanen, lopen volgens Leopold samen. Op dat moment is Willem, prins van Oranje-Nassau, evenwel nog steeds voor '" procent ei-genaar van de Generale Maatschappij. Leopold + zal er via zijn vertrou-wensman De Meeùs wel in slagen de aandelen van Willem over te kopen. Vanaf #'&4 is Leopold + de belangrijkste aandeelhouder van de Generale. Het lot van de Coburgs zal tot ver in de twintigste eeuw verbonden zijn aan deze onderneming.

Het lot van de Coburgs is ook verbonden aan dat van de Rothschilds. De relatie tussen Leopold + en het huis van de Rothschilds is volgens journa-list Walter De Bock overigens een van de meest onderbelichte face*en van het ontstaan van België. Volgens De Bock was meer bepaald Nathan

! Zie omrekeningstabel achteraan in het boek.



Rothschild voor het ontstaan en vooral het verder bestaan van België be-langrijker ‘dan alle diplomaten en politici van die tijd samen’. ‘De geschiedenisboekjes voor de schoolkinderen vermelden zelden het Dictaat van Calais,’ schrij) De Bock in zijn artikel Tussen bank en troon. Volgens De Bock vormt dat Dictaat nochtans ‘de basis voor hun (de Roth-schilds) controle over de =nanciën van het land tot na #'/"’. De Rothschilds verlenen aan België een lening van #"" miljoen frank (omgerekend naar vandaag: !# miljard frank of ruim 1"" miljoen euro). In het Dictaat staat dat de Rothschilds alle staatsinkomsten als waarborg voor de lening eisen. De Belgische regering stemt toe. Hee) ze een keuze? ‘Men kon moeilijk een vollediger controle over de =nanciën van een jong land indenken,’ vervolgt De Bock. ‘België zou voortaan leven bij de gratie van de Rothschilds.’ Op !# december #'&# hebben de Rothschilds de Belgische revolutie le*erlijk op zak gestoken. Is het eigenaardig dat sommigen complo*heo-rieën zien? Namelijk dat de Rothschilds de echte ‘eigenaars’ zijn van Bel-gië. De Rothschilds zijn niet alleen in ons land actief. ‘De spectaculaire verspreiding van Coburgs op diverse tronen van Europa (bijvoorbeeld in Groot-Bri!annië, ?0) wordt =nancieel onveranderlijk door de Rothschilds ondersteund,’ noteert historica Gita Deneckere in haar biogra=e over de eerste koning der Belgen. Leopold + en zijn zoon Leopold ++ zullen nadien ook voor hun eigen =nanciën nagenoeg exclusief met de Rothschilds werken. Zelfs als een niet nader genoemde zus van Leopold + een belegging wil doen, raadt de vorst haar aan om enkel te werken met Rothschild, niet zonder reden ui-teraard.

Leopold + wordt in #'&#, veertien jaar na het overlijden van Charlo*e, ko-ning der Belgen nadat hij zeker was van garanties van de bankiers De Rothschild. De Belgische economie zal onder Leopold + alsmaar bloeien-der worden, noteert Van den Berghe. Zelfs de in Brussel wonende Karl Marx beschouwt ons land als een ‘paradijs van het kapitalisme.’ Auteur Tim Trachet: ‘Toen hij in #'&# de Belgische troon besteeg, was hij een rijk man en zijn fortuin nam nog toe door de enorme bruidsschat van zijn tweede vrouw, Louise-Marie. Maar Leopold bleef zijn hele leven een man die goed op zijn centen le*e.’ Ook die les werd goed geleerd door de opvolgers van de eerste koning der Belgen.


LEOPOLD I 13

Koningin Louise, de tweede echtgenote van koning Leopold + en eer-ste koningin der Belgen, kreeg een mooie bruidschat, maar ze moest vol-gens auteur Christophe Vachaudez heel wat juwelen terugbezorgen aan de Engelse schatkist. Napoleon +++ had alles afgenomen van haar ouders die vervolgens in Engeland konden verblijven. Dat vond ze niet zo erg. Ze kon nog terugvallen op een mooie bruidschat van #!" """ frank, omgere-kend ongeveer $!" """ euro. Haar uitzet telde !/ bagagewagens met on-der andere !'4 paar kousen en een halssnoer dat toen geschat werd op $## /&4 frank. In #'&4 is Leopold + na enkele discrete =nanciële operaties grootaan-deelhouder van de Generale Maatschappij geworden. Welk percentage hij op dat ogenblik precies bezit, is niet geweten. Wellicht gaat het om de '" C participatie van Willem +, prins van Oranje-Nassau, die hij via stroman De Meeùs kon bemachtigen. Hoeveel zou een dergelijke participatie van-daag waard zijn? De omrekeningstabel van de Nationale Bank van België gaat slechts terug tot #'&'. Een frank van toen is nu maar liefst 1,! euro waard. Het kapitaal van de Generale bedroeg toen #"4 miljoen frank. Omge-rekend naar prijzen van vandaag is dit 11" miljoen euro. De toenmalige participatie van Leopold + is dus tussen !/& en $$4 miljoen euro waard – respectievelijk bij een participatie van 1" en '" procent..

Arcadie

Koning Leopold + is 1! jaar in #'$!. De moeder van zijn we*ige kinderen, Louise Marie, zal enkele jaren later in #'1" haar laatste adem uitblazen. De koning is depressief en ontgoocheld. In dat jaar ontmoet hij evenwel Arca-die Claret. Hij wordt op slag betoverd door het meisje dat nauwelijks zes-tien jaar is. Deze verhouding zal veel langer duren dan die met Karoline Bauer, een eerdere liefde van de koning. Meer bepaald tot de dood van Leopold + in #'41. De vader van het meisje is woedend als hij op de hoogte wordt gesteld van deze verhouding. Jules Van Praet, vertrouweling en toeverlaat van de koning, vertelt de man dat een oplossing gevonden zal worden voor het ‘probleem’. Deze oplossing bestaat erin dat Friedrich ‘Ferdinand’ Meyer, weduw-



naar en stalmeester van Leopold +, voor de schijn trouwt met Arcardie. Dat gebeurt e>ectief op &" juni #'$1 in Elsene. Meyer zal voor zijn ‘dien-sten’ Dink beloond worden. Volgens historica Henrie*e Claessens wordt hij stalmeester aan het hertoglijk hof in Coburg en zal hij bovendien in het testament van Leopold + vermeld worden. Meyer, die ach*ien jaar jonger is dan Leopold +, ontvangt ook een jaarlijks pensioen van 4""" goudfrank (omgerekend: &! """ euro). Hij ster) nochtans een jaar voor zijn koning, in #'4$, nauwelijks 14 jaar oud en ‘door iedereen vergeten en verlaten’.

Hun eerste zoon Georg wordt geboren op #$ november #'$(. Voor de bur-gerlijke stand heet hij Meyer. Arthur Meyer is de tweede zoon van koning Leopold + bij Arcadie Meyer. Hij wordt geboren in #'1!. Leopold + is dan al 4! jaar. Nauwelijks tien jaar later, in #'4! dus, worden beide zoons Meyer in de adelstand opgenomen door een besluit van Ernst ++, hertog von Saksen-Coburg und Gotha. De jongens mogen zich vanaf nu baron von Eppinghoven noemen. Het wapenschild wordt door Leopold + persoon-lijk gemaakt.

Hoe vergaat het de jongste zoon van Leopold ! met Arcadie Claret?

Arthur trouwt met Anna Lydia Harris. Ze krijgen een dochter, Louise-Marie. Het meisje wordt in #'($ geboren. Meter wordt prinses Louise van België, dochter van Leopold ++. Ze wonen in Duitsland. Ook de familie von Eppinghoven krijgt =nanciële klap-pen door de Eerste Wereldoorlog. Ze zijn zelfs genoodzaakt in #(!$ met hangende pootjes naar België terug te keren. In #(!/ ster) prinses Charlo*e, halfzus van Arthur en volle zus van Leopold ++. Ook Arthur staat vermeld in het testament. Hier-mee toont Charlo*e zich volgens Henrie*e Claessens ‘moreel ver-plicht haar halBroer te laten delen in haar nalatenschap.’ Arthur zet een deel van de erfenis op een bank in Jersey, een kanaaleiland dat nu vooral bekendheid geniet als belastingparadijs. Een ander deel van de erfenis blij) jaren geblokkeerd omdat de


LEOPOLD I 15

erfgenamen het niet eens kunnen worden. Een familietrekje van de Coburgs overigens. Zelden valt een erfenisverdeling onmiddellijk in de juiste plooi. Claessens vermeldt in het bijzonder de onenig-heid tussen prinsessen Louise, Clementine en Stefanie – de doch-ters van Leopold ++ – onderling en met de andere erfgenamen. Het is dan ook geen toeval dat Louise in een andere zaak haar eigen zussen zal dagvaarden (zie verder in dit boek). Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, belee) het gezin von Eppinghoven pas echt beroerde tijden. Wat nog overblij) van de niet verdeelde erfenis van Charlo*e blij) volgens een brief van no-taris Taymans geblokkeerd bij een bank op Jersey. In #(!' krijgt de familie nochtans een lijfrente van Albert + ten belope van #! """ frank (omgerekend zowat /!"" euro). In #(&! schrij) Lydia een nieuwe brief aan Albert + met het verzoek om meer geld. ‘We beschikken nu over nog minder middelen dan toen,’ schrij) de echtgenote van Arthur. Deze laatste is op dat mo-ment '" jaar en zwaar ziek. In #($! is de toestand van de von Eppinghovens ronduit drama-tisch. Arthur is ondertussen twee jaar overleden. Notaris Taymans stuurt regelmatig rekeningen naar de beheerder van de civiele lijst waarop de uitgaven staan voor de familie. De civiele lijst is noch-tans bedoeld voor de koninklijke familie in enge zin. Leopold +++ is dan oEcieel koning. Een grootmoedig gebaar, maar wel niet in overeenstemming met de werkelijke bestemming van de civiele lijst. Ook regent prins Karel zal de verarmde dochter Louise-Marie =nancieel helpen. Haar moeder is ondertussen in #($$ overleden. Hij lost de hypotheek van het huis van Louise af en koopt het huis in E*erbeek. Louise mag er wonen tot ze ster). Ze overlijdt onge-huwd en kinderloos op & april #(44.



Misbruiken de Belgische koningen de Civiele Lijst om hun persoonlijk

vermogen aan te dikken?

De Civiele Lijst is het bedrag dat elke Belgische vorst jaarlijks ont-vangt vanaf zijn troonsbestijging. De vergoeding komt uit de fede-rale begroting en moet de koning in staat stellen zijn functie van staatshoofd ‘op een waardige manier’ uit te voeren. De Civiele Lijst dient vandaag bijvoorbeeld om de kosten van het personeel te dek-ken. Maar sommige personeelsleden worden afgevaardigd, bij-voorbeeld van het leger. Die kosten worden niet door de koning gedragen. Belangrijk is dat de vorst geen verantwoording hoe) af te leg-gen over de besteding van deze vergoeding. Indien hij dat wenst, kan de vorst een deel van de jaarlijkse vergoeding sparen en aan zijn persoonlijk vermogen toevoegen. Dat gebeurt ook. Auteur Evrard Raskin rekende uit dat Leopold ++ jaarlijks de hel) van zijn vergoeding aanwendde voor de aankoop van onroe-rende goederen, waardepapieren en kunstvoorwerpen. ‘Ze kwa-men allemaal in het persoonlijk fortuin van de vorst terecht.’ Dit oneigenlijke gebruik van de Civiele Lijst begon volgens de auteur al onder stamvader Leopold +. Koning Boudewijn ontvangt vanaf #(1# een vergoeding van &4 miljoen frank (1 miljoen euro vandaag). Hij lee) erg sober en slaagt erin om een groot deel van de Civiele Lijst te sparen. Indien we aannemen dat hij, net zoals Leopold ++, gedurende een decen-nium de hel) spaart, dan hee) Boudewijn begin #(4" een spaar-potje van !1 miljoen euro. De enige uitzondering op de regel is Albert +. In #(!/ wees een berekening uit dat Albert 1$ miljoen frank (nu 1" miljoen euro) van zijn privéfortuin had gebruikt ter loutere =nanciering van de werking van het koningshuis. De toenmalige regering onder lei-ding van de katholiek Henri Jaspar stelde de koning dat jaar voor om de uitkering van de Civiele Lijst aan te passen aan de inDatie. Albert weigerde. Hij wilde enkel dat de staat het reële tekort op dat


LEOPOLD I 17

moment zou bijpassen. In #(!4 was dat tekort iets meer dan 4 mil-joen frank. De Civiele Lijst werd dus in #(!/ van &,& miljoen op zowat 4 miljoen euro’s van vandaag gebracht. Jean Stengers merkt op dat de extra vergoeding door die aan-passing twee keer minder bedraagt dan indien Albert met de wer-kelijke ontwaarding van de frank zou rekening hebben gehouden. Ondanks de suggestie van Jaspar om rekening te houden met de (toekomstige) inDatie, bleek Albert bij zijn besluit. Hij stelde het zelfs voor als een ultimatum. In het interbellum was de =nanciële toestand van Albert dan ook allesbehalve schi*erend. Een =nan-cieel genie was Albert zeker niet.

De schraapzucht van Leopold + is legendarisch. Dat blijkt onder meer tij-dens de =nanciële onderhandelingen bij het uithuwelijken van zijn doch-ter prinses Charlo*e in #'1/. Hiermee staat hij lijnrecht tegenover de toe-komstige echtgenoot van Charlo*e: aartshertog Maximiliaan van Habs-burg. Deze laatste vindt het dan weer de verdomde plicht van koningen om geld te laten rollen. Als Maximiliaan koning Leopold + tot een beperkte toegeving kan dwingen is deze eerst verrukt: ‘Ik ben trots dat ik de oude vrek ertoe heb kunnen dwingen afstand te doen van een klein gedeelte van wat hem op deze aarde het liefste is,’ schrij) hij. Door deze schraapzucht en gierigheid zal het vermogen van Leopold + spectaculair toenemen. Dat kan je niet door geld, zoals aartshertog Maxi-miliaan, overvloedig te laten rollen. Zijn Mexico-avontuur zal, onder meer door geldgebrek, Doppen. De Coburgs werken ook zoveel als mogelijk met stromannen. Een rechtstreekse relatie tussen de monarchie en de transacties moet te allen prijze vermeden worden. In #'4$ is Leopold + nog steeds aan de macht. Hij zal pas het jaar daarop overlijden. Vertrouweling Adrien GoEnet koopt een huis in de Wetenschapsstraat. ‘Die aankoop gebeurt met het geld dat GoEnet door de hertog van Brabant (Leopold ++) ter beschikking was gesteld,’ schrij) Gustaaf Janssens in Nieuw licht op Leopold " & "". GoEnet aanvaardde de



som van #"" """ frank ‘op voorwaarde dat niemand ooit zou te weten komen dat deze aankoop op deze wijze was gebeurd’. (eigen cursivering) Een tweede woning in de Montoyerstraat wordt negen jaar later in #'/& onder dezelfde voorwaarden gekocht. Leopold + ster) in #'41. ‘Er was met de koning (Leopold ++) overeengekomen dat niemand, ook de Graaf van Vlaanderen (Filips) niet, zou mogen weten hoe Adrien GoEnet zijn twee woningen had aangekocht en ook niemand mocht weten dat het for-tuin van de koning (Leopold ++) en een deel van de ex-keizerin Charlo*e bij de GoEnets werd bewaard,’ besluit Janssens. Op dat fortuin van Charlo*e kom ik verder in dit boek terug.

Bij zijn dood laat Leopold + een ‘zéér welvarende natie achter,’ noteert au-teur Jaap ter Haar. Op dat moment bezit België een dicht sporennet van #/"" kilometer railverbinding en beschikken Belgische huizen als eerste op het continent over gasverlichting. De productie van steenkool is sinds #'&" vermenigvuldigd met een factor ' en de globale uitvoer is zelfs ver-tienvoudigd. Toch is de oude koning verbi*erd. In een persoonlijke brief op het einde van zijn leven gee) hij zijn ideeën weer. Leopold schrij) dat er men-sen zijn die hem verwijten dat hij door zijn inspanningen voor het land zich persoonlijk hee) weten te verrijken. ‘Daar vind ik niets ongeoor-loofds aan. Het gaat om F+G. geld. Ik heb het niet uit de staatskas ge-graaid. Ik heb het oordeelkundig belegd. Dat was trouwens mijn plicht. Een koning die niet voor zijn eigen fortuin zorgt, zal ook de ambitie mis-sen om voor de welvaart van zijn land te zorgen.’ Dat het om zijn geld gaat, is niet helemaal correct. Overscho*en van de civiele lijst worden probleemloos misbruikt om persoonlijke beleggin-gen uit te voeren. Bij de dood van Leopold + schrij) Charles Baudelaire: ‘Leopold +, mi-serabel Duits prinsje hee) het ver geschopt, zoals men zegt. Op klompen en lompen is hij uit Coburg vertrokken. Honderd miljoen rijk, hee) hij zijn laatste adem uitgeblazen in een Europese apotheose.’ Die #"" miljoen is wellicht een dichterlijke overdrijving. Het vermo-gen van Leopold + bij zijn overlijden wordt door auteur Jean Stengers con-servatief geschat op &',$ miljoen frank (nu: /,1 miljard frank of #'4 miljoen euro). Andere bronnen hebben het over 4" miljoen frank (nu: #! miljard frank of bijna &"" miljoen euro) tot '" miljoen frank. Zeker is dat !" mil-


LEOPOLD I 19

joen frank daarvan (nu: $ miljard frank of bijna #"" miljoen euro) veilig weggeborgen is op een geheime Franse rekening bij de bankiers de Roth-schilds. Een traditie bij de Coburgs. Het fortuin van Leopold + bestond uit onroerend goed ($ &"" ha). Hij had ook grote belangen in de Société Gé-nérale, de Nationale Bank en staalgroep Cockerill. Die aandelen werden goedkoop aangekocht waardoor hij aanzienlijke winsten maakte.


21

leopold ii

In #'&1 wordt prins Leopold geboren, de latere Leopold ++. Hij is niet de oudste zoon van Leopold + en Louise-Marie. In #'&& werd immers

Louis-Philippe geboren. Maar nog geen jaar later overleed de jongen. In #'41 wordt Leopold ++ de tweede koning der Belgen. Hij is erg am-bitieus. De inkomsten van de Civiele Lijst worden door de koning grotendeels gebruikt voor persoonlijke projecten. Meestal gaat het om bouwwerken. Later worden deze ondergebracht in de Koninklijke Schenking. Auteur Tim Trachet: ‘De huidige koninklijke familie pro=teert nog wel van deze Koninklijke Schenking. Die bestaat uit eigendommen die Leopold ++ aan de staat hee) geschonken met de bedoeling dat een deel daarvan ter be-schikking van het koningshuis wordt gesteld. Het gaat onder meer om de kastelen van Belvédère, Stuyvenberg en het kasteel van Ciergnon. Maar Leopold bezat die eigendommen al voordat hij winsten uit Congo begon te halen. Een groot deel ervan had hij verworven met het geld van zijn ci-viele lijst, geld van de staat dus. Daarom vond hij ook dat ze aan de staat toekwamen.’ Niet iedereen is van mening dat de eigendommen van de Koninklijke Schenking aan de staat toekomen. Auteur Lucas Catherine bijvoorbeeld oordeelt dat de gebouwen de facto van de koninklijke fami-lie zijn. Eind jaren #'/" beschikt Leopold al over een vermogen van zowat !1" miljoen euro’s van vandaag. Het startkapitaal was de erfenis van zijn vader. Door oordeelkundige beleggingen, vooral in obligaties, is het vermogen in die periode van vij)ien jaar Dink aangegroeid. Ook Leopold doet hier-voor beroep op de deskundigheid van de familie Rothschild.



Trends-journalist Hans Brockmans: ‘Bijna de hel) van zijn erfenis be-legde hij in de Compagnie Universelle du Canal Maritime de Suez, die vanaf #'4( het Suezkanaal exploiteerde. Ironisch genoeg waren de Coburgs dus een =nanciële pijler van dezelfde onderneming die het Belgi-sche establishment meer dan een eeuw later zou steunen bij de Frans-Bel-gische verankering van de Generale Maatschappij.’ Net als Leopold + is ook Leopold ++ berucht omwille van zijn extreme geldzucht en zuinigheid – behalve dan als hij in de buurt is van zijn minnares Blanche. Als hij in #'1& trouwt met koningin Marie-Henrie*e is het enige wat hij goed vindt aan het huwelijk dat zijn dotatie wordt opge-trokken tot een half miljoen frank (nu !,/1 miljoen euro). In het paleis heerst ook bij Leopold ++ een Spartaanse discipline. ‘In het paleis wordt niet gestookt,’ noteert Jan van den Berghe alsof hij er bij was. Uiteraard hee) dit het aardig nevene>ect dat de stookkosten op die manier zo goed als nul bedragen. Een passieHuis avant la le*re dus. Of beter: een passiefpaleis.

Leopold ++ is drieënveertig wanneer hij in #'/' Stanley voor het eerst ont-moet. ‘De koning getuigt van onvoorstelbare vraatzucht,’ beweert Stanley. ‘Hij is het die Congo inpalmt voor de neus van de oude mogendheden,’ vervolgt auteur Roegiers. ‘Als homoseksueel die daarvoor niet wil uitko-men&, vergrijpt Stanley zich aan de Afrikanen, die hij zijn “kameraadjes” noemt. Hij beweert weliswaar dat hij ervan walgt bloed te vergieten, maar met zijn repeteergeweer “schiet hij negers dood als apen”.’ Maar ruim twee decennia later, in #''4, is Leopold de wanhoop nabij. De kosten van zijn Congolese project swingen de pan uit. Tijdens een ge-sprek met zijn vertrouwensman Adrien GoEnet op #/ maart #''4 denkt Leopold ++ zelfs aan het opgeven van de troon. GoEnet schrij) over dat gesprek dat Leopold politicus Auguste Beer-naert onder druk ze*e door te dreigen met troonsafstand indien de Bel-gen niet zouden mogen intekenen op een lening. Leopold hee) dat geld van die lening, dat is geen verrassing, nodig voor zijn Congo. GoEnet kan dit malle idee van abdicatie uit het koninklijke hoofd van Leopold ++ pra-

& Stanley hee) voor en tijdens zijn trouwreceptie last van gastritis. Ook tijdens zijn huwelijksreis speelt zijn maag op. Hij kan zijn bruid niet de eer bewijzen die haar toekomt.


LEOPOLD II 23

ten. Volgens GoEnet zou dit a)reden enkel een teken van onmacht (inca-pacité) van de koning zijn. Op ! december #''4 hee) GoEnet opnieuw een vergadering met Leo-pold. Weer dreigt de koning met troonsafstand. De lening is er nog steeds niet en de vorst wil ‘geen miljoenen (van zijn privévermogen) meer in Congo pompen’. De koning hee) nog een keer aan Beernaert het volgende verklaard: ‘Als ik niet geholpen word (…) trek ik me terug.’ Leopold wil geen koning meer zijn van het in zijn ogen ‘decadente’ België en zeker geen ‘ruïne’ voorzi*en. ‘Ik verlaat de partij,’ verklaart Leopold. ‘Het land is verloren. Dat ze een andere (koning) zoeken.’ De koning gee) GoEnet mee dat hij zelfs al gedacht hee) aan zijn toekomstige verblijf in Frankrijk. Het blij) bij dreigen. Bla>ende koningen bijten niet.

Leopold ++ is zelfs bereid alles op het spel te ze*en voor zijn Congo, uiter-aard ook liegen en bedriegen. In #'(" al stelt de vorst zijn testament op. Hij beslist om Congo aan België te ‘schenken’ op voorwaarde dat hij een lening van !1 miljoen frank (#&/,1 miljoen euro) krijgt. Op ( juli wordt de inhoud van het testament aan de Kamer bekendgemaakt. De volksvertegenwoordigers stemmen in met het verzoek van Leo-pold. Om de bevolking om de tuin te leiden, wordt het testament geanti-dateerd. Het draagt de datum van ! augustus #''(. ‘De koning wil niet dat er een verband gelegd wordt tussen zijn wilsbeschikking en de toekenning van de lening,’ schrij) de nochtans royalistische auteur Jo Gérard. Het parlement voorziet de mogelijkheid om Congo na tien jaar te annexeren indien Leopold de lening niet kan terugbetalen. Dat is niet nodig. Door de uitvinding van de rubberband begint Congo eindelijk geld op te brengen. De koning hee) gegokt en gewonnen. Om zijn grote Congolese droom waar te maken, zal Leopold ++ ook een gigantisch bedrag van #4 miljoen frank ('' miljoen euro vandaag) bij de Rothschilds ontlenen. De bankiers hebben voor de zekerheid wel waarborgen en hypotheken op alle bezi*ingen van Leopold ++ genomen. Hans Brockmans: ‘Om zijn droom in Afrika te realiseren, schoot ban-kier Léon Lambert (aangetrouwd met de Rothschilds) hem /1 """ euro (bijna #$ miljoen euro vandaag) voor. Zijn familie moest herhaaldelijk aandringen op de terugbetaling en de koning overwoog zelfs af te treden door de geldzorgen.’



In #'(" menen buitenlandse kranten, waaronder Grey River Ages, dat Leo-pold ++ zich verslikt hee) in Congo. De vorst verliest volgens de krant elk jaar verschrikkelijk veel geld. Hij hee) zijn persoonlijk fortuin helemaal opgeo>erd. Leopold hee) zelfs, zonder medeweten van de regering, de toekom-stige inkomsten van de civiele lijst in pand gegeven. De krant besluit (on-terecht) dat Leopold failliet is en dat de enige mogelijkheid erin bestaat om Congo op te geven. Volgens de bron van de redacteur hee) Leopold ++ zich daar ook bij neergelegd: ‘Leopold hee) beslist om zijn soevereiniteit van Congo op te geven.’ Wishful thinking van de Bri*en. Hans Brockmans: ‘In #''1 keerde het tij. De Conferentie van Berlijn erkende hem als soeverein van de Vrijstaat Congo, waarmee hij de groot-ste vastgoedbezi*er ter wereld werd. Tegelijk legde hij beslag op ’s werelds grootste ivoor- en rubbervoorraad. Hij gaf licenties aan ondernemingen, waarin hij meestal voor de hel) participeerde.’ Op !$ augustus #'(" is Leopold samen met Maximiliaan van Pruisen aanwezig op de paardenrennen in Oostende. ’s Ochtends hee) hij al met hem gedejeuneerd. Opvallend is ook de aanwezigheid van de sportieve ni-tratenkoning kolonel John %omas North. North was een mede-onderne-mer van de koning in Congo. Hij zou in #'($ !& ha duinen in Mariakerke aankopen van de Belgische staat om er een bouwproject te ontwikkelen naar de plannen van Lainé. Enkele jaren eerder had de koning die grond al zelf proberen te verwerven om er een bouwproject te realiseren, maar daar had de premier, August Beernaert, zich toen tegen verzet. North overlijdt al in #'(4, maar zijn project werd door de erfgenamen overgedragen aan de voorzi*er van de Anglo-Belgian Indian Rubber and Exploration Company, een vennootschap die als concessiemaatschappij van koning Leopold ++ rubber en ivoor naar Antwerpen zou exporteren. Brockmans: ‘In #("# draait zijn koloniale onderneming op kruissnel-heid met een jaaropbrengst van (omgerekend) '" miljoen euro. Volgens een scha*ing van de toenmalige koloniale ambtenaar en diplomaat Jules Marchal bracht het kroondomein in totaal (omgerekend) een miljard euro op. Naast de kwijtschelding van de schulden aan de Belgische staat verkreeg de vorst bij de overdracht aan België (#("') het engagement dat zijn bouwwerken zouden worden voltooid (kostprijs: !"" miljoen euro), plus een bedrag van omgerekend !!1 miljoen euro.’


LEOPOLD II 25

Sinds hij koning geworden is in #'41, staat Leopold ++ elke dag om vijf uur op. Een van de vaste rituelen in de ochtend is de wandeling door de tuinen van Laken. Tijdens die wandeling telt Leopold ++ elke keer opnieuw het fruit dat aan de bomen hangt. Het gaat nochtans over uitgestrekte boom-gaarden met leibomen waarvan de takken moeten groeien zoals de koning het bepaalt. ‘Niet zoals de natuur dat zou willen,’ merkt Jan van den Berghe terzijds op. Als er ook maar een vrucht ontbreekt, ontsteekt Leopold ++ daarna in een woedebui waarbij geen enkel lid van zijn familie veilig is. ‘Als zijn dochter prinses Louise de schuldige blijkt te zijn, dient de hele familie haar tegen de vaderlijke toorn in bescherming te nemen,’ vertelt van den Berghe. Op dat moment is Leopold reeds honderden miljoenen huidige franken (tientallen miljoenen euros) waard. Het vreemde gedrag van de koning doet erg denken aan de latere prins Karel, een al even vreemde vogel. Schaduwkoningin en maitresse Blanche Delacroix, wordt door Leo-pold ++ daarentegen wel goed in de wa*en gelegd. Terwijl zijn dochter Louise niet eens een appel mocht plukken uit de koninklijke boomgaard, overlaadt Leopold ++ zijn minnares met de prachtigste geschenken. Hij laat een oEcier naar Rusland reizen met de opdracht de mooiste pelzen uit te kiezen. Leopold ++ laat er de duurste bontmantel ooit mee maken, in zibeline. De zibeline is een zeldzame marter die in Rusland en China lee). In haar memoires schrij) Blanche, op dat moment barones De Vaug-han: ‘Waanzin, buitensporigheid, pracht. Als ik mijn kasboek van die da-gen opensla, is het alsof ik droom. Ik zie dat ik voor mijn toile*en (kleren, ?0) drie miljoen uitgaf bij Caillot, iets meer dan een miljoen bij Cheruit en evenveel bij Vionnet.’ Ter vergelijking: een miljoen frank van toen is nu bijna 1,1 miljoen euro waard. Een dergelijk bedrag is dus echt wel buiten-sporig. Omgerekend gaf Blanche dus meer dan !1 miljoen euro uit. Enkel aan kleren welteverstaan.

Leopold ++ houdt niet alleen van zijn minnares Blanche, hij is ook verlek-kerd op andere (erg) jonge meisjes. Daarvoor hee) hij '"" pond per maand veil. Er worden volgens de Britse kranten zelfs meisjes afgeleverd op het koninklijke jacht Alberta. Auteur Wesseling verwijst, net als Anne Morelli, naar de onthullingen



uit #''1 in de Londense kranten. Iets later publiceert #e Sentinel ook na-men. Die van Leopold ++ staat er eveneens tussen. In een opbod tussen beide kranten, ook toen al, drukt de Pall Mall Gaze!e dan weer een verkla-ring van een ex-politieman af. ‘Een zeker schepsel (Mrs. Je>ries) drij) niet minder dan acht beruchte huizen van plezier van waaruit zij geregeld kleine Engelse meisjes exporteert naar het buitenland, voor schuinsmar-cheerders, onder wie niet minder dan de koning der Belgen,’ schrij) Jan Van den Berghe. De meisjes zijn nauwelijks tien jaar jong. Sommigen zijn nog jonger.

Leopold ++ houdt ook de ontwikkeling van de Generale Maatschappij in de gaten. Dat gebeurt via de GoEnets. Jos De Belder: ‘De tweeling Au-guste Constant (° Brussel, !' augustus #'1/) en Constant Auguste GoE-net waren beiden hofdignitarissen, diplomaten en oEcieren van de bur-gerwacht. Zeer waarschijnlijk vertegenwoordigde Constant het hof in de Société Générale van #("# tot #(&& als commissaris. Nochtans had deze familie zelf een belangrijk aandelenpakket in deze onderneming. Dat was in hun bezit gekomen door het huwelijk van hun tante met Joseph Quai-rier, directeur van de Société Générale van #'/1 tot #("&. Voor de buiten-gewone algemene vergadering van #(!! deponeerde deze familie het be-langrijkste aandelenpakket ooit door een familie in depot gegeven.’ (eigen cursivering, ?0) De Generale Maatschappij is tijdens het koningschap van Leopold ++ betrokken bij nagenoeg alle industriële projecten in binnen- en buiten-land. De Generale volgt de vorst zelfs ‘op de voet’. Dat gee) de holding in een eigen publicatie aan. Als een =liaal in China geopend wordt, tekent Leopold ++ zelf in voor een bedrag van #!" """ frank (nu: !4 miljoen frank of 4$1 """ euro). Het totale startkapitaal bedraagt # miljoen frank (nu: !!" miljoen frank of 1,1 miljoen euro). China is volgens auteur Jo Co*enier ‘zelfs de eerste keuze van Leopold ++ in zijn zoektocht naar eigen koloniale gebieden.’ Wie de Generale Maatschappij zegt, zegt evenwel automatisch Congo. Via dochterbedrijven Union Minière (koper) en Forminière (diamant) was de Generale er lange tijd actief. Toch was ook de Generale niet on-middellijk gewonnen voor het Congolese avontuur van Leopold ++. ‘Pas in #("4 stort de Brusselse holding zich de=nitief in de ontginning van Congolese rijkdomen,’ noteert Co*enier. Kortom, slechts op een mo-ment dat het duidelijk is dat het avontuur zeer rendabel geworden was.


LEOPOLD II 27

Azurenkust

Een groot deel van zijn fortuin gaf Leopold uit aan grond en stenen – een echte Belg, dan toch. Brussel of Oostende dragen daar volgens Marc Reynebeau in De Standaard de sporen van. Maar ook de Zuid-Franse vast-goedmakelaars worden er, zo blijkt, vandaag nog altijd beter van. Met dit verschil dat Leopold België wilde verfraaien en dus eigenlijk het algemeen belang op het oog had. In Zuid-Frankrijk had hij veeleer privégenoegens op het oog. Leopold hield Blanche eerst dicht bij de hand, in Brussel en Oostende. Maar toen ze zwanger bleek te zijn, nam hij haar mee naar Cap Ferrat, waar hij tegen dan zo’n $" hectare bij elkaar had gekocht, bijna het gehele schiereiland. Met de bijbehorende tuin bestrijkt de Villa Leopolda daar nu ongeveer een vijfde van. Blanche beviel van haar twee kinderen in de Villa des Cèdres, later ging ze op een landgoed ten zuiden van Parijs wo-nen, iets dichter bij België. Rond #'(1 had koning Leopold de Azurenkust ontdekt. Hij ging er steeds vaker overwinteren – staatszaken waren toen nog niet zo ingewik-keld dat hij veel tijd in Brussel hoorde door te brengen. Hij kreeg een zwak voor Cap Ferrat, even ten oosten van Nice, nu zo mondain als de pest, maar toen nog nauwelijks toeristisch geëxploiteerd. Aanvankelijk bracht Leopold er de tijd vooral door aan boord van zijn jacht. De Alberta was wel een gerieDijke schuit, maar toch een beetje aan de krappe kant. Dus kocht hij in Cap Ferrat een stuk grond, de Passable-tuin, om er een aanlegsteiger op te bouwen voor de Alberta. In een moeite scha)e hij zich ook de villa Pollonaise er vlakbij aan. Hij plan*e er ceder-bomen rond, zodat hij zijn nieuwe aanwinst de Villa des Cèdres noemde. De koning maakte volgens Reynebeau graag tochtjes in de omgeving, eerst met zijn driewieler, vervolgens per automobiel. Daarbij ontdekte hij steeds meer lapjes grond die hem zozeer bevielen dat hij ze eveneens aan-kocht. Doorgaans moesten ze ook niet meer kosten dan een appel en een ei. Ook de langwerpige villa in Italiaanse stijl met de stucco gevel vlakbij, in het belendende Beaulieu-sur-Mer, hoorde daarbij. Dat is de villa die vandaag bekend staat als La Leopolda. Hij ligt aan wat vandaag nog altijd de Avenue Léopold ++ heet – de stad eert zijn weldoeners. Leopold bleef maar kopen, ook in Antibes, aan de andere kant van



Nice. En het bouwen kon hij evenmin laten, want in de Passable-tuin liet hij drie villa’s optrekken, bestemd als rustoord voor koloniale ambtenaren die met een zwakke gezondheid uit Congo terugkeerden. Tijdens de Eer-ste Wereldoorlog zou zijn opvolger, koning Albert, er gewonde frontsol-daten in onderbrengen.

Tervuren

Naast Oostende en Parijs, is Leopold ook vaak in Tervuren te vinden. Els Ronsmans is lid van de Heemkundige Kring van Tervuren. Ze vertelt in De Standaard het volgende over Leopold ++: ‘De verhalen over de amou-reuze avonturen van Leopold ++ zijn niet te tellen. Hij had een villa aan het begin van de Duisburgsesteenweg. Die leende hij aan mevrouw Dardenne en haar zoon die kunstschilder was$. Die zoon trouwde met een beeld-schone dame. En dan zie je het al komen. Leopold ++ werd verliefd op de jongedame. Hij stuurde de schilder voor drie jaar naar Congo om er al-lerlei landschappen te schilderen en zo vrij spel te hebben met de dame.’ De werken van Dardenne sieren nu het Museum voor Midden-Afrika. Leopold ++ hee) in Tervuren verschillende stukken grond gekocht om er villa’s voor zijn geliefden op te bouwen. De villa’s waren echte lief-desnestjes. Maar over de aankoop is helemaal niets te vinden. De koning werkte steevast met stromannen. Hij wilde zeker geen sporen nalaten. Later werden de meeste eigendommen door de Koninklijke Schenking opgeslorpt. Ronsmans: ‘In de Museumlaan staat een landhuis dat door een rente-nierster van !' jaar en haar personeel werd bewoond. Zij kreeg regelmatig Leopold ++ over de vloer. In de Lokaertlaan gaan we even voorbij een villa waar tot voor een paar jaar een bejaarde dame woonde die de minnares van prins Karel was. De dame, Laura Meursing, is er overleden toen ze stikte in een brand1. Prins Karel had in #('! het huis voor haar gekocht en hij schonk haar meteen honderd miljoen Belgische frank bovenop.’ Ook =lmmaker Julien Vrebos kent de reputatie van de oude koning. ‘Langs de ene kant (van de TriomBoog) heb je een zicht op Brussel en langs de andere kant kun je Tervuren zien en de Tervurenlaan, die Leo-

$ Léon Dardenne (#'41-#(#!)1 Die brand vond plaats eind !""$.


LEOPOLD II 29

pold ++ speciaal hee) aangelegd om al zijn maîtresses in onder te brengen.’ Leopold ++ laat ook een maîtresse onderbrengen in het kasteel Le Ris-doux. Het kasteel is in Frankrijk gelegen aan de oever van de Maas op vij)ien kilometer van de Belgische grens. Het privédomein strekt zich uit temidden van #""" hectare bos. De enige toegangsweg vandaag is een ver-hard jaagpad van drie kilometer, enkel toegankelijk voor de bezoekers van het kasteel. Het domein is al zeer oud en uit teksten kunnen we terugvinden dat er in #/'( elf personen waren ingeschreven. Ze leefden waarschijnlijk in een onaHankelijke gemeenschap. Op verschillende plaatsen werd een ingeni-eus systeem van watermolens geïnstalleerd; de kanalen, vijvers bestaan nog steeds. Op het einde van de #'de eeuw, werd een belangrijke leerlooi-erij en zaagmolen gebouwd. Het domein had dus een lokale economische activiteit en de kleine gemeenschap werd groter. Eind negentiende eeuw laat Leopold ++ gron-dige renovatiewerken uitvoeren met de bedoeling om er een van zijn min-naressen onder te brengen.

Op ( april #("" schrij) Leopold ++ een brief naar de regering: ‘Naar aan-leiding van de 41ste verjaardag van mijn geboorte, houd ik eraan om aan de Staat die eigendommen over te maken die bijdragen tot de luister en schoonheid van de gemeenten waar ze gelegen zijn. (…) Ik ben ervan overtuigd dat het past dat die goederen eigendom zijn van het land.’ Het vruchtgebruik van de eigendommen houdt de koning voor zich. Door een wet van #("# wordt de schenking aanvaard maar slechts in #("& bekendgemaakt. Volgens Robert Senelle waren de gebouwen na ver-loop van tijd evenwel verspreid over verschillende departementen. ‘De inkomsten werden samen met de algemene ontvangsten van de schatkist geboekt, terwijl de uitgaven ingeschreven stonden op de budge*en van de onderscheiden ministers afzonderlijk.’ Een onhoudbare situatie dus. Pas in #(!( werd een wet gestemd om het beheer van de gebouwen en gronden toe te vertrouwen aan een instelling die de Koninklijke Schen-king zou heten. Het Koninklijk Besluit van ( april #(&" waarmee die Ko-ninklijke Schenking werd opgericht, werd ondertekend door Albert +, de neef van Leopold ++. Tot deze Koninklijke Schenking behoren onder meer de kastelen van Belvédère – waar Albert ++ en Paola wonen – en Stuyvenberg. Het kasteel van Laken is daarentegen eigendom van de staat.



De gronden en onroerende goederen werden op # januari !""! geschat op $1" miljoen euro. Vandaag is de waarde nog enkele tientallen miljoe-nen euro hoger door de inDatie en, vooral, door de waardestijging van on-roerend goed. Volgens sommigen zouden deze eigendommen van de Koninklijke Schenking terugkeren naar de koninklijke familie of de nog overlevende afstammelingen – en dus we*ige erfgenamen van Leopold ++ – indien de monarchie ophoudt te bestaan in ons land. Dat is overigens de reden waarom het tijdschri) Euro Business deze gebouwen bij het vermogen van de koninklijke familie rekent. Volgens het tijdschri) is de Koninklijke Schenking ‘een onvervreemdbaar deel van het familiepatrimonium van het hof.’ Als de staatseigendommen ooit geprivatiseerd worden, zullen de Coburgs het gros van deze gebouwen van de Koninkijke Schenking krij-gen, is dan ook de duidelijke stelling van het tijdschri).

De familie Empain en de Coburgs

Er is ook een relatie tussen de Coburgs en de familie Empain. Die relatie begint bij Leopold + en Edouard Empain. Edouard Louis Joseph baron Empain werd in Belœil op !" sep-tember #'1! geboren. In #'/' nam hij de leiding van een steengroeve in de omgeving van Namen. Hij werd al vlug geconfronteerd met een gebrek aan communicatie en bereikbaarheid tussen de stad en het randgebied en besloot tramverbindingen te bouwen. Hij rich*e daarom zijn eerste onderneming Railways Econo-miques de Liège-Seraing et Extensions (365,6) op om de tramlijn van Luik naar Jemeppe-sur-Meuse te bouwen en te exploiteren. De tramlijn werd in #''! geopend. Deze lijn werd een groot succes en daarom rich*e hij ook in Gent een onderneming op om tramlijnen te bouwen en te exploiteren. De Belgische staat zag dit met lede ogen gebeuren en rich*e daarom de Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen op in #''$. Zijn maatschappijen bleven echter als belangrijke pachter van buurtspoorweglijnen een grote rol spe-


LEOPOLD II 31

len. Empain rich*e zich vanaf dan meer op Frankrijk waar hij ver-scheidene maatschappijen oprich*e voor de bouw en exploitatie van stedelijke tramlijnen, waaronder de Chemins de fer économi-ques du Nord (I6.). In het noorden van Frankrijk exploiteerde deze maatschappij de stadstram van Valenciennes en diverse stoomtramlijnen. Om niet aHankelijk te zijn van het geld van de banken had Em-pain in #''# zijn eigen investeringsbank opgericht, de Banque Em-pain, die later de naam Banque Industrielle Belge zou krijgen (nu een onderdeel van +.:). De Groupe Empain, waarin hij zijn maatschappijen had onder-gebracht, hield zich vanaf de jaren #'(" actief bezig met de con-structie en de exploitatie van stedelijke tramlijnen met elektrische tractie over de hele wereld (Rusland, Egypte, Belgisch-Congo, China en Europa). In #("" realiseerde hij met de door hem in #'(( opgerichte maatschappij, Compagnie du Chemin de Fer Métropo-litain de Paris, de bouw van de eerste lijn van de metro van Parijs. Ondanks het feit dat er dodelijke ongevallen gebeurden, bleef hij de metro verdedigen en werd de tweede lijn geopend in #("&. Empain wilde ook onaHankelijk zijn van de elektriciteitspro-ducenten en rich*e zelf in Wallonië elektriciteitsmaatschappijen op. In Charleroi nam hij in #("$ de door Julien Dulait opgerichte =rma Electricité et Hydraulique over en veranderde de naam in Ateliers de Constructions Électriques de Charleroi (;I6I), die later zou uitgroeien tot de belangrijkste Belgische =rma van elek-tromotoren en huishoudtoestellen. Zijn grootste verwezenlijking realiseerde Empain aan de rand van de Egyptische hoofdstad Caïro waar hij de luxueuze stadswijk Heliopolis bouwde. In #("4 rich*e hij de maatschappij Helios Oa-sis Company op. Deze maatschappij kocht grote stukken woestijn-grond op aan de rand van de hoofdstad. Binnen enkele jaren tijd verrees hier een nieuwe stad met brede lanen, paardenrenbaan, golBaan, hotels en paleizen. Empain bouwde er zijn eigen paleis in Heliopolische stijl. Empain staat bekend ook als mecenas. Hij realiseerde samen met de Belgische Staat de aankoop van een mastaba en andere



kunstwerken voor de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. In #("/ verleende koning Leopold ++ hem de barons-titel. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Empain verantwoordelijk voor de bewapening en de technische diensten van het Belgische leger. Hij kreeg van koning Albert + de rang van generaal-majoor. Empain zorgde voor de bevoorrading en het vervoer van de geallieerde troepen en zorgde voor het herstel van de spoorlijnen. In #(#/ werd hij adjudant van de koning. Dat bleef hij tot #(#( (Aide de Camp Honoraire du Roi). Baron Empain stierf op //-jarige lee)ijd op zijn landgoed in Sint-Pieters-Woluwe. Overeenkomstig zijn wens werd hij in #(&# begraven in de crypte van de basiliek van Heliopolis, een kopie van de Basiliek Onze-Lieve-Vrouw van Tongeren, waar hij ooit misdie-naar was. De band tussen Empain en de Belgische koninklijke familie zal later helemaal duidelijk worden bij Leopold +++.

De geldzucht van Leopold ++ zal een voorlopig hoogtepunt kennen bij het overlijden van echtgenote Marie-Henrie*e in #("!. De dochters, prinses-sen Louise en Stephanie, twisten met Leopold ++ over het aandeel dat ze krijgen. Veel te klein, volgens hen. Ze argumenteren dat ze recht hebben op de hel) van de goederen die Leopold ++ tijdens zijn huwelijk hee) ver-worven. De strijd wordt zelfs voor de rechtbank gevoerd. De zussen ver-liezen. Leopold ++ haalt zijn slag thuis – voor de zoveelste keer. Ironisch wordt het als prinses Stephanie in #($1 in Hongarije ster). Ze laat al haar bezi*ingen na aan het klooster Panonhalma waar ze op dat ogenblik verblij). Volgens Herman Liebaers, grootmaarschalk van koning Boudewijn, bevinden zich in het klooster brieven die aantonen dat Leo-pold ++ wel ‘bekommerd was om het welzijn van zijn dochter’. Leopold wil niet dat zijn geld naar zijn dochters gaat. Wat kan hij er dan mee doen? Een optie is om hele landen op te kopen. In #("4, drie jaar voor zijn overlijden, stuurt Leopold ++ zijn secretaris Edmond Carton de Wiart meerdere keren naar Luxemburg om er in het grootste geheim te onder-


LEOPOLD II 33

handelen met groothertog Guillaume +<. Leopold wil zijn laatste grote slag slaan. Hij weet dat zijn leven bijna gedaan is. De gezondheid van de groothertog is dan niet al te best. Bovendien hee) Guillaume geen zoon. De opvolging komt dus in het gedrang. De gewiekste Leopold ++ ruikt zijn kans. Volgens onderzoeker Jean-Michel Bru>aerts was Guillaume zelfs van plan om Luxemburg te verkopen aan Leopold. Congo had enkele jaren veel geld opgeleverd. De vorst beschikte dus over de nodige middelen. Hoeveel wil Leopold betalen? De Belgische koning gee) zijn vertrou-wensman Carton de Wiart een mandaat mee om te onderhandelen. Hij mag maximaal !" miljoen frank bieden. Omgerekend naar vandaag is dat ruim #!1 miljoen euro. Het plan zal mislukken.

Een andere mislukking, althans in de ogen van Leopold ++, is Congo. Want vanaf het begin van de twintigste eeuw verschijnen steeds meer buiten-landse artikels over misbruiken in Congo. Leopold ++ komt onder steeds grotere druk te staan. In eerste instantie kan hij de aanvallen vanuit de Britse pers afslaan. Vanaf #("/ onderhandelt hij met de Belgische regering over een mogelijke overdracht van Congo. De oude vorst probeert het onderste uit de kan te halen. In maart #("' dient regeringsleider Franz Schollaert een wetsontwerp in. Het onder-werp van het ontwerp is de overdracht van Congo aan België. In ruil voor het gebied in Afrika neemt de Belgische regering de nog uitstaande schuld van Leopold ++ aan de overheid over. Het saldo op dat ogenblik bedraagt ##" miljoen frank (nu 4"" miljoen euro). De overheid engageert zich ook om de bouwprojecten van de vorst te beëindigen. Kostprijs hiervan: $1,1 miljoen frank (nu bijna !1" miljoen euro). Klap op de vuurpijl is een beloning voor de vorst van 1" miljoen frank (!/! miljoen euro) ‘ten teken van erkentelijkheid voor de grote of-fers die hij zich hee) getroost voor Congo’. Het onderhandelde contract hee) dus een globale waarde van ruim #,# miljard euro (gerekend naar de waarde in !"#$). Van een geschenk aan de natie is geen sprake. Het is wel-licht één van de grootste mythes die vandaag nog steeds circuleert over de overdracht van Congo. Zelfs in geschiedenisboeken wordt gesproken over een ‘geschenk’ van de koning aan zijn landgenoten. Volgens historicus Mark van den Wijngaert slaagde de koning erin zijn privébezit aan een zeer hoge prijs aan de Belgische belastingbetalers te verkopen. ‘Zaken zijn zaken (voor de vorst),’ noteert de auteur terecht.



Toch was dat maar plan B. Auteur Tim Trachet: ‘Leopold ++ wilde Congo eigenlijk aan zijn kleindochter schenken. Die kleindochter was aartshertogin Elisabeth Maria van Oostenrijk (#''&-#(4&). Zij was het enige kind van Leopolds tweede dochter Stéphanie en de Oostenrijkse kroonprins Rudolf. Eind #(e eeuw probeerde Leopold ++ haar te koppelen aan zijn neef en vermoedelijke opvolger Albert (de latere koning Albert +). Op die wijze konden er toch nakomelingen van hem op de Belgische troon geraken (Leopolds enige zoon was vroeg gestorven). Als Elisabeth Maria met Albert zou trouwen, zou ze Congo kunnen krijgen. Leopold ++ was toen soeverein van de OnaHankelijke Congostaat, waarover hij vrij kon beschikken. Dit voornemen raakte pas veel later bekend. Albert trouwde uiteindelijk met Elisabeth van Beieren en de hele zaak ging niet door.’ Auteur Vincent Mercier: ‘Op #1 november #("' werd Congo-Vrijstaat van koning Leopold ++ oEcieel een Belgische kolonie. Twee dagen voor het overnameverdrag had Leopold ++, in het bijzijn van baron GoEnet, zijn vertrouweling en bestuurder van het kroondomein, zijn handteke-ning geplaatst onder een leningcontract met De Browne, de Banque de Reports, de Fonds Publics et de Dépôts (-3980) en de =rma Bunge & Co. Als onderpand bracht de koning de opbrengsten van de goudmijnen van Kilo in. De geleende som werd overgemaakt aan Leopold ++ z’n privé-consortium, dat bestond uit de Société Immobilière de Séjour et d’Exploitation Horticole de la Côte d’Azur en de Compagnie Foncière Industrielle et Commerciale pour la Conservation et l’Embellissement des Sites.’

In de lente van #("( voelt Leopold ++ het einde naderen. Hij hee) enkele maanden daarvoor, in zijn ogen, een grote nederlaag geleden. De Belgi-sche staat hee) Congo geannexeerd. Leopold is zijn belangrijkste bron van inkomsten kwijt. ‘Voor Leopold was deze gedwongen opgave van Congo een drama,’ weet historica Geneviève Tellier. Hij hee) alles in het werk gesteld om de overdracht zo lang mogelijk tegen te houden. Op #1 april #("( schrij) Leopold een brief aan zijn vertrouweling Au-guste GoEnet. De vorst wil al zijn kunstvoorwerpen verkopen: juwelen, meubelen, schilderijen, porselein, tapijten. ‘De kunstvoorwerpen zullen binnenkort vrije toegang hebben tot Amerika. Dat is zeer voordelig voor ons. Ik vraag u om de verkoop te organiseren en een koper te vinden die alles en bloc opkoopt.’


LEOPOLD II 35

Enkele dagen later, op #' april, benadrukt Leopold nog eens dat het belangrijk is een ‘grote koper te vinden voor het geheel van mijn kunst-voorwerpen’. Volgens Tellier is het niet duidelijk waarom Leopold al zijn kunstvoorwerpen wil verkopen. Ze hecht weinig waarde aan de hypo-these dat Leopold zijn dochters wil onterven. Ook de verklaring dat Leo-pold liquiditeiten nodig hee), acht ze weinig waarschijnlijk. ‘Het is moei-lijk om de werkelijke motieven te achterhalen,’ schrij) ze in Léopold "" et le marché de l’art américain. Volgens Tellier werd Leopold mogelijks gechan-teerd. Door wie en waarom? Dat is voorlopig een mysterie. Tussen de schilderijen van de koning zit een werk van Antoon van Dyck, Portret van Duquesnoy. Het werk bevond zich in het kasteel van La-ken toen daar begin januari #'(" brand uitbrak. Het schilderij liep rook-schade op en werd nadien hersteld. Leopold ++ verkoopt het schilderij via kunsthandelaar Kleinberger op de Amerikaanse markt. Daar is men ver-heugd over de lichte schade want daardoor ziet het schilderij er ‘oud’ uit. De snobs. In België is er kritiek op de verkoop van de kunstwerken. In het parle-ment ondervragen de socialisten Emile Vandervelde en Jules Destrée in de lente van #("( de regering. Het antwoord is dat alles in het werk gedaan zal worden om zoveel mogelijk kunstwerken in België te houden. Leopold ++ krijgt via GoEnet de vraag of hij het werk van Antoon van Dyck niet wil verkopen aan het Belgische museum voor schilderkunst. Dat is moeilijk. De vorst hee) het begin mei al verkocht aan Kleinberger. Maar Leopold hee) nog een kopie van het werk. Op !1 mei verkoopt Leo-pold een vals schilderij aan het Belgisch Museum voor Schilderkunst en Beeldhouwwerk4. Hij vertelt er niet bij dat het om een kopie gaat. Daar is men in de overtuiging een echte Van Dyck op de kop getikt te hebben. Volgens kunsthistorica Tellier wilde Leopold ++ op die manier wraak nemen op het Belgische volk. In de media werd de oude vorst op het eind van zijn leven gelyncht. Hij verwach*e een klein beetje dankbaarheid voor de overdracht van Congo aan het Belgische volk. In plaats daarvan kreeg hij spot en haat. Leopold ++ beslist om zijn laatste slag (de verkoop van die valse Van Dyck) te slaan. ‘Voilà, moet hij gedacht hebben, dat is voor de publieke opinie die niet begrepen hee) wie ik ben en wat ik gerealiseerd heb,’

4 Vandaag: Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België



schrij) Tellier. ‘Voilà, dat is voor dit ondankbare volk.’ Op #/ december #("( blaast Leopold ++ zijn laatste adem uit.

Zijn dochters zijn er als de kippen bij om hun erfdeel op te eisen. Dat valt tegen. ‘Nog vooraleer Leopold ++ getrouwd is, besluit hij dat zijn dochters, als hij er ooit zou hebben, weinig of niets van hem zullen erven,’ schrij) royaltykenner Reinout Goddyn. Leopold had zich mateloos geërgerd aan de in zijn ogen hoge bruidsschat die zijn vader Leopold + had betaald bij het huwelijk van zijn zus Charlo*e met Maximiliaan van Habsburg. Leopold ++ weet dat de we*elijke bepalingen hem weinig speelruimte laten om zijn dochters volledig te onterven. Zijn dochters zijn reservataire erfgenamen. Dat wil zeggen dat ze volgens de wet recht hebben op een deel van de erfenis. Daarom laat hij een ‘uitzonderingswet’ opstellen om eigenhandig te bepalen wat er met zijn vermogen moet gebeuren als hij overlijdt. Deze wet komt er niet. Echt onterven kan de vorst zijn dochters dus niet. Maar in zijn testa-ment staat dat hij #1 miljoen (nu /1 miljoen euro) van zijn vader hee) ge-erfd. In zijn wilsbeschikking stelt Leopold ++ dat hij die #1 miljoen ‘on-danks alle hindernissen’ minitieus hee) bewaard. ‘Na mijn dood worden deze #1 miljoen de we*ige eigendom van mijn erfgenamen’ ordonneert hij. Tim Trachet: ‘Toen Leopold ++ in #("( overleed, waren zijn drie doch-ters zijn enige erfgenamen. Leopold hee) wel geprobeerd het fortuin dat hij uit Congo haalde aan zijn dochters te on*rekken. Hij bracht het in het geheim onder in een obscure stichting (Niederfüllbach,td) in Duitsland. Maar meteen na zijn dood kwam het bestaan van de stichting aan het licht. De Belgische regering eiste het vele geld terug dat ze aan Leopold had geleend voor de ontwikkeling van Congo. Uiteindelijk ging het groot-ste deel van dat fortuin, waaronder Leopolds chique villa’s aan de Côte d’Azur, naar de Belgische Staat, de rest werd onder Leopolds dochters ver-deeld.’

Na het overlijden van Leopold ++ in #("( doet het verhaal de ronde dat hij op zijn sterBed Blanche een ko>er met geld schonk. De werkelijkheid is nog veel spectaculairder. Leopold ++ had – in zijn vooruitziendheid – een ingenieus plan voorbereid. Hij liet in samenspraak met de bevriende di-recteur van een bank maar liefst zes ko>ers met juwelen, waardepapieren


LEOPOLD II 37

en baar geld vullen. Deze ko>ers bevinden zich in de ko>erzaal van de bank. De bankdirecteur, ene baron R., moet Blanche na het overlijden van Leopold ++ deze ko>ers bezorgen. Dat zal wonderwel lukken. Hét pro-bleem wordt evenwel deze ko>ers het land uit te smokkelen. Blanche bese) na de dood van Leopold ++ immers terecht dat ze niet in België kan blijven. Drie dagen later zal ze ons land met de trein verlaten. Het wordt haar ‘oEciële’ afscheid van België. Maar twee dagen later keert ze in het diepste geheim terug naar Brussel en gaat ze de zes ‘Congolese’ ko>ers ophalen. Even lijkt het er op dat er toch nog een kink in de kabel komt. Blanche wordt aan de grens met Frankrijk door een a*ente douanier tegengehou-den. Hij doorzoekt de ko>ers en neemt een obligatie ter hand. De man vraagt wat dit is. Blanche beweert dat het om muziekpapier gaat. Ze mag doorrijden. We lezen het verhaal bij Reinout Goddyn. Een andere bron gee) dan weer aan dat Blanche de man zou omgekocht hebben met een deel van de buit. Iets geloofwaardiger is dat. Feit is wel dat Blanche er in slaagt om met de kisten Parijs te bereiken. Alleen zal ze het volledige fortuin nadien in korte tijd verkwanselen met haar toekomstige man, een gepatenteerde gokker. Dat had Leopold ++ niet kunnen voorzien.

Als de boekhouding van Leopold ++ na zijn overlijden in #("( met de grootste moeite ontward kan worden, blijkt dat hij over een vermogen beschikt van &(,# miljoen frank (nu !#1 miljoen euro). Dit is na de annexa-tie van Congo door de Belgische staat en na de schenking van het grootste deel van zijn onroerend patrimonium aan België. En uiteraard na zijn ver-spilling aan talloze minnaressen. Journalist Karel van de Woestijne schat het vermogen hoger: ‘Leopold ++ laat aan zijne dochters niets over dan het erfdeel, de arme vij)ien mil-joen, van zijne ouders: de prinsessen, en meer bepaald Louise, laten zegels leggen op de Fransche kasteelen door haar vader en mevrouw Vaughan bewoond, scha*en het vaderlijk fortuin op ##$ miljoen, alle gi)en afgere-kend, en eisen dat die miljoenen terug worden gevonden.’ Prinsessen Louise en Clementine, dochters van Leopold ++, proberen na zijn overlijden via een een hele resem rechtszaken een deel van het gi-gantische vermogen van hun vader te recuperen.



De koning had een groot deel van zijn fortuin stiekem ondergebracht in de stichting Niederfüllbach. De advocaten van de prinsessen oordelen dat de stichting integraal onderdeel is van het vermogen van Leopold ++ en dus aan de erfgenames toekomt. De rechtbank meent evenwel dat de stichting voor ‘(1 C Congolees’ is. Gevolg: de prinsessen hebben er geen recht op. Journalist Louis De Lent-decker denkt dat de rechtbank dwaalde. ‘Er waren geen verduisteringen, er was geen geknoei,’ stelt hij. De rechtbank is volgens hem onrechtvaar-dig geweest tegenover de prinsesssen. Albert + zal later verklaren dat ‘de monarchie bestolen werd toen de politici hun uiterste best deden de erfenis (van zijn oom Leopold ++) te verspreiden’. Die sterke uitspraak werpt een helder licht op de soms ge-spannen verhouding tussen de Belgische royals en de politici.

Is er een geheim potje om de bastaardkinderen van de Coburgs te betalen?

Het Belgische koningshuis zorgt goed voor zijn buitenechtelijke kinderen. Volgens royaltywatcher Kathy Pauwels zou er zelfs een soort alimentatiefonds zijn, waarmee onze vorsten hun buitenech-telijke kinderen onderhouden. Dat vertelde ze in het programma ‘Tomas Staat Op’ op !! fe-bruari !"##, op radiozender Studio Brussel, waar ze was uitgeno-digd om over Ingeborg Verdun, de buitenechtelijke dochter van koning Leopold +++, te praten. ‘Er werd vroeger heel goed voor de buitenechtelijke kinderen gezorgd,’ vertelde Pauwels. ‘De tweede man van Liselo*e (Land-beck, de minnares van koning Leopold +++) bijvoorbeeld hee) een hoge topfunctie gekregen in Stockholm.’ Meer nog, er zou een soort alimentatiefonds bestaan waarmee buitenechtelijke koningskinderen onderhouden werden en wor-den. ‘Ik heb dat opgevangen,’ zei Pauwels. ‘Het zou zoiets zijn als een buitenechtelijk potje.’ De traditie is in elk geval begonnen met Leopold +. Met zijn


LEOPOLD II 39

veel jongere vriendin Arcadie Claret hee) de koning twee zonen. In #'1( richt Leopold in Coburg de Leopoldsti)ung für Kran-kenpDege op. Het is een dekmantel voor een ‘Vertrauensfonds’ bestemd voor zijn twee bastaardzonen en zijn minnares. Arcadie krijgt na het overlijden van de koning een jaarlijkse rente van 4" """ frank, de jongens krijgen tot hun zestiende elk een alimen-tatie van #" """ fank. Daarna stijgt de uitkering naar #1 """ frank. Een frank uit die periode is er volgens de omrekeningstabel van de Nationale Bank vandaag !"',#4 waard. De jaarlijkse rente voor Ar-cadie bedraagt dus een mooie #!,1 miljoen frank of &"(.4"( euro. Niemand is op de hoogte van deze regeling, zelfs hertog Ernst ++ niet. De Coburgs werken graag in het geheim. Op ( februari #("4 wordt Lucien Philippe Marie Antoine Dur-rieux in Saint-Jean-Cap-Ferrat geboren. Hij krijgt de dynastieke titel Hertog van Tervuren. Dit wordt vastgelegd in een koninklijk besluit dat nooit gepubliceerd werd en bijgevolg ook nooit rechts-geldig was. Lucien is de zoon van Leopold ++ en Blanche Delacroix. Durrieux zal later =nancieel geholpen worden door enkele le-den van de Belgische koninklijke familie. Prins Karel, de latere prins-regent, stuurde Luciens moeder een maandelijkse toelage van & """ Belgische frank (is omgerekend !!1" euro) en Lucien zelf kreeg in #(&4 !1 """ Belgische frank (is omgerekend #' /1" euro) van de Belgische consul in Bayonne in opdracht van koning Albert + van België. Er is zelfs een goed contact met koningin Elisabeth. Ze sturen elkaar nieuwjaarswensen. De kaartjes van #(1/ en #(1( zijn be-waard. Lucien lijkt sprekend op Leopold ++.

Filips, graaf van Vlaanderen

Filips Eugenius Ferdinand Maria Clemens Boudewijn Leopold George wordt in Laken op !$ maart #'&/ geboren. Hij is de jongere broer van Leo-pold, de latere Leopold ++. De titel Graaf van Vlaanderen wordt hem al op #$ december #'$" toegekend.



Filips groeit op in de schaduw van zijn oudere broer Leopold, een beetje zoals Albert en Boudewijn een eeuw later. In mei #'4! is Filips broer, Leopold, in Spanje. Hij bezoekt er onder andere een grote tabaksfabriek. In de Spaanse pers zijn er op dat ogenblik speculaties over een mogelijk huwelijk tussen Filips en infante Isabella, de in #'1# geboren dochter van de Spaanse koningin Isabella ++. Samen zou-den ze regeren in Mexico. De hertog van Brabant (Leopold, de latere koning Leopold ++), wui) die geruchten hooghartig weg. Hij is immers een overtuigd voorstander van de kandidatuur van zijn schoonbroer, aartshertog Maximiliaan von Habsburg, voor de troon van Mexico. ‘Ik ben een van de soldaten van de kandidatuur van mijn schoonbroer voor de troon van Montezuma,’ no-teert Leopold op $ mei #'4! in een document. Indien Filips Europa al zou moeten verlaten, dan moet hij volgens de hertog van Brabant naar Brazilië gaan. ‘Prins Leopold had immers vanaf #'4# ernstige pogingen ondernomen om zijn broer (Filips) voor Brazilië en voor prinses Leopoldine-Isabelle, dochter van keizer Pedro +, te inte-resseren,’ noteert auteur Gustaaf Janssens in Nieuw licht op Leopold " & Leopold "". De honkvaste Filips vertoont evenwel geen greintje interesse voor dit buitenlandse avontuur. Ook de Griekse kroon wordt door Filips in #'4! geweigerd. Hij zegt ook neen tegen de in #'44 aangeboden kroon van Roemenië.

De druk op de prins om te trouwen stijgt. Zijn oudere broer Leopold ver-plicht hem volgens auteurs Verleyen en haar collega’s zelfs om te huwen met de Pruisische Maria von Hohenzollern. Het was de Britse koningin Victoria, nicht van Leopold +, die de eerste contacten legde tussen de jonge Maria en de prins. Pi*ig detail: Maria komt niet overeen met Marie-Henrie*e, echtgenote van Leopold ++. Pruisen had in #'44 immers Hen-rie*es geliefde Oostenrijk verslagen. Filips huwt uiteindelijk op !1 april #'4/ met de niet onbemiddelde Maria, dochter van Karel Anton van Hohenzollern-Sigmaringen en prin-ses Josephine von Baden. Maria werd geboren op #/ november #'$1. Haar beide grootmoeders waren uit Frankrijk aJomstig: prinses Antoine*e Murat en Stéphanie de Beauharnais. Uit dit huwelijk zullen vijf kinderen geboren worden: Boudewijn Leo-pold Filips Marie Karel Anton Jozef Lodewijk (#'4(-#'(#), Henrië*e Ma-


LEOPOLD II 41

rie Charlo*e Antoine*e (#'/"-#($'), gehuwd met Emanuel van Orléans, Josephine Marie Stephanie Victoire (#'/"-#'/#), Josephine Caroline Ma-rie Albertine (#'/!-#(1'), gehuwd met haar neef Karel Anton, zoon van Leopold van Hohenzollern en Albert Leopold Clemens Marie Meinrad (#'/1-#(&$), gehuwd met Elisabeth in Beieren.

Vanaf haar huwelijk gaat de Duitse prinses door het leven als Marie, gravin van Vlaanderen. Het echtpaar betrekt een prachtige woning in de Brus-selse Regentschapsstraat waar nu het Rekenhof gevestigd is. De gravin van Vlaanderen verblij) ook veel op het kasteel van Amé-rois bij Bouillon, dat in #'4' door prins Filips wordt aangekocht en na de brand van #'/$ omgevormd zal worden tot een enorm buitenverblijf. Ma-rie vindt er de inspiratie voor haar schilderijen, aquarellen en tekeningen. Op haar artistieke zoektocht wordt zij begeleid door kunstenaars als Guillaume Van Der Hecht en Rodolphe Wytsman (gra=ek), Jan Portaels en Ernest Blanc-Garin (schilderkunst) of Victor Uy*erschaut (aquarel). Hoe is de relatie tussen beide echtelieden? Alexander Verstraete be-schrij) het in Tot de kroon ons scheidt zo: ‘Alberts ouders (Filips en Marie) verschilden ten zeerste in karakter en hun huwelijk verliep evenmin ide-aal. Toch vormden de graaf en de gravin van Vlaanderen in de ogen van het grote publiek een ideaal gezin. Dat een dergelijk onjuist beeld uitge-dragen werd naar de buitenwereld, was geenszins abnormaal. Een monar-chie ontleent immers haar kracht aan mythes.’ Op dat vlak is er vandaag niets veranderd. Wat we ook weten is dat de graaf van Vlaanderen regelmatig alleen op vakantie is. Zo schrij) de krant De Werkman op &# oktober #'/( dat de graaf alleen op reis is in Italië onder de naam graaf van Rethy. Die schuil-naam zal later ook door zijn zoon Albert + en zijn kleinzoon Leopold +++ gebruikt worden. Ruim twaalf jaar later is Filips opnieuw in Italië. We komen dit te we-ten nadat een diefstal werd gepleegd in de woning van de graaf van Vlaan-deren. Den Denderbode schrij) op !! september #'(! dat de inbraak ge-pleegd werd toen Filips zich in Italië bevond en de gravin van Vlaanderen en de kinderen in Duitsland. Filips beschikte in Italië over de schi*erende villa Guilia aan het Co-momeer. Die informatie hebben we omdat diplomaat Gustave von Blome die somptueuse eigendom van de graaf kocht.



Gustave ‘Jupiter’ von Blome werd in #'!( geboren als een onecht klein kind van de legendarische kanselier Me*ernich. De diplomaat wilde het Vaticaan helpen om de katholieke publieke opinie te bewerken met de nodige informatie van het levensbeschouwelijke front. Wat deed Filips overigens in Italië? Mogen we hieruit aDeiden dat de graaf in Italië een minnares had? Het is een open vraag. Filips bezoekt daarnaast de meeste Europese landen. Wim van der Elst van de kring $%&%: ‘In #'1' reisde hij door Oostenrijk en het koninkrijk Lombardo-Venetië, in #'1( door Nederland, in #'4" naar Pruisen, Zwe-den, Noorwegen en Rusland; in #'44 was hij terug in Italië. In #'/$ is hij in Berlijn en Dresden, in #'/1 verblij) hij drie maanden in Duitsland, in #'/' is hij in Parijs. Nadien bezocht hij nog Spanje, Tunesië, Griekenland en Turkije.’ Filips vervult ook meermaals diplomatieke missies in het buiten-land. In #'(' koopt Filips de villa Haslihorn in Sankt-Niklausen bij Luzern. Zoon Albert en later kleinzoon Leopold +++ zullen er regelmatig verblij-ven. Het is opnieuw een bewijs dat Filips stevig in de slappe was zit.

Als de enige zoon van Leopold ++ ster), wordt Filips de we*elijke troon-opvolger. Toch interesseert deze post hem niet echt en er is in familiekring afgesproken dat de oudste zoon van Filips van Vlaanderen, Boudewijn, de nieuwe koning der Belgen zal worden. Maar Boudewijn ster) in #'(# op jonge lee)ijd zodat uiteindelijk zijn boer Albert in #("( de troon zal bestij-gen. Een mogelijke verklaring voor de weigering van ‘Flandre’ – zoals Filips van Vlaanderen werd genoemd – om de Belgische troon te aanvaarden, is dat hij geen al te positief beeld had van de inwoners van ons land. Elke dag groet hij de inwoners van Brussel weliswaar beleefd door zijn hoge hoed aan te tikken maar in zichzelf verwenst hij de pla*e Brusselaars. ‘Wat een verdomd land is dit, slecht klimaat, vulgaire en onaangename mensen, toestanden die tegelijk belachelijk en onaangenaam zijn. Wanneer dat-gene wat men België noemt verdwenen zal zijn, zal het een opluchting zijn. Ik ben enkel beschaamd om er deel van te hebben uitgemaakt (van het land).’ De woorden in deze brief van ‘Flandre’ dateren van #("!, drie jaar voor het overlijden van de man. In een iets latere brief bevestigt Flandre zijn ideeën. ‘Ik ben tevreden oud te zijn. Ik zal de volledige vernietiging van datgene waaraan men zo-


LEOPOLD II 43

lang gebouwd hee), niet meer meemaken/. Vandaag is het land een sa-menraapsel van boeven en schooiers. Ik ben beschaamd er deel van uit te maken, zelfs al gaat het om een eretitel.’ Flandre beschouwt zich dus zeker niet als volwaardige Belg. Integendeel, hij wil niet vereenzelvigd worden met ‘boeven en schooiers’. De houding van Filips ‘Flandre’ is niet verschillend van deze van zijn vader Leopold +. De protestant Leopold kokhalsde van België en zijn ka-tholieken. Aan koningin Louise-Marie schrij) hij in #'$!: ‘Sommige din-gen hier doen mij walgen en vervullen mij met spijt dat ik hier in een si-tuatie zit waaraan ik mijn beste krachten moet besteden.’ Leopold lo-geerde toen nota bene bij de bisschop van Doornik.

Verzamelaar van boeken

Wie is Filips ‘Flandre’ eigenlijk? Hij houdt van dure renpaarden. Een an-dere hobby van Filips is het verzamelen van kostbare boeken. Zijn biblio-theek bestaat uit &" """ gebonden delen, geplaatst op rekken en in totaal bijna #,! km lang. Het werd beschouwd als de mooiste privébibliotheek van Europa. Volgens auteur Eric Meuwissen beschikt Filips ook over zo’n zeventig personeelsleden. Hij verzamelt ook dure kunstvoorwerpen. Filips be-zoekt graag antiekwinkels in Venetië en Parijs. Hij beschikt over een prachtige wijnkelder, met veel Dessen van zijn Hongaarse wijngaard. Hij beschikt ook over een verzameling van Britse postzegels, die alleen al een fortuin waard zijn. Hoe komt hij aan het geld? Een bron van inkomsten wordt gevormd door de dotatie die Filips ontvangt. Het stelsel van dotaties aan leden van de koninklijke familie bestaat volgens grondwetspecialist Robert Senelle in elk geval sinds #'1&. Het werd toen ingevoerd voor de twee mannelijke kinderen van Leopold +. Prins Leopold ontving een dotatie tussen #'1& en #'41. Zijn broer Filip ‘Flandre’ ontving een dotatie vanaf #'14. De socialisten zijn hierover verbolgen. Ze vinden dat een rijk man zo-als Filips een dergelijke dotatie niet nodig hee). Het aantal interventies in het parlement hierover is niet te tellen.

/ ‘Flandre’ bedoelt de maatschappij



Hans Brockmans van Trends noemt Filips een ‘durJapitalist’ avant la le*re. ‘Philippe liet zich als zakenman begeleiden door Samuel, de zoon van Léon Lambert. Hij was in #'/# een van de medestichters van Banque de Bruxelles (die in #(/1 zou fuseren met de Banque Lambert tot BBL). Een vijfde van zijn fortuin wordt geïnvesteerd in Cockerill. Philippe liet zich echter ook meesleuren in een van de grootste schandalen van die tijd, door #" """ euro te lenen aan de katholieke zakenman André Langrand-Dumonceau. Die wilde een =nancieel imperium uitbouwen tegen het vol-gens hem te Joods getinte kapitalisme. Maar dat mislukte.’

De boeken van Filips

De Koninklijke Bibliotheek van België (de afdeling Kostbare Wer-ken) kan in !""& dankzij een anonieme mecenas /$ boeken (##$ banden) verwerven op de veiling van de bibliotheek uit het kasteel van Argenteuil op ## december !""& te Parijs. Deze werken krijgen de plaatsnummers 9, 5+K # tot 9, 5+K /$. Bij deze aanwinsten vindt men boeken aJomstig uit de biblio-theken van Leopold + en Prins Filips, Graaf van Vlaanderen. En-kele exemplaren hebben toebehoord aan Koning Albert + en Ko-ningin Elisabeth, maar we vinden natuurlijk ook exemplaren uit het bezit van Leopold +++, de laatste bewoner van Argenteuil. Vermeldenswaard zijn een uitgave van Diane au Bois (#'4$) van %éodore de Banville met een gedicht opgedragen aan Leo-pold +. Verscheidene banden dragen het monogram van de Graaf van Vlaanderen, broer van Leopold ++. Uit die collectie komen een #4de-eeuws wapenboek en een Duits topogra=sch werk uit #1(1. Sommige banden van de Graaf van Vlaanderen dragen het Belgi-sche wapen. Een geschiedenis van de Egyptische kunst komt uit het bezit van Koningin Elisabeth. Tussen de boeken van Filips zi*en ook enkele erotische wer-ken.


LEOPOLD II 45

Verwoed jager, maar wellicht niet op vrouwen

Filips is net zoals zijn vader Leopold een verwoed jager. De graaf van Vlaanderen hee) een voorkeur voor klein wild. Vanaf #4 oktober #'11 houdt Filips zelfs een jachtdagboek bij. Hij is dan ach*ien jaar. Maar zijn eerste exploten dateren al van twee jaar daarvoor. Op zijn zestiende schoot hij zijn allereerste vos en schepte hierover op bij zijn zus Charlo*e. Filips rookt dure sigaren en houdt ook van lekker eten. Op #! oktober #'(/ is hij te gast in Westerlo. Na een jachtpartij wordt een succulente maaltijd met het geschoten wild bereid. Op de zeer uitgebreide menu-kaart vinden we deze aantekening van de graaf: ‘un bon diner’. Filips beschikt over een uitstekende fysieke conditie die hij tot op late lee)ijd onderhoudt door in de namiddag uren te wandelen. Die conditie kan Filips ook van pas komen als hij zijn minnares bezoekt. Maar daar zijn geen gegevens over. Filips overlijdt op #/ november #("1 te Brussel. Zijn oudere broer Leo-pold ++ zit dan nog op de troon. Filips jongste zoon Albert zal na de dood van Leopold ++ in #("( als Albert + de Belgische troon bestijgen. Hoe groot is de erfenis van Filips? Het vermogen van Filip ‘Flandre’ was tijdens zijn leven zeker zo groot dat het enkel bij benadering geschat kon worden. ‘Flandre’ betaalde veel belastingen. Hij behoorde zeker bij de zestien rijkste Belgen van dat moment. Het fortuin van de graaf van Vlaanderen was ‘enorm’ volgens hoogle-raar Jean Stengers. En dat zelfs toen aan het eind van zijn leven enkele ongelukkige =nanciële operaties in overzeese gebieden gebeurd waren. Er wordt geschat dat de graaf van Vlaanderen aan het eind van zijn le-ven beschikte over ongeveer dertig miljoen frank (of zowat #1" miljoen euro nu). Enkel het vastgoed in België bedroeg volgens auteur Eric Meu-wissen $ $!# '$' frank, omgerekend !! miljoen euro. Het gebouw aan de Regentschapsstraat, het zogeheten Regentenpaleis, werd gewaardeerd aan # "$/ 4#( frank, omgerekend 1 miljoen euro. Erfgenaam is onder anderen prins Albert, de latere koning Albert +. Filips was vooral een grootgrondbezi*er. Naast een verblijf in Zwitser-land aan het meer van Luzern, was hij eigenaar in de Kempen van de oude abdij van Postel met aHankelijkheden op een oppervlakte van meer dan $ $1! hectare. In de Ardennen had hij een bos naast het kasteel van Ame-rois, verworven in #'4(. In Brussel beschikte hij over het ‘Paleis van Vlaan-deren’ in de Regentschapsstraat op de hoek van het Koningsplein.



Hij was ook een aandeelhouder van Cockerill. Tussen #'/' en #''" be-legde hij volgens Meuwissen 1 miljoen frank. Hij belegde ook in andere bedrijven. Hij pro=teerde hiervoor van zijn dotatie van #1" """ frank, ver-hoogd tot !"" """ frank op zijn bruilo) (iets meer dan# miljoen euro van-daag). En Filips moet ook een aandelenpositie in de Generale Maatschap-pij van zijn vader geërfd hebben. Die aandelen gaan later over naar koning Albert +. Eind #(#! overlijdt Filips echtgenote Maria. Ook zij is erg vermogend. In haar testament bedenkt zij speciaal prins Karel, haar favoriete klein-zoon. Ongetwijfeld hee) de prins de artistieke aanleg van zijn grootmoe-der geërfd.

Prinses Charlo"e

Charlo*e is de jongere zus van Leopold en Filips. Ze is geboren in #'$". In #'1/ trouwt de prinses met Maximiliaan, aartshertog van Oostenrijk. Op dat ogenblik bedraagt haar fortuin exact ! '/$ $4","1 frank, omgerekend #&,& miljoen euro. Ze hee) ook juwelen ter waarde van 1&1 '"1 frank, omgerekend !1" """ euro. Op & oktober #'4& krijgt Maximiliaan de keizerskroon van Mexico aangeboden. Charlo*e is in ieder geval even gedreven als haar oudere broer, de la-tere Leopold ++. Als haar man Maximiliaan in #'4$ in Mexico op reis gaat (om insecten en vlinders te verzamelen nota bene), neemt ze onmiddel-lijk het bestuur van dat land over als regentes. Ze vertelt dat ze ‘gretig is naar activiteit’. Charlo*e is bovendien verstandig, eEciënt en kordaat. Ze stelt bijvoorbeeld de eerste grondwet van Mexico zelf op. Hiervoor ge-bruikt ze deze van België als model. In een brief aan haar jongere broer Filip ‘Flandre’ vertelt ze dat ze op dat moment als regentes ‘nooit zoveel werk gehad hee)’ en dat ze tegelijk ‘nooit blijer en opgeruimder was’. Het probleem is dat haar man Max jaloers is en haar na zijn terugkomst van die lange reis vleugellam maakt. Vanaf dat moment mag ze zich nog enkel bezighouden met sociale en liefdadige activiteiten. Misschien was het Mexico-verhaal wel helemaal anders gelopen indien Charlo*e toen de touwtjes in handen had kunnen houden. Maximiliaan was immers niet echt een goede bestuurder. Een eufemisme is dat, welteverstaan.


LEOPOLD II 47

De energie die Charlo*e aandrij), is wellicht voor een stukje gesubli-meerd. Ze hee) immers geen kinderen. Hierdoor kan ze zich bezighou-den met bestuurlijke kwesties. Op dat vlak lijkt ze een beetje op de latere Leopold ++ die zich aJeert van zijn drie dochters en zich volledig op het Congo-avontuur toelegt. De mooiste illustratie van de kwaliteiten van Charlo*e blijkt wellicht uit haar tocht naar Europa in de zomer van #'44 om steun en geld te krij-gen voor Mexico. Ze onderhandelt met Napoleon +++, de Franse regering en bankiers. Ze doet dit in het laatste geval erg overtuigend: ze verkrijgt immers 1"" """ piasters die ze onmiddellijk naar Mexico doorstuurt. Bij de Franse minister van Financiën Fould probeert ze ook geld los te weken voor Mexico. Haar argument is dat ze slechts #!4 miljoen ontvan-gen hee) van de 1#4 miljoen toegezegde Franse francs. De uitleg van Fould is technisch: een eerste lening werd niet volledig onderschreven en een tweede werd zwaar onder pari aangeboden. Slotsom is in ieder geval dat ze niets meer krijgt. Ook bij Napoleon vangt ze bot. Aan haar man Max seint ze niet veel later de volgende boodschap: ‘Todo es inutil’. De hamvraag is natuurlijk waarom Mexico mislukt en Congo wel lukt? Er zijn een aantal mogelijke verklaringen. Een eerste reden is Congo voor Leopold slechts een van de vele projecten. Vergeten we niet dat hij ook in andere landen, zoals China, actief was. Maar met minder succes. Charlo*e had enkel Mexico. In een brief vertelt ze dat het leven in Mexico, met alle moeilijkheden, ver verkiest boven ‘het beschouwen van de zee’ in de villa Miramar die Max in Italië gebouwd had. Nog een bewijs van haar daad-kracht overigens. Een tweede punt is dat de zienswijze op de landen volledig verschill-lend is. In Congo gaat de exploitatie van het land voor op de ontwikkeling. In Mexico is het omgekeerd. Dat Mexico ook, net zoals Congo, over een rijke ondergrond en zilvermijnen beschikt, gebruikt Charlo*e zelfs als ar-gument bij de Franse regering om extra geld te krijgen. Maar eerst wil ze van Mexico zelf een ‘beter’ land maken – getuige de grondwet die ze zelf opstelde. Punt drie is dat Leopold ++ over een groot deel van de nodige =nancie-ring beschikt om Congo tot een succesverhaal te maken. Hij pompt er, zoals algemeen geweten, zijn eigen fortuin in. Mexico daarentegen kent een chronisch geldtekort: de staatskas is quasi permanent leeg. En de Fransen springen evenmin bij als de nood hoog is.



Een andere element waar we niet omheen kunnen, is dat het zakelijk talent van Leopold ++ wellicht toch iets groter is dan dat van zijn jongere zus. Leopold werd immers voorbereid om koning te worden. Tot slot is er een verschil van bestuur: Congo werd bestuurd vanuit Brussel. In Mexico waren Charlo*e en Max ter plaatse. Wat in dat laatste geval niet noodza-kelijk een voordeel is.

Het Mexicaanse avontuur mislukt. Nauwelijks vier jaar na de aanvang wordt Maximiliaan, de keizer van Mexico, gefusilleerd. In juli #'4/ ver-neemt het Belgisch koningshuis het nieuws. Daaropvolgend gee) koning Leopold ++ de opdracht aan koningin Marie-Henrie*e en baron Adrien GoEnet om zijn zus Charlo*e terug te halen uit Miramar in Italië. Maar prinses Charlo*e is niet op de hoogte van het overlijden van Maximiliaan en lee), gezien haar geestestoestand, opgesloten in het Gartenhaus op het domein van Miramar. Volgens sommigen was Charlo*e waanzinnig ge-worden. GoEnet kan Charlo*e overtuigen om mee naar België te komen. Hij moet vooral de vele tegenstanders, die Charlo*e en haar fortuin liever niet zien vertrekken, overtuigen. Het plan lukt. Charlo*es oudste broer Leopold ++ koopt met haar geld later het kas-teel van Bouchout bij Meise en sluit zijn zuster er de=nitief in op. Is de waanzin van Charlo*e wel veroorzaakt door de dood van haar man? Of door gi)ige Mexicaanse planten? In #'4/, Charlo*e is dan !/, stelt psychiater Jean Bulckens vast dat de prinses vergi)igd is. Dat schrij) auteur Jos Pauwels in De waanzin van Charlo!e. In de Franse krant Le Fi-garo verschijnt een artikel waarin dezelfde these naar voor geschoven wordt. Het gaat om inheems (Mexicaans) gif. Ook auteur Michel de Grèce denkt dat Charlo*e vergi)igd werd. Hij schui) de substantie toloa-che naar voor, een bereiding met psychogene eigenschappen gemaakt van de plant datura inoxia. Een andere mogelijkheid is een verkeerd gedoseerd afrodisiacum. Vol-gens auteur Jos Pauwels maken Charlo*e en Max in Mexico kennis met kruiden en planten van de Indianen. Een voorbeeld is de ‘red gumbolimbo tree’ of ‘chacah’. ‘Carlota (de Spaanse naam van Charlo*e) experimenteert vanuit haar drang naar opheEng van de druk en vanwege de spirituele mogelijkheden’ schrij) Pauwels. Andere mogelijke planten zijn de peyotl en de humito.’Carlota gaat in haar honger naar intensere ervaringen steeds verder. Ze gaat té ver’ besluit de auteur.


LEOPOLD II 49

Charlo*e beschuldigt in Miramar haar echtgenoot Max. ‘Het is mijn man die me wil ombrengen. Hij hee) me laten vergi)igen op mijn reis naar Yucatan,’ roept ze uit. Nadien denkt de prinses dat iedereen haar wil vergi)igen. Water drinkt ze alleen uit een openbare fontein. Zeker is dat Charlo*e alleen maar rijker wordt. Haar vermogen wordt door derden beheerd. Op 1 oktober #'4' bedraagt het fortuin van Char-lo*e al ## #!" """ frank, omgerekend 1" miljoen euro. ‘Sinds #'1/ was het meer dan verdrievoudigd,’ staat in het boek Nieuw licht op Leopold " & Leopold "". Een deel zit bij de Rothschilds in Parijs, een ander deel bij de Rothschilds in Wenen. Het fortuin zal vanaf dan nog meer toenemen. Op &# december #''/ bedraagt het bijna &" miljoen frank. Het fortuin van Charlo*e wordt ver-volgens door Leopold ++ in beslag genomen. Een deel wordt bij de GoE-nets bewaard. Op &# december #("( wordt het fortuin van Charlo*e ge-schat op maar liefst 1& (1" '1(,4" frank. Omgerekend naar vandaag is dat ongeveer &"" miljoen euro. Charlo*e moet de rijkste vrouwelijke telg uit de Belgische monarchie geweest zijn.

Louise, Stéphanie en Clémentine

Leopold ++ hee) drie dochters: Louise (°#'1'), Stephanie (°#'4$) en Clé-mentine (°#'/!). Als er een lid van de koninklijke familie is dat synoniem staat met chronisch geldgebrek, dan is het wel prinses Louise, de oudste dochter van Leopold ++. Van een paradox gesproken. Leopold ++ is immers zo rijk als de zee diep is. Prinses Louise is sinds #'/1 gehuwd met haar neef Philipp, prins von Saksen-Coburg-Gotha. Als Louise in #'(1 een verhouding begint met Géza von Ma*acic-Keglevic, een Hongaarse graaf, is voor haar echtge-noot de maat vol: hij draait de geldkraan dicht. Altijd een probaat middel om een ‘stoute’ vrouw te stra>en. Het gevolg hiervan is dat eind #(e eeuw talloze schuldeisers Louise hardnekkig achtervolgen. Bovendien proberen de aasgieren alle waarde-volle bezi*ingen van de prinses in beslag te laten nemen om ze openbaar te verkopen. Auteur Jan van den Berghe beschrij) het als volgt: ‘In vier volle zalen staat alles uitgestald: van hermelijnen mantels tot gebroken



paraplu’s, kanten korse*en en batisten slipjes. Een van die slipjes, met kant geborduurd met een kroontje en het monogram ‘L’ wordt voor !1 frank (nu #11 euro) aangeboden. Het Weense gepeupel staat zich te verga-pen aan Louises lingerie.’ We kunnen het ons erg levendig voorstellen. Stel je voor dat vandaag de uitzet van koningin Mathilde openbaar wordt ver-kocht.

Louise-biograaf Olivier Defrance schrij) dat enkele jaren later, meer be-paald in november #("/, schuldeisers van Louise opnieuw goederen pro-beren te verkopen. Deze keer gaat het over de juwelen van Louise. Tussen de juwelen zit de diadeem die de Belgische vrouwen ter gelegenheid van haar zilveren huwelijksverjaardag hebben geschonken. De vrouwen zijn uiteraard razend en organiseren zelfs een actie om het juweel terug te ko-pen. De openbare verkoop wordt evenwel geannuleerd maar de juwelen blijven wel eigendom van de schuldeisers! Volgens Defrance weet men tot op vandaag niet waar het diadeem zich bevindt.

Stéphanie is de tweede dochter van Leopold ++ en Henrie*e (en een jon-gere zus van Louise). In #''(, vindt het roemruchte drama van Mayerling plaats: de man van prinses Stéphanie, aartshertog Rudolf van Oostenrijk, schiet er zijn minnares dood en pleegt daarna zelfmoord. Stéphanie ondervindt geen directe pecuniaire gevolgen van het drama. Haar schoonvader, Oostenrijks keizer Franz-Joseph, blij) haar ondanks het drama immers =nancieel ondersteunen. Elf jaar later wil de weduwe wel hertrouwen met de Hongaarse ‘schaapherder’ Elemer Lonyay. Haar schoonvader hee) geen bezwaar tegen het huwelijk. Ze krijgt zelfs een gulle apanage – een toelage aan niet-regerende leden van een vorstelijk geslacht – van #"" """ gulden. Dwarsligger in dit verhaal is opnieuw koning Leopold ++. Stéphanie kent haar vader en weet dat het vooral de geldelijke kant van de zaak is die hem interesseert. Ze vraagt haar vader de toestemming om te hertrouwen. Hij weigert. Stéphanie drij) evenwel haar zin door en trouwt in maart #("" met Elemer. Volgens Jan van den Berghe zijn de =nanciële gevolgen dramatisch: ze verliest haar jaarrente van 1" """ frank (nu een kwart mil-joen euro) en vooral: ze wordt geschrapt uit het testament van haar vader. Leopold ++ wil zijn dochter nooit meer zien.


LEOPOLD II 51

Prinses Clémentine wordt geboren op &" juli #'/!. Ze is de jongste doch-ter van de Belgische koning Leopold ++ en diens echtgenote koningin Ma-ria Henrië*a. Bij haar geboorte is de koning ontsteld dat hij de dynastie geen man-nelijke opvolger had kunnen schenken. Veel liefde is er niet meer in het gezin van Leopold ++. De enige die Clémentine kan opbeuren, is haar neef prins Boudewijn. Hij is de oudste zoon van Filips van Vlaanderen en de oudere broer van Albert +. Boude-wijn is geboren in #'4(. Hij is dus enkele jaren ouder dan Clémentine. Clémentine is smoorverliefd op Boudewijn. Er is zelfs sprake van een huwelijk tussen beiden. Op die manier ziet Leopold ++ zijn droom nog enigszins uitkomen. De ouders van Boudewijn zijn tegen. Boudewijn ster) evenwel op !& januari #'(#. Hij is dan een prille twin-tiger. Door zijn vroegtijdige overlijden moet zijn jongere broer Albert te-gen zijn zin koning worden. Over de dood van prins Boudewijn doen nog steeds heel wat verhalen de ronde. OEcieel is hij aan een longontsteking gestorven. Maar zus Hen-rie*e schrij) dat bij de dood van Boudewijn de pers een vuile campagne opzet. ‘Men vertelde dat hij tijdens een duel gedood werd door graaf K of neergeschoten door graaf L.’ Vraag is uiteraard van waar die ‘roddels’ tot op vandaag blijven komen. Henrie*e beweert dat de prins op nauwelijks twee dagen tijd bezwe-ken is en dat de enige fout die de koninklijke familie gemaakt hee), het verzwijgen van de ernst van de ziekte van Boudewijn is. ‘Men vond verha-len uit van knokpartijen, moord zelfs … voor een vrouw.’ De werkelijkheid is dat Boudewijn een relatie had met de zangeres Sy-bil Sanderson. Ook prins de Ligne had een oogje op dat meisje. Toen Boudewijn met haar afgesproken had in Hotel de Suède in Brussel, werd hij door de Ligne betrapt en in het dijbeen geschoten. Boudewijn stormde daarop in paniek de kamer uit en viel vervolgens van de trap. Met een koets werd hij in allerijl overgebracht naar de ouderlijke woning. Daarna stierf hij aan de gevolgen van die wonde. Alle hoofdredacteurs van de Belgische kranten werden bijeengeroe-pen en kregen de juiste toedracht te horen. Tegelijk kregen ze een formeel verbod om over dit verhaal te berichten. Enkel het socialitische en repu-blikeinse Le Peuple hield zich daar niet aan. Volgens de ene bron omdat de hoofdredacteur niet werd uitgenodigd. Volgens een andere omdat de



krant zich niet aan de richtlijnen van het paleis wilde houden. En daar is de volgende dag ook de waarheid te lezen. In de biogra=e over Sybil Sanderson van Jack Hansen wordt een hoofdstuk aan deze episode gewijd, #e Belgian conquest. Prins Boudewijn wordt omschreven als Baudouin de Flandre (sic). De titel van het hoofd-stuk spreekt boekdelen: ‘De Belgische verovering’. Clémentine hee) na de dood van haar grote liefde in elk geval genoeg aanbidders. Zo is er de graaf van Turijn die haar probeert te versieren. De prinses vindt de man evenwel niet chic genoeg. ‘Ook allerlei Teutoonse hertogen en prinsen dingen naar haar hand,’ schrij) Van den Berghe. Zon-der succes. Volgens de prinses zijn ze ‘te oud, te gek of te luthers’. Clémentine is bijna dertig als ze haar grote liefde Victor Napoleon leert kennen. Haar vader gee) evenwel geen toestemming voor het huwe-lijk. Slechts op #$ november #(#", Leopold ++ is net een jaar dood, zal ze met Napoleon Victor Bonaparte huwen, het hoofd van het Keizerlijke Huis Bonaparte. Uit het huwelijk komen twee kinderen voort: prinses Marie Clotilde (!" maart #(#! - #$ april #((4), gehuwd met graaf Serge de Wi* (&" de-cember #'(# – !# juli #(("), en moeder van liefst tien kinderen, en prins Lodewijk (!& januari #(#$- & mei #((4), gehuwd met gravin Alix van Fo-resta ($ april #(!4). Erg lang zal haar geluk niet duren. Al in #(!4 ster) haar echtgenoot. Verbi*erd omwille van dit harde lot gaat ze in het zuiden van Frankrijk wonen. Ze gaat fysiek steeds meer op haar vader lijken. In #(11 overlijdt ze in Nice. Vandaag lee) haar naam verder in de naam van de lelijke Ter-vuurse ferme*e ‘Villa Clémentine’ die Boudewijn voor zijn neef Laurent liet bouwen.


53

albert i

Prins Albert is de jongste zoon van Filips van Vlaanderen. Als prins Boudewijn in #'(# ster), wordt Albert de facto troonsopvolger. De

leermeesters van Albert zijn er het over eens dat de prins niet bepaald ge-niaal genoemd kan worden. ‘Kwatongen beweren dat zijn intellectueel niveau niet al te hoog ligt,’ lezen we zelfs – over wie hebben we dat nog gehoord ? In #("" trouwt de prins met Elisabeth, hertogin van Beieren. In #("( wordt Albert koning der Belgen. Hij volgt zijn overleden oom Leopold ++ op. Ook Albert + is aandeelhouder van de Generale Maatschappij. In #(#" wordt Edmond Carton de Wiart tot directeur benoemd van de Société Générale. Zijn echtgenote is gezelschapsdame van koningin Elisabeth. Op die manier hebben Albert en Elisabeth informatie uit de eerste hand over de Société Générale.

In #(!/ wordt de Civiele Lijst van Albert + aangepast. Van de oorsponke-lijke &,& miljoen frank (nu ruim ! miljoen euro) springt de vergoeding naar (,1 miljoen frank (nu: !&/ miljoen frank of bijna 4 miljoen euro). De regering argumenteert dat deze aanpassing noodzakelijk is om-wille van de devaluatie of muntontwaarding van #(!4. De Belgische frank vermindert daarbij tot een zevende van zijn vooroorlogse niveau. Het probleem is evenwel dat de civiele lijst volgens de grondwet ‘voor de duur van de regering van de koning’ wordt vastgesteld. Dat betekent dat de civiele lijst tijdens de regeerperiode van de vorst niet meer aange-past mag worden.



De regering vindt dat de grondwet soepel mag worden geïnterpre-teerd. Daarvoor doet ze beroep op Maurice Vauthier, minister van Bin-nenlandse Zaken en hoogleraar aan de vrijzinnige 25- (Université Libre de Bruxelles). De minister gaat er mee akkoord dat de wet niet aangepast of gewij-zigd mag worden. Maar de wet kan wel ‘geïnterpreteerd’ worden. Een in-terpretatieve wet wijzigt de wet dus niet maar interpreteert haar enkel. Het bedrag van &,& miljoen frank moet volgens Vauthier ‘gelezen’ worden als (,1 miljoen frank, omgerekend zowat !" miljoen euro. ‘De civiele lijst wordt aldus niet gewijzigd,’ besluit hoogleraar Jan Velaers in zijn werk over de koning. In het parlement worden terecht vragen gesteld over deze werkwijze. De communist Joseph Jacquemo*e steigert en vergelijkt de civiele lijst met het pensioen van vier frank per dag waarmee sommige oudjes dan moeten rondkomen. Ook de Vlaams-nationalisten verwerpen het ont-werp. Het is ongrondwe*ig. Ze vinden dat de koning maar de tering naar de nering moet ze*en. ‘Albert de Belover,’ de bijnaam van de koning, moet bezuinigen zoals iedereen. Bovendien is &,& miljoen frank, zowat / miljoen euro vandaag, geen onaardig bedrag. De ‘interpretatieve wet’ wordt uiteindelijk goedgekeurd met ##( stemmen voor en !# tegen. Er zijn tien onthoudingen.

Het jaar #(&! is een rampjaar voor België. De inkomsten van de staat vallen tegen en besparingen dringen zich op. De overheidsuitgaven worden met 1&' miljoen frank (omgerekend naar vandaag: &/",! miljoen euro) ver-minderd. Hiertoe worden de wedden, lonen, pensioenen en vergoedin-gen van de Belgen met #" procent verlaagd. De maatregel botst op heel veel weerstand bij de bevolking maar de regering van Jules Renkin hee) niet echt een alternatief. Om zijn solidariteit met de bevolking te betuigen, beslist Albert + om spontaan afstand te doen van een deel van zijn inkomen, de civiele lijst. ‘Een vermindering van die civiele lijst was vanuit grondwe*elijk oogpunt niet mogelijk,’ verduidelijkt auteur Jan Velaers in zijn biogra=e over de ko-ning. ‘Wel mogelijk was dat de koning vrijwillig een deel van de civiele lijst terugstor*e.’ Op !& februari van dat jaar schrij) de koning een brief aan Renkin waarin hij stelt dat hij zich wil aansluiten bij de o>ers die de regering van


ALBERT I 55

de bevolking vraagt. In de brief gee) Albert + aan dat hij #" procent van zijn civiele lijst aan de schatkist zal terugstorten. Louis Wodon, de adviseur van de koning, is tegen het koninklijke ge-baar. Volgens hem zou de daad van de koning het prestige van de monar-chie in de ogen van de publieke opinie aantasten. Wodon vergiste zich. De geste van de koning werd gesmaakt door de Belgische bevolking. ‘Albert had dan misschien niet veel =nancieel-econo-mische bagage, psychologisch inzicht in wat er voor de communicatie van het beleid naar de bevolking nodig was, had hij wel,’ besluit Velaers. Ook de ministers en de parlementsleden leverden dat jaar overigens #" procent in. Bijna acht decennia later zal de kleinzoon van Albert +, koning AlbertA++, een gelijkaardige geste doen. Ook hij verklaart zich solidair met de door de =nanciële crisis getro>en bevolking en verkondigt een aantal werken aan het paleis uit eigen zak te zullen bekostigen. De bevolking is deze keer iets sceptischer. Want wie zal dat controleren? Het wantrouwen is terecht. Albert ++ verliest alle krediet als hij in het najaar van !"#& via vertrouwensman Vincent Pardoen extra middelen aan de regering vraagt. Hij komt niet rond met de dotatie van ruim ("" """ euro per jaar.

Albert + interesseert zich in eerste instantie niet echt voor monetaire aan-gelegenheden. Toch bese) ook hij vrij snel dat in de maatschappij alles om geld draait. Bovendien zal hij dit gegeven ook nog eens aan den lijve mogen meemaken als hij uit pure noodzaak gebouwen uit zijn privéver-mogen zal moeten verkopen. Zeker is dat Albert + door een aantal blun-ders zijn vermogen drastisch zal zien slinken. Zo maakt hij een klassieke beginnersfout door een groot deel van zijn fortuin te beleggen in slechts één onderneming: Kreuger (Swedish Match). Auteur Walter De Bock suggereert dat Albert in deze onderne-ming belegt na een tip van de familie Solvay. Maar de onderneming gaat failliet en Albert verliest volgens sommige bronnen een Dink deel van zijn vermogen. Volgens De Bock werd het vermogen van de koning toch gro-tendeels vrijwaard door de goede raad van Paul de Launoit. Ironisch ge-noeg had de Launoit zelf een nauwe band met Kreuger. De Launoit werd in Geraardsbergen geboren op #1 november #'(# in een familie van luciferfabrikanten uit Geraardsbergen. Via de groep Kreu-ger verkocht hij in #(!( zijn lucifersfabriek en toen Kreuger in #(&# in Parijs



zelfmoord pleegde was hij de eerste die dit hoorde. De volgende uren bracht hij op de beurs door om de aandelen nog voor de beste prijs te verhandelen. Sinds #(!$ was hij via dezelfde groep al adviseur van koning Alberts persoonlijke fortuin geworden en kon hij hem zo behoeden voor zware verliezen na de economische terugval van #(!(, iets waarvoor hij beloond werd met een adellijke titel, die van baron. In #(&" werd de Launoit beheerder van de banken Dubois en Nagel-mackers, en beheerder van Ougrée-Marihaye, op dat ogenblik het groot-ste metaalbedrijf in België. In #(&$ werd hij beheerder van de Bank van Brussel en Co=nindus om drie jaar later reeds voorzi*er te worden van de dan ontstane fusiebank Bru=na. Vanaf dat ogenblik zou die groep zelfs de Société Générale naar de kroon steken. Zijn verdere loopbaan stond steeds in het teken van alsmaar grotere overnames en fusies.

Ook Albert werkt graag discreet

Net zoals Leopold + en Leopold ++ zal ook koning Albert + erg dis-creet handelen als het over zijn eigen vermogen gaat. Laten we een voorbeeld geven. Op #! mei #'$" kocht Leopold + !!" hectare in Ciergnon en laat er het kasteel Ardenne bouwen naar een ontwerp van architect Duvinage. Zijn zoon Leopold ++ vertrouwt de uitbating van het kasteel Ar-denne later toe aan de Engelse kolonel James North. De uitbatings-overeenkomst wordt volgens auteur Henri Lemineur ondertekend door Constant GoEnet, intendant van de Civiele Lijst, en door kolonel Alexis Mols uit Antwerpen voor rekening van kolonel James North. Bij het overlijden van laatstgenoemde krijgt Mols van GoEnet, volgens de richtlijnen van Leopold ++, de toelating de huurceel over te laten aan de Compagnie Internationale des Grands Hôtels, die toebehoort aan de Compagnie Internationale des Wagons-Lits et des Grands Express Européens. Beide =rma’s werden gesticht door Georges Nagelmackers. Leopold ++ hee) de ontwikkeling van


ALBERT I 57

de spoorwegen sterk aangemoedigd. Hij was ook een van de eerste aandeelhouders van de Compagnie Internationale des Wagons-Lits et des Grands Express Européens. Mols wordt lid van de Raad van beheer van de Compagnie In-ternationale des Grands Hôtels. Nadat deze =rma werd ontbonden en de uitbating van het kasteel Ardenne opgezegd, neemt Mols persoonlijk de uitbatingsovereenkomst over. Op advies van koning Albert + sticht hij de =rma Hôtel du Château d’Ardenne à Houyet, waarvan ook GoEnet aandeelhouder is, nadat hij ontslag nam als Intendant van de Civiele Lijst van de koning na de dood van Leo-pold ++. Vervolgens krijgt Mols van de Koninklijke Schenking de toelating de uitbatingsovereenkomst van Ardenne af te staan aan deze pas gestichte =rma. Albert + is een van de anonieme aandeel-houders met && aandelen, vertegenwoordigd door stroman Alexis Mols. Begin jaren zeventig van de vorige eeuw wordt het kasteel afge-broken na een brand enkele jaren daarvoor.

In #(&$ overlijdt Albert. Is het moord, zelfdoding of een stom ongeval? We weten het vandaag nog steeds niet. De erfenis van de koning is wel aan-zienlijk. Zijn vermogen wordt immers beheerd door een (family) trust. De afwikkeling vraagt drie jaar tijd. Koningin Elisabeth, de vrouw van Albert +, krijgt &/#!de van de erfenis, oudste zoon Leopold 1/#!de, Marie José !/#!de en Karel eveneens !/#!de. Prins Karel zal in #(11 zijn resterende deel vragen, wat hem ook een aandelenpakket van #$" miljoen frank (nu !!,1 miljoen euro) oplevert. De totale som bedraagt dus '$" miljoen frank (nu #&$ miljoen euro), plus nog een aanzienlijke partij vastgoed. Elisabeth zal haar man ruim eenendertig jaar overleven. Ze overlijdt in #(41.



Fraude bij de koningin

De naam van koningin Elisabeth zal bij melomanen wel altijd ver-bonden blijven aan de prestigieuze wedstrijd voor piano, viool, zang en compositie: de Koningin Elisabethwedstrijd. In !""( is het de beurt aan de jonge violisten. Koningin Fabiola is de be-schermvrouwe van de wedstrijd. Onze landgenoot Ga*o wordt verdienstelijk tweede. De wedstrijd hee*e eerder, tot #(1" meer bepaald, anders. Het ging toen om de Internationale Muziekwedstrijd Eugène Ysaye, naar de vermaarde muzikant. De organisatie berus*e toen bij het Muziekfonds Koningin Elisabeth. De directeur van dat fonds was ene Charles Houdret. Hij kon volgens Evrard Raskin ‘op de volledige steun van Elisabeth reke-nen’. Sommigen Duisteren zelfs dat de twee een verhouding hebben gehad. Albert + was immers al in verdachte omstandigheden ge-storven. In #(&$ meer bepaald. Toch zou Houdret het vertrouwen van Elisabeth Dagrant be-schamen. In #($$ werd Houdret immers veroordeeld tot vijf jaar gevangenis omwille van fraude. De directeur had de kas van de stichting geplunderd. Maar liefst /,1 miljoen frank verdween. Om-gerekend naar vandaag: #,' miljoen euro. Volgens Raskin was de man zelfs ronduit roekeloos: hij ge-bruikte het geld voor zijn huwelijk met een ‘schoonheidskoningin’. Dat zou zijn extreem zware straf kunnen verklaren. Bovendien had hij met het geld – vruchteloos uiteraard – op de beurs gespecu-leerd. We zi*en nog steeds in de donkere jaren dertig van de vorige eeuw. Feit is dat het hof vandaag volgens Raskin niet echt graag aan de zaak-Houdret herinnerd wordt. De man zou overigens in Ca-nada identiek dezelfde fratsen uithalen. Oplichters zijn nu eenmaal gewoontedieren. De naam van koningin Elisabeth is vandaag eveneens verbon-den aan de Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth (:,M6). De organisatie werd in #(!4 opgericht en hield zich in eerste instan-tie bezig met onderzoek naar tbc en sy=lis. Volgens auteur Evrard


ALBERT I 59

Raskin zou de koningin een ‘niet onaanzienlijk deel van het op-richtingskapitaal’ hebben geleverd. Reinout Goddyn hee) het dan weer over een ‘fabelachtig’ bedrag dat ze weggaf aan de medische wetenschap. Op zich is dat vreemd: Elisabeth had op dat moment immers geen eigen inkomsten. De jaarrente die haar eigen vader betaalde vanaf #("" viel namelijk weg bij zijn overlijden in #("(. ‘Elisabeth was dus volledig op de inkomsten en het bezit van haar man (Albert +) aangewezen,’ schrij) Raskin. Het gevolg is dat Albert volgens Mark van den Wijngaert ‘meer-maals moet bijspringen om Elisabeths sociale kas te spijzen.’ Feit is dat de stichting vandaag wel over een behoorlijk gevulde beurs be-schikt. Alleen al de intresten op dat kapitaal belopen volgens God-dyn jaarlijks een miljoen euro. Dat zou impliceren dat de stichting zowat !1 miljoen euro in kas hee). Deze spaarsok wordt bovendien vandaag nog geregeld genereus bijgevuld door ondernemingen zo-als Solvay. Dat laatste blijkt uit een recente persmededeling van het bedrijf zelf.

Prinsessen Josephine en Henrie"e

Prinses Josephine is de drie jaar oudere zus van Albert +. Ze is geboren in #'/!. In #'($ trouwt ze met Karl Anton, prins van Hohenzollern. Tijdens de Eerste Wereldoorlog bevindt ze zich in Duitsland. Zij ver-liest zelfs haar volledige erfenis tijdens de Eerste Wereldoorlog. ‘Alles wat ze geërfd had van het onmetelijke fortuin van haar vader, de graaf van Vlaanderen, had ze “veilig” gesteld in beleggingen in Duitsland. Door de instorting van Duitsland is het volledige fortuin in rook opgegaan,’ no-teert Goddyn. Nog een voorbeeld van hoe het niet moet. Diversi=ëren of niet alle eitjes in dezelfde mand leggen, is ook voor leden van de konink-lijke familie de boodschap. Haar echtgenoot Karl, prins von Hohenzollern, ster) in #(#(. Josephine komt helemaal berooid per trein terug naar België in #(!#. In een wagon



derde klasse nota bene. Op het einde van haar leven wordt ze kloosterzus-ter. Ze ster) in #(1' als zuster Marie-Josephine.

Prinses Henrie*e was de oudste zus van Albert +. Bovendien was het zijn lievelingszus. Ze is geboren in #'/" en trouwt in #'(4 met Emmanuel d’Orléans. Ze wordt steenrijk als haar vader, Filip ‘Flandre,’ in #(#" ster). Toch zal ook Henrie*e veel geld kwijtspelen. Zo moeten Emmanuel en Henrie*e na de Eerste Wereldoorlog honderden domeinen en eigendom-men aan dumpingprijzen verkopen. In #(!(, tijdens het bewind van Albert +, kwam Paul de Launoit prinses Henrie*e een eerste keer te hulp. Ze was toen 1( jaar. De beruchte beurs-crash van dat jaar bracht haar de genadeslag toe. De Launoit was een erg vermogend man. Een Albert Frère avant la le!re eigenlijk. De Launoit was de man achter Bru=na, een holding die onder meer aandelen bezat in de Bank van Brussel (nu +.: België). Volgens Evrard Raskin redde de man prinses Henrie*e zelfs van ‘de =nanciële dood’. De Launoit werd beloond met een adellijke titel; hij werd baron. Later, meer bepaald in #(1#, klom hij zelfs nog een trapje ho-ger in de adellijke hiërarchie: de Launoit werd graaf. Een verhaal dat van-daag bekend in de oren klinkt (denk maar aan Maurice Lippens, de gewe-zen voorzi*er van de raad van bestuur van Fortis-bank). De man was uiteraard erg in zijn nopjes. Hij verkeerde immers maar al te graag in ko-ninklijk gezelschap en was erg gesteld op zijn adellijke titel. Prinses Henrie*e en prins Emmanuel van Orléans hebben vier kinde-ren. Een ervan is Charles-Philippe, bijgenaamd: Chappy. Hij wordt in #("1 geboren. Volgens Reinout Goddyn is de enige zoon evenwel een ‘bron van zorgen’. De schoolresultaten van de jonge Chappy zijn niet zo goed. Een gekend probleem bij de Coburgs overigens. In #(!' begint Chappy, !& jaar oud, met een zakenpartner een veeteelt-project in Marokko: ‘L’Elevage Africain’. Zijn moeder levert de nodige fondsen voor het onontbeerlijke startkapitaal. Henrie*e investeert #,!1 miljoen Franse frank (nu 44" """ euro). Als Chappy in het geheim trouwt, wordt hij door zijn vader Emmanuel verstoten. Alleen prinses Henrie*e zal hem nu nog (=nancieel) steunen. Ze betaalt de rekening van het huwelijksfeest. Prins Emmanuel ster) in #(&#. In het testament van zijn vader prins Emmanuel van Orléans, komt Chappy op dat moment niet eens meer


ALBERT I 61

voor. Chappy zal enkel het we*elijke minimum krijgen. De dood van Emmanuel benadrukt volgens Goddyn onvermijdelijk ook nog eens de pijnlijke =nanciële neergang van Henrie*e. Het project van zoonlief Chap py draait bovendien vierkant. Het kost, zoals de beginjaren van Con go, veel meer dan het opbrengt – en dat ondanks nieuwe =nanciële injecties van Henrie*e. Bij de dood van prins Emmanuel blijkt dat hij zijn zaakjes veel te roos-kleurig hee) voorgesteld. Henrie*e moet nog eens vastgoed verkopen om de hoge successierechten op de erfenis van haar man te betalen. In #(&& gaat de onderneming van Chappy failliet. Hij hee) het nauwe-lijks vijf jaar volgehouden. Henrie*e ziet in totaal acht miljoen Franse francs (nu: !',' miljoen Franse francs of $ miljoen euro) in rook opgaan. Opnieuw moet ze activa verkopen. Ze hee) haar eigen vermogen immers als waarborg gegeven voor het zakenproject van haar zoon. Als de gezondheid van Chappy bovendien snel achteruitgaat, moet Henrie*e haar juwelen verkopen om de doktersrekening te betalen. De waarde wordt geschat op '"" """ Franse francs (nu $&" """ euro). De opbrengst bedraagt nog geen #"" """ francs (een goede 1" """ euro). Op dat moment houdt Henrie*e nog één gebouw over: het kasteel Tour-ronde in de Haute Savoie. Het kasteel is gelegen aan de oevers van het Meer van Genève in de Haute-Savoie, zes kilometer ten oosten van Evian. Het kasteel werd gebouwd in #1&1 door de heren van Blonay en bleef hun eigendom tijdens meerdere eeuwen. Kasteel Tourronde werd in #(!! ver-kocht door barones Blonay voor de som van !/1 """ frank aan prinses Henrie*e. Dankzij de erfenis van haar ouders, de graaf en gravin van Vlaanderen, en de verkoop van kasteel Amerois in de Ardennen, werd het kasteel door Henrie*e getransformeerd, uitgebreid en verfraaid. Baron de Launoit komt opnieuw tussen. Hij neemt het beheer van de familiegoederen op zich en richt de ‘Société de Haute Savoie’ op. Deze stichting zal het laatste kasteel van Henrie*e beheren. Henrie*e krijgt het vruchtgebruik. Volgens Goddyn bese) Henrie*e evenwel niet eens hoe slecht ze er =nancieel voorstaat. Hierin gelijkt ze op haar overleden echt-genoot. Prinses Henrie*e ster) in #($'. Van het fabelachtige fortuin is weinig over. De totale waarde van de roerende goederen in de nalaten-schap wordt volgens auteur Dominique Paoli geschat op nauwelijks #$ miljoen Franse francs (iets meer dan /,1 miljoen euro). Het kasteel Tour-ronde wordt in #(1" verkocht. De opbrengst is 4,1 miljoen francs. Bij de



verkoop in #(1" wordt het domein in stukken opgedeeld. Volgens Paoli is een van de kopers de Nederlandse koningin Juliana. Henrie*es zoon Chappy ster) in #(/" op 41-jarige lee)ijd.


63

leopold iii

Leopold is de oudste zoon van Albert en Elisabeth. Hij wordt geboren in #("#. In #(&$ wordt hij koning der Belgen als zijn vader onverwachts

overlijdt. De periode vlak voor de Tweede Wereldoorlog wordt gekenmerkt door politieke instabiliteit. Op !1 maart #(&1 treedt het eerste drieledige zakenkabinet Van Zeeland aan. De socialisten hebben uiteindelijk hun verzet opgegeven. Van Zeeland is extra-parlementair en vicegouverneur van de Nationale Bank. ‘De jonge Van Zeeland geniet de bijzondere sym-pathie van de koning,’ noteren auteurs Dujardin en Dumoulin in hun bio-gra=e over de man. Tussen beide mannen klikt het. Van Zeeland zal post mortem in opspraak komen als blijkt dat hij een vennootschap in Panama hee) opgericht. In de nieuwe regering zijn de drie politieke families vertegenwoor-digd. Er zetelen vijf katholieken, vier socialisten en drie liberalen. Leopold kan tevreden zijn. Socialist Hendrik De Man zetelt op Openbare Werken en Werkloosheid, de liberaal Max-Léo Gérard op Financiën. De vorming van een regering was nochtans geen sinecure. Na een zeer ruime consulta-tieronde waarbij de koning voor het eerst in de geschiedenis de beroeps-organisaties betrok, volgden eerst pogingen van %eunis, daarna Franck en vervolgens Tscho>en. Van Zeeland slaagde er uiteindelijk in de socia-listen mee aan boord te hijsen. Als voorwaarde stellen de socialisten dat er een einde moet komen aan de deDatiepolitiek en dat er werk gemaakt wordt van een ernstige controle op de bankwereld. Een bijkomend punt in het regeringsprogramma is de



erkenning van de Sovjet-Unie, nog een eis van de socialisten, en het uit-voeren van belangrijke openbare werken om de economie aan te zwenge-len. ‘In de regeringsverklaring is op vraag van de socialisten ook het status-quo inzake militaire inspanningen opgenomen,’ vervolledigen auteurs Velaers en Van Goethem in hun werk over Leopold +++. De socialisten staan niet alleen. Ook de Vlaamse katholieken verze*en zich tegen een verlenging van de dienstplicht zolang België door een militair akkoord met Frankrijk is verbonden. Samen met premier Van Zeeland en minister van Buitenlandse Zaken Spaak zal Leopold het verzet tegen de dienstplichtverlenging proberen te breken. ‘Hij zal daarbij vooral stuiten op een vastberaden “patron” van de socialistische partij, Emile Vandervelde,’ besluiten de historici.

In het parlement wordt het regeerprogramma van Van Zeeland door libe-ralen en conservatieve katholieken kritisch onthaald. Het programma van de geleide economie draagt uiteraard wel de volledige goedkeuring weg van de socialisten. Van Zeeland wordt dan ook ‘de Belgische Roosevelt’ genoemd, zijn regeerprogramma is een doorslagje van de New Deal. De vertrouwensstemming in het parlement op !( maart #(&1 levert de regering ondanks de kritische stemmen op de regeringsbanken een ruime meerderheid op: #"/ stemmen voor en 1$ stemmen tegen bij twaalf ont-houdingen. Van Zeeland is nochtans razend omdat hij geen afzonderlijke meerderheid had gekregen bij de katholieken en de liberalen. ‘Van Zeeland wilde zich na deze stemming terugtrekken maar hij werd hiervan door zijn collega’s uit de regering weerhouden,’ noteert historicus %eo Luyckx. Het eerste grote wapenfeit van de regering is de devaluatie van de Bel-gische frank. De spanning op de munt was onhoudbaar geworden. Op &"Amaart wordt de frank ten opzichte van het goud met !' procent gede-valueerd. Dat betekent dat de waarde van onze munt ten opzichte van de andere munten met iets meer dan een kwart verlaagd wordt. Daarmee volgt de nationale munt de dollar en het Britse pond die eerder in waarde waren verminderd. Luxemburg volgt begin april met een waardevermin-dering van tien procent. De devaluatie van de Belgische frank wordt ge-volgd door een orthodox budge*air beleid ‘Dit op het eerste gezicht merkwaardige devaluatiepercentage volgt uit een wetenschappelijke analyse van het verschil tussen de kleinhandels-prijzen in België en Groot-Bri*annië, onze belangrijkste concurrent,’ ver-duidelijkt auteur Erik Buyst.


LEOPOLD III 65

De regering Van Zeeland slaat, onder impuls van de socialisten, einde-lijk een andere weg in dan de vorige crisisregeringen. Deze zwoeren bij een streng deDatiebeleid om de concurrentiepositie van ons land te ver-stevigen via lage lonen en dito prijzen. Een sterke frank zou de import goedkoper maken. Wat men blijkbaar vergat, was dat een sterke frank de export ook duurder maakte. Het gevolg hiervan was dat de Belgische ex-port in elkaar stuikte. Die lage prijzen hadden bovendien het economisch leven in ons land nagenoeg volledig verlamd. Bovendien brachten de speculatiegolven te-gen de frank de goudvoorraad van de Nationale Bank in gevaar. Deze in-stelling moest, door de inwisselbaarheid van de frank in goud, telkens goud verkopen om de frank te verdedigen (lees: kopen). Die positie was onhoudbaar geworden.

Export aangezwengeld

De devaluatie maakt de prijzen van Belgische producten in het buitenland opnieuw concurrentieel. Van Zeeland hoopt dat de drastische ingreep de winsten van de ondernemingen uiteindelijk zal doen stijgen, vooral door een verhoging van de export. De premier is niet zozeer geïnteresseerd in het lot van de aandeelhouders. Hij denkt vooral aan de belastingen die hij kan he>en op deze hogere bedrijfswinsten. De devaluatie betekent zonder twijfel een overwinning van economis-ten Baudhuin en Dupriez op verwoede de'ationisten zoals Jaspar, Sap en %eunis. De =nanciële operatie lukt, de economie herlee) en de werk-loosheid daalt. ‘De waardevermindering van de frank zorgt voor een schoke>ect,’ ver-duidelijkt Buyst. ‘Het vertrouwen keert terug, zodat zowel de opvraging van deposito’s als de kapitaalvlucht stilvallen.’ Sterker, er komt een forse kapitaalstroom naar ons land op gang, waardoor de deposito’s van de ban-ken opnieuw toenemen en de liquiditeitsproblemen van de =nanciële in-stellingen verdwijnen. De redenering is eenvoudig: de kapitalen die zich in het buitenland bevinden en in een buitenlandse munt uitgedrukt zijn, worden opnieuw in Belgische frank omgezet en naar ons land gerepatrieerd. De regering houdt de evolutie zorgvuldig bij. Van Zeeland gee) op de ministerraad regelmatig een stand van zaken van de kapitaalstroom naar België.



De vermogende eigenaars van deze sommen geld hebben weinig last gehad van de devaluatie. Integendeel, ten opzichte van hun ‘passieve’ me-deburgers zijn ze een kwart rijker geworden. Volgens historicus Karel Van Nieuwenhuyse hee) de muntontwaar-ding voor de middenklasse, de tweede in nauwelijks tien jaar tijd, wel enorme sociale gevolgen. Ook ouderen en gepensioneerden die wat spaargeld hebben, verliezen een kwart van hun koopkracht. Enkele niet nader genoemde ministers en topbankiers kunnen volgens auteur Paul Huybrechts niet aan de verleiding weerstaan om misbruik te maken van hun voorkennis. ‘Dat is koren op de molen van de woelwaters die de parlementaire democratie de schuld geven van alle onheil,’ analy-seert de auteur. In dit kader stelt zich de vraag of ook de koninklijke familie misbruik gemaakt hee) van inside information of voorkennis zodat ze geen last ge-had hee) van deze devaluatie. Net zoals bij de vorige devaluatie van #(!4 duiken opnieuw geruchten op dat leden van de koninklijke familie, onder wie koningin Elisabeth en Leopold +++, op tijd verwi*igd werden van de op til zijnde =nanciële operatie. Hierdoor konden ze hun vermogen veilig-stellen. Ook bij de operatie-Gu* na de Tweede Wereldoorlog en de deva-luatie onder premier Martens ontstaan deze verhalen opnieuw. Ik kom er verder op terug. Midden april #(&1 verklaart de regering dat de goudclausule in con-tracten ongeldig verklaard wordt. Schulden mogen met ander woorden in gedevalueerde franken terugbetaald worden. Dat is een goede zaak voor de schuldenaars en een slechte voor de schuldeisers. De regering voorziet wel een uitzondering voor alle leningen afgesloten of gegarandeerd door … de staat.

Paul De Launoit

Paul de Launoit is in de tweede hel) van de jaren #(&" een machtig man. In de perswereld tracht hij enkele kranten uit te bouwen tot grotere orga-nen, maar in die wereld lukte hem dat minder goed. Een uitgebreid net-werk stond hem ten dienst, vooral van rechtse signatuur. Hij zou in #(&4 #!" """ abonnementen voor Le Pays Réel van Leon Degrelle uit eigen zak hebben ge=nancierd, evenals andere groeperingen die een dictatoriale


LEOPOLD III 67

monarchie ondersteunden welke in de gratie van Hitler kon vallen.' Toch hee) hij een jaar later de campagne van Paul Van Zeeland ruimhartig on-dersteund, die Degrelle zou verslaan. Die tweeslachtige houding zou hem blijven typeren. In #(&' nog genodigde van de nazi’s in Neurenberg, zou hij tijdens de oorlog indirect niet enkel collaborateurs maar ook tegen-standers royaal blijven ondersteunen – onder wie Achille Van Acker, die bij hem kon onderduiken. In #($" had hij Leopold +++ nog persoonlijk af-geraden om naar Berchtesgaden af te reizen, maar hij bleef de koning door dik en dun steunen. Waarschijnlijk was zijn hechte vriendschap met ko-ningin Elisabeth daar niet vreemd aan.

In het najaar van #(&( breekt de oorlog uit. Op #" mei #($" valt Duitsland ons land aan. Een deel van de Belgische goudvoorraad van de Nationale Bank werd vlak voor de Duitse inval al uit voorzorg overgebracht naar Frankrijk. Vandaar zal het goud richting Dakar (in Senegal) vertrekken. Eind mei legt Leopold zonder overleg de wapens neer. De Fransen zijn razend. Na een vlammende speech van premier Paul Reynaud hebben de Fransen nog een verrassing in pe*o voor de Belgische vorst. De Franse regering is niet van plan het zomaar bij de capitulatie van Leopold te laten. In een tot nu toe nooit eerder onthuld document van Henri Hoppenot staat uitgelegd hoe de Franse regering Leopold hard wil tre>en(. Hoppenot is een topmedewerker van de Franse premier Reynaud. Hij is onderdirecteur van de afdeling Europa van de politieke directie van het ministerie van Buitenlandse Zaken. In het diplomatieke archief van Frankrijk bevindt zich in de sectie ‘Pa-piers Hoppenot’ een brief van Hopenot gericht aan het Franse kabinet. Hoppenot legt uit dat Leopold over niet nader genoemde privébezi*in-gen beschikt in Groot-Bri*annië, die vatbaar zijn voor inbeslagname (sus-ceptible de séquestre). Volgens Hoppenot kan de koning op die manier ‘ge-

' In het archief van Paul van Zeeland bevindt zich stuk !##: “Rapports de la Sûreté communiqués par le ministre de la Justice au Premier ministre sur lNaide apportée à Rex par des =nanciers et des industriels, dont Paul de Launoit, récemment entré dans le conseil dNadministration de la Banque de Bruxelles, #(&4- #(&/.

( Op diplomatie.gouv.fr



stra)’ worden. Hoe dat precies in zijn werk moet gaan, wordt niet be-schreven. De intentie van de Franse regering en diplomatie is belangrijk. De Belgische ministers zijn op dat ogenblik in raad bijeen en nemen een belangrijk besluit. Ze stellen vast dat Leopold na de capitulatie in de onmogelijkheid verkeert om te regeren. Het koningschap van Leopold dat op !& februari #(&$ een aanvang nam, is die dag eind mei (na iets meer dan zes jaar) voorlopig beëindigd. Omdat de troon nu onbezet is, meent de regering in ballingschap dat de ministerraad vanaf dan bevoegd is om de koninklijke taken uit te oefenen.

Hoe zit het met de Belgische goudvoorraad? Op #/ juni #($" gee) de Britse regering haar marine de opdracht dat goud, dat zich volgens haar nog in Frankrijk bevindt, in veiligheid te brengen. De goudstaven bevin-den zich op dat ogenblik evenwel niet meer in Frankrijk maar is onderweg naar Afrika. Ook Leopold is geïnteresseerd in de goudvoorraad. Volgens auteurs Velaers en Van Goethem is hij bang dat het edele metaal in ‘verkeerde handen’ zou terechtkomen. Hij wil het goud terugbrengen naar België. ‘Het lijkt erop dat Leopold meer vertrouwen stelde in de Duitsers,’ schrij-ven de auteurs. Ook Leopold wist niet dat het goud zich al aan boord van een Frans schip bevond. France Tru>aut, historica en dochter van politicus Georges Tru>aut, vraagt zich in Sauver l’or belge af waarom Leopold dat goud wilde repatrië-ren. Wilde hij zich persoonlijk verrijken of was het de bedoeling het goud te deponeren bij de Reichsbank? Beide opties zijn onaantrekkelijk voor het imago van de koning. Inmiddels was de door de gebeurtenissen zeer aangeslagen Belgische regering de goudzending zo goed als uit het oog verloren, ook al omdat de Belgische vissersvaartuigen volgens Albert Beirens niet tot de eindbe-stemming hadden kunnen doorvaren. ‘Met steun van de Bri*en slaagt de Belgische kapitein Georges Tru>aut er op eigen initiatief in om documen-ten betre>ende het goud en de uiteindelijke reisweg in handen te krijgen,’ schrij) de auteur in Vlucht naar Penzance. Ook de Duitsers waren op de hoogte van de kostbare zending. Berlijn eist dan ook al snel het Belgische goud op. Tijdens een ontmoeting met Hitler te Montoire op !$ oktober #($" gee) Pétain toe in het kader van de ‘Frans-Duitse vriendschap’. Tussen november #($" en !4 mei #($! zullen,


LEOPOLD III 69

met behulp van Fransman Pierre Laval, regelmatig delen van de Belgische goudvoorraad uit Kayes, een dorp bij Dakar, naar Marseille overgebracht worden en vervolgens naar de rijkshoofdstad. ‘In totaal gaat het om $ ($$ kisten met goudstaven,’ verduidelijkt de auteur. De Pruisische Munt smelt het goud snel om en voorziet het van een valse stempel. ‘Een deel wordt vervolgens aan Zwitserland verkocht,’ besluit Beirens.

Bezi"ingen in Groot-Bri"anië

Het document van Henri Hoppenot is intrigerend. Over welke eigen-dommen zou Leopold in Groot-Bri*annië beschikken? We weten dat de vorst in de jaren #(&" regelmatig naar dat land ging. Zou Leopold er ook zijn =nanciële zaakjes aHandelen? Die piste wordt gesuggereerd door Noël Vaessen, de adviseur bij prins Laurent. Vaessen stelt in zijn twee boeken dat de koning ook gepro=teerd hee) van de devaluatie van het Britse Pond. De techniek is eenvoudig: als je weet dat er een devaluatie op til is, en je beschikt als Belg over ponden, dan moet je die vóór de waardevermindering verkopen en nadien goedkoper terugkopen. De winst ter waarde van de devaluatie steek je dan op zak. Maar Leopold is niet alleen in Engeland voor zaken. Hij is er ook op liefdespad. De vorst hee) er zelfs een natuurlijke zoon met Rachel Wrey. Hij zal later nog een rol spelen bij één van de zonen van Leopold +++. In #(&1 overlijdt koningin Astrid tijdens een auto-ongeval in de buurt van Küssnacht in Zwitserland. De koning is in eerste instantie ontroost-baar. Hij weet dat de dood van zijn echtgenote zijn schuld is. De dood van Astrid is extra pijnlijk omdat ze zwanger was van een vierde kind. Boven-dien maakt hij van zijn drie kinderen, Josphine-Charlo*e, Boudewijn en Albert, wezen. Op #/ november #(&/ staat een oEcieel bezoek aan Londen op de agenda. Daar brengt Leopold hulde aan de oude Belgisch-Engelse vriend-schap, een vriendschap die in mei #($" tijdens de ach*iendaagse veld-tocht zwaar onder druk zal komen te staan. A)redend minister Paul-Henri Spaak vergezelt de koning. De Britse krant #e Times van #' november is positief: ‘Het welkom dat koning Leo-pold in Londen ten deel viel, moet hem door het enthousiasme ervan overtuigd hebben hoe groot de sympathie is die men in dit land voor hem en België hee).’



Op dat ogenblik, midden november #(&/ dus, maakt de koning kennis met Rachel Wrey. Een bloedmooie vrouw die opvallend genoeg erg goed lijkt op Lilian Baels, de latere prinses van Retie. De licht ontvlambare Leo-pold wordt onmiddellijk verliefd op de vrouw. Er is wel een probleem. Wrey is getrouwd met John Verney, de twintig-ste baron Willoughby de Broke. Het huwelijk werd enkele jaren daarvoor in #(&& gesloten. Dat Wrey een getrouwde vrouw is, schrikt de koning niet af. Dat zal twee jaar later opnieuw blijken bij Landbeck.

Geen maand later reist Leopold opnieuw naar Engeland. Deze keer is hij vergezeld door familieleden. Midden december #(&/ reizen de koning en zijn moeder Elisabeth naar Londen. De Belgische pers denkt aan een ver-loving tussen Leopold en Anne Cavendish, dochter van de zevende her-tog van Portland. Wat de journalisten niet weten, is dat broer Karel zijn familie in het grootste geheim is nagereisd. De trouwplannen slaan op hem, niet op Leopold. Anne moet evenwel niets van Karel weten. Ze sluit zich op in haar slaapkamer en vertoont zich niet. Dat huwelijk gaat niet door. Terwijl Karel en Elisabeth op het landgoed van de hertog van Portland verblijven, zoekt Leopold zijn vlam Rachel Wrey opnieuw op. De pers is niet op de hoogte van deze romance. Enkel de Britse media vinden het vreemd dat de koning der Belgen zo vaak in Engeland is. Ook de Neder-landse kranten hebben dat door. Midden december #(&/ schrij) de Bres-kensche Courant dat Leopold opnieuw in Engeland zit. ‘Hij onderneemt vele reizen naar Engeland en aangezien men daar niet immer een verkla-ring voor kan vinden, is het geen wonder dat er nu huwelijksgeruchten opduiken.’ De Nederlandse krant zit niet eens zo ver van de waarheid. Alleen is Leopold uiteraard niet van plan om te trouwen met Rachel. Ze is immers de echtgenote van Willoughby. Midden december #(&/ hee) Leopold in het grootste geheim een in-tieme afspraak met de bloedmooie Rachel Wrey. De vrouw raakt zwanger van de koning. Negen maanden later, op #$ september #(&', wordt een zoon geboren in het gezin van de twintigste baron Willoughby de Broke. Hij krijgt de namen Leopold (!) David Verney mee. Tegelijk wordt hij de eenentwintigste baron Willoughby. De erDijn is veilig gesteld. We komen David Verney verder nog tegen bij Albert ++.


LEOPOLD III 71

Jean Empain

Er is ook een verband tussen de Coburgs en de familie Empain. Edouard Empain had twee zonen bij zijn &" jaar jongere maîtresse Jeanne Becker verwekt: Jean (#("!-#($4) die zijn zakelijke opvolger zou worden en Louis (#("'-#(/4) die zijn opvolger op sociaal gebied werd. Empain huwde in #(!# met Becker waardoor Jean en Louis oEcieel als zijn zonen erkend werden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog =nancierden de Empains Léon De-grelle en werkten ze nauw samen met de Duitse beze*er. Na de oorlog overleed Jean in #($4 aan keelkanker en ontsnapte dus aan veroordelingen wegens collaboratie. De relatie tussen Jean Empain, die vooral in Frank-rijk vertoefde, en Leopold +++ is interessant. Na de oorlog wordt door het Franse ‘Comité de con=scation’ immers een dossier opgesteld over Jean Empain. De leden willen ook informatie uit België. Dat is evenwel niet vanzelfsprekend. ‘Het is moeilijk om samen te werken met de Belgische milieus,’ staat in het rapport. ‘Het probleem is dat een groot deel van de gecontroleerde kapitalen (van Empain) persoonlijk door koning Leopold """ aangehouden wordt.’ (eigen cursivering, ?0) Volgens de recent overleden journalist en auteur, Yvon Toussaint, zou het gaan om aandelen in Electrorail. Die piste, namelijk het aandelenbezit van de mo-narchie in de groep Empain, werd nooit echt onderzocht. Maar het toont opnieuw aan dat de Coburgs veel vermogender én machtiger zijn dan we algemeen aannemen. Er is nog een tweede link tussen de familie Empain en Leopold +++. Toussaint: ‘Op #' augustus #($# kreeg het kabinet van de koning het be-zoek van Wodon. Naar aanleiding hiervan werd een nota opgesteld die later werd doorgespeeld aan koning Leopold. Wodon liet na dit bezoek een brief achter van een zekere M. Halleux van de Groupe Electrorail ten gunste van de terdoodveroordeelde Albert Dehavey. Deze was ingénieur-technicien bij de Société d’Electricité et de gaz du Nord (Société du groupe Empain). Halleux had Wodon op #1 augustus #($# gecontacteerd met het verzoek te bemiddelen bij de koning om het vonnis op te he>en. Volgens Halleux had een gratieverzoek immers veel meer succes indien het door de koning zou worden ingediend.’ De resultaten van Wodons de-marche zijn niet gekend.



Na de Tweede Wereldoorlog trekt Leopold zich terug in Zwitserland. Sommigen beschouwen Leopold, ondanks zijn vrijwillig gekozen balling-schap, nog steeds als een invloedrijk persoon. Op !4 april #($4 schrij) de Zwitserse professor Ernst Stueckelberg een discrete brief naar de koning in Prégny. De brief is nooit eerder be-kendgemaakt en bevindt zich in het diplomatieke archief Dodis van Zwit-serland.

‘Votre majesté,

Je me permets de revenir sur notre conversation d’avant-hier au sujet de la possibilité de fournir de l’uranium,’

schrij) Stueckelberg. Ernst Stueckelberg is de autoriteit op het vlak van nucleaire technologie. De hoogleraar vraagt aan Leopold om tussen te ko-men om een levering van twintig ton uranium aan Zwitserland mogelijk te maken. Zwitserland hee) die hoeveelheid radioactief materiaal drin-gend nodig, oEcieel voor wetenschappelijk onderzoek. De Zwitser denkt uiteraard aan de voorraad van België in Belgisch Congo die tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt werd door de Verenigde Staten. Hij denkt ook aan de nauwe banden tussen de Coburgs en de Generale Maatschap-pij en haar dochterbedrijven zoals Union Minière. Stueckelberg bena-drukt in zijn brief dat twintig ton veel lijkt, maar dat het in volume best meevalt. Wat het antwoord van Leopold +++ op dit verzoek was, is niet geweten. Zou Leopold ook een vergoeding gekregen hebben voor deze op-dracht? De levensstijl van Leopold en Lilian in Zwitserland kost immers veel geld. In #($( hee) Leopold extra middelen nodig. Net zoals zijn vader Albert + moet Leopold +++ vastgoed verkopen om zijn dure levenswandel te =nancieren. Sommige bronnen geven zelfs aan dat Leopold +++ schul-den had van meerdere miljoenen frank (nu enkele honderduizenden eu-ros). Er wordt le*erlijk gesproken over een ‘de=cit’. Tegelijk hee) de ko-ning grote aandelenposities. Zijn =nanciële situatie is dus zeker niet slecht. Feit is dat Leopold +++ zijn villa in Knokke moet verkopen. Hij krijgt er 4 miljoen frank voor (nu iets meer dan één miljoen euro). Het gezin van Leopold +++ – vooral Lilian – kan weer een tijdje verder.


LEOPOLD III 73

Toch gee) Leopold +++, net zoals zijn voorganger Leopold ++, graag veel geld uit aan zijn minnaressen. Leopold hee) de jonge Française Jacqueline Lefèvre ontmoet en is over zijn oren verliefd#". Leopold +++ hee) volgens de socialistische voorman, Achiel Van Ac-ker, al elf miljoen (nu #,$ miljoen euro) aan zijn minnares besteed. De koning wordt volgens Jan van den Berghe teruggevonden aan de voet van de Pyreneën. ‘Onder druk van de hoogste vertegenwoordigers van het Belgische establishment stemt hij er – na lang aarzelen – toe terug te keren naar Argenteuil en zijn plaats naast Lilian weer in te nemen,’ schrij) Van den Berghe. De hele ‘herrie’ eindigt volgens Raskin met een openbare verklaring van Leopold aan Lilian, waarin hij zijn liefde voor haar bevestigt. Marie-Christine, jongste dochter van Leopold en Lilian, noteert in haar boek De breuk dat het goede huwelijk van haar ouders eigenlijk een schijnverto-ning was. Haar familie was er le*erlijk een van ‘gezichtsbedrog’ schrij) ze zelfs. Toch waren die talrijke minnaressen niet voldoende voor de koning. Zijn seksuele appetijt was zo groot dat hij, net zoals Leopold ++, een toe-vlucht moest nemen tot prostituées. Daarvoor reisde de koning discreet naar Parijs. In de memoires van de Franse bordeelhoudster Fabienne Jamet wordt de Belgische koning met naam genoemd. Hij kwam regelmatig op bezoek in het beruchte bordeel One Two Two in Parijs. Leopold was er meestal in het gezelschap van zoon Buga*i en een niet nader genoemde Belgische graaf. De naam One Two Two komt van het huisnummer #!! van het Parijse bordeel dat gevestigd was in de Rue de Provence. Leuk detail, het gebouw wordt vandaag gebruikt door een advocatenkantoor. Het luxebordeel had naast koning Leopold +++ nog andere hoge klan-ten. Zo noteert Jamet de namen van de maharadjah van Kapurthala, de Aga Khan, Randolph Churchill, de Franse komiek Fernandel, Sacha Gui-try, Jean Gabin, Charlie Chaplin, Cary Grant en Humphrey Bogart. Wereldberoemd in die tijd was de ‘reis rond de wereld’. De One Two Two had !! verschillende kamers die ingericht waren volgens een thema. Een kamer was bijvoorbeeld ingericht als de kajuit van een trans-Atlanti-

#" Zie het boek Kroongeheimen.



sche pakboot, een andere kamer leek op een wagon van de Orient Ex-press. En elke kamer had haar eigen meisjes van plezier. Volgens ‘madame’ Jamet bezocht Leopold +++ haar bordeel tussen #(&4 en #($".

In #(1" keert Leopold terug naar België. Onder druk van vooral Waals straatprotest moet hij a)reden en wordt Boudewijn koninklijke prins. In #(1# wordt Boudewijn vijfde koning der Belgen. De hele familie woont samen in Laken. Een zeer belangrijke =guur in het leven van de konink-lijke familie, en dan in het bijzonder van Leopold en van Elisabeth, is Paul de Launoit. Zelf ook muzikaal en groot kunstlieHebber – zijn huis op de Franklin Rooseveltlaan was een waar museum van Vlaamse Primitieven en avant-gardistische joodse kunstenaars – was hij niet enkel de mecenas van vele Luikse muziekverenigingen, maar vooral de grootste =nancier van wat eerst nog het concours Eugène Ysaÿe was en later (#(1#) herdoopt werd tot de Muziekwedstrijd Koningin Elisabeth. De muziekkapel Koningin Elisabeth werd in #(&( gebouwd in op-dracht van Paul de Launoit naar de plannen van architect Yvan Renchon op een deel van een bezit van de baron op het domein van Argenteuil. De laureaten van de Koningin Elisabethwedstrijd bereiden zich hier sinds-dien in afzondering voor op de =naleweek. In #(1$ schonk hij zijn collectie van een volledige reeks eerste drukken van Voltaire en heel wat brieven dienaangaande aan de Albertina-biblio-theek, waar ze nog steeds met zorg bewaard worden in een apart zaaltje. Hij werd voorzi*er van vele humanitaire verenigingen, onder meer het Geneeskundig Fonds Koningin Elisabeth (:9M6) en het Fonds Ko-ning Boudewijn. Hij was tevens beheerder van de Koninklijke Schenking. Het aantal verenigingen van welke hij stichtend of ondersteunend lid was is zeer groot, en ook zijn geboortestad Geraardsbergen werd niet verge-ten. Als ‘erkenning voor zijn grote verdienste ten aanzien van de dynastie en van het land’ verleende koning Boudewijn hem op #1 oktober #(1# de titel van graaf, overdraagbaar bij eerstgeboorte. Hij werd zo de grondleg-ger van de adellijke familie de Launoit. Zijn nakomelingen blijven zich inze*en voor de Koningin Elisabeth-wedstrijd, waar de derde prijs, te zijner ere, de naam Prijs Graaf de Launoit hee) gekregen. Volgens auteur en journalist Walter De Bock is de Launoit vanaf het


LEOPOLD III 75

begin van de jaren #(1" beheerder van het persoonlijk fortuin van Leo-pold +++. Het toont opnieuw de verstrengeling aan tussen de monarchie en het bedrijfsleven in ons land. Zeker is dat Leopold en zijn broer Karel aandeelhouders waren van de Banque Belge pour l’Etranger. Deze bank werd in #("! door Leopold ++ opgericht onder de naam Banque Sino-Belge. De voormalige koning wilde met de bank de zaken tussen België en China ontwikkelen. Leopold +++ en zijn broer Karel beschikken, door een erfenis, over een aanzienlijk aandelenpakket in deze bank. Elk jaar ontvangen ze dividenden (zie ka-derstukje verder).

Stichtingen

In #(1/ ondergaat prins Alexander, zoon van (wellicht) Leopold en Baels, (Lilian was immers zwanger toen ze trouwde met Leopold +++. Hierdoor ontstonden geruchten over het vaderschap van de jongen) in Boston (Verenigde Staten) een heelkundige ingreep aan de aorta. Deze gebeurte-nis inspireert zijn moeder tot de oprichting van een stichting. Een stich-ting die vandaag het statuut hee) van een academische leerstoel. De koninklijke familie hee) immers een lange traditie van stichtingen en fondsen. Een van die stichtingen is de Cardiologische Stichting Prinses Lilian, genoemd naar Lilian Baels, de tweede echtgenote van Leopold +++. Over deze rechtspersoon, Cardiologische Stichting Prinses Lilian, is bi*er weinig informatie beschikbaar. Het laatste document gepubliceerd in Het Staatsblad dateert alweer van enkele jaren geleden. Herman De Croo is voorzi*er van het fonds. Het toont ook de verstrengeling tussen politiek en monarchie aan. Interessanter is de informatie die we te zien kregen over de =nanciële slagkracht van het fonds. Uit die informatie, die van enkele jaren geleden dateert, blijkt dat het fonds over ! miljoen frank (1" """ euro) op de bank beschikt. De stichting beschikt ook over $(,1 miljoen frank (#,!! miljoen euro) aan e>ecten. De slagkracht bedraagt dus 1#,1 miljoen frank of zowat #,!' miljoen euro.

In #(4" trouwt Boudewijn met Fabiola. Leopold vertrekt met Lilian en hun drie kinderen noodgedwongen naar Argenteuil. Daar leven ze in rela-tieve rust.



Maar midden #(/4 veroorzaakt een artikel in De Standaard grote op-schudding. Volgens dat bericht zou koning Leopold +++ een borstbeeld van koningin Astrid verkocht hebben. Astrid is een mythe en aan haar wordt niet geraakt, zo blijkt uit de hevige reacties bij het (vooral) Vlaamse publiek. Leo Tindemans is premier in die periode en werpt in zijn Memoires een helder licht op de duistere zaak. ‘Op !' juni #(/4 presenteerde ik me opnieuw bij koning Leopold. Dit was mijn tweede bezoek aan de “ko-ninklijke ballingen” in Argenteuil. Verwonderd had ik me afgevraagd wat zijn uitnodiging wel betekende. Toen ik eenmaal bij hem aangekomen was, wist ik al spoedig waar het om ging. De omstandigheden hadden me immers gedwongen om hem een brief te schrijven. Ik had hem daarin ge-wezen op de slechte reactie in de media op het nieuws dat voorwerpen uit zijn privébezit per opbod waren verkocht te Antwerpen. De krant De Standaard had een foto gepubliceerd van iemand die een borstbeeld weg-droeg waarvan werd gezegd dat het koningin Astrid voorstelde. Leopold wees me op zijn =nanciële toestand. Had trouwens de koningin van het Verenigd Koninkrijk niet eveneens stukken uit haar privébezit verkocht? Het beeld waar de krant het over had was trouwens niet van Astrid, maar van een vrouw die vaak met koningin Elisabeth had gemusiceerd en die had geposeerd voor het kunstwerk. De creatie droeg een jaartal waarmee kon worden bewezen dat het de vroegere vorstin niet kon zijn.’ Tindemans: ‘Leopold had het herhaaldelijk over de media, die hij blijkbaar op de voet volgde. Hij bekende dat zijn gevoelens vaak werden gekwetst door de manier waarop over hemzelf en zijn echtgenote werd gesproken. Het was alsof hij haar wilde verdedigen.’ Op # juni #('& overlijdt prins Karel. Aangezien Karel geen we*elijke erfgename hee), gaat een deel van de erfenis ook naar zijn broer Leopold en zijn zus Marie-José. Enkele maanden later, op !1 september, overlijdt Leopold. De erfenis van Karel en Leopold zal samengevoegd worden. Ik kom er verder nog uitgebreid op terug.


77

prins karel

Prins Karel wordt in #("& geboren, twee jaar na Leopold. Als kind was Karel vaak brutaal en ongehoorzaam, waarschijnlijk intelligenter dan

zijn oudere broer, maar in elk geval een stuk gemakzuchtiger. De broers haten elkaar van kindsbeen af. Vooral Leopold misprijst zijn jongere broer. Zo is er de anekdote dat Leopold een zakhorloge liever in het toilet gooit dan aan zijn jongere broer te geven. Ondanks het feit dat Karel snuggerder is dan zijn oudere broer, wil deze laatste altijd op pedante wijze het goede voorbeeld geven aan zijn broertje. Leopold komt wijsneuzig en moeizuchtig over. Marie-José, geboren in #("4, en Karel spannen vaak samen om Leo-pold een poets te bakken. Op een dag leggen ze konijnenkeutels in zijn bed. Leopold ligt er niet wakker van. Hij is enkel geïnteresseerd in compli-mentjes van zijn ouders. Leopold is vooral de favoriet van zijn moeder. Volgens Marie-José was Leopold de onbetwiste lieveling van hun ou-ders. Karel daarentegen werd vaak gestra). De rammelingen aan Karel werden persoonlijk door vader Albert + gegeven. Hij schrij) aan zijn vrouw Elisabeth: ‘Karel is zeer ongehoorzaam. Gisteren heb ik hem een pak slaag gegeven.’ Elders schrij) Marie-José dat haar vader verschrikke-lijk was als hij zich kwaad maakte. Hij leek volgens haar zelfs op ‘Jupiter die bliksems (op ons) neerwierp’. Zijn oudere zus Henrie*e omschrij) Albert als ‘koleriek’ en ‘extreem prikkelbaar’. Door omstandigheden, vooral de Eerste Wereldoorlog, leven Karel en Leopold niet zo vaak naast elkaar. Maar dat verandert in #(&$ met het overlijden van hun vader Albert +. Ook dat is overigens een bron van twist



aangezien Leopold als troonopvolger eerst verwi*igd moet worden. Dat is niet evident aangezien hij zich dan in het buitenland bevindt.

Leopold wordt na Alberts dood de vierde koning der Belgen. Karel lee) verder in de schaduw van zijn broer. Sommige kranten en een deel van de publieke opinie nodigen Karel volgens diens biograaf Rien Emmery uit een prominentere rol te spelen. Het is volgens Emmery zeker dat de onge-dwongen levensstijl van de prins, net zoals Laurent vandaag, op sympa-thie kon rekenen bij een deel van de Belgische bevolking. ‘Af en toe verte-genwoordigde hij Leopold op een ceremonie of bezocht hij gewonden na een ramp, maar naar het einde van de jaren #(&" werden zijn publieke op-tredens schaarser.’ De relatie met zijn broer Leopold is nooit hartelijk ge-weest: de kroonprins verweet zijn jongere broer dat hij een nu*eloos be-staan leidde. In april #(&1 doet er zich zelfs een zwaar incident voor tussen de beide broers. Karel hee) vernomen dat Leopold, zonder zijn toestemming te vragen, een aantal uniformen van hun vader Albert aan het legermuseum geschonken hee). Karel is uitzinnig van woede. Op / april schrij) hij volgende vlammende brief aan Leopold. De on-derstrepingen zijn van Karel en wijzen op de agressieve toon van het be-richt.

Leopold,

Ik ben bijzonder onaangenaam verrast te vernemen dat de uniformen van papa zich in het legermuseum bevinden! Je beschikt dus over pri-véspullen die aan onze vader hebben toebehoord, alsof ik niet besta. Reeds korte tijd na zijn overlijden heb ik je de opmerking gemaakt en je loyaal verwi!igd dat, als je die houding zou blijven aannemen, ik geen enkele goede wil meer zou betonen dat het deel van de erfenis dat voor de kosten van de koning hee( gediend, aan jou zou toekomen. Vanaf nu moet je je eraan verwachten dat ik mijn erfdeel zal opeisen tot en met het allerlaatste voorwerp van alles (koetsen, auto’s, zilver-werk, enz;) en zelfs van de bibliotheek.

Charles


PRINS KAREL 79

In een tweede brief schreef Karel naar Leopold: ‘Ik geloof dat het beter is (onze verzoeningspogingen, ?0) op te geven dan elkaar te begrijpen’. Leo-pold antwoordde daarop dat hij geen verzoeningsinitiatief meer zou on-dernemen. Volgens kunstschilder Alfred Bastien, een vriend van Karel, was de haat tussen beide broers iets fenomenaals. In zijn dagboek gee) Bastien er op diverse tijdstippen in de jaren dertig en veertig typische voorbeelden van. En de Tweede Wereldoorlog zou beide broers nog ver-der uit elkaar drijven. In #($# trouwt Leopold immers met burgervrouw Lilian Baels. Dat Karel niet opgezet was met het huwelijk, daar zijn alle betrouwbare bron-nen het over eens. Volgens een rapport van Brits ambassadeur Knatch-bull-Hugessen had Karel zijn broer naar aanleiding van het huwelijk een woedende brief gestuurd. Na het voorval zouden de broers elkaar nog meer haten. Een ander twistpunt was de houding van Leopold. Men verweet hem zijn afwachtende houding tijdens de Tweede Wereldoorlog. Volgens Em-mery rijpte het plan zelfs om de ‘germano=ele’ Leopold +++ na de bevrij-ding door zijn ‘anglo=ele’ broer Karel te vervangen. Uiteindelijk werd dat plan zelfs werkelijkheid met het regentschap van Karel tot begin jaren vijf-tig.

Dat bewind begint in september #($$ als Karel in twee stemronden door de Verenigde Kamers van ons land tot regent van het koninkrijk wordt verkozen. Leopold was weggevoerd naar Duitsland en later in (vrijwillige) ballingschap in Zwitserland gegaan. Karel legt op !# september #($$ de grondwe*elijke eed af. De =nanciële toestand van ons land is dramatisch. Er is veel zwart geld in omloop. Om de toestand te ‘zuiveren’ wordt op 4 oktober #($$ de be-ruchte Gu*-operatie afgekondigd. Tussen ( en #& oktober #($$ moet al het papieren geld in ons land omgewisseld worden bij de post of bij de bank. Ieder lid van het gezin krijgt nieuwe bankbilje*en ter waarde van ! """ frank; $" procent van het overige vermogen wordt geblokkeerd en de andere 4" percent moet naar de muntsaneringslening. Alle waardepapieren, deposito’s, aandelen en obligaties moeten even-eens ingeleverd worden voor vernieuwing. Het volledige roerende vermo-gen van de Belgen en het onroerend goed kan zo naar waarde geschat wor-den met het oog op de heEng van een belasting op het kapitaal.



De geblokkeerde $" C wordt vanaf november van dat jaar #($$ gelei-delijk vrijgegeven. De 4" C kan later dienen voor de betaling van belastin-gen en ook van de belasting op het kapitaal. Er zijn wel ‘achterpoortjes’ om te ontsnappen aan de wet door de aan-gi)e van het roerend goed te laten doen door minder gegoede derden, religieuzen of door sommige ‘verenigingen zonder winstgevend doel,’ die vrijgesteld waren. Er is ook nog een devaluatie van de Belgische frank met 1" C tegenover de Amerikaanse dollar. Een ander ‘achterpoortje’ is dat de omwisseling enkel geldt voor brief-jes vanaf #"" frank. De ‘kleine’ bilje*en van !" en 1" frank vallen buiten de operatie. Aangezien Karel op het ogenblik van de operatie aangesteld is als regent, is hij als plaatsvervangend staatshoofd uiteraard op de hoogte van die maatregel. Hij slaagt er dan ook in zijn persoonlijk vermogen te vrijwaren. In het boek Le prince Charles m’a dit van Louise Bricmont, vertelt Karel dit zelf: ‘A la =n de la guerre, j’ai su qu’en Belgique l’argent n’aurait plus cours sauf les billets de 1" francs. J’ai donc rempli des caisses entières de ceux-là’. (‘Op het einde van de oorlog wist ik dat het geld niets meer waard zou zijn behalve de bilje*en van 1" frank. Ik heb dan ook valiezen volledig gevuld met die brie)es.) (eigen cursivering, ?0) In het boek wordt uitgelegd dat Karel via zijn medewerkers veel tijd stak in deze operatie. Het volledige vermogen moest immers worden om-gewisseld. Het leverde een gigantische hoeveelheid bankbilje*en op. Di-verse banken moesten worden aangesproken om de benodigde bilje*en van 1" frank bijeen te krijgen. Na de Gu*-operatie wordt geDuisterd dat andere hooggeplaatste per-sonen zich hadden bezondigd aan misbruik van voorkennis. Over konin-gin Elisabeth wordt bijvoorbeeld verteld dat ze vele miljoenen zou ver-diend hebben aan de operatie. Dat is plausibel. Karel kon de informatie probleemloos doorgegeven hebben aan zijn moeder. Of misschien kreeg Elisabeth de informatie wel van een van de vele politici waarmee ze op goede voet stond.

Maar in #(1" wordt de regent zelf brutaal opzijgeschoven. Boudewijn wordt ‘koninklijke prins’. In #(1# wordt Boudewijn koning. Karel wordt in de vergeetput gegooid. De relatie tussen Karel en Leopold zakt naar een absoluut dieptepunt.


PRINS KAREL 81

Karels biograaf Michel Capon gee) in Gazet van Antwerpen een bijko-mende verklaring voor de diepe haat tussen de twee broers: ‘Prins Karel was ontgoocheld in twee zaken. Ten eerste mocht hij niet trouwen met zijn grote liefde Jacqueline Wehrli. Zijn broer Leopold en moeder konin-gin Elisabeth vonden een niet-adellijke dochter van een Brussels banket-bakker te min voor een prins. Karel had een dochter met Jacqueline, Isabelle (Wehrli-Wybo), en hij wilde het kind adopteren, maar ook dat werd tegengehouden door Leopold en Elisabeth. Later trouwde Leopold zelf wél met Lilian Baels, ook niet van adel. En hun kinderen kregen de titel van prins. Dat stak Karel enorm. Het was het begin van de breuk met de koninklijke familie.’ ‘Ten tweede voelde Karel zich aan de kant geschoven. Hij was prins-regent geweest in de moeilijke naoorlogse periode, had de monarchie ge-red. Hij had gehoopt na zijn regentschap de functie te krijgen van een soort reizend ambassadeur voor ons land, zoals prins Filip dat was tot hij koning werd. Maar dat werd hem geweigerd, ze hadden hem voor niets meer nodig. Hij hee) zich toen misnoegd teruggetrokken in zijn domein Raversijde, bij Oostende. Ze boden hem een dotatie van vier miljoen frank (#"" """ euro) per jaar aan, maar die hee) hij geweigerd. “Ik doe toch niks voor het land. Dan moeten ze me ook niet betalen,” was zijn re-denering. Hij bekritiseerde in een café ook ooit de dotaties voor de andere leden van de koninklijke familie. Nu, Karel hoefde ook geen dotatie. Hij had genoeg geërfd van zijn grootmoeder langs moederskant (Maria José van Bragança, ?0).’ En er was ook nog een ruime erfenis via Karels groot-moeder langs vaderskant, de echtgenote van Filips.

De haat van Karel reikt zelfs verder. Hij minacht ook de kinderen uit het eerste huwelijk van Leopold. Zo hee) hij een bijzondere wrok ten opzichte van Boudewijn die hem, met de hulp van Leopold en Lilian, opzijschoof. Karel zal bijvoorbeeld aan Patrice Lumumba, eerste premier van het onaHankelijke Congo, ! miljoen frank (omgerekend naar vandaag: #! mil-joen frank of zowat &"" """ euro) geven omdat deze laatste Boudewijn, de neef van Karel, gescho>erd hee). Karel haa*e zijn familie zo harts-grondig dat hij op die manier zijn dankbaarheid aan Lumumba wilde be-tuigen. Maar de haat tussen beide broers, Karel en Leopold, is onovertro>en. De animositeit bereikt een climax in #(41 met het overlijden van koningin



Elisabeth. De koningin had blijkbaar wroeging dat ze haar hele leven lang Leopold had voorgetrokken en voorzag in haar testament een groter deel voor Karel. Een insider vertelt dat dit niet merkwaardig is: ‘Het is gebrui-kelijk de tweede zoon iets meer te geven dan de eerste. Dat is een soort compensatie omdat deze geen onmiddellijke rechten op de troon hee). Aangezien de regerende vorst rijkelijk vergoed wordt via de civiele lijst, is dat een soort Wiedergutmachung.’ Feit is dat het testament van Elisabeth niet rechtsgeldig was en dat de tweede echtgenote van Leopold +++ hiervan misbruik maakte om de wils-beschikking intern aan te vechten. Aan Louise Bricmont, echtgenote van Karels advocaat Georges Bric-mont, vertelt Karel het volgende: ‘Het is zij (Lilian Baels, ?0) die de ande-ren opstookte om zich te verze*en tegen het testament van mijn moeder (koningin Elisabeth, ?0). De andere leden van de koninklijke familie had-den geen zin in een rechtszaak en legden zich neer bij de wil van Baels.’ Volgens Bricmont bereikt de haat tussen Karel en Leopold op dat ogenblik de climax en hee) Karel zelfs moordneigingen ten opzichte van Lilian Baels. ‘De vijandschap bereikte haar hoogtepunt bij de annulering van het testament van Elisabeth,’ noteert Bricmont in haar lijvige werk Le prince Charles m’a dit. Onmiddellijk hierna schrij) prins Karel op een gewoon blad papier de volgende tekst:

‘Je soussigné Charles Comte de Flandres, Prince de Belgique, exhérite tous les membres de ma famille.’

Charles Comte de Flandres

Het woord ‘exhériter’ bestaat echter niet in het Frans. Het correcte woord is ‘déshériter’. Maar de toon en de aard van het geschri) spreken evenwel boekdelen. Karel haat nagenoeg alle leden van de koninkijke familie – meer bepaald zijn broer Leopold +++, zijn tweede echtgenote en hun kin-deren. Hij wil ze allemaal onterven. En op die manier wil hij zijn haat ook e>ectief uitdrukken. Testamenten lenen zich daar wonderwel toe. Alleen voor Albert en zijn vrouw Paola hee) hij enige sympathie. Ook de jonge prins Laurent krijgt af en toe een ‘envelop’ van Karel. Paola is ook de enige die later de tentoonstellingen van schilderijen van Karel komt bezoeken.


PRINS KAREL 83

Wat is het plan van Karel om zijn familie te onterven? Begin jaren #(4" vraagt Karel aan Olivier Allard, zijn rentmeester, om zijn vermogen naam-loos te maken en al zijn bezi*ingen in België te verkopen. De opbrengst moet volgens de Nederlandse krant %* ‘gedeponeerd worden bij Zwit-serse banken en een deel ervan moest worden geïnvesteerd in onroerend goed in Frankrijk en Corsica.’ De vader van Olivier Allard, Josse Allard, had de vader van Karel, Albert + dus, nog ‘diensten bewezen’. Hij werd door de toenmalige koning in #(!( in de adelstand verheven. Een titel die evenwel niet overdraagbaar was op zijn kinderen. Olivier Allard was dus geen baron, wat men toen ook beweerde##. Prins Karel is volgens journalist Louis De Lentdecker op dat ogenblik ook ‘bezeten om de belastingen in België te ontwijken’. Zijn vermogen wordt op dat moment geschat op minstens 1"" miljoen frank. Omgere-kend: /1 miljoen euro vandaag . In een proces dat Karel tegen Allard inspant wegens bedrog, wordt deze laatste vrijgesproken. Vooral tijdens dat proces tegen Olivier Allard kwamen de Belgen een en ander te weten. Zo vertelde Allard dat Karel ‘##" miljoen aan een gewezen vriendin gaf, voor !4,1 miljoenen juwelen kocht en &" miljoen als aandeel bij de bouw van een jacht (de Zurga, zie verder) betaalde.’ Vandaag mag je deze getallen rustig vermenigvuldigen met een factor 4. In totaal dus zowat !1 miljoen euro. Manu Ruys, voormalig hoofdredacteur van De Standaard, is niet ge-lukkig met de afwikkeling van het proces. In de periode #(/#-’/! schrij) hij verscheidene stukken waarin hij zijn verbazing uitdrukt over twee aspec-ten van deze zaak. ‘Wanneer de kleine man voor een paar duizend frank de =scus ontduikt, wordt hij vervolgd en gestra). Hier was sprake van honderden miljoenen,’ schrij) Ruys eind juli #(/#. Het andere punt dat Ruys eigenlijk nog meer verbaast is ‘de ijzige onverschilligheid van het pu-bliek.’ Op #4 september #(/!, na aDoop van de rechtszaak, schrij) Ruys dat er ‘geen volledige klaarheid is gekomen.’ Het grote publiek ‘zal alleen de ge-

## Als in !""/ familielid Jacques Allard overlijdt, wordt in het overlijdensbe-richt een citaat van Leopold iii gebruikt: ‘Ik smeek u, blijf met elkaar verbon-den.’ Bij de aankondigende familieleden staat ook Olivier Allard vermeld – met een kruisteken naast zijn naam weliswaar.



we*igde indruk overhouden dat een duister machtsapparaat aangewend werd om de mantel te spreiden over aanvechtbare feiten en over hoogge-plaatste lieden die niet zuiver op de graat zijn.’

Karel neemt een nieuwe adviseur: Georges Bricmont. Ook tegen deze laatste spant de prins een decennium later een rechtszaak in. In het arrest van de rechter (in beroep) in #('! staat het volgende te lezen: ‘Het voor-onderzoek hee) duidelijk aangetoond dat de graaf van Vlaanderen (Ka-rel) zijn patrimonium zoveel mogelijk verborgen wilde houden voor de =scus, voor zijn schuldeisers en voor zijn we*elijke erfgenamen.’ In het proces van prins Karel tegen Georges Bricmont is openbaar aanklager Francis Fisher niet mals voor Bricmont. Ongewild legt Fisher natuurlijk de manier van werken bloot van Bricmont en Karel. Bricmont richt onder meer de onderneming Socosef op in maart #(/&. Nauwelijks tien dagen nadat Renée Damoiseau, de toenmalige minnares van Karel, beslag wilde leggen op de goederen van Karel. Deze laatste had haar im-mers tientallen miljoenen beloofd. Socosef hee) een =ctieve zetel in Vaduz, Lichtenstein. Er is geen kan-toor, geen personeel. Alleen een postbusadres en uiteraard een stroman. Volgens openbaar aanklager Fisher raakte Bricmont zelf niet meer wijs uit de wirwar van =ctieve vennootschappen die hij in Zwitserland en Lichtenstein oprich*e. Bricmont verkocht ook verschillende items van Karel’s roerende en onroerende goederen . Op !# juli #(/# sloot Karel met Allard een regeling. Onderdelen hiervan waren het Sansovino landgoed, onderdeel van Cal-dana , een niet-commerciële vennootschap naar Frans recht. (( C van de aandelen waren in handen van Florazur, een vennootschap naar Zwitsers recht. Er waren gebouwen in Cannes. Grond bij Biot aan de Riviera, ei-gendom van Bois Fleuri, een vennootschap naar Frans recht, waarvan de hel) van de aandelen toebebehoorde aan de Volpone Anstalt, een instel-ling opgericht naar Liechtenstein recht. Op ' februari #(/& onderhandelde Bricmont over de verkoop van het landgoed in Cannes aan de Anstalten Filminter en Lissignol. Het landgoed in Cannes was toen nog steeds ei-gendom van de Anstalten Chimark en Socosef. De Volpone Anstalt, die eerst werd overgebracht naar de Egamecon Anstalt, werd uiteindelijk in-gebracht in Socosef . De rechter zal later verklaren dat niemand nog klaar zag in dit kluwen


PRINS KAREL 85

van buitenlandse vennootschappen. In het arrest van de rechter (in be-roep) in #('! staat het volgende te lezen: ‘Het vooronderzoek hee) duide-lijk aangetoond dat de graaf van Vlaanderen (Karel) zijn patrimonium zoveel mogelijk verborgen wilde houden voor de =scus, voor zijn schuld-eisers en voor zijn we*elijke erfgenamen.’ Georges Bricmont wordt op #1 februari #('! in eerste instantie vrijgesproken. Opnieuw moet Karel de kosten betalen. Tijdens de processen tegen Allard en Bricmont zal blijken dat Karel met een andere munteenheid werkt: het ‘miljoen’ in plaats van de ‘frank’. Een van zijn talloze minnaressen, Renée Damoiseau, getuigt onder ede dat ze in een kast ooit 1" miljoen frank in baar geld zag liggen.

De Zurga

Eind jaren #(1" lieten prins Karel en diens =nancieel adviseur Oliver Allard een enorm jacht bouwen bij de Nederlandse bouwer Botje, Ensing & Co. Als toezichthouder bij de bouw komt prins Karel enkele keren naar de scheepswerf in Groningen. In #(4# was het imposante jacht klaar. De Zurga, genoemd naar een visser uit de opera Les pêcheurs de perles (De parelvissers) van Georges Bizet, hee) prins Karel nochtans weinig plezier opleverd. Volgens Louise Bricmont, echtgenote van Karel’s advocaat Georges Bricmont, hee) de prins slechts één overtocht gemaakt met het jacht. In de jaren zeventig werd het jacht dan ook verkocht. In de jaren tachtig dook het opnieuw op. John Paul ‘Yianni’ Pa-panicolaou, Grieks reder en zakenman, én bevriend met Onassis, kocht het met zijn Titan Brokerage Corporation uit Piraeus. In !"#" stierf Papanicolaou en kwam het jacht opnieuw op de markt nadat het eerder in #('$ helemaal opgeknapt werd. De vraagprijs voor de Zurga (of ook Zourga) vandaag is zeven miljoen euro ((,& mio dollar). Er kunnen veertien gasten op, in ze-ven suites. Er zijn elf bemanningsleden nodig. De lengte is $',1# meter en er wordt gevaren onder Griekse vlag. Het jacht ligt vandaag in de haven van het Griekse Piraeus.



Het verbruik ligt met &1" liter per uur aan de hoge kant. De Zurga kan ook nog gehuurd worden: !1 """ dollar per dag. Wie interesse hee) kan James D. Roumeliotis van EastMed Jachting Partners contacteren. Hij werd belast met de verkoop.

Karel is de man van de miljoenen, maar de prins zet ook maatstreepjes op de whiskyDessen. Hiermee controleert hij of er niemand stiekem van zijn – overigens goedkope – whisky dur) te drinken. Alleen dur) hij in een za*e bui wel eens van de Des te drinken zonder daarna het streepje aan te passen. Hierdoor verdenkt hij nadien zijn personeel onterecht. Als hij een kilo kersen koopt, is Karel bezorgd. Om er zeker van te zijn dat niemand van zijn huispersoneel ook maar een kers zal opeten, begint Karel de kersen te tellen. De eerste keer komt hij uit op #/$. Voor alle ze-kerheid telt hij opnieuw. Nu zi*en er #/& in de zak. Hij probeert het een laatste keer: #/1 kersen. Karel bese) dat hij het ‘probleem’ zo niet zal oplossen. Dan schiet hem de oplossing te binnen: hij legt de kersen in hoopjes van tien op de keu-kentafel. Er zijn zeventien hoopjes van tien. Op die manier kan hij perfect controleren of alle kersen er nadien nog zijn. De resterende kersen eet hij onmiddellijk gulzig op. Karel ‘weegt’ tijdens het ‘kersenincident’ minstens 1"" miljoen frank. Dat is vandaag /1 miljoen euro.

Wie de naam van Prins Karel laat vallen bij wat oudere Belgen, krijgt stee-vast de associatie van de verkoop van de huisraad van de graaf van Vlaan-deren van begin jaren #('" voor de voeten geworpen. De meesten vinden dit een dieptepunt in het leven van de prins. Ook Louis De Lentdecker noemt de antiekveiling ‘zielig’. ‘Niemand hee) hem kunnen verhinderen de huisraad in Raversijde op straat te brengen.’ In tegenstelling tot Louise, gaat het hier om een vrijwillige openbare verkoop – wat de voorstelling van zaken uiteraard eigenlijk nog triestiger maakt. Sommige Belgen op lee)ijd herinneren zich zelfs nog de koninklijke nachtpo*en: ‘vuil, zwart, besto), soms in een aureool van spinraggen.’ Tientallen fameuze koninklijke nachtpo*en, ‘de ene met een vorstelijk


PRINS KAREL 87

embleem of schild aan de buitenkant, de andere met het embleem aan de binnenkant’ prijkten op gewone tafels in Raversijde. De verkoop in #('" zou volgens De Lentdecker ‘miljoenen’ opbrengen. Je mag de bedragen van toen met een factor ! vermenigvuldigen om de huidige waarde ervan te kennen.

Vlak voor het overlijden van beide broers Karel en Leopold is er nog een schuchtere poging tot verzoening. Op #1 november #('!, niet toevallig het Feest van de Dynastie, stuurt Leopold een brief naar Karel. Op de geruchten dat Karel de familiale ban-den weer zou willen aanhalen, reageert Leopold volgens auteur Emmery behoorlijk bot. ‘Voor er sprake kon zijn van hernieuwd contact, diende Karel zich ten opzichte van de koning te verklaren over zijn houding tij-dens het Regentschap,’ noteert de auteur. Leopolds brief is één lange op-somming van de grieven die Leopold ten opzichte van zijn broer koes-terde. De brief van Leopold begint als volgt: ‘Mijn waarde Karel. Van ver-schillende kanten verneem ik dat je me wenst weer te zien; die intentie verheugt me want ik denk dat, voor je heengaat en terwijl ik nog leef, je geweten je ertoe aanzet de enorme schade te willen herstellen die je door je houding tegenover mij aan het land, aan je familie hebt toegebracht, en dit op bijzonder moeilijke momenten in ons nationale bestaan.’ De toon van de brief is typisch voor Leopold die ervan uitgaat dat hij het grote gelijk aan zijn kant hee). Op & december #('!, enkele maanden voor zijn overlijden, stuurt Ka-rel het volgende antwoord naar zijn broer:

‘Mijn waarde Leopold

Ik zou niet beter op je brief van +, november +-./ kunnen antwoorden dan door je te herinneren aan de toespraak die ik op /+ september +-00 bij mijn inwijding voor de Verenigde Kamers heb gehouden. Hierin staat de getuigenis die ik je hierbij laat geworden en verwoordt ander-zijds de lijn van de plicht die ik naar eer en geweten heb trachten te vervullen tijdens de moeilijke jaren waarin ik, op verzoek van het Par-lement en het volk van België, door jezelf bevestigd verzoek, de functies van Staatshoofd heb uitgeoefend. Wij hebben ons beiden in dienst van



België gesteld. Het is de weg die ons door middel van serene contacten moet brengen tot herstel van eendracht in de familie rond het Koning-schap. Dit is ook de verzoening die het land nog van ons verwacht.

Je toegenegen broer, Karel’

Op deze brief kreeg Karel geen antwoord meer. ‘De tegenovergestelde standpunten van de broers bleven onverzoenbaar tot hun dood,’ besluit Emmery. Op de begrafenis van prins Karel zijn Leopold en Lilian prominent afwezig. Eind #('& zijn beide broers overleden. De haat tussen beiden was te groot om vooralsnog een verzoening te bereiken. En dat in een familie waarvan de koningen systematisch de nadruk leggen op gezinswaarden en eenheid. Bij de erfenis van Karel is er hommeles in de koninklijke familie. Iedereen dacht dat Karel blut was. Dat is niet het geval. ‘De koninklijke familie maakte ruzie over deze onverwachte nalatenschap,’ noteert auteur Fralon. Nochtans had Karel alles in het werk gesteld om zijn familie te onterven. Dat is niet gelukt. De erfenis van Karel zal enkele maanden later samengevoegd worden met die van zijn oudere broer Leopold. Over de dood heen worden ze dan toch nog herenigd. Wordt verder nog behan-deld.

Isabelle Wybo-Wehrli, de geheime dochter van prins Karel

Prins Laurent kwam enige tijd terug, in !"##, verrassend naar bui-ten met Isabelle Wybo-Wehrli, de ‘geheime’ dochter van prins Ka-rel. Insiders kennen de vrouw al veel langer. Tijd voor het grote publiek om eindelijk kennis te maken met deze bastaarddochter van de voormalige regent van ons land. Isabelle Wehrli werd op ' oktober #(&' in Straatsburg geboren. Haar moeder was de bloedmooie Jacqueline Wehrli. Aan Louise Bricmont vertelt prins Karel hoe hij Jacqueline leerde kennen.


PRINS KAREL 89

Eind jaren dertig is koning Leopold +++ koning der Belgen. Zijn jongere broer Karel vervult af en toe opdrachten voor zijn broer. Hij is regelmatig te vinden in het kasteel van Laken. ‘Ik had een jong meisje gezien op het paleis. Ze kwam soms de patisserie aDe-veren van bakker Wehrli. Die taartjes waren de beste van Brussel. Ik ging nadien vaak naar de patisserie (in de Nieuwstraat,td) om haar te ontmoeten.’ Voormalig gerechtsjournalist Louis De Lentdecker: ‘Isabelles ouders hadden vlak bij de Finistèrekerk een drukbezochte patisse-rie die meer dan zomaar een pasteibakkerij was. De winkel en het salon waren een monument, een van de meest bezochte oorden van Brussel.’ De eigenaars zouden volgens De Lentdecker de rijk-ste mensen van het land geworden zijn, een lichte overdrijving. Maar dat de ouders van Jacqueline niet onbemiddeld waren, is ze-ker. Karel start een passionele liefdesrelatie met de jonge Jacqueline en het resultaat hiervan is Isabelle. Karel is dooppeter van het meisje. Het meisje er) spijtig genoeg niet de genen van haar moeder maar wel die van haar vader. Ze hee) een mannelijk uitzicht en een erg geprononceerd en beenderig gezicht, net zoals Karel. Karel wil volgens sommige bronnen wel met de moeder van Isabelle trouwen maar verkrijgt hiervoor van zijn broer Leopold, die dan koning is, geen toestemming. Ook Karels moeder, konin-gin Elisabeth, is tegen een huwelijk. Die toestemming van Leopold is volgens de grondwet nodig als Karel zijn rechten op de troon wil vrijwaren. Als Leopold enkele jaren later zelf, zonder enige toestemming, met het burgermeisje Lilian Baels trouwt, is Karel uitzinning van woede. Het is mee de basis voor de levenslange haatrelatie tussen beide broers. Volgens auteur Michel Capon was Jacqueline dé vrouw voor Karel waarmee hij ‘met volheid van geest en lichaam wilde trou-wen’. Karel: ‘Ik heb ze oneindig liefgehad’. Ook de ouders van Jacqueline ze*en Karel extra onder druk om toch met hun dochter te huwen. Tevergeefs. Vader Wehrli, een man met Zwitserse roots, vindt het gedrag van de prins maar niets



en bestempelt hem als nietsnut. ‘Dat was geen al te aangename pe-riode,’ vertelt Karel aan Bricmont. Om een oplossing te vinden voor Isabelle wordt voorgesteld om Jacqueline een schijnhuwelijk te laten aangaan met een oude man, Arthur Wybo. Wybo is een gepensioneerde militair die vrij-gezel is en in een rusthuis woont. Voor zijn ‘prestaties’ krijgt hij van Karel een maandelijkse rente uitbetaald. In die periode kan dat nog en bovendien, wie zou er iets van zeggen aangezien het over het koningshuis gaat? Op & november #($!, in volle oorlogstijd dus, trouwt Jacqueline met Wybo. Vandaag nog draagt Isabelle de dubbele naam Wybo-Wehrli, zo stond ze overigens oEcieel ingeschreven in het perso-neelsregister van de Generale Bank waar ze lange tijd als archivaris werkte. De gezondheid van moeder Jacqueline is niet goed. Ze hee) een zware longaandoening en in die periode is er nog geen ge-schikte antibiotica. Isabelle’s moeder ster) op ## januari #($/ aan longtering. Het meisje is dan amper acht jaar oud. Ook grootvader Wehrli, de vermaarde patissier, is dan al overleden. De zorg voor Isabelle komt dus terecht bij haar grootmoeder langs moeders kant, Rachel Devos. Drama, ook zij ster) niet veel later, op ( de-cember #($/. Op dat ogenblikt trekt prins Karel het meisje naar zich toe. De familieraad is het wel niet onmiddellijk eens met de prins en slechts vier jaar later, op #' december #(1# wordt Karel of-=cieel voogd van Isabelle, ze is dan dertien jaar. Het is een beslis-sing die Karel zich nadien naar eigen zeggen nog vaak zal beklagen. Isabelle hee) geen gemakkelijk karakter. In het bevolkingsregister van Middelkerke vind je vandaag nog steeds de inschrijving van Isabelle, ‘geplaatst onder de voogdij van OMP de Graaf van Vlaanderen’. In die periode viel de woning van Karel onder de bevoegdheid van de gemeente Middelkerke. Karel noemde zich in de naoorlogse periode graaf van Vlaanderen. Hier-mee wilde hij zijn oudere broer jennen. Tot een echte adoptie van Isabelle door Karel is het overigens nooit gekomen. Volgens Louise Bricmont was de jonge Isabelle enorm ver-wend door haar zieke moeder en haar grootmoeder. Bovendien


PRINS KAREL 91

ging ze door een erg moeilijke puberteit, kortom ze was een erg moeilijk meisje. ‘Niets of niemand kon haar tevreden stellen,’ no-teert Bricmont in haar turf over prins Karel Le prince Charles m’a dit. Voor Isabelle werd een nanny gezocht, een niet nader ge-noemde vrouw. ‘Ze hee) de vrouw echt misbruikt, met haar gril-letjes en haar stoute streken,’ vertelt Karel. ‘Ze kon me wel mooie en lieve brieven schrijven maar ze had ook een weerzinwekkende wreedheid wanneer ze haar grilletjes had.’ Van wie zou ze die trek geërfd hebben? Ook over Karel werd verteld dat hij hard kon zijn. Zo wilde hij op een bepaald moment zijn volledige familie onter-ven. Isabelle vroeg ook steeds meer geld aan haar biologische vader. Bovendien gedroeg ze zich volgens Karel alsof hij verantwoorde-lijk was voor de dood van haar moeder. ‘Ik had strenger en strikter moeten zijn,’ mijmert Karel decennia na de feiten. ‘Geen enkele van de (drie) dochters van Leopold ++ hee) hem zoveel geld gekost als wat ze (Isabelle, td) mij hee) doen uitgeven,’ beweert Karel. Isabelle is niet alleen een moeilijke puber, ook de schoolresul-taten van Isabelle zijn niet echt briljant te noemen. Op dat punt lijkt ze een echte ‘Coburg’. Het eerste plan om Isabelle een job te geven, is om een choco-ladewinkel te openen in de chique Louizalaan van Brussel. Na en-kele maanden is het geld van Chocobel op en is de winkel failliet. Karel had er &,4 miljoen frank of bijna #"" """ euro ingepompt. Het koninklijk huis hee) in die periode als aandeelhouder ge-lukkig goede banden met de Generale Maatschappij en haar doch-terondernemingen. Isabelle kan door bemiddeling op het hoogste niveau een plaatsje krijgen als archivaris bij de Generale Bank aan de Warmoesberg in Brussel. Die job zal ze tot aan haar pensioen uitoefenen. In die periode slaagt ze er zelfs in om enkele interes-sante artikels te publiceren over het archiveren van bankdocumen-ten. Over haar privéleven wordt er niets gepubliceerd. In de jaren zestig en zeventig haalt haar vader Karel daarente-gen de krantenkoppen door onfrisse verhalen over fraude en ver-meende belastingontduiking. Isabelle voelt de bui hangen en pro-



beert haar stuk van de erfenis veilig te stellen. Ze zal zelfs procede-ren tegen Karel om hem te verplichten haar te erkennen als dochter. De rechtszaak wordt ingeleid in #(4'. Tevergeefs, volgens Bric-mont. De juridische kwestie zal een stille dood sterven. Met sommige andere leden van de koninklijke familie hee) Isabelle wel een goede relatie. Zo werd ze in de jaren tachtig regel-matig gesignaleerd in het Belvédère, de woning van Albert en Paola. Dat ze in !"## met uitgerekend prins Laurent op stap was, is dan ook eerder ironisch en men kan zich de vragen stellen wat hier achter zit. Vandaag woont Isabelle in elk geval in Oostende, aan de Kur-saal-Westhelling, en niet te Brussel. Dat is geen toeval. De konink-lijke familie hee) altijd een nauwe band gehad met de koningin van de badsteden en prins Karel woonde het tweede deel van zijn leven in Raversijde. En kocht koning Albert ++ onlangs geen twee appartementen en drie garages in Oostende? Dat Isabelle vandaag een grote onbekende is voor het grote publiek is geen toeval. De Lentdecker nog eens in zijn biogra=e over prins Karel: ‘Zij is een van de weinige vrouwen die wist wat discretie is en die nooit pronkte met haar banden met prins Karel.’ Toch een goed punt voor de vrouw.

Marie José

Marie-José wordt geboren in Oostende op $ augustus #("4. Ze is de doch-ter van de Belgische koning Albert + en koningin Elisabeth en de zus van Leopold en Karel. Op ' januari #(&" trouwt ze met de Italiaanse kroonprins Umberto aan wie ze – omdat zij de enige Europese katholieke koningsdochter en hij de enige katholieke koningszoon was –, al op negenjarige lee)ijd was be-loofd. Het wordt een zeer ongelukkig huwelijk. Onmiddellijk na de wit-tebroodsweken wordt Umberto immers gesignaleerd met de mooiste vampen van de Romeinse jetset. Volgens andere bronnen is Umberto ho-moseksueel.


PRINS KAREL 93

In #(&#, een jaar na hun huwelijk, gonst het van de geruchten dat het recent gesloten huwelijk tussen Marie-José en Umberto al afgelopen is. De Berlijnse krant Welt am Montag bericht begin maart van dat jaar dat het huwelijk tussen beiden ‘feitelijk verbroken’ is. Volgens het blad hee) de Italiaanse prins Rome verlaten met een dame waarmee hij reeds lange tijd betrekkingen onderhoudt. ‘In België en in Italië verwacht men een scheiding’. Koningin Elisabeth vertrekt halsoverkop naar Italië om op haar doch-ter in te praten. Marie-José moet zich volgens haar moeder bij de ontrouw van haar echtgenoot neerleggen. Dat deed ze ook bij haar echtgenoot Albert. Het Belgische koningspaar hee) bovendien zoveel energie gesto-ken in dit verstandshuwelijk dat het een scheiding nooit zal aanvaarden. Het nieuws over de huwelijksproblemen tussen Marie-José en Umber- to wordt door de linkse tegenstanders van het koningshuis in ons land dankbaar aangegrepen om een frontale aanval op de monarchie uit te voe-ren.

Enkele weken na het bericht in Welt am Montag vindt er in Gistel bij Brugge een auto-ongeluk plaats. Een onbekende Italiaanse man en een vrouw zijn gewond. De vrouw is er erg aan toe. De man weigert zijn iden-titeit prijs te geven. Een Gents spotblad, uitgegeven door de communist Reynaert, beweert dat de Italiaan prins Umberto is. De vrouw is volgens Reynaert een bekende Italiaanse =lmvede*e. Het verhaal wordt nog mysterieuzer als de man in geheime omstan-digheden uit het ziekenhuis wordt weggehaald. Achteraf blijkt het om de bankier Nardi Bertranu te gaan. Hij was in het gezelschap van zijn minnares en had om die reden weinig zin om te vertellen wie hij was. An-dere bronnen beweren dat Umberto met een man was. Umberto wordt steeds vranker in zijn liefdesavonturen. In #(&! hee) Umberto zelfs een openlijke relatie met een Amerikaanse zangeres. Marie-José is woest en dringt gewapend de privésuite van het tweetal bin-nen. Volgens Nathalie Danisi Murray schiet Marie-José met het pistool in het wilde weg. Niemand wordt geraakt. Na dit avontuur is de liefde tussen beiden helemaal bekoeld. Toch worden er vier kinderen geboren. Maria-Pia in #(&$, Victor-Emmanuel drie jaar later, Maria-Gabriella in #($" en Maria-Beatrice in #($&. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er geDuisterd wordt dat niet alle kinderen van Umberto zijn of op een kunstmatige manier verwekt zijn.



Marie-José zelf hee) ook relaties met mannen. Het strafste verhaal is dat ze een verhouding zou hebben gehad met Mussolini himself. Aan het tijd-schri) Gente vertelt Ercole Bora*o, de chau>eur van de Duce, dat Marie-José op een dag in badpak verscheen voor Mussolini. Ze bleef twee uur. Daarna kwam Marie-José geregeld op bezoek en de chau>eur ver-moedt dat het niet was om over koetjes en kalQes te praten. Van de Duce is immers geweten dat hij een goede seksuele appetijt had. ‘Na enige tijd had Mussolini genoeg van de prinses en bij haar vol-gende bezoek moest ik zeggen dat zij niet kon ontvangen worden’, be-weert Bora*o. Marie-José diende een klacht in tegen Gente en eiste een schadever-goeding van een miljoen euro. Daarop trok de chau>eur zijn verhaal in en beweerde dat het op ‘journalistieke fantasie’ berus*e. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verblij) Marie-José af en toe in ons land. Ze is de gaste van de Duitse beze*er von Falkenhausen. Zijn weekends brengt Falkenhausen door in Sene>e in een somptueus kasteel uit de ach*iende eeuw, gelegen temidden van de bossen en om-ringd door een prachtig park. In dit feeërieke decor ontvangt hij zijn Duitse vrienden en vooraanstaande Belgische personaliteiten uit de in-dustriële en adellijke wereld. Tot zijn gasten behoren prins de Ligne, prins de Croÿ en prinses Marie-José. Met deze laatste kan von Falkenhausen zeer goed opschieten. In #($4 worden Umberto en Marie-José gedurende && dagen koning en koningin van Italië. Ze wordt de Meikoningin genoemd. Een referendum maakt evenwel snel een einde aan de monarchie. Het paar gaat gescheiden in ballingschap. Umberto vestigt zich in Portugal, Marie-José met haar kinderen in Zwitserland. OEcieel wordt het huwelijk nooit verbroken. Marie-José komt ook af en toe naar ons land. Volgens haar broer Karel komt ze om geld af te troggelen van koningin Elisabeth. Karel vertelt aan Louise Bricmont dat zijn zus altijd in geldnood zit.

Hoe vergaat het verder Victor Emmanuel, de enige zoon van Marie José? Volgens Jan Van den Berghe lee) de jongen ‘als een tot op het bot ver-wende exponent van de jeunesse dorée’. In de zomer van #(/' gaat het echt goed fout. De kroonprins knalt een negentienjarige Duitse student, Dirk Hamer (ook: Hammer), neer. Het slachto>er is zwaargewond. Enkele maanden ster) Hamer, ondanks de


PRINS KAREL 95

vele operaties. Victor Emmanuel zit in die periode $( dagen in voorhech-tenis en komt vrij op voorspraak van de Franse president Giscard d’Estaing. Victor Emmanuel verklaart zich bereid omgerekend !$ miljoen frank (in huidige euros iets meer dan een miljoen) schadevergoeding aan de ouders van Hammer te betalen. Als blijk van goed wil stort hij onmiddel-lijk &,1 miljoen frank. Daarna loopt het mis. Volgens de kroonprins wor-den de ouders Hammer inhalig: ‘De Hamers willen geen gerechtigheid, alleen geld om goede sier te maken.’ Volgens Victor Emmanuel vroeg de vader nog eens tien miljoen Duitse mark (tien miljoen huidige euros).

In #('& ster) Umberto in Zwitserland. Ke*ingrookster Marie-José ster) decennia later op ($-jarige lee)ijd in !""# in Genève aan longkanker. De erfenis is aanzienlijk. Toch aanvaarden niet alle kinderen deze erfenis. En-kel dochter Marie Gabrielle doet dat. Om de hoge successierechten te kunnen betalen, organiseert ze in !""/ een verkoop bij Christie’s in Lon-den. Daar worden tientallen dure juwelen van Marie-José verkocht. Top-stuk is een tiara die voor een miljoen pond wordt verkocht. De verkoop had een bruto-opbrengst van ruim !,1 miljoen euro opge-leverd. Niet iedereen is tevreden. De zussen en broer van Marie Gabrielle hebben weliswaar de erfenis verworpen maar de kinderen van haar twee zussen niet. Ze kloppen dan ook bij Marie Gabrielle aan om een deel van de verkoopopbrengst te zien. Ze krijgen nul op het rekest. Marie Gabrielle wil zelfs de afrekening niet opsturen. Haar neven en nichten spannen dan een rechtszaak in. De zaak is al enkele jaren bezig en komt in de zomer van !"#& voor het Hof van Justitie van Genève. De kantonrechter had Marie Gabrielle immers gevraagd om haar neven en nichten in te lichten. Dat gebeurde ondanks dit juridische bevel nog altijd niet. Marie Gabrielle werd in de zomer van !"#& veroordeeld tot 1""" Zwit-serse frank gerechtskosten en een gelijkaardig bedrag aan de erfgenamen waarmee ze in conDict ligt#!. Ruzies over erfenissen zijn schering en inslag in de koninklijke familie.

#! Arrest 1A-((/!"#& // #/ mei !"#&



Joséphine Charlo"e

Albert en Boudewijn hebben ook een oudere zus, Joséphine-Charlo*e. Op ' april #(1& treedt de prinses in het huwelijksbootje met Jan van Luxemburg. Ze ontvangt dure sieraden. Van haar echtgenoot een broche, oorbel-len met robijnen en diamanten en een tiara en diamanten halske*ing van Van Cleef & Arpels (gemaakt uit smaragden uit acht groothertogelijke collecties). De Société Generale de Belgique schenkt een tiara bestaande uit '1$ briljanten. Het is opnieuw een illustratie van de nauwe band tussen de holding en de monarchie. De Vereniging van de Adel van België gee) een armband bezet met !1' diamanten en een grote saEer uit Ceylon. Maar bij dat huwelijk is er ondanks de vele dure juwelen volgens insiders weinig liefde aanwezig. Op een foto kijkt de bruid alsof ze naar de guillotine gevoerd wordt. Een paar jaar voor de verbintenis was José phine-Charlo*e immers verliefd op een jonge piloot. Maar vader Leopold was tegen de verhouding, een echte traditie bij de Coburgs#&. ‘In de Brusselse salons wordt verteld dat Joséphine-Charlo*e uit machteloze woede met Jean van Luxemburg trouwt,’ schrijven Fralon, Valclaren en Caille. Ook bruidegom Jean voelde weinig genegenheid voor zijn toekomstige vrouw: hij had zijn hart immers verloren aan een niet nader genoemde vrouw in de <,. Niet alleen de bruid kijkt die dag bijzonder sip. Op foto’s van die trouwdag zie je ook een troosteloze Boudewijn. Een kiekje uit de oude doos toont een stuurse Boudewijn naast een lachende koningin Elisabeth. Het contrast is bijzonder groot. Het paar zal toch vijf kinderen krijgen: Marie Astrid (#(1$), Henri (#(11), de tweeling Jan en Margaretha (#(1/) en Willem (#(4&). In #(4$ bestijgt het paar de Luxemburgse troon. Zij houdt zich voor-namelijk bezig met sociale problematiek en de kunsten. Op / oktober !""" doet groothertog Jean troonsafstand ten voordele van zijn oudste zoon, Henri.

#& Prins Karel zal evenmin met zijn geliefde kunnen trouwen. En prins Filip moest zijn relatie met burgermeisje Barbara Maselis zelfs verbreken.


PRINS KAREL 97

Een jaar daarvoor rangschikt het tijdschri) Euro Business de Europese vorstenhuizen naar rijkdom. De Britse journalisten Yvonne Ridley en Kevin Cahil onderzochten hoe rijk de Europese vorsten zijn. Het onder-zoek nam volgens het duo enkele maanden in beslag. Het gaat volgens hen slechts om de gekende bezi*ingen, verduidelijken de journalisten in de inleiding. De Nederlandse koningin Beatrix is met een vermogen van ongeveer '" miljard frank (zowat ! miljard euro) de rijkste regerende monarch van Europa. Het Oranje-fortuin staat dan wel nog deels op naam van prinses Juliana, de moeder van Beatrix. Op de tweede plaats in de top tien staat groothertog Jean van Luxem-burg met zo’n 1" miljard frank (#,!1 miljard euro), gevolgd door Hans-Adam ++ van Liechtenstein met ongeveer &4 miljard frank (("" miljoen euro). De Luxemburgse groothertogelijke familie zelf hee) gezamelijk !"" miljard frank (1 miljard euro) in kas. Prins Hans-Adam komt uit de rijkste koninklijke familie in Europa, die volgens het tijdschri) een vermogen beheert van meer dan !!" miljard frank (1,1 miljard euro). Het Britse koningshuis, ooit het rijkste in Europa, komt als familie volgens Euro Business pas op een derde plaats. Koningin Elizabeth zelf staat op een zevende plaats, verslagen door haar zoon prins Charles, die op de zesde plaats staat. Armoezaaiers binnen de top tien zijn de leden van de Noorse koninklijke familie, met bezi*ingen van ‘slechts’ zes miljard frank. Het Belgische vorstenhuis staat met een gezamenlijk familiefortuin van '1,4 miljard frank (ruim twee miljard euro) op de vijfde stek. Volgens Euro Business hee) onze koning Albert de aardige som van een klein mil-jard euro bijeengespaard. Koningin Paola hee) &" miljoen euro in kas. Het persoonlijk fortuin van kroonprins Filip wordt volgens Euro Busi-ness Magazine geschat op #"" miljoen euro, Prinses Astrid zou het moeten doen met #/ miljoen euro, terwijl prins Laurent zowat &/ miljoen euro op zijn spaarboekje hee) staan. Uiteindelijk komt het geld volgens Euro Business uit erfenissen, zoals van Boudewijn die ‘enkele miljarden opzij had gezet,’ en uit overscho*en van de Civiele Lijst en de dotaties. Die dotaties zijn volgens de journalis-ten meer dan voldoende voor de kosten van de leden van het hof. De over-scho*en werden bovendien belegd waardoor het bezit steeds meer kon groeien.



Niet iedereen is op de hoogte van het onderzoek. Kamerlid Fons Bor-ginon meent een jaar later dat het persoonlijk fortuin van Filip op ‘meer dan !,1 miljoen euro wordt geschat. Een pak minder dan de zowat #"" miljoen euro van Euro Business.


99

boudewijn

Boudewijn wordt geboren in #(&". Gatien du Parc Locmaria is de vaste begeleider van prins Boudewijn. Gatien was de vertrouwensman van

koningin Astrid. Toen zij stierf, werd hij de vaste begeleider van prins Boudewijn. Du Parc werd geboren op &" augustus #'((. In mei #($" valt Duitsland ons land binnen. Boudewijn is dan negen jaar. Gouverneur du Parc moet Boudewijn, samen met zijn broer en zus, in veiligheid brengen. In die periode ziet du Parc Boudewijn vaker dan zijn eigen kinderen. Na de Tweede Wereldoorlog verblij) Boudewijn in Zwitserland. Zijn vader Leopold kiest voor vrijwillig ballingschap. Als Boudewijn van !' februari tot # april #($' de Verenigde Staten be-zoekt, is begeleider du Parc mee. Ook later speelt du Parc een grote rol. In #(1" wordt Boudewijn ‘koninklijke prins,’ – hij is dan nog niet meer-derjarig, en zijn vader moest a)reden – het jaar daarop wordt hij volwaar-dig koning der Belgen. Het begin verloopt moeilijk. Leopold kijkt toe hoe zijn oudste zoon het er vanaf brengt. Lilian houdt de touwtjes achter de schermen in handen. Eind jaren #(1" komt de loop van de geschiedenis plots in een stroom-versnelling. Congo belandt op de voorgrond van de Belgische politiek. Maandenlang, van eind #(1' tot in #(4#, wordt het dossier een toppriori-teit voor de Belgische politici. Eind jaren vij)ig circuleren verschillende scenario’s. Een ervan is om Leopold opnieuw in het politieke strijdtoneel te werpen. Er wordt ge-dacht aan een soort koningschap van Congo. Er is ook een scenario waar-



bij de jongere prins Albert een rol in Congo zou spelen. Dat idee wordt snel verlaten. Begin #(1( zijn er immers hevige onlusten in de kolonie. De politieke beweging Abako van Kasavubu eist de onaHankelijkheid op voor Congo. Er vallen meer dan tweehonderd doden. De ‘ongeregeldheden’ worden snel de kop in gedrukt, maar hebben volgens historicus Guy Vanthemsche ongetwijfeld een enorme psycholo-gische impact op zwart en blank. Volgens professor Rik Coolsaet zijn zo-wel de Kerk als de koloniale ondernemingen en de koloniale administra-tie verrast en gedesoriënteerd door deze gebeurtenissen. Nauwelijks enkele dagen na de onlusten van $ januari is de Belgische regering klaar met een nieuw beleid voor Congo. België stelt voor om er een autonome staat te maken, met een democratisch regime en met res-pect voor de mensenrechten en de Afrikaanse waarden. Toch slaagt Bou-dewijn, eigengereid als hij is, erin om er tussen te =etsen.

Op #& januari #(1( neemt de koning immers onverwacht het woord. Bou-dewijn laat in een markante radiotoespraak voor het eerst zelf het woord ‘onaHankelijkheid’ vallen. Het is een donderslag bij heldere hemel. Poli-tieke waarnemers verklaren de belo)e van Boudewijn door te verwijzen naar de onlusten die op $ januari naar aanleiding van een verboden mee-ting van Abako in Leopoldstad uitbraken. Hoogstens drie ministers zijn op de hoogte van deze verklaring van Boudewijn. De anderen zijn volgens auteur Fralon ‘van de hands Gods geslagen’ bij het horen van het taboewoord ‘onaHankelijkheid’. Volgens Vanthemsche hee) enkel premier Eyskens weet van het initiatief van de koning. Hij moet dan ook de kroon dekken. Sommigen zijn er vandaag nog van overtuigd dat het Boudewijn is, die ‘onder invloed van (…) parochiepriesters en onderpastoors, het einde van het Belgische bewind in Congo aangekondigd hee) en zo de weg voor bloedbaden in de kolonie geopend hee),’ schrij) biograaf Fralon. Dezelf de redenering zal drie decennia later gevolgd worden bij de diepe vriend-schap van Boudewijn en president Habyarimana van Rwanda. Sommige wetenschappers vinden dat de Belgische vorst mee verantwoordelijk is voor de volkerenmoord van #(($ in Rwanda.

‘Hee) Boudewijn de impact van zijn lezing (van begin #(1() voorzien?’ vraagt Fralon zich af. ‘Waarschijnlijk niet. Tal van ultraconservatieve raad-


BOUDEWIJN 101

gevers zullen hem op de vingers tikken en hij zal spijt krijgen van zijn woorden.’ Historicus Vanthemsche laat tussen de lijnen verstaan dat de vorst door zijn boude verklaring inderdaad de onrust in Congo aangewakkerd hee). De koning hee) een eigen agenda en het eigengereide beleid van het paleis vormt volgens Vanthemsche zeker een ‘extra complicerende fac-tor’ in het al complexe verhaal. Historicus Vincent Dujardin vindt dan weer dat het belang van die ra-diotoespraak van Boudewijn niet overschat kan worden: ‘Het gaat om een van de belangrijkste handelingen die hij gesteld hee) in $& jaar bewind.’ Zeker is dat Boudewijn hiermee een politieke daad stelt. En dat wordt hem door sommigen niet in dank afgenomen. Een bijkomende illustratie van dat eigengereide beleid van Boudewijn is het snode plan van de vorst om Maurice Van Hemelrijck, minister van Congo, een voetje te lichten. Van Hemelrijck wil open kaart spelen over het Afrikaanse land en dat is niet naar de zin van Boudewijn. Het paleis houdt immers meer van geheime manoeuvres. Het hof desavoueert de minister. ‘Daarom werd hij ten val gebracht,’ schrij) Manu Ruys in Een Levensverhaal. Van Hemelrijck was uiteraard verbi*erd en had nadien ‘geen goed woord voor Boudewijn over’. Boudewijn had zeker niet alleen fans onder de politici.

Maar waren het wel ‘parochiepastoors en -onderpastoors’ die Boudewijn aanspoorden om het woord onaHankelijkheid te laten vallen in die be-ruchte radiotoespraak? Een politicus, die anoniem wil blijven, wijst op een andere piste: die van Lilian. Volgens die persoon was het zijn stief-moeder die Boudewijn overhaalde om Congo vroegtijdig op te geven. En waarom dan wel? Leopold had op dat moment belangrijke belangen in Congo. ‘Bijna een half miljard dollar,’ volgens #e Miami News (omgere-kend naar vandaag meer dan een miljard euro). Het belang van de konink-lijke familie is altijd openlijk ‘commercieel’ geweest. Congo was immers een ‘cash & carry’. Volgens die politicus kon Lilian haar echtgenoot Leopold en vooral stiefzoon Boudewijn overtuigen dat het in het belang van de familie was om Congo snel los te laten. Eigenlijk had Lilian een soort ‘balkanisering’ van Congo in gedachten. Dit betekent een opsplitsing van de staat in klei-nere regio’s of provincies die niet met elkaar samenwerken. Op die manier



kon hun economisch belang in de provincie Katanga beter gevrijwaard blijven. Vooral de Société Générale zou wel varen onder een onaHanke-lijk Katanga. Het is een stra>e theorie, maar er zijn wel degelijk elementen die deze ondersteunen. De positieve houding van het hof tegenover die afgescheurde provincie is er zeker een van. Bedrijven uit de groep van de Generale Maatschappij verleenden toen wel =nanciële steun aan alle Congolese partijen. We mogen er niet al te veel belang aan hechten. Volgens Rik Coolsaet om ‘aldus de goodwill af te kopen van wie nadien aan de macht zou komen.’ Nauwelijks enkele maanden na de ‘onaHankelijkheidsverklaring’ van Boudewijn toont de vorst opnieuw zijn tanden. In april wil de regering de gouverneur van Congo, Cornelis, vervangen. Boudewijn stelt zijn veto. En wint. De regering haalt bakzeil. Volgens auteur Guy Vanthemsche hee) Leopold +++ deze strategie bij zijn zoon ingeDuisterd. Of Lilian.

Mobutu

Vanaf midden jaren #(4" is er een merkwaardig bondgenootschap tussen Boudewijn en Mobutu. Hoe is die tot stand gekomen? In #(1' wordt in ons land de wereldtentoonstelling Expo ’1' georgani-seerd. Mobutu was als journalist uitgenodigd. Zijn artikels werden goed bevonden. Kort nadien mocht hij als stagiair aan de slag bij Inforcongo, een Congolees nieuwsagentschap in ons land. De jonge Congolees ontmoe*e in dat jaar veel Belgische politici. Ook de Staatsveiligheid zag wel iets in de man. Hij werd informant van de Bel-gische geheime dienst. Jef Houthoofd hee) Mobutu persoonlijk gekend. Houthoofd had een onderneming in Congo. ‘De Mobutu die na een jaar in België terug naar Congo kwam, was hoogmoedig geworden. Hij wist dat hij op zijn weg naar de top gesteund, wat zeg ik, geleid zou worden. Geleid door wat ik “de duistere wereld “ noem: de I+; , de bonzen van het Belgische leger, de bonzen van de Generale, de bonzen van de loge,’ vertelt de koloniaal aan Het Laatste Nieuws. Houthoofd benadrukt dat Mobutu zelf ook lid was van de loge. In #(4" wordt Congo onaHankelijk. In #(41 komt generaal Mobutu de=nitief aan de macht in Congo. Hij bedankt president Kasavubu voor


BOUDEWIJN 103

bewezen diensten. Volgens Libération hee) de Congolese generaal slechts één doel: de gelijke van koning Boudewijn worden. Mobutu beweert bij de machtsovername dat het slechts voor enkele maanden is. Daarna mo-gen de politici opnieuw regeren. Dat gebeurt niet. Net voor de machtsovername krijgt Mobutu volgens John Stockwell, voormalig lid van de I+; , !" tot !1 miljoen dollar (zowat #"" miljoen euro vandaag) van de Amerikaanse regering en de I+; . De Amerikaanse ambas-sade in Kinshasa wordt het informele hoofdkwartier van de I+; in Afrika. Mobutu zet volgens journaliste Cole*e Braeckman een complexe piramide van macht op poten, gebaseerd op geweld maar gesmeerd door geld. Boudewijn en Mobutu zullen elkaar gedurende meer dan twee decen-nia regelmatig ontmoeten. Het verband tussen Boudewijn en de Congo-lese alleenheerser is te vinden in de Generale Maatschappij en haar Con-golese dochtermaatschappijen. Het Belgisch koningshuis is, net zoals het Vaticaan, een zeer belangrijke aandeelhouder van de holding. Als waarde-ring krijgt Mobutu van de Générale een herenhuis aan de Congostroom in Kinshasa. ‘Kan het geheim van dit wonderlijke bondgenootschap worden ont-sluierd?,’ vragen Danny Ilegems en Jan Willems zich terecht af. Het ant-woord is volgens een gewezen minister niet eens zo ver te zoeken: ‘Boude-wijn was aanvankelijk vooral bekommerd om de aandelenportefeuille van de koninklijke familie. Elisabeth, Leopold +++, Boudewijn zelf: allemaal hadden ze belangen in de Generale-dochters die in Congo actief waren. Hoe slechter het met Congo ging, hoe beroerder hun bankui*reksels er-uitzagen. Mobutu zorgde voor de stabiliteit waarin het Belgische bedrijfs-leven weer volop kon gedijen.’ Historicus Guy Vanthemsche schrij) in het boek Congo dat de aard en de draagwijdte van de ‘complexe persoonlijke band’ tussen beiden slechts aan het licht zullen komen na vrijgave van de koninklijke archieven. Er is meer dan Congo. In Rwanda krijgt of koopt Boudewijn een resi-dentie op het Gihaya eiland dat in het Kivumeer ligt#$. Het eiland ligt naast Cyangugu, ten noorden van Bukavu. Vandaag is de voormalige resi-dentie van Boudewijn een toeristische a*ractie.

#$ bron: ambassade van Rwanda in Japan



Dat de Coburgs een innige relatie met de Generale Maatschappij hebben, blijkt ook uit volgende anekdote. Om de inkomsten van Gatien Du Parc in de jaren zestig en begin jaren zeventig aan te vullen, neemt koning Boude-wijn contact op met Max Nokin, gouverneur en dus sterke man van de Generale Maatschappij. De koning vraagt aan Nokin om du Parc te be-noemen als bestuurder van enkele ondernemingen van de Generale. Du Parc zal volgens zijn zoon Yves daadwerkelijk bestuurder worden bij Sogefor en Compagnie Maritime Belge (IF-). Beide ondernemingen be-horen tot de invloedssfeer van de Generale. Aan dergelijke functies zijn zonder twijfel aantrekkelijke vergoedingen verbonden die het ‘magere’ salaris van Gatien moeten aanvullen. Op &# maart #(/$ overlijdt du Parc. Boudewijn gaat diezelfde dag nog incognito het sto>elijk overschot van de man groeten. Boudewijn is al-leen. De pers is niet op de hoogte. Du Parc is de man die dag en nacht over de jonge Boudewijn waakte. Volgens zijn vrouw zag hij de kinderen van Leopold liever dan zijn eigen kroost. Als hij het over ‘de kinderen’ had, vroeg ze hem steevast over welke kinderen hij het precies had. Zijn kinde-ren of die van Leopold?

Andere aandeelhouders van de Generale?

Wie zijn de aandeelhouders van de Generale? Auteur Hans Haacke stelt in het boek Obra Social dat, naast de Belgische monarchie, ook het Vati-caan veel aandelen hee). Daarnaast ook prins Amaury de Merode, graaf Lippens, de families Solvay, Boël en Janssen. ‘Ze zijn de controlerende aandeelhouders.’ Ook Anthony Rowley volgt in #e Barons of European Industry de-zelfde lijn: ‘Large shareholders (of the Société Générale de Belgique) are believed to be the Belgian Royal Family, the Vatican, Prince Amaury de Merode, Count Lippens, Solvay/Boel/Janssen families.’ Hij baseert zich, net als Peter Readman in #e Europeal Money Puzzle op een artikel ver-schenen in %e Economist. Paule*e Kurzer in Business and Banking: ‘%e small investors (of the Société Générale) carried li*le weight, while signi=cant shareholders, such as the Belgian royal family, other distinguished noble families, and the Vatican, were disinclined to question the annual reports of the gover-nor during a general shareholders meeting.’


BOUDEWIJN 105

De Coburgs hebben naast aandelen in de Generale Maatschappij ook an-dere beleggingen. Zo ziet Boudewijn in #(4# in de Verenigde Staten een beleggingskans. Fluks transfereert de vorst de tegenwaarde van &1" """ dollar naar dat land. Die informatie wordt later zelfs bevestigd door het secretariaat van Fabiola. De belegging, ongetwijfeld in aandelen, is erg lucratief. Bij het overlij-den van de koning is het initiële bedrag uitgegroeid tot #,( miljoen dollar (zowat !,1 miljoen euro vandaag). Het geld komt uit de spaarpot die Boudewijn in de eerste jaren van zijn koningschap hee) aangelegd. ‘Boudewijn gaf in het begin vrijwel niets uit van de civiele lijst die de staat hem ter beschikking stelde, waar-door hij dat geld kon beleggen,’ schrij) biograaf Fralon. In het eerste decennium van zijn koningschap boekt Boudewijn dus jaarlijks enorme overscho*en op de inkomsten van de civiele lijst. De ko-ning woont bij Leopold en Lilian en is erg zuinig. De vorst beschikt over een aanzienlijke bankrekening. Boudewijn hee) volgens auteur Fralon op het einde van zijn leven een fortuin van # miljard frank (zowat !1 miljoen euro). De meeste scha*ingen liggen een Dink stuk hoger. De meest realis-tische scha*ing is #! miljard frank of &"" miljoen euro. Bovendien wordt Boudewijn in de jaren zestig bijgestaan door emi-nente raadgevers. Een van de adviseurs van de koning is Pierre de Bonvoisin, vader van baron Benoît de Bonvoisin, die op zijn beurt kleinzoon is van Alexandre Galopin, gouverneur van de Société Générale#1. Pierre de Bonvoisin is een =nancieel econoom en van #(1! tot #(4! voorzi*er van de bank van de Generale Maatschappij. Hij doceert =nan-ciële economie en is lid van de geheime conferenties van Bilderberg. Op de website van Benoît de Bonvoisin is een foto te vinden waarop zijn va-der met koningin Fabiola staat. In #('! overlijdt Pierre de Bonvoisin.

Hoe wordt dat geld van Boudewijn belegd? Lode Wullaerts is director M&A Benelux bij de Société Générale in Parijs. In het boek Successful Mergers & Acquisitions with Benelux Companies legt hij haar=jn uit hoe dat fortuin van de koning geïnvesteerd wordt. ‘Het grootste deel van het ver-mogen van de Belgische koninklijke familie is belegd in trusts, beheerd

#1 Op !' februari #($$ wordt Galopin vermoord. De daders zijn nooit gevonden, maar een mythe is geboren.



door professionele managers.’ Volgens Wullaerts had de koninklijke fami-lie wel een voorkeur voor beleggingen in de Société Générale. Ook voormalig adviseur van de koning, Pierre-Yves Mone*e, is opval-lend openhartig in zijn boek Métier de roi. ‘De koning beheert zijn pri-vévermogen niet zelf. Het is een derde die dat doet.’ De uitleg komt over-een met die van Wullaerts. Mone*e vertelt verder dat de koning kan kiezen uit een fortuinbeheer-der of een beleggingsvennootschap. ‘De privébezi*ingen worden beheerd als goede huisvader. Een beetje vastgoed, aandelen, beveks en obligaties.’ Ook Mone*e bevestigt dat het koningshuis aandeelhouder is van de Ge-nerale Maatschappij. ‘Gedurende lange tijd hebben de Belgische vorsten belangen gehad in de Société Générale.’ Dat was zo tot de holding werd overgenomen door Suez eind jaren #('".

De Koning Boudewijnstichting (#$%)

In #(/4 viert ons land de !1e verjaardag van het koningschap van Boudewijn. Naast het eerbetoon, krijgt de vorst uiteraard ook ge-schenken en gi)en. Boudewijn spreekt op dat moment de uitdruk-kelijk wens uit dat hem niets persoonlijks geschonken wordt. In plaats daarvan kunnen de burgers intekenen op een nieuwe stich-ting die ‘alle initiatieven ter verbetering van de levensomstandighe-den van de Belgische bevolking’ zal bestuderen en bevorderen. De burgers geven gul en ook de regering – lees: de belastingbe-taler – doet een stevige duit in het zakje. De teller zal volgens de enen uiteindelijk stilstaan bij één miljard frank (nu 4' miljoen euro). Volgens grootmaarschalk Herman Liebaers gaat het uitein-delijk zelfs over #,& miljard frank of omgerekend '' miljoen euro. Dat is het startkapitaal van de Koning Boudewijnstichting. Vol-gens auteur Jean Stengers is deze belangrijke instelling dan ook een ‘indirecte gi) van de Koning aan de natie.’ Een ietwat naïeve opvat-ting is dat, zoals we verder in dit boek zullen aantonen. Volgens Liebaers is deze stunt te danken aan Franz de Voghel, ere-vicegouverneur van de Nationale Bank van België. Hij zou vol-


BOUDEWIJN 107

gens Liebaers een ‘merkwaardige’ werkwijze hanteren. Zijn strate-gie was ‘verraderlijk eenvoudig’, schrij) Liebaers in zijn boek over koning Boudewijn. ‘Hij bepaalde de inbreng van grote onderne-mingen naar hun eigen vermogen, hij kocht goud om gedenkpen-ningen met beeltenis van de Koning te slaan en bekwam van de regering dat zij het aandeel van de privésector zou verdubbelen.’ Vandaag is de M-, uitgegroeid tot een grote instelling. Het ver-mogen bedraagt al meer dan $!" miljoen euro. En enkel in !"#! werd al ruim 1" miljoen euro winst geboekt, of twee keer het oor-spronkelijke startkapitaal. Volgens sommigen vloeit er zelfs te veel geld naar de stichting. Die ruime winst over !"#! gee) deze critici alvast een punt.

Insider trading?

In #((( schrij) het weekblad Knack dat Boudewijn in #('! maar liefst #! miljard frank ‘zwart geld’ (nu &$/ miljoen euro) stiekem naar het bui-tenland (de <,) zou hebben getransfereerd. Meer bepaald zou deze gigantische =nanciële operatie gebeurd zijn enkele dagen voor de beruchte devaluatie van de Belgische frank van zon-dag !# februari #('!. De Belgische en Luxemburgse frank werden toen elk met ',1 C in waarde verminderd ten opzichte van alle andere munten. Sommigen binnen de volmachtenregering Martens < wilden zelfs een devaluatie van twaalf tot dertien procent. Wellicht hadden ze de mega-devaluatie van !' C van #(&1 in hun hoofd. Uiteindelijk werd het dus ',1 C. Deze waardevermindering is goed zichtbaar als je de koers van de Amerikaanse dollar ten opzichte van de frank bekijkt. Op vrijdag #( febru-ari, vóór de devaluatie dus, was de koers $",$! frank. Na het devaluatie-weekend was de dollar al $!,// frank waard. Een stijging van bijna zes pro-centvoor de dollar. En een daling uiteraard van de frank. Journalisten Gui Polspoel en Pol Van Den Driessche vermelden het stuk ook in hun boek over ‘onderkoning’ Van Ypersele. ‘Ik heb het (ver-haal) een paar keer gehoord en zeker niet uit de mond van rabiate rupubli-keinen, integendeel,’ schrijven ze. Polspoel en Van Den Driesche citeren naar eigen schrijven ‘een erg betrouwbaar academicus.’



Zelfs in de Belgische Senaat wordt later verwezen naar dit vermogen. Zo stellen senatoren Frank Creyelman c.s. in de toelichting van een wets-voorstel van #/ november !""& dat ‘bij het overlijden van Koning Boude-wijn er (evenwel) &"" miljoen euro op buitenlandse banken geparkeerd stond.’ De reden hiervoor is volgens de senatoren ‘om de aanzienlijke Bel-gische successierechten te omzeilen.’ In eenzelfde beweging geven de se-natoren nog mee dat ‘buitenlandse overzichten#4 gewagen van een per-soonlijk familiefortuin (van de Coburgs) van bijna !,1 miljard euro.’

Laten we het verhaal even reconstrueren én analyseren. Boudewijn wordt in de loop van februari ’'! op de hoogte gebracht van de penibele mone-taire toestand van ons land. Dat is erg aannemelijk. Boudewijn krijgt er eveneens te horen dat de frank gedevalueerd zal worden en dat hierdoor zijn vermogen, net zoals dat van alle Belgen, im-pliciet aangetast zal worden. Ook dat klinkt erg vertrouwd. Prins Karel had bijvoorbeeld erg goede contacten met zijn minister-vriend Camille Gu*. Het is een feit dat Karel op de hoogte was van de Gu*-operatie nog voor die werd uitgevoerd. Ook zijn moeder, koningin Elisabeth, was wel-licht op de hoogte van de nakende Gu*-operatie en kon haar schaapjes tijdig op het droge brengen. De devaluatie in #('! zelf bedroeg ‘slechts’ ',1 C. Dat is eigenlijk rela-tief beperkt – bijvoorbeeld in vergelijking met de monsterdevaluatie van #(&1. Om een vermogen in frank veilig te stellen en te transferen naar de <, moet het eerst omgezet worden naar een andere munt. De <, dollar is het meest waarschijnlijk. Dat is niet goedkoop. In de veronderstelling dat het om louter een cash-operatie gaat, bedraagt de kostprijs hiervan tussen de een en twee procent. Indien het om aandelen en obligaties gaat, is de =nanciële transactie veel omslachtiger. De e>ecten moeten eerst verkocht worden en de opbrengst moet nadien omgezet worden in <, dollar. Kost-prijs van deze operatie: tussen drie en vier procent. Misschien zelfs nog een stukje hoger indien het om illiquide en moeilijk te verhandelen e>ec-ten gaat. Het zijn deze percentages die moeten uitgezet worden tegenover het waardeverlies van ',1 C. Bovendien is het maar de vraag waarom voor de <, en de <, dollar gekozen wordt? Waarom niet eerder kiezen voor een veilige munt zoals de Zwitserse frank? De klassieke vluchthaven in tijden

#4 De auteurs verwijzen naar Euro Business.


BOUDEWIJN 109

van monetaire onzekerheid. De dollar is nu eenmaal een grillige munt. Dat was toen in #('! zo. Dat is vandaag nog steeds zo. De bruto winst van ',1 C (min de kosten van de transfer) kan op enkele maanden tijd volledig weg zijn. In de realiteit hadden dollarkopers in #('! geluk. De Amerikaanse munt deed het dat jaar erg goed tegenover de frank. Zo bleef de munt dat jaar het ene record na het andere halen. In november #('! werd zelfs even 1" frank aangetikt. Indien Boudewijn zijn franken inderdaad omgewisseld had tegen dollars, deed hij nadien nog een betere zaak. Ter illustratie: de winst op twaalf miljard frank was in dat geval al opgelopen tot !,' miljard frank. Op nauwelijks enkele maanden tijd! Van Ypersele, het =nanciële genie, was op dat moment nog niet werk-zaam bij Boudewijn (hij werkte op het kabinet van premier Martens). Dat zou pas een jaar later in #('& zijn. Maar wellicht was Boudewijn toch om-ringd door mensen met voldoende =nanciële kennis om deze risicovolle operatie af te raden? Misschien hield iemand binnen het koningshuis wel van een gokje? Een gokje dat bovendien goed uitdraaide.

In #('& sterven achtereenvolgens prins Karel en koning Leopold +++. De nalatenschappen van beide Coburgs worden samengevoegd. De verdeling en de aHandeling van de samengevoegde erfenissen zullen jaren aansle-pen. Boudewijn, vertegenwoordigd door de intendant van de Civiele Lijst, overweegt zelfs om een rechtszaak in te spannen tegen zijn eigen stief-moeder, prinses Lilian. Samen met broer Albert en zus Joséphine-Char-lo*e vinden ze dat ze te weinig erven van vader Leopold +++. ‘Ze vinden dat hun vader in zijn testament hun stiefmoeder te veel bevoorrecht hee) door haar zijn huis in Zuid-Frankrijk na te laten, evenals heel wat juwelen en meubelen uit het kasteel van Laken,’ schrij) Jan van den Berghe in De schaduw van de troon. Dat ‘huis’ in Zuid-Frankrijk is het grote ‘domaine des Clausonnes in Biot. De advokaten van beide partijen leggen conclusies neer. Er wordt zelfs een eerste keer gepleit voor de rechtbank. Beide partijen willen er #"" C voor gaan. Maar er wordt achter de schermen ook druk bemiddeld. ‘Op de valreep wordt alsnog een compromis uitgewerkt,’ schrij) Van den Berghe. Een nieuw koninklijk proces zou het prestige van de monarchie ernstig schaden. Dat hebben ze ten paleize uit het verleden geleerd.



Een jaar later stoten speurders tijdens een huiszoeking in de voormalige Shell Building (nu: Central Gate) aan het Centraal Station van Brussel op geheime rekeningen van Albert ++ en Boudewijn. De Generale Bank (nu: -.8 Paribas Fortis) had in dat gebouw een =-liaal waar alle geheime rekeningen werden bijgehouden. De hoofdzetel van de Generale Bank ligt op een boogscheut daar vandaan, aan de Wa-randeberg. De speurders stoo*en er toen op =ches die bewaakt werden door een oude man in een stoQas. Het hele systeem was opze*elijk buiten het infor-maticasysteem van de bank gehouden. Nagenoeg niemand was op de hoogte van dit parallelle stelsel. Onmiddellijk werd het onderzoek stopge-zet en van hogerhand bevolen om hierover niets te vertellen. Douglas De Coninck schreef De doofpo*en van Laken Humo, +1/+//223, op basis van de getuigenis van een anonieme speurder: ‘Het voorval situeert zich omstreeks #('$. Plaats van de huiszoeking was een kantoortje in de Shell-building naast het Centraal Station, hartje Brussel. Tot hun verbazing kwamen de speurders terecht in een soort mini-Zwit-serland. Een oude man in stoQas zat er een immense collectie mappen en 4chebakken te bewaken. Dit was, bleek, de sectie geheime en anonieme rekeningen van de Generale (Bank). “Het ging niet over miljoenen, maar miljarden. Honderden geheime rekeningen! We vielen van de ene verba-zing in de andere. Opeens dook daar een rekening op die, volgens wat daar stond, eigendom was van – toen nog – prins Albert. Er was er ook één op naam van koning Boudewijn. De halve koninklijke familie had er een re-kening. (…) Binnen de kortste keren verscheen de Brusselse procureur-generaal (Victor) Van Honsté ten tonele. Hij beval ons onmiddellijk te stoppen en terug te keren naar ons bureau. En vooral: niks op papier te ze*en”. (…) Uit (…) notities is op te maken dat “alle speurders” die dag door Van Honsté werden “verplicht” een schri)elijke verklaring te onder-tekenen waarin ze beloofden nooit met wie dan ook te praten over wat ze in de Shell-building hadden gezien.’ In een adem wordt verteld dat de leden van het koningshuis onschend-baar zouden zijn en over een volledige immuniteit zouden beschikken.


BOUDEWIJN 111

Ook Luxemburgse rekeningen?

Volgens de omstreden en veroordeelde auteurs Jean Nicolas en Frédéric Lavachery hebben de leden van de Belgische koninklijke familie ook bankrekeningen (gehad) in Luxemburg. Zo schrijven ze dat Albert ++ een van de belangrijkste klanten was van M--Lux. ‘We hebben de geheime boekhouding van deze bank kunnen analyseren en meer bepaald de rekeningen RM (rekeningen zonder naam).’ De auteurs verbinden Albert ook zonder bewijskracht aan schimmige o>-shore bedrijven uit Liberia. Volgens de auteurs hebben (hadden) ook Filip, Astrid en Laurent elk een geheime rekening in Luxemburg. Het zou volgens het duo gaan om de rekeningen Xénor, Yorta en Zorbas met res-pectievelijk zowat #" miljoen euro, #" miljoen euro en 1 miljoen euro op &# oktober #((&#/.

We hebben de informatie gecontroleerd in de database van Luxem-burgse ondernemingen. We konden geen enkele link vinden tus-sen deze (bestaande) ondernemingen en de Belgische koninklijke familie. Dat betekent evenwel niet dat de informatie van Nicolas verkeerd is. De Coburgs hebben altijd met tussenpersonen en stro-mannen gewerkt.

#/ Xenor, Yorta en Zorbas zijn bestaande Luxemburgse ondernemingen. Opvallend is wel dat de drie vennootschappen in #('$ werden opgericht, een jaar na het overlijden van prins Karel en koning Leopold +++. De namen werden volgens Legilux wel gewijzigd in Daria, Marly en Rosaco. De patrimoniumvennootschappen zijn vandaag nog steeds actief.



De Generale

Een ander bewijs van de verwevenheid van het Belgische Hof en de Soci-été Générale zijn de personen die voor het Hof zetelen in de organen van de Generale. Grootmaarschalk Herman Liebaers is onder Boudewijn voorzi*er van het college van commissarissen van de holding. Edmond Carton de Wiart was onder Albert + directeur van de Generale en Gobert d’Aspremont was er commissaris. Pierre de Bonvoisin, persoonlijke raad-gever van Boudewijn, was directeur van de bank van de Generale Maat-schappij. Auteur Ludo De Wi*e somt ze in zijn boek over Lumumba nog eens allemaal op. Van Gobert d’Aspremont over zijn neef Harold, graaf Capelle en Jean-Pierre Paulus tot Amaury de Merode. Deze laatste had zelfs een substantiële aandelenpositie in de Generale Maatschappij. Maar volgens de auteur is dit slechts ‘het topje van de Generale-ijsberg’. En er is nog een andere illustratie van de verwevenheid tussen de hol-ding en het Hof. Onder het apartheidsregime van Zuid-Afrika werd door België nagegaan of het niet mogelijk was zaken te doen zonder het dia-mantkartel De Beers. De topman van de Generale in België kreeg onmid-dellijk een woedend telefoontje van de voorzi*er van De Beers. De top-man van de holding waarschuwde op zijn beurt het Paleis. Het plan om De Beers te omzeilen ging niet door. Kortom, de Coburgs zijn midden jaren tachtig nog steeds erg discrete aandeelhouders van de Generale Maatschappij. Maar volgens sommigen wordt de holding slecht beheerd. Dat moet anders. In #('' wil Carlo ‘L’Ingegnere’ De Benede*i de Generale Maatschap-pij van België kopen. Vervolgens wil hij de holding in stukken splitsen en de onderdelen met winst verkopen. Niet iedereen volgt de Italiaan in zijn maatpak. Er ontstaat zelfs een overnamegevecht. De Benede*i zal zelfs – tevergeefs – beroep doen op Mobutu, die een pakketje aandelen Generale zou bezi*en. De Benede*i vergeet evenwel dat Mobutu en Boudewijn op dat moment nog steeds vrienden zijn. En Boudewijn wil niet verkopen aan de Italiaan. Mobutu dus ook niet. In zijn oorlogsplan gaat De Benede*i uit van een participatie van het Belgische hof van zo’n $ procent. Dat is een pak lager dan de scha*ing van auteurs Ilegems en Willems. Die dichten Boudewijn en de rest van de ko-ninklijke familie begin jaren ’'" nog een participatie van / procent toe.


BOUDEWIJN 113

Volgens Gui Polspoel en Pol Van Den Driessche is ‘de bezorgdheid van het Paleis groot’. Stefaan Michielsen en Béatrice Delvaux schrijven dat het Belgische koningshuis zelfs ‘op zijn grondvesten daverde’. Toplui van de Generale houden kabinetschef Van Ypersele spontaan op de hoogte van de verwikkelingen. Volgens de eerste twee journalisten moest het hof evenwel een low pro4le aannemen. Een van redenen was ‘de angst voor de verdenking te handelen uit eigenbelang.’

Het koningshuis kon dus niet rechtstreeks handelen. Maar misschien wel indirect? Bij de aandelentelling blijkt een pakket van $,"# C ingeschreven te staan bij zakenbank Lazard Frères. ‘Wanneer Suez in de arena treedt, schaart dat pakket zich aan de zijde van de Frans-Belgische coalitie.’ Vol-gens Polspoel en Van Den Driessche kan je hieruit evenwel niet onomsto-telijk aDeiden dat het Hof achter het Lazard-scherm optrad. Feit is dat in de geschiedenis van het Belgisch koningshuis altijd gewerkt werd met stromannen en buitenlandse vennootschappen. Waarom nu niet? Iemand uit de haute 4nance suggereert een andere piste. ‘Ten tijde van het overnamegevecht was er een merkwaardig pakket aandelen dat aange-houden werd door het Zwitserse Elektrowa*. Niemand wist precies wie zich achter deze onderneming schuil hield.’ Elektrowa* had uiteindelijk ook een positie van vier procent in de Generale Maatschappij, even groot dus als Lazard. De Zwitserse onderneming schaarde zich zeer discreet achter de Belgische ondernemingen en Suez. Eigen onderzoek wijst uit dat Elektrowa* portage uitvoerde in opdracht van Maurice Lippens. Dat betekent dus dat Elektrowa* handelde in opdracht van Lippens die zelf zeer dicht bij het koningshuis stond (lees: die handelde in opdracht van het koningshuis). Het is dus niet uitgesloten dat de ‘koninklijke’ aandelen van de Generale Maatschappij in de Zwitserse onderneming Elektrowa* verzameld waren en nadien overgingen naar het Belgische kamp. Een hooggeplaatst lid dat bij de onderhandelingen aanwezig was: ‘Een van de verdachte aandeelhouders, het Zwitserse Elektrowa*, verkocht zijn aandelen vervolgens aan (verzekeraar) ;:#', hierna gevolgd door een aantal anderen. Er waren dus inderdaad portage-overeenkomsten die nochtans door de Belgische wetgeving waren verboden. De vergadering van #$ april (#('() was dus rot.’

#' Begin september #('' nam ;: de Generale-aandelen van Elektrowa* over.



Hoeveel is die aandelenparticipatie van de Belgische monarchie op dat moment waard? De berekening is niet eens zo moeilijk. Je kijkt gewoon naar het aantal aandelen en je vermenigvuldigt het aantal stukken vervol-gens met de beurskoers. Een oefening die studenten economie in het eer-ste jaar al moeten maken. Eigen berekeningen (zie kaderstukje) leveren een maximale waarde op van !1,! miljard frank. In prijzen van vandaag is dat zelfs &/,' miljard frank of bijna één miljard euro. Een frank van #('' is er nu immers anderhalve waard.

Hoeveel is een participatie in de Generale Maatschappij waard in de jaren ’&'?

De Generale Maatschappij van België

Jaar ()&& ()&* ()&+ ()&, ()&-

Aantal aandelen

$!,/ mio !',! mio !$," mio !#,' mio #(,& mio

Hoogste beurskoers

'1&" -69 $#/( -69 &$(! -69 !&'$ -69 #''1 -69

Laagste beurskoers

!!#" -69 !"!1 -69 !"11 -69 #/#/ -69 #11# -69

Bron: Jo Co*enier et al., (#('(), p. &&#

Hoe bereken je de waarde van een particaptie in de Generale Maat-schappij?

Stap #: Hoeveel is één percent waard?

In #('' is # percent van de aandelen van de Generale aan de hoog-ste koers van '1&" frank gelijk aan $!/ """ aandelen vermenigvul-digd met de koers van '1&" frank. Dit levert een bedrag op van &,4 miljard frank. Omgerekend naar prijzen van vandaag (factor #,1) is dit 1,$4 miljard frank of #&1 miljoen euro.


BOUDEWIJN 115

Stap ! : Hoe groot is de participatie?

Diverse bronnen dichten het hof op dat ogenblik een participatie toe van / C. Tycoon De Benede*i houdt voorzichtigheidshalve re-kening met $ C. We vermenigvuldigen het bedrag gevonden in stap # met het percentage. 1,$4 miljard x / = &',!! miljard frank of bijna één miljard euro.

Opmerking: Journalisten Gui Polspoel en Pol van den Driessche berekenden in !""# de waarde van deze participatie en kwamen op een bedrag van &,1 miljard frank aan de koers van begin #(''. Bij een berekening met een koers van het overnamebod kwamen ze uit op ' miljard frank. Eigen berekeningen suggereren dat deze bedra-gen eigenlijk te laag geschat zijn. Een participatie van $ procent is aan de koers van het overnamebod is #$,1 miljard frank waard. Om-gerekend naar prijzen van vandaag is dit !#,/ miljard frank of 1&/ miljoen euro.

Kortom, de participatie van het hof is op dat ogenblik dus ‘iets meer’ waard dan die van Leopold + in zijn periode. Ondanks het feit dat het om een aandelenpositie gaat die veel beperkter is. Dat is uiteraard logisch: de Generale hee) in die lange periode immers uitzonderlijk goed geboerd. Denken we maar aan de winst uit Congo. Tot slot vermelden we nog een belangrijke factor: de dividenden. De Generale Maatschappij is altijd erg gul geweest bij de uitkering van de winst. Zo bedroeg het bruto dividend in #('$ maar liefst omgerekend &Aeuro bij een beurskoers van gemiddeld $! euro. Dat is een percentage van 4,' C. Erg aantrekkelijk dus. Deze in het verleden uitgekeerde divi-denden moeten uiteraard ook bij het vermogen van de respectieve leden van het koningshuis gevoegd worden.



Zijn we zeker dat de koninklijke familie aandelen bezat in de Generale Maatschappij of in .lialen van deze holding?

Van Leopold + weten we dat hij na verloop van tijd en door zorg-vuldige aankopen de meerderheid bezat van de aandelen van de Generale Maatschappij. Maar hoe zit het met zijn familieleden? Koning Leopold +++, kleinzoon van Filips die zelf een broer is van Leopold ++, hee) in de jaren #(&" naast inkomsten uit de Ci-viele Lijst ook privéinkomsten. Hij beschikt meer bepaald over een ruime aandelenportefeuille. Voor het eerst kunnen we formeel stellen dat hij onder meer aandelen bezat van de Banque Belge pour l’Etranger. Deze bank werd in #("! door Leopold ++ opgericht onder de naam Banque Sino-Belge. De voormalige koning wilde met de bank de zaken tussen België en China ontwikkelen. Leopold +++ en zijn broer Karel beschikken, door een erfenis, over een aanzienlijk aandelenpakket in deze bank. Elk jaar ontvan-gen ze dividenden. In het archief van -.8 Paribas Fortis bevindt zich een kopie van een brief die betrekking hee) op de dividenden die uitgekeerd moeten worden aan Leopold en Karel. Het bedrag staat niet vermeld. Pi*ig detail: de beheerster van dat archief is de dochter van prins Karel, Isabelle Wehrli. Ze werkte jaren als archi-varis van de Generale Bank in Brussel.

Begin jaren #((" sukkelt Boudewijn met zijn gezondheid. Op #1 maart #((! wijzigt koning Boudewijn zijn testament. Hij moet enkele dagen la-ter onder het mes in het Parijse ziekenhuis Broussais voor een uiterst ris-kante hartoperatie. De koning weet dat de operatie veel gevaar inhoudt en hij wil zijn laat-ste wilsbeschikking op papier vastleggen. De operatie zal overigens mis-lukken. De chirurg stopt tijdens de operatie omdat hij niet meer weet wat hij moet doen. Hij zal zelfs even bidden. Een jaar later is Boudewijn dood. Vlak voor de operatie in Frankrijk hee) Boudewijn een extra clausule


BOUDEWIJN 117

aan zijn laatste wilsbeschikking toegevoegd. Boudewijn wil dat er ook na zijn dood goed gezorgd zou worden voor zijn directe familieleden. Boudewijn en Fabiola hadden geen kinderen. In de jaren #(4" hadden ze nog het plan om een of meerdere kinderen te adopteren. Dat plan werd snel verlaten. Via de Stichting Astrida probeert Boudewijn vandaag te zorgen voor zijn familieleden. Dat is nobel. Maar dat hij tegelijk een aantal familiele-den – zoals halfzus Marie-Christine – uitsluit, is ook erg typerend voor de vorst. Een van de gekende onderdelen van Boudewijns testament is het weg-schenken van een deel van de grond in Opgrimbie. Boudewijn wil dat daar na zijn dood een klooster gebouwd wordt. Die opdracht zal nadien voor veel politieke heisa zorgen. Boudewijn wil dat domein schenken aan de monialen van de Monas-tieke Familie van Betlehem, Maria Ten-Hemel-Opgenomen en de Heilige Bruno, een congregatie van slotzusters die leven volgens de traditie van de kartuizers, om er een klooster te bouwen. De vorst laat #1" miljoen frank (zowat vier miljoen euro vandaag) na voor de bouw van het klooster. Auteur Jacques Noterman is verontwaar-digd. ‘Is het redelijk om #1" miljoen frank uit te geven om toe te laten dat ach*ien kloosterlingen in stilte kunnen mediteren? Dat komt neer op ',& miljoen frank per biddend hoofd.’ De auteur vindt dat dat geld beter gestoken kan worden in de con-structie van ach*ien eensgezinswoningen. ‘In België zijn er immers nog steeds mensen die het koud hebben of honger hebben.’ Wanneer gaat de dienstbaarheid van God eerst langs zichzelf, vraagt de auteur zich verbol-gen af. ‘Vanuit alle invalshoeken, levert het klooster van Opgrimbie dus een enorme Dop op’, besluit hij. In #(($ lokte het verlenen van de bouwvergunning voor dit klooster door de directeur van de Dienst Stedenbouw in Brussel hevig protest uit vanuit groene, later ook vanuit vrijzinnige en Vlaams-nationalistische hoek. Deze bouwvergunning, die via een uitzonderlijke procedure was verleend aan het Bisdom Hasselt dat als bouwheer fungeerde, werd door twee inwoners van Maasmechelen aangeklaagd bij de Raad van State. Het hoogste rechtscollege van België vernietigde uiteindelijk deze bouwver-gunning. Een nieuwe vergunning voor het reeds gedeeltelijk gebouwde klooster werd daarna goedgekeurd door de Bestendige Deputatie van de



Provincie Limburg, die op Goede Vrijdag !""# werd bevestigd door de bevoegde Vlaamse minister Dirk Van Mechelen, waarna ook deze bouw-vergunning werd voorgelegd aan de Raad van State. Begin april !""( be-vestigde de Raad van State het vernietigen van de bouwvergunning. Dit betekent dat er geen verdere uitbreiding kan komen.

De eerste verwijzing naar het geheime fonds Astrida van Boudewijn vin-den we terug bij de voormalige adviseur bij prins Laurent Noël Vaessen. In zijn boek De kroon ontbloot beweert Vaessen dat de stichting Astrida in Liechtenstein gevestigd zou zijn. Vaessen citeert bovendien prins Laurent die beweert dat de ‘waarde van Astrida op zijn minst overeen-komt met het bedrag dat in de erfenis van Boudewijn is verdwenen’. Laurent laat hiermee doorschemeren dat een deel van de erfenis van Bou-dewijn niet oEcieel werd aangegeven. Midden jaren negentig was er in-derdaad heisa over mogelijk niet betaalde successierechten en over een substantieel bedrag van Boudewijn dat zich in de Verenigde Staten zou bevinden en buiten de erfenis zou worden gehouden. Zeker is dat de stichting Astrida niet in Liechtenstein gevestigd is. De stichting Astrida, of oEcieel ‘Fondation Astrida,’ is een stichting van openbaar nut en is oorspronkelijk gevestigd in Brussel, op het adres van kasteel Stuyvenberg, de domicilie van koningin Fabiola. De bedoeling van de stichting is erg duidelijk: ‘De neven en nichten van Boudewijn =nancieel helpen op religieus, wetenschappelijk, kunst-zinnig en pedagogisch vlak’. Een ander doel is het ‘zich vestigen in het le-ven’. In de statuten staan de familieleden die in aanmerking kunnen ko-men voor =nanciële hulp, exhaustief en erg duidelijk gepreciseerd. Het gaat om de kinderen van Boudewijns broer Albert ++, de kinderen van Boudewijns (overleden) zus Josephine Charlo*e en de neven en nichten van Fabiola. In de drie gevallen kunnen ook de afstammelingen van deze familieleden, meer bepaald de kinderen en kleinkinderen van de neven en nichten, beroep doen op de stichting. Deze omschrijving biedt ons ook een mogelijke verklaring waarom Albert ++ zijn dochter Delphine Boël niet wil of kan erkennen. Indien ze immers als dochter erkend is, kan ze volgens de statuten van de stichting als afstammelinge van Albert ++ ook beroep doen op de ruime =nanciële middelen van het fonds. Interessant is dat de twee nog levende kinderen van Leopold +++ met


BOUDEWIJN 119

Lilian Baels, Marie Christine en Esmeralda, uitgesloten worden door de statuten van de stichting. De naar eigen zeggen armlastige prinses Marie Christine, die zoals ze zelf beweert regelmatig in geldnood zit, kan dus geen beroep doen op dit fonds. Het verklaart mogelijk ook waarom ze ooit uitriep dat Boudewijn zeker niet haar koning is. De relatie tussen La-ken (Boudewijn en Fabiola) en Argenteuil (Leopold en Lilian) is altijd slecht geweest. Dat komt eveneens tot uiting in deze stichting. Ook na Boudewijns dood wil hij niets te maken hebben met zijn halfzussen. De we*ige kinderen van Albert ++ – Filip, Laurent en Astrid – kunnen wel beroep doen op deze stichting. Ook de vijf kinderen van Josephine Charlo*e en Jean vallen in de prijzen. Het gaat achtereenvolgens om Ma-rie Astrid (#(1$), Henri (#(11), Jean (#(1/), Margaretha (#(1/) en Guillaume (#(4&) en hun kinderen. Tot slot kan ook de familie van Fabiola terugvallen op het geld van deze stichting. Het is niet mogelijk alle neven en nichten van Fabiola op te noemen. Het gaat immers om de tientallen kinderen van haar talrijke broers en zussen. Op een zeldzame foto zie je Boudewijn en Fabiola in het gezelschap van deze jongens en meisjes. De Spaanse neeQes en nichtjes van Fabiola zijn aJomstig van haar broers en zussen Gonzalo de Mora y Aragon, markies de Casa Riera en Mercedes Narváez Coello de Portugal, Ana Maria de Mora y Aragón en Jaime de Silva y Agrela, Jaime de Mora y Aragón en Margit Ohlson, María da Luz de Mora y Aragón en José María Ruiz de Bucesta y Osorio de Mos-coso, Alejandro de Mora y Aragon en Ana María Gasch Bascuas en tot slot María de las Nieves de Mora y Aragón en Alfonso Escrivá de Romani y Patiño. Het fonds wordt volgens de statuten beheerd door zes beheerders. Er zijn statutair twee beheerders van de familie van Boudewijn, twee beheer-ders van Fabiola’s familie en twee externe beheerders. Nikolaus van Liechtenstein en prins Lorenz zijn de beheerders voor de familie van Boudewijn. Nikolaus van Liechtenstein is gehuwd met Margaretha van Luxemburg, de jongste dochter van Josephine Charlo*e en Jean. Prins Lorenz is de echtgenoot van prinses Astrid. De aanwezig-heid van Nikolaus verklaart wellicht waarom Vaessen en prins Laurent verkeerdelijk aannemen dat de stichting zich in Liechtenstein zou bevin-den. Voor de Spaanse tak zijn Javier de Silva y Mendaro en Francisco de



Borja Silva y Mora aangeduid. Javier is ‘duque’ de Miranda en gehuwd met Maria Escriva de Romani y Mora. Francisco woont in Madrid en is her-steller van antiek. Als externe beheerders vinden we Baudouin du Parc Locmaria terug. Baudouin is een zoon van Gatien du Parc, de ere-ceremoniemeester van het Hof en de vaste begeleider van de prinsen Boudewijn en Albert. Se-cretaris en schatbeheerder is vaste waarde aan het Hof Vincent Pardoen. Koningin Fabiola is voorzitster van de stichting. Het is een eretitel aange-zien de beslissingen bij gewone meerderheid genomen worden. Koning Boudewijn wilde tot slot dat het ne*o-actief van het fonds bij eventuele stopze*ing bij de Koning Boudewijn Stichting zou worden gevoegd.

Boudewijn hield van geld

In #('& overlijdt de omstreden koning Leopold +++. De onder-koelde relatie tussen Boudewijn en Lilian zal in de jaren na dat overlijden ronduit bitsig en zelfs hatelijk worden. Begin oktober #('& wordt het testament van Leopold in beslo-ten kring voorgelezen. Boudewijn trekt wit weg. Boudewijn, Albert en Josephine-Charlo*e vinden dat hun vader in zijn testament hun stiefmoeder Lilian te veel bevoorrecht hee) door haar zijn huis in Zuid-Frankrijk na te laten, evenals heel wat juwelen en meubelen uit het kasteel van Laken. Boudewijn en Lilian staan lijnrecht tegenover elkaar. De dood van Leopold noopt tot een =nanciële regeling waar advocaten aan te pas komen. Dat Boudewijn niets om geld gee), is de meest hard-nekkige mythe over hem. Ook bij de erfenis van Karel enkele weken daarvoor was er hommeles in de koninklijke familie. Iedereen dacht dat Karel blut was. Dat is niet het geval. ‘De koninklijke familie maakte ruzie over deze onverwachte nalatenschap,’ noteert Fralon. Nochtans had Karel alles in het werk gesteld om zijn familie te onterven. Tevergeefs. Karels vermogen werd bij het begin van de jaren zestig geschat op minstens 1"" miljoen frank. Omgerekend:


BOUDEWIJN 121

drie miljard frank of /1 miljoen euro vandaag. In #(41 stierf zijn moeder Elisabeth. Een deel van die erfenis ging naar Karel. Alge-meen wordt aangenomen dat het initieel omvangrijke vermogen in de loop der jaren aardig slonk. Karel hee) zich in zijn leven =nan-cieel erg slecht laten bijstaan en is zelfs twee keer opgelicht geweest door zijn ‘adviseurs’. Bovendien gaf Karel graag erg veel geld uit. Op het einde van zijn leven moeten van het grote vermogen nog enkele miljoenen euro overgebleven zijn. Een exact cijfer hebben we niet. Het verdelen van de nalatenschap van Leopold wordt een helse klus. Boudewijn neemt een legertje advocaten in de arm om het onderste uit de kan te halen. In Le Monde verklaart Boudewijn enkele jaren later: ‘Waarom moet één individu steenrijk zijn? Waarom die bezi*ingen vanaf een bepaald niveau niet ter beschikking stellen van het algemeen welzijn?’ De advocaten van beide partijen dienen hun conclusies in bij de rechtbank. Er wordt zelfs een eerste keer gepleit. Achter de schermen wordt ook druk bemiddeld. ‘Op de valreep wordt alsnog een compromis uitgewerkt,’ schrij) Van den Berghe. Een proces zou het prestige van de monarchie immers ernstig schaden. Dat bewijzen de rechtszaken van prins Karel tegen zijn adviseurs of die van prinses Louise, dochter van Leopold ++.

De stichting Astrida krijgt oorspronkelijk #" miljoen frank (zowat !1" """ euro) en de naakte eigendom van het privédomein in Opgrimbie van de koning mee. Op dat domein staat de privévilla Fridhem van Boudewijn en Fabiola,. Een lelijke ferme*e in Bokrijk-stijl. Het vruchtgebruik van Frid-hem is voor Fabiola. Dezelfde constructie wordt gebruikt voor de =nca (villa) Astrida in Motril. De boekhouding van een dergelijke stichting is niet openbaar. Via de balanscentrale van de Nationale Bank van België kan geen enkele jaarre-kening geraadpleegd worden. Via een zeer betrouwbare bron konden we hoogst uitzonderlijk een balans en een jaarrekening van de stichting inkij-



ken. Het gaat om de =nanciële situatie per eind december !""#. Hierdoor krijgen we ook zicht op het vermogen van het fonds. Het balanstotaal bedraagt dan al 11,$ miljoen Belgische frank. Omge-rekend in euro is dat #,&/ miljoen euro. Dat is de slagkracht van het fonds. Dat bedrag moet ongeveer overeenkomen met het gedeelte van de erfenis van Boudewijn dat is ‘weggevloeid’. Een deel van dat bedrag, #4,# miljoen frank of $"" """ euro, staat op een bankrekening. De rest is op langere termijn vastgelegd. Uit de resultatenrekening blijkt dat het grootste deel van de uitbe-taalde vergoedingen naar verblijfskosten en reizen van de familieleden van Boudewijn en Fabiola gaat. Zo werd bijvoorbeeld in !""# een bedrag van #/&."$' frank ($ !(" euro) besteed aan reiskosten. Het bedrag is niet gespeci=eerd. We weten niet aan wie het is uitbe-taald en of het om meerdere uitbetalingen gaat. Volgens onze bron is deze manier van uitbetalen wel de gangbare manier van werken. Hij beweert dat dergelijke bedragen ook in andere jaren gebruikelijk zijn. Opvallend is alvast dat deze uitbetalingswijze niet helemaal strookt met de opdracht van het fonds: =nancieel helpen op religieus, wetenschappelijk, kunstzin-nig en pedagogisch vlak. Of Boudewijn dat goed gevonden zou hebben, durven we ten stelligste te betwijfelen. De link naar de volgende generatie werd al gemaakt. Prinses Mathilde werd immers onlangs benoemd als bestuurder bij de stichting Astrida. Deze benoeming werd recent in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. ‘Dat prinses Mathilde benoemd is als bestuurder van deze stichting van Boudewijn, is een erg duidelijk signaal,’ stelt een bron. ‘Het bewijst de verbondenheid tussen Filip en Mathilde enerzijds en wijlen koning Bou-dewijn en Fabiola anderzijds. Fabiola is immers de echte beheerder van de stichting en zij hee) de benoeming van Mathilde goedgekeurd.’ Filip hee) nooit verborgen dat koning Boudewijn zijn grote voorbeeld was. En Mathilde kijkt erg op naar Fabiola. Dat beloo), nu Mathilde koningin is.


BOUDEWIJN 123

De andere link naar Liechtenstein

Nikolaus van Liechtenstein vinden we terug in de stichting As-trida. Maar er is nog een andere link naar Liechtenstein. Het is geweten dat de invloed van de Ierse non Veronica O’Brien (#("1-#((') en kardinaal Leo Suenens (#("$-#((4) op koning Bou-dewijn groot was. Minder geweten is dat O’Brien, Suenens en Boudewijn hun krachten ook bundelden in de religieuze vereniging 9+;?, kort voor Fraternity International Apostolic Team. OEcieel heet de Belgische tak ‘Association 9+;? ’. Ook Nora van Liechtenstein vinden we terug in de Belgische tak van 9+;?. Norberta ‘Nora’ Elisabeth Maria Assunta Jose=ne Georgine van Liechtenstein (Zürich, &# oktober #(1") is de zus van Hans Adam ++ van Liechtenstein. Ze werd geboren als vierde kind en enige dochter van de Liech-tensteinse gewezen vorst Frans Jozef ++ en gravin Georgina von Wilczek. Sinds #('$ is ze lid van het Internationaal Olympisch Comi té. Ze trouwde op ## juni #('' met de inmiddels overleden Spaan se markies Vicente Sartorius y Cabeza de Vaca. In !"#! werd de zetel van de vzw overgebracht naar Mechelen. Het toont op-nieuw de verwevenheid aan tussen de Europese vorstenhuizen en meer bepaald die van België en belastingparadijs Liechtenstein.

Koningin Fabiola

In #((& overlijdt Boudewijn. Volgens het ernstige Franse blad Le Point er) Fabiola ruim & miljard frank of omgerekend /1 miljoen euro (zie ook na-woord). Fabiola krijgt als weduwe een jaarlijkse dotatie van zowat een mil-joen euro. Begin !"#& is die dotatie door de indexering aan de inDatie al opgelopen tot zowat anderhalf miljoen euro. Dat betekent dat ze op twin-tig jaar zowat !1 miljoen euro hee) ontvangen, of ruim een miljard oude Belgische franken. In !"#$ is de dotatie teruggevallen tot $4# 1"" euro.



Tot begin !"#& leidt ook de stichting Astrida een dommelend bestaan. Jaarlijks gaan er enkele honderden euro’s naar reisjes en onkosten. Maar begin !"#& wordt volgens Le Vif een substantiële kapitaalsverhoging door-gevoerd. Volgens De Morgen gaat het om een injectie van liefst !,1 miljoen euro. De ‘grote kapitaalverhoging’ van Fabiola dient om de villa Fridhem in Opgrimbie te renoveren. Die piste is opmerkelijk. Het vruchtgebruik van die villa bevindt zich immers bij Fabiola. Het is in elk geval een merkwaardige weg om een renovatie van een privéwoning door te voeren, des te meer omdat de stichting Astrida een publieke stichting is. Maar de kapitaalverhoging werd volgens De Morgen wel door de be-stuurders van de stichting tijdens een vergadering op !" juni goedge-keurd#(. Volgens informatie van De Morgen hee) Fabiola 4,4 procent aan rechten betaald om de gi) aan haar stichting te kunnen doen. De jaarreke-ningen werden naar de griEe van de handelsrechtbank van Brussel ge-stuurd op !1 juni om de boekhouding in orde brengen. Waarom die kapitaalverhoging? In het plan-F63 vinden we de verkla-ring voor de aanzienlijke kapitaalverhoging. Daarin staat dat de villa wordt uitgebreid. Interessant is ook dat niet alle gebouwen op het koninklijk domein vergund zijn. Is dit een gebruikelijke piste? Merkwaardig genoeg gebeurt de con-trole op eventuele onregelmatigheden ex post. De bevoegde minister (toen Annemie Turtelboom) verklaarde dit in het parlement: ‘De con-trole a posteriori op rechtspersonen gebeurt door het Openbaar Ministe-rie, dat kan nagaan of de stichting haar vermogen voor andere doeleinden aanwendt dan die waarvoor zij is opgericht en of ze handelt in strijd met haar statuten, de wet of de openbare orde. Dat kan aanleiding geven tot de ontbinding van de stichting.’

#( De journalist van het stuk in Le Vif, E*ore Rizza, bevestigt de informatie aan mij. In een e-mail stelt hij het volgende: “Peut-être parce que je n5ai pas obtenu le chi6re exact. XXX me fait dire que l’augmentation serait « importante » et viserait à restaurer la villa Fridhem, qui doit subir de gros travaux. YYY con4rme l’information, mais refuse de donner plus de précisions. Selon lui, il faudra a!endre la publication du prochain rapport annuel de la fondation pour connaître le montant.” (XXX en YYY staan voor personen die aan het Hof werken. In de e-mail staan deze met naam vermeld. )


BOUDEWIJN 125

Finca Astrida en Fons Pereos

Op 1 oktober #((( richt Fabiola ook een Spaanse stichting op. Boudewijn is dan enkele jaren overleden. De bedoeling is de Finca (villa) Astrida, gelegen in Motril, in een juridisch vehikel te steken. De Finca of villa werd in de jaren zestig gebouwd door Boudewijn en Fabiola. De grond kochten ze erg goedkoop. De naakte eigendom van de Finca Astrida behoort tot de stichting. Fabiola beschikt over het vruchtgebruik van de villa in het zuiden van Spanje. Fabiola wil villa Astrida in Motril inrichten als mu-seum voor Boudewijn. De voormalige burgemeester Carlos Rojas García van Motril kreeg hierover volgens de lokale blog Motril@Digital een verzoek van Fabiola. Vreemd is dat verzoek overigens niet: Fabiola wil de herinnering aan Bou-dewijn levendig houden. Of het verzoek ingewilligd zal worden en indien ja, hoe dat museum voor Boudewijn er precies zal uitzien, wordt de ko-mende jaren ongetwijfeld duidelijk. Uit het grondregister van Motril blijkt evenwel dat ‘=nca’ Astrida, zo-als de Spanjaarden de villa omschrijven, nog steeds op naam staat van ko-ningin Fabiola. Er staat nergens vermeld dat de villa is overgedragen naar een fonds van de koningin.

Eind !"#! roept Fabiola ook de private stichting ‘Fons Pereos’ in het leven die haar moet toelaten een gepaste regeling uit te werken voor haar erfe-nis. Fons Per Eos is Latijn en betekent le*erlijk ‘bron voor hen’. De con-structie wordt opnieuw bedacht door Vincent Pardoen. Sinds de dood van koning Boudewijn in #((& hee) Fabiola een kleine !/ miljoen euro dotaties ontvangen, ze erfde volgens Le Point ook /1 mil-joen euro van haar overleden echtgenoot. Bovendien erfde Fabiola kunst-werken en een appartement in Parijs van haar eigen familie. Zonder erfgenamen zouden de successierechten op haar fortuin oplo-pen tot /" procent, maar de stichting helpt haar daaraan te ontkomen. Volgens de statuten, die in Het Staatsblad verschenen, hee) de stich-ting ‘Fons Pereos’ vier doelstellingen. Zo wil ze haar familieleden bijstaan, historische en culturele werken van het koningspaar promoten, bijdragen aan de Astrida Stichting van wijlen koning Boudewijn en katholieke in-stellingen een duwtje in de rug geven. De raad van bestuur bestaat naast Fabiola nog uit acht leden. Een van



die leden is Baudouin du Parc Locmaria. In geval van ontbinding gaan de fondsen naar de Astrida Stichting en een andere private stichting die de koningin in #((( in het geheim in Spanje hee) opgezet. Dat gebeurt ook als het fonds na publieke verontwaardiging ontbonden zal worden. Het nieuws over deze stichting Fons Pereos lokt begin !"#& grote kri-tiek uit. Alle politieke partijen veroordeelden deze zet van Fabiola en zo werd ze de facto de doodgraafster van de monarchie. In een verklaring van donderdag #" januari stelde Fabiola bij monde van haar advocaat dat ze geen ontvangen dotaties in de stichting zou stoppen. Maar wie zal dat controleren? Alle leden van de Belgische monarchie hebben er immers een sport van gemaakt om publieke gelden te vermengen met eigen kapi-taal. De heisa zal leiden tot een drastische vermindering van de dotatie van Fabiola. Van zowat anderhalf miljoen euro per jaar valt ze terug op een kleine half miljoen. Nog steeds zeer ruim volgens insiders.

Na de heisa over Fons Pereos verdedigde de omgeving van Fabiola haar dotatie. Vooral de suggestie dat een deel van de ruime dotatie misbruikt zou worden, leverde ‘verontwaardigde’ reacties op van de vertrouwelin-gen van de oude koningin. Zo stelde Het Nieuwsblad het volgende: ‘Bronnen in haar omgeving hebben het over een kmo van !1 personeelsleden die haar zo’n '" """ euro per maand en dus (4" """ euro per jaar kosten. Er zijn poetsvrou-wen voor het immense kasteel, tuiniers voor de al even immense tuin, er is een kamermeisje, een butler en een ‘hoofd van de hoHouding’. Er is een chau>eur en zelfs meer dan één, kwestie van ook ’s avonds en in het week-end een stapje in de wereld te kunnen ze*en. Ook in de keuken staat een team klaar, want Fabiola ontvangt nog geregeld oude contacten van an-dere koninklijke families. En voor het secretariaat zet ze vijf personen in om alle smeekbrieven te beantwoorden en te behandelen.’ (eigen cursivering) Dat laatste is manifest onjuist. Het antwoord vinden we in de biogra=e van Brigi*e Balfoort en Joris De Voogt over Fabiola. Volgens de auteurs beschikt Fabiola sinds !""4 niet meer over een (sociaal) secretariaat en beschikt ze dus ook niet (meer) over vijf secretaresses. Het secretariaat van Fabiola wordt dan uitgevoerd door medewerkers van koning Albert en dus de facto vergoed via de Civiele Lijst. Hoeveel personeelsleden hee) koningin Fabiola echt? Er is maar één


BOUDEWIJN 127

betrouwbare bron: het werkgeversrepertorium. Daar vinden we het Huis van Fabiola terug als onderneming. Er zijn tien tot negentien werknemers. De informatie is bijgewerkt op #$ januari !"#$. Dat is de enige correcte maar tegelijk ook vrij vage informatie.

Fabiola kreeg na het overlijden van Boudewijn een deel van het vermogen van haar echtgenoot. Maar Fabiola is zelf niet onbemiddeld als ze in #(4" met Boudewijn trouwt. Haar familie beschikt over diverse gebouwen en kunstwerken. Zo zal ze in de jaren zeventig een groot gebouw in Parijs ontvangen, gelegen in de rue d’Artois. Het gebouw is vandaag meerdere miljoenen euro’s waard. Boudewijn en Fabiola kunnen er zich bovendien ongestoord terugtrekken in een van de vele appartementen van het ge-bouw. De meeste appartementen worden dan verhuurd. In de jaren tach-tig verkoopt Fabiola het gebouw. Ze er) ook diverse kunstwerken van fa-milieleden. Het gaat onder meer om onbetaalbare schilderijen van grote meesters. Begin !"#$ verschijnt Fabiola steeds minder in het openbaar. Op het kerstconcert van midden december !"#&, waarop koning Filip te laat kwam, was ze niet aanwezig. En ook op het concert in Madrid, dat in het voorjaar van !"#$ door de Spaanse auteur Fermin Urbiola ter ere van haar verjaardag werd georganiseerd, gaf ze verstek. De verklaring is eenvoudig: de gezondheidstoestand van de koningin gaat er stelselmatig op achteruit. Fabiola werd begin juni !"#$ '4 jaar. Publieke optredens doet ze niet meer. Zelfs bij het verlovingsfeest van haar lieveling Amedeo moest ze verstek geven. En begin !"#$ werd het Hulpfonds van Fabiola zelfs stopge-zet en ontbonden. Het saldo gaat naar het Hulpfonds van koningin Mathilde. Ook binnen andere koninklijke instellingen hee) de weduwe van ko-ning Boudewijn concrete maatregelen getro>en. Zo hee) ze heel recent gevraagd om ontheven te worden van de hoge bescherming die ze al bijna 1" jaar verleende aan de Internationale Muziekwedstrijd Koningin Elisabeth van België. Fabiola’s lieveling, Mathilde, zal de taak van haar overnemen. Het is immers een traditie dat de koninklijke familie de pres-tigieuze wedstrijd voor klassieke muziek onder haar hoge bescherming plaatst. Minder geweten is dat Fabiola de fakkel ook al eerder doorgaf bij de Koning Boudewijnstichting. Ook in deze instelling werd Mathilde be-



noemd als bestuurder. ‘Het is geen geheim dat Fabiola en Mathilde het uitstekend met elkaar kunnen vinden,’ vertelt een paleismedewerker. ‘Fabiola is ervan overtuigd dat Filip en Mathilde de morele erfenis van koning Boudewijn zullen veiligstellen. Meer dan dat het geval was onder koning Albert ++ van wie Boudewijn vond dat de morele waarden van zijn jongere broer niet hoog genoeg waren.’ Ongetwijfeld dacht Boudewijn aan de buitenechtelijke relatie van Albert en Sybille de Selys. OEcieel is er geen probleem met de gezondheidstoestand van Fabiola. Volgens het Paleis is ze ‘gewoon wat vermoeid’ en kan ze door haar hoge lee)ijd niet op alle koninklijke manifestaties aanwezig zijn. Insiders weten dat de koningin sukkelt met haar gezondheid. Verplaatsingen zijn enkel nog mogelijk in een rolstoel. Rechtstaan is zo goed als uitgesloten. Van een energieke dame is de koningin een frêle oude vrouw geworden. De hele heisa rond Fons Pereos hee) haar bovendien een enorme psycholo-gische klap gegeven. ‘Ze voelde zich echt in de steek gelaten door de be-volking en vooral de politici,’ vertelt een medewerker. Die medewerker vertelt dat de koningin ondertussen haar einde hee) voorbereid. ‘De oprichting van Fons Pereos was maar het topje van de ijsberg. De grote droom van Fabiola is de grote verzoening van de héle koninklijke familie. Zo hee) ze hemel en aarde bewogen om Laurent te-rug in de koninklijke stal te krijgen. Of ze daar echt in geslaagd is, is een open vraag. In haar wilsbeschikking hee) ze ook expliciet aangegeven dat ze op haar begrafenis alle leden van de koninklijke familie aanwezig wil hebben.’ Ze hee) het dan speci=ek over alle we*elijke nazaten van Leo-pold +++. ‘Je hebt de kinderen van Leopold +++ en Astrid: Josephine Charlo*e, Boudewijn en Albert aan de ene kant. En je hebt de kinderen van Leopold +++ en Lilian Baels aan de andere kant.’ Van de eerste tak is enkel Albert nog in leven. Van die tweede tak is er Marie-Christine en Esmeralda. ‘Fabiola’s grote droom is beide takken van de familie bij elkaar te brengen. Ze hee) al eens een poging gedaan toen prins Alexander nog leefde. Toen hee) ze prinses Lea en Alexander diverse malen uitgenodigd op kasteel Stuyvenberg in Laken.’ Het initiatief van Fabiola is op zijn minst merkwaardig. De haat tussen Fabiola en Lilian Baels was immers legendarisch. Toen Fabiola koningin was in de jaren zestig, was er zelfs geen contact meer mogelijk tussen Argenteuil, de woonplaats van Leopold +++ en Lilian Baels, en Laken. Op instructie van Fabiola nota bene. ‘Blijkbaar wil Fabiola de fouten uit het verleden vergeten en vergeven door dit initiatief.’


BOUDEWIJN 129

Vraag is hoe groot de kans op slagen is. Dat het intiatief zal lukken is eerder klein. Met de erfenis van Leopold +++ stonden de twee takken van de familie immers al eens met getrokken messen tegenover elkaar. En Marie-Chris-tine hee) alle contacten verbroken met Laken. Bovendien sukkelt Marie-Christine zelf met haar gezondheid. Een echte familiereünie tijdens de begrafenis van Fabiola is dus wellicht uitgesloten. Voor een grote verzoe-ning binnen de koninklijke familie komt het initiatief dus wellicht veel te laat. Maar er is meer. Fabiola is ook begonnen met haar kostbare juwelen uit te delen. Zo kreeg een van haar favoriete nichten, Margaretha van Luxemburg, een paar peperdure spiraalvormige oorringen. Margaretha droeg de sierraden op Koningsdag !"#&. Ook Mathilde wordt niet vergeten. Fabiola hee) een boontje voor de huidige koningin. Mathilde kreeg van Fabiola de beroemde diaman-ten ‘watervalbroche’ van Fabiola. De watervalbroche van Fabiola droeg Ma thilde tijdens het kerkelijk huwelijk van erfgroothertog Guillaume van Luxemburg met gravin Stéphanie de Lannoy. Ook op het oEciële portret van Mathilde in blauwe jurk zien we de broche.

Hulpfonds van koningin Fabiola wordt voortijdig ontbonden

De vzw ‘Hulpfonds van Koningin Fabiola’ hee) tot doel Fabiola te helpen bij haar =lantropische en sociale actie, door de hiertoe be-stemde fondsen in te zamelen en ter beschikking te stellen van de koningin. Zij verleent haar medewerking aan de oprichting of uit-bouw van instellingen waarvoor Fabiola bijzondere belangstelling betoont. Uit een publicatie van het Belgisch Staatsblad van !" maart !"#$ blijkt dat de vzw voortijdig werd ontbonden. Het saldo na vere>ening wordt overgeheveld naar het fonds van koningin Mathilde. Deze beslissing past in de algemene strategie om de acti-



viteiten van Fabiola af te bouwen. Gezien haar lee)ijd is dat een logische beslissing, aldus het paleis. De hoogbejaarde Fabiola is haar publieke activiteiten immers volledig aan het aBouwen.

Lilian Baels

Lilian wordt op !' november #(#4 in Londen geboren. Ze leert koning Leopold +++ eind jaren dertig kennen. Volgens prins Karel had ze het eerst al eerder geprobeerd met hem. Maar de jongere broer van Leopold had geen interesse in de nochtans bloedmooie Lilian. Hij had zijn hart al ver-loren aan Jacqueline Werli, de dochter van een patissier. Karels oudere broer, Leopold +++, valt wel als een blok voor Baels. Ze huwen in volle oorlogstijd en onder meer hierdoor zal de koning later de-=nitief de kroon verliezen. De huwelijksreis brengen ze door bij graaf Kühn, een nazi. Baels kende de man van vóór de oorlog. Leopold +++ blij) natuurlijk een ‘von Sexen Coburg’ en zoekt zijn ple-ziertjes, zelfs tijdens de oorlog, bij diverse escortemeisjes. Na de oorlog zal de linkse krant Le Peuple uitpakken met het verhaal dat Gestapo-chef Constantin Canaris, door de Belgische justitie ondervraagd, had toegege-ven dat hij het Leopold +++, zogezegd een gevangene in zijn eigen kasteel in Laken, had mogelijk gemaakt, ‘amoureuze escapades’ uit te voeren. Zelfs het omstreden bezoek van Leopold +++ aan Hitler werd aangena-mer gemaakt door de aanwezigheid van Duitse luxeprostituées. In #($$ wordt het gezin van Leopold +++ naar Hirschstein overge-bracht. Later gaat het van Hirschstein naar Strobl, de nieuwe bestemming. Tijdens de rit verblij) het gezelschap enkele uren in de woning van Adolf Hitler in München, het Bruine Huis. Lilan steelt er een mes en een vork waarin de le*er H gegraveerd is. Ze pikt ook een servet met de initialen ‘A.H.’. In het boek Un couple dans la tempête gee) ze de diefstal ruiterlijk toe. Alleen roept dit incident uiteraard veel vragen op.

Op het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt prins Karel, de jongere broer van Leopold, regent van ons land. De Belgische regering, net terug uit Londen, weet niet waar Leopold zich bevindt. Een klein jaar later is


BOUDEWIJN 131

Leopold terecht en kunnen de onderhandelingen starten in verband met zijn terugkeer naar ons land. Die gesprekken in Oostenrijk verlopen uiterst moeizaam. In een wan-hoopspoging doen premier Achiel Van Acker en prins Karel een geheim en ultiem aanbod aan Lilian Baels. De bedoeling van het plan is om de jonge Boudewijn, net geen vij)ien op dat ogenblik, naar België over te brengen en voor te bereiden op het koningschap. Tot de meerderjarigheid van Boudewijn zou Karel als regent aanblijven Om Lilian te paaien, wordt haar een substantiële geldsom aangebo-den. De bedoeling is dat ze mee naar België zou komen en haar echtge-noot Leopold zou verlaten. Na de familieraad van #& juli #($1 noteert Leo-pold +++ cryptisch deze zin: ‘gesprek van Ch.%. (Karel) met Lil. (Lilian). Over mij en aanbod van geld indien ze mij zou verlaten’. Het plan gaat niet door. Een mogelijke verklaring is dat Lilian haar echtgenoot (nog) niet wil verlaten. Ze hoopt op een dag koningin te zijn. Een andere piste is dat Lilian haar eigen zoon Alexander vooralsnog op de troon wil brengen.

In de tweede hel) van de jaren veertig verblij) het gezin van Leopold in Zwitserland. De gezinsleden amuseren zich met het spelen van golf. Regelmatig worden er ‘compromi*erende’ foto’s afgedrukt – meestal van Lilian. Zo is er de beruchte foto van #($', nauwelijks enkele jaren na het einde van de oorlog dus, waarbij prinses Lilian uit een enorme beker champagne drinkt. De linkse pers in ons land spreekt er dagen schande van.

In #(1" overlijdt de moeder van Lilian, Anne Devisscher. Een jaar later overlijdt haar vader Henri Baels. Angezien hij niet onbemiddeld was, valt Lilian ongetwijfeld een interessante erfenis te beurt. Dat jaar, #(1#, wordt Boudewijn koning der Belgen. De socialistische voorman, Achiel Van Acker, noteert dat er meer aan de hand is tussen ‘Boud’ – de koosnaam die Lilian aan haar stiefzoon gee) – en Baels. Luc Putman, cultureel a*aché van Boudewijn, vertelt dat Boudewijn en de prinses van Retie elkaar tijdens de zomer in het geheim ontmoe*en halverwege Oostende en Brussel. Volgens Van Acker was Boudewijn ver-liefd op Lilian.



In #(4" verhuizen Lilian en Leopold naar Argenteuil. Boudewijn trouwt met Fabiola. Prinses Lilian verhuist naar de achtergrond. Maar ze hee) nog steeds een erg dure smaak. Heel veel eigen geld van Leopold +++ gaat naar juwelen, dure uitstapjes, exclusieve kleding. De uitgaven van Lilian zijn astronomisch hoog. Een Ferrari moet voor haar exclusief gemaakt worden. Haar dochter, prinses Marie-Christine, herinnert zich haar moe-der op het perron in Zuid-Frankrijk. Lilian droeg een zwarte mantel en peperdure oorringen van juwelier Van Cleef & Arpels. Elders noteert Marie-Christine dat haar moeder graag gaat shoppen bij Givenchy. De Belgische pers is niet echt te spreken over deze exuberante levensstijl. Prinses Lilian hee) ook iets met de medische wetenschap. Op het do-mein Argenteuil nodigde ze regelmatig wetenschappers uit en haar doch-ter Esmeralda trouwt zelfs met een topwetenschapper, Salvador Mon-cada. In #(4& probeert Lilian, net zoals Elisabeth, een instituut uit de grond te stampen: het International Life Sciences Institute. Alleen beschikte ze niet over het vereiste kapitaal. Lilian zoekt &"" miljoen frank (nu $! mil-joen euro). Ze klopt volgens berichten in De Standaard en Gazet van Antwerpen aan bij de Belgische staat en diverse universiteiten. ‘Tevergeefs. Niemand kwam over de streep,’ noteert Raskin. Het was duidelijk, besluit de auteur, al in #(4& was de rol van Lilian ‘de=nitief uitgespeeld.’ Raskin vertelt het verhaal in een hoofdstuk over prinses Lilian dat de erg toepasselijke titel ‘Nieuwe mislukkingen’ meekreeg. In #(41 overlijdt koningin Elisabeth. In haar testament wordt de jong-ste zoon, Karel, bevoorrecht. Lilian Baels betwist de geldigheid van het handgeschreven testament van de koningin. Ze wint het pleit. Karel is ra-zend en haat de vrouw vanaf dan even hartsgrondig als zijn oudere broer.

In #('& overlijdt Leopold. De verdeling van de erfenis verloopt erg moei-lijk. De kinderen van Leopold en Astrid (Boudewijn, Albert en Josephine- Charlo*e) staan lijnrecht tegenover Lilian en haar drie kinderen. Het komt zelfs tot een juridische strijd tussen beide clans. Lilian trekt zich na het overlijden van haar echtgenoot terug op Argenteuil. Ze beschikt wel over een dotatie. Er blijven ook verscheidene personeelsleden in dienst bij haar. Zo is ex-rijkswachter Guido Gydé tot #((1 de persoonlijke chau>eur van prinses Lilian. Hij is niet mals voor


BOUDEWIJN 133

haar. ‘Toen Leopold +++ wegviel, begon alle ellende. Lilian liet ons de gek-ste dingen doen en wij moesten die uitvoeren. Wie haar tegensprak werd aan de deur gezet. Het was een komen en gaan van personeel, vooral vrou-wen uit Zuid-Amerika en Azië, omdat die goedkoop zijn. Prinses Lilian was een echte feeks. Vij)ien jaar lang werkte ik voor Madam. Door haar toedoen ben ik vijfmaal opgenomen in het ziekenhuis met een zenuwcri-sis. Vanwege een grapje hee) ze me ontslagen,’ vertelt hij aan Gazet van Antwerpen. ‘Ze ontsloeg me voor een prul. Van #('" tot #((1 danste ik al-tijd naar haar pijpen. Personeel tegen elkaar opze*en, was haar hobby. (…) In de garage van Argenteuil stond een heel wagenpark, maar de hel) van die auto’s was niet verzekerd. Toch moest ik daarmee rijden,’ foetert Gydé. ‘Soms zelfs naar Parijs, waar Madam ging winkelen. “Hier rechts”, riep ze, terwijl ik zeker wist dat ik naar links moest. Soms vertelde ze niet eens waar ze heen ging. Dan commandeerde ze me de hele weg. Op die manier maalde ik honderden kilometers voor niets!’ Alexander, Marie-Christine en Maria-Esmeralda, de drie kinderen van koning Leopold +++ en prinses Lilian hebben volgens Gydé dezelfde trek-jes als hun moeder. ‘Marie-Christine heb ik maar zes maanden gekend. Ik had weinig con-tact met haar omdat ze een eigen auto had. Ik weet wel dat ze niet met haar ouders overweg kon. Maria-Esmeralda hee) een beter karakter dan haar moeder, maar ze lapte me ook een mooie streek. Ik ging haar ooit aHalen aan de luchthaven van Nice. Ik wach*e voor de uitgang van het luchtha-vengebouw om haar op te pikken. In plaats daarvan nam ze de taxi en vertelde ‘Madame’ dat ik er niet was, met een stevige uitbrander als ge-volg. Alexander was rotverwend. Nooit was er iets goed voor hem. Zijn bad laten leeglopen of het toilet doorspoelen, deed hij niet. Dat was een job voor het boerenvolk.’

Lilian Baels ster) in !""!. De villa Argenteuil is van de overheid. Maar haar jachtchalet in Hinteriss (Oostenrijk) is wel haar persoonlijke eigen-dom. Die wordt dus opgenomen in de nalatenschap. Meldenswaard is dat Lilian aan Oostenrijk een jaarlijkse som betaalde om het immense do-mein rond de chalet te huren. In haar laatste wilsbeschikking bepaalt Lilian uitdrukkelijk dat ze be-graven wil worden op het domein van Argenteuil bij Waterloo. ‘In onder-ling overleg hebben koning Albert, prins Alexander en prinses Maria-



Esmeralda echter beslist dat haar laatste rustplaats toch de koninklijke crypte van Laken zou worden,’ weet Jan Van den Berghe. Hiermee respec-teert het drietal de wens van Leopold +++ die enkele jaren eerder stierf. Er is nooit veel ruchtbaarheid gegeven aan deze laatste wens van Lilian. Toch is ze bijzonder merkwaardig. Lilian was immers op de hoogte dat haar man wilde dat hij tussen zijn twee vrouwen, Astrid en Lilian, zou mogen rusten. Waarom is Lilian hier dan tegenin gegaan? Wilde ze hier-mee een signaal geven dat de relatie tussen beiden niet zo opperbest was als ze liet uitschijnen? Guido Gydé is aanwezig op de begrafenis. ‘Triest ben ik helemaal niet. Ik ga gewoon uit pure haat, ‘ vertelt hij. ‘Ik zal aan iedereen laten zien dat ze me niet klein gekregen hee). Ik ben blij dat dat mens er niet meer is. Ik werkte dag en nacht voor haar, zelfs tijdens de weekends. Mijn vrouw was lange tijd zwaar ziek, maar ik moest met Lilian naar haar buitenverblijf aan de Azurenkust. Ik mocht vandaar uit niet eens naar mijn zieke vrouw bel-len, ik moest in een dorpje in de buurt op zoek naar een telefooncel.’

Volgens Karel Moors van Gazet van Antwerpen laat Baels een heleboel geld achter. ‘In #('&, bij het overlijden van Leopold +++, erfden prins Alexander, prinses Marie-Christine en prinses Maria-Esmeralda – zijn drie kinderen bij Lilian – elk $" miljoen frank’ schrij) de journalist. Lilian kreeg na het overlijden van Leopold immers een dotatie van $#( """ euro per jaar. Daarvan moest ze kleine onderhoudswerken aan haar woon-plaats Argenteuil en haar eigen personeel betalen. ‘Allicht bleef er jaarlijks wel een mooi bedrag over,’ noteert Moors. Lilian erfde ook van haar eigen ouders, en bovendien waren de gepu-bliceerde memoires van Leopold +++, Kroongetuige, een bestseller. Alles samen een aardig spaarpotje, maar een schijntje in vergelijking met wat Lilian van Leopold erfde. Dat zou wel eens #,1 miljard frank of &/ miljoen euro zijn geweest, redeneren sommigen. Vanwaar die som? In het boek Koning en Onderkoning van journalisten Gui Polspoel en Pol Van den Driessche kreeg koning Albert ++ een vermo-gen van tien miljard frank (!1" miljoen euro) toegemeten. ‘Het paleis rea-geerde verontwaardigd en stelde dat de vorst “zelfs niet het twintigste van dat cijfer” bezit,’ vervolgt Moors. ‘Maar een exact bedrag werd ook niet genoemd, en dus blijven sommige analisten vasthouden aan “een twintig-ste” van #" miljard frank, zijnde 1"" miljoen frank of #!,1 miljoen euro, die in de portefeuille van Albert ++ zit.’


BOUDEWIJN 135

De journalist bouwt hierop verder. Sommigen redeneren als volgt: als Albert, Boudewijn en Josephine-Charlo*e alledrie 1"" miljoen hebben geërfd van hun vader Leopold +++, is de andere hel) van diens fortuin – #,1 miljard frank of &/ miljoen euro dus – naar prinses Lilian gegaan. Samen zou het roerend vermogen van Leopold +++ dus drie miljard frank bedra-gen hebben. Lilians drie kinderen zouden die vermeende anderhalf mil-jard frank of &/ miljoen euro dus onder elkaar hebben mogen verdelen. Het blij) een mooie som geld. Het privévermogen van Leopold +++ wordt door andere analisten bij zijn overlijden iets lager geschat: tussen '"" miljoen (nu bijna &1 miljoen euro) en !,/ miljard frank (nu ##4,1 miljoen euro). Nog geen jaar na het overlijden van Baels oogsten de drie kinderen van Lilian – Alexander, Esmeralda en Marie-Christine – in elk geval een storm van verontwaardiging door persoonlijke bezi*ingen van hun moeder openbaar te verkopen. Sommigen herinneren zich nog de verkoop van prins Karel van iets meer dan twintig jaar daarvoor op het domein van Raversijde. De opbrengst van de openbare verkopen van de spullen van prinses Lilian, vooral juwelen en kledij, levert voor het prinselijke drietal een dikke !#" miljoen frank ne*o of zo’n 1,!1 miljoen euro op. Vooral Alexander en Marie-Christine kunnen het geld goed gebruiken, al be-weert Marie-Christine dat ze nooit een euro gezien hee) van de op-brengst.

Prins Alexander

Een andere ‘zakenman’ in de koninklijke familie is prins Alexander. Hij wordt op #' juli #($! geboren. Alexander is de zoon van prinses Lilian en (wellicht) koning Leopold (Lilian was immers zwanger toen ze trouwde met Leopold +++. Hierdoor ontstonden geruchten over het vaderschap van de jongen). Op !( novem-ber !""( overlijdt de prins in zijn woonplaats Sint-Genesius-Rode tijdens een oefening op de loopband aan een longembolie. De prins woont er sa-men met Lea van België in de Lindenlaan 11. De grote villa ‘Landsrode’ staat op een groot terrein, vooraan wappert de Belgische vlag. Het land-goed situeert zich in de zeer hoge prijsklasse (meerdere miljoenen euro’s) en staat begin !"#$ discreet te koop.



Lea van België zou willen verhuizen naar een kleinere woning om dichter bij haar dochter te kunnen zijn. De halBroer van Boudewijn en Albert was zijn hele leven lang een bron van kopzorgen voor de koninklijke familie. ‘De prins verdiepte zich in de jazz-muziek, het edele pokerspel en de anatomie van het schone ge-slacht,’ staat in Koning Boudewijn en zijn clan. ‘Aan zijn hogere studies in Leuven, geneeskunde en godallemachtig zelfs thomistische wijsbegeerte, hield hij vooral veel katers en speelschulden over.’ Alexander werd verliefd op de dochter van een koloniaal. Vader Leo-pold stelde zijn veto. De relatie werd verbroken. ‘Een andere verboden verhouding, met de dochter van een hoogleraar eindigde op een zelf-moordpoging van de prins die in zijn studentenDat bewusteloos werd aan-getro>en met een lege tube slaappillen naast het bed.’ Hij had het meisje zwanger gemaakt. In #(4' speelt de prins een actieve rol bij de inplanting van een textiel-fabriek van Pierre Salik in het Spanje van Franco. Het dieptepunt vindt plaats in #(/#. ‘Hij zou – diverse kranten gaven dat duidelijk te verstaan – in dronken toestand een pastoor hebben aangereden en vluchtmisdrijf hebben gepleegd.’ Het gaat over abbé Froidure die op #" september in Watermaal-Bosvoorde voor zijn huis werd aangereden en ter plaatse over-leed. Getuigen zagen een Ferrari met hoge snelheid wegscheuren. De be-stuurder werd nooit gevonden. Rudy Bogaerts, een oud-privéleraar van prins Laurent: ‘Abbé Froidure is doodgereden door prins Alexander, de halBroer van Albert. Dat weet iedereen.(…) In de tijd dat ik vaak aan het hof kwam, had je ergens in Wallonië een man zonder benen. Die schreef de hele tijd maar brieven over zijn ongeval. Hij was aangereden door één van de prinsen en de poli-tie had verzuimd om een proces-verbaal op te stellen. Het ging alleen daarover: de man had een pv nodig om de kosten voor zijn rolstoel terug-betaald te krijgen. Die zaak hee) járen aangesleept.’

Na een bewogen familieruzie in #(/1 werd de prins naar Zuid-Afrika ge-stuurd. Daar verzorgde hij onder de naam monsieur de Réthy de public relations van United Car and Diesel Distributors, de invoerder van Mer-cedes-Benz. Het apartheidsregime vormde geen hinderpaal voor de prins. De prins kreeg de job door de goede relaties van Leopold en Lilian. ‘In #(//, terug in het vaderland na twee jaar ballingschap, werd de prins


BOUDEWIJN 137

opgenomen in de raad van beheer van de Compagnie Maritime Belge.’ IF- is dan een =liaal van de Generale. Alexander behoudt dat zitje tot in #('(. Volgens auteur Jan van den Berghe van Koning Boudewijn en zijn clan krijgt de prins kort daarna ook een plaats in de raad van bestuur van de Société Générale, de ‘familieholding’. In #(/' is de prins in het Congo van Mobutu. Hij verdedigt er de belan-gen van brouwerij Unibra. In de jaren ’(" tot slot wordt Alexander volgens onderzoeksjournalist Georges Timmerman opgemerkt in Costa Rica. Hij vertoe) er in de aanwezigheid van de zeer omstreden Felix Przedborski (hij wordt gelinkt aan diverse misdrijven). Hij is diens privéchau>eur. Volgens Timmerman had Alexander geld nodig. Volgens de journalist is het logisch dat Alexander een discrete prins was. Zijn talrijke avonturen in het Spanje van Franco, het Congo van Mobutu en in Zuid-Afrika en zijn zakelijke relaties met omstreden =guren zoals Salik en Przedborski zorgden ervoor dat Alexander wel een low pro-4le moest aanhouden.

In #((# trouwt Alexander van België met Lea Wolman. Het is altijd een raadsel geweest wat de vrouw op dat ogenblik beroepshalve deed. Uit het Belgisch Staatsblad blijkt dat ze op dat ogenblik bestuurder was van de on-derneming Francobor. De onderneming werd opgericht in het begin van de jaren tachtig en was volgens de =nanciële site hoovers.com actief in de kleinhandel van fantasiejuwelen. De zaken gingen niet goed. In #((' werd de vervroegde ontbinding van de onderneming gevraagd. Er bleef een ne*o schuldenlast over van liefst 4,' miljoen frank of #/" """ euro. Toeval of niet: het paar hield hun huwelijk geheim tot dat jaar #(('. Het jaar daarop, in #(((, werd de onder-neming de=nitief geliquideerd en verdwenen alle sporen. Of toch bijna alle sporen.

Die gedeisdheid wordt na het overlijden van Lilian Baels even overboord gegooid als Alexander en prinses Esmeralda de Belgische staat voor de rechtbank dagen. Ze vorderen de kosten terug die ze aan de villa van Argenteuil hebben gedaan. Ook die bom kan vroegtijdig ontmijnd wor-den. In !""! doen ze voor de rechtbank van eerste aanleg te Nijvel ‘afstand van hun rechten’ ten bate van de Belgische staat. In !""4 richten Alexander en Lea een fonds op: ‘Het hulpfonds prins



Alexander en prinses Lea’ (fonds d’entraide). Er is geen =nanciële infor-matie beschikbaar over dit fonds. Prins Laurent hee) de reputatie om over élk bedrag te onderhandelen. Zelfs op restaurant wil de prins een korting. Maar andere leden van de monarchie zijn er even bedreven in. Zo was prinses Lea, de echtgenote van wijlen prins Alexander, in het najaar van !"#& in een chique boetiek in Terhulpen. Ze vroeg aan de verkoopster of ze geen korting kon krijgen op een paar laarsjes omdat er enkele krasjes op waren. Een zus van koningin Mathilde, waarschijnlijk Hélène die in de buurt van de winkel woont, kwam kort daarna langs. Ze had een paar exclusieve schoenen nodig voor een avondje uit. Ze vroeg aan de verkoopster of ze de schoenen niet gratis kon lenen. In beide gevallen kregen de dames nul op het rekest. De ver-koopster was niet onder de indruk.

Prinses Esmeralda

Marie Esmeralda Adélaïde Liliane Anne Léopoldine wordt geboren in Laken op &" september #(14. Ze is het derde kind van koning Leopold +++ en prinses Lilian en de jongere zus van prins Alexander. Al is niet helemaal zeker dat Leopold wel degelijk de vader is. Tijdens de conceptie van de prinses verblij) de voormalige koning immers in het buitenland. Van haar vader moet ze juriste worden, zelf wil ze liever artikels schrij-ven. Onder de nom de plume Esméralda de Réthy schrij) ze regelmatig artikels over haar vader. Volgens royaltywatchers verblij) ze eind jaren tachtig in Frankrijk en woont ze er samen met een gescheiden man. Veel informatie is er niet. Op 1 april #((' trouwt ze met de Hondurese wetenschapper Salvador Moncada. Op dat ogenblik is ze zwanger van haar eerste kind. Alexandra Léopoldine wordt iets later geboren op $ augustus #(('. Leopoldo Daniel volgt enkele jaren later op !# mei !""#. Vandaag is ze erevoorzi*er van Delphus, een vzw die therapie met dol=jnen aanbiedt. Over haar leven vóór het huwelijk met Moncada wordt geheimzinnig gedaan. Voor ze zich met de wetenschapper de=nitief in Londen vestigde, was ze actief als journaliste. We weten ook dat ze een boek schreef over de Franse modeontwerper Christian Dior, Monsieur Dior et nous. Ze schreef dat met de Franse journalist Jean-Louis Perreau in #(((.


BOUDEWIJN 139

Maar Esmeralda hee) ook een rol gespeeld in het leven van Sarah Fergu-son, beter gekend als Fergie. Op !& juli #('4 trouwt Ferguson met prins Andrew. In het begin is de vrolijke Sarah geliefd bij de pers, ze wordt regelmatig gezien met haar schoonzus Diana. Maar al snel laten critici haar niet meer met rust. Fergie gee) veel geld uit. Ze is steevast op zoek naar inkomsten. Zo bedenkt ze het =guurtje Budgie #e Helicopter dat ook in België gekend is. Maar ondanks haar succes hee) ze hoge schulden door haar luxueuze le-vensstijl. In #((! gaan Sarah en Andrew uit elkaar. Vijf maanden daarvoor zijn er foto’s gepubliceerd, waarop Sarah te zien is terwijl ze intieme mo-menten doorbrengt met =nancieel adviseur John Bryan die later zal trou-wen (en scheiden) met Astrid Nuyens. ‘In #(($ leert Fergie prinses Esmeralda kennen,’ beweert onze bron. ‘Esmeralda is in het gezelschap van een man, journalist Albert Zarca.’ Zarca is gekend omwille van zijn boeken over de Italiaanse dictator Mussolini. ‘De ontmoeting vond plaats in het appartement van Massimo Gargia in Parijs. Ik stelde beiden aan Fergie voor.’ Gargia was toen uitgever van het tijdschri) Best. Op dat ogenblik had Fergie dringend geld nodig. Een van de mogelijke bronnen van inkomsten was de verkoop van artikels van de prinses. Op dat punt konden Esmeralda en Zarca nu*ig zijn. Samen hadden ze een onderneming ‘Presse Impact Italia’. Een van de taken was het vertalen en verdelen van artikels die elders gepubliceerd waren. Volgens onze bron waren Esmeralda en haar partner onmiddellijk ge-interesseerd in Fergie. ‘Ze verkochten een artikel dat Fergie had geschre-ven over het moederschap aan diverse tijdschrij)en in Frankrijk. We spre-ken hier toch al snel over enkele honderdduizenden pond.’ Volgens onze bron bedroeg de commissie van Esmeralda en haar partner veertig pro-cent. ‘Het is normaal dat ze rond haar (Fergie, ?0) bleven kleven.’

Beiden stelden ook nieuwe deals voor aan Fergie. ‘Eind #(($ stelden ze twee projecten voor aan Fergie. De hertogin zou telkens een artikel moe-ten schrijven over haar kinderen. De waarde hiervan was in totaal $"" """ pond. Uiteindelijk is de transactie niet doorgegaan. Esmeralda vond dat niet leuk.’ Hoe betrouwbaar is dit verhaal? Ik heb kunnen achterhalen dat er be-gin jaren negentig inderdaad een interview gepubliceerd werd met John



Bryan, de =nanciële adviseur van Fergie, in het Duitse tijdschri) Gala. Het interview werd afgenomen door … Esmeralda de Réthy en Albert Zarca. Ook in het boek Fergie, haar verborgen leven van Allan Starkie is een verwijzing te vinden naar prinses Esmeralda. Starkie was zakelijk manager van Fergie. Volgens Starkie werden Esmeralda en Zarca rijkelijk vergoed voor dit artikel met Bryan. Deze laatste zelf zou oorspronkelijk !1 """ pond krijgen ‘Uiteindelijk ontving hij !" """ pond van Esmeralda’s =rma in de vorm van een cheque.’ In !"#" zet ze België nog even op zijn kop als ze vier schilderijen van Bruegel wil verkopen bij Christie’s (zie kaderstukje). De verkoop gaat ge-woon door en de prinses ontvangt ruim twee miljoen dollar voor een reeks schilderijen die oorspronkelijk door Leopold + werden gekocht. Vandaag lee) Esmeralda met echtgenoot en kinderen in Londen. Ze betrekt een ruim appartement bij Regent’s Park. Gelijkaardige apparte-menten worden verhandeld voor diverse miljoenen pond. Haar echtge-noot vinden we terug in raden van bestuur van diverse farmaceutische bedrijven. Hij ontvangt hiervoor vergoedingen.

De vier elementen

Begin !"#" is er heisa in ons land. Vooral de .-<; verzet zich tegen de geplande veiling bij het New Yorkse veilinghuis Christie’s van ‘De Vier Elementen’, een reeks van vier schilderijen van de Vlaamse schilder Jan Bruegel ++, dat nu in het bezit is van Esmeralda. Vol-gens de .-<; moet het koningshuis zich inschakelen in het over-heidsbeleid om kunst in eigen land te houden. Zeker aangezien het Hof ge=nancierd wordt met belastinggeld.

De werken zijn eigendom van de koninklijke familie en belandden via erfenissen in de privécollectie van koning Leopold +++ en prin-ses Lilian, die het bewaarden in het gebouw van Argenteuil bij Wa-terloo. De werken waren oorspronkelijk van Leopold +, ging over naar Filips. Vervolgens belandde ze bij Albert + en daarna bij Leo-pold +++ en vervolgens bij diens jongste dochter Esmeralda.


BOUDEWIJN 141

De vier Vlaamse topwerken van Bruegel ++, zijn naar scha*ing anderhalf tot twee miljoen euro waard. Volgens een woordvoerder van het paleis hee) de veiling ‘niets te maken met het koningshuis’ en is dit ‘een privézaak’. .-<;-Kamerlid Ben Weyts spreekt dat tegen. ‘Als de konink-lijke familie een topwerk van Vlaamse kunst verkoopt in het bui-tenland, is dat niet louter een privézaak. De rijkdom van de ko-ninklijke families is immers niet alleen het resultaat van eigen in-komsten of erfenissen, maar ook van belastinggeld via de dotaties aan de koning en de prinsen’, zegt Weyts. Ondanks alle heisa gaat de verkoop gewoon door. De Vlaamse regering onderneemt geen actie om de schilderijen hier te houden. Dat verklaart minister van Cultuur Joke Schauvliege (I0&<) zelf in het parlement. De vier schilderijen worden uiteindelijk verkocht voor ! !#" 1"" dollar. De opbrengst belandt bij prinses Esmeralda.

Prinses Marie-Christine

Marie-Christine wordt geboren op 4 februari #(1#. Ze is het tweede kind van Leopold +++ van België en prinses Lilian Baels. Ze wordt door haar ouders Daphne genoemd. Ze is de oudere zus van Esmeralda. Op #1 december #(4" leert heel België haar kennen als bruidsmeisje op het huwelijk van haar halBroer koning Boudewijn met doña Fabiola de Mora y Aragón. Marie-Christine is er zozeer door aangedaan dat ze Dauw-valt en de rest van de plechtigheid voor de beeldbuis moet volgen, zoals de meeste Belgen op dat ogenblik. Als dochter van een koning die gedwongen werd af te treden en een moeder die nooit aanvaard werd door de Belgen, was de jeugd van Marie-Christine naar eigen zeggen niet gemakkelijk. De situatie ze*e haar aan tot uitgestelde rebellie. Begin jaren zeventig viert Daphne haar eenentwintigste verjaardag. Op haar verjaardagsfeest op Argenteuil danst ze de hele avond met een neef van generaal de Gaulle. De neef heet ook Charles. In de pers wordt gespeculeerd over een relatie tussen beiden.



Later is er een hardnekkige roddel over een verhouding met de Zweed se erfprins Carl Gustav. Ook dat loopt met een sisser af. De moeder van Carl Gustav, de ‘ijzeren prinses’ Sybille was tegen de relatie omdat ze haar protestantse zoon liever niet wilde zien trouwen met een katholieke prinses. In de loop van de jaren laat Marie-Christine duidelijk merken dat ze geen blad voor de mond zal nemen en alle huwelijken die voor haar gear-rangeerd worden, wijst ze resoluut af. ‘Een Brusselse pasteibakker, een Amerikaanse natuurkundige en Dou-chan Gersi worden als mogelijke levenspartners aangestipt,’ noteert Jan Van den Berghe. Die pasteibakker is Edouard Nihoul die een bakkerij had aan de Louisalaan waar Fabiola de overheerlijke kramiek haalde voor Boudewijn. Veel succes hee) Marie-Christine niet want Nihoul bekent haar dat hij homoseksueel is. Ze antwoordt hem dat dit niet erg is want zijzelf is naar eigen zeggen frigide. Marie-Christine is eigenlijk hartstochtelijk verliefd op de autopiloot Jacky Ickx. Ze is dan ook behoorlijk teleurgesteld als Ickx niet met haar maar met haar beste vriendin Catherine Blaton trouwt. Uit woede stuurt Marie-Christine haar kat op het trouwfeest van de twee.

Daphne verwijt haar moeder een dominante rol te spelen en gespeend te zijn van enige menselijke warmte. In de interviews die ze in die periode her en der toestaat, beklaagt ze zich vaak over de zware stra>en die ze krijgt en de onrechtvaardigheid die ze ondervindt. Helemaal ongelijk hee) ze niet. Als ze op een bal bij een van haar nich-ten uit het huis van Savoie brutaal verkracht wordt door een aangetrouwde neef, wordt ze naar eigen schrijven door haar moeder tien weken lang in haar kamer opgesloten. In #('# wordt de dertigjarige prinses verbannen naar Canada. In ijl-tempo verwer) ze een reputatie in de wereld van de ‘swingers’ of nacht-brakers. In dat milieu ontmoet ze Paul Drake, artiestennaam van Paul Druck(n)er, een Canadese versie van Elton John. Om er te kunnen blij-ven, huwt zij zelf met een homoseksuele man, een barpianist die dertien jaar ouder is dan zij. Het huwelijk, gesloten op !& mei #('#, houdt nauwelijks enkele weken stand. Boudewijn betaalt de echtscheidingskosten op voorwaarde dat het


BOUDEWIJN 143

nieuws niet uitlekt. Dat gebeurt toch. Later ontmoe*e ze de restaurant-houder Jean-Paul Gourgues. Ze vestigt zich vervolgens in Los Angeles met hem. Op !' september #('( is ze oEcieel mevrouw Gourgues. Ondanks de relatie met Gourgues, begint Marie-Christine een Dirt met een knappe Australiër. Ze raakt zwanger van de knapperd maar laat de vrucht wegnemen. Volgens nooit bevestigde geruchten zou opnieuw de diepgelovige Boudewijn zijn halfzus =nancieel bijgesprongen zijn om de abortus te bekostigen. Dat verhaal klopt niet helemaal. Arle*e Vereecke was een tijdje buur-vrouw van Marie-Christine. De prinses leende van Arle* maandelijks geld om te kunnen overleven bij haar pokerende man. ‘Ze vertrouwde me toe dat ik haar eerste echte vriendin was in zowat dertig jaar. Minstens tweemaal per week gingen we samen shoppen, naar de bioscoop of uit eten. Haar halBroer, koning Boudewijn, had in het geheim haar scheiding betaald. Ze was zwanger geraakt van een Australiër. Haar tweede man, Fransman Jean-Paul Gourgues, hee) haar mee aan een abortus geholpen. Daarvoor had ze niet bij Boudewijn moeten gaan aankloppen, natuurlijk.’

Marie-Christine droomt dan van een carrière in de =lmwereld. Ze raakte naar eigen zeggen ‘bevriend’ met Elizabeth Taylor, Arnold Schwarzeneg-ger en Jamie Lee Curtis. Ze schrij) ook scenario’s onder de naam Daphne de Réthy. De Hollywooddroom is evenwel geen lang leven beschoren. Na enkele zinnen van het verhaal geproefd te hebben, geven de lezers het op. In #('& overlijdt vader Leopold. De verdeling van de erfenis verloopt moeilijk. Volgens Karel Moors van Gazet van Antwerpen er) ze een miljoen euro. ‘In #('&, bij het overlijden van Leopold +++, erven prins Alexander, prinses Marie-Christine en prinses Maria-Esmeralda – zijn drie kinderen bij Lilian – elk $" miljoen frank,’ schrij) de journalist. Tien jaar later ster) haar halBroer Boudewijn. Ze moet het naar eigen zeggen via de pers vernemen. Marie-Christine gaat niet naar de begrafenis van Boudewijn. Ze verklaart toch dat haar halBroer de enige was geweest die haar ooit de hand had gereikt wanneer ze die nodig had gehad. Ze hee) het wellicht over de sommen geld die ze van hem kreeg.

Eind jaren negentig trekt de ontgoochelde prinses weg uit Hollywood. Op !4 mei #((( verkoopt ze haar villa aan Castle Heights Avenue in Be-verlywood (Los Angeles), voor de ronde som van $&( 1"" dollar. Naar ei-gen zeggen vindt ze Californië te duur.



In !""! ster) de door haar gehate en verguisde moeder Lilian. Het li-chaam is nog niet koud wanneer ook de inboedel van Argenteuil wordt verkocht. De opbrengst van de openbare verkopen van de spullen van prinses Lilian levert voor het prinselijke drietal (Marie-Christine, Esmeralda en Alexander) volgens auteur Mario Danneels een dikke !#" miljoen frank ne*o of zo’n 1,!1 miljoen euro op. In een interview van Danneels met prinses Marie-Christine is deze laatste hoogst verontwaardigd wanneer hij haar vertelt dat zijn broer en zus naar haar wijzen als de initiatiefneemster van deze verkoopsessies. Op de suggestie dat ze met de verkoop een mooi graantje meepikt, reageert Marie-Christine zelfs ronduit verontwaardigd. ‘Dat is absoluut niet waar!’ roept ze uit. ‘Alles is naar liefdadigheid gegaan,’ beweert de prinses zonder bewijskracht. Ze hee) naar eigen zeggen helemaal niets gezien van de opbrengst van die veilingen. Het geld zou haar nochtans erg goed van pas komen. De erfenis die ze van vader Leopold +++ enkele jaren eerder kreeg, een miljoen euro volgens haar, is immers helemaal opgesoupeerd. Iets later verklaart een zonnebankbruine prinses bij hoog en bij laag dat ze blut is. Ook dat is niet correct. ‘Prinses platzak’ beschikt vandaag in Las Vegas over vier riante eigendommen met een gezamelijke gescha*e waarde van minstens één miljoen dollar. Het gaat volgens een Ameri-kaanse gegevensbank om een woning gelegen Montvilla Drive /'4 ter waarde van &&" """ dollar, een huis aan Edgewater Lane ter waarde van !!" """ dollar, een woning aan Picardie Lane van !/1 """ dollar en een huis aan Tone Street ter waarde van !4! 1"" dollar. In !""$ zal Marie-Christine het boek De breuk uitbrengen. Het is nog een andere manier om geld in het laatje te brengen. In dat boek onthult ze dat ze na een reportage op <?F gecontacteerd werd door een ‘adjudant’ van koning Albert. De prinses had na de uitzending immers ook een inter-view gegeven aan Stern. Het interview was nog niet gepubliceerd. ‘Ze (Albert en zijn medewerkers) waren zo bang dat het tijdschri) on-middellijk zijn geld terug had,’ schrij) ze. Sterker: de mediaheisa rond het <?F-interview had eindelijk de reactie uitgelokt die Marie Christine had verwacht. Een medewerker van Albert komt de prinses en Jean-Paul in Las Vegas enkele dagen bezoeken. Vanaf dan ontvangt de prinses naar ei-gen schrijven een maandelijkse toelage. Wie betaalt dat geld? We weten het niet. Zou het geld van de Civiele Lijst komen?


BOUDEWIJN 145

Toch gaat het niet goed met Marie-Christine. Op een laatste foto die werd genomen in juli !""' zien we een fel vermagerde en verouderde prinses. Van de zonnebankbruine Marie-Christine is weinig te merken. Midden !"#$ weet niemand waar de prinses zich bevindt.

Zijn de kastelen ook eigendom van de koninklijke familie?

Het patrimonium van de Koninklijke Schenking bestaat volgens specialist Herman Ma*hys uit beleggingen, onroerende goederen en liquide middelen. Traditioneel wordt dit patrimonium opge-deeld in drie delen, namelijk:

a. De goederen die ter beschikking staan van het koningshuis • ongeveer de hel) van de oppervlakte van het park van La-

ken en de koninklijke serres; • het Belvédèrekasteel, met park (de woning van koning

Albert ++ en koningin Paola); • Stuyvenberg, met park; in het park is ook een villa gebouwd

voor het gezin van prinses Astrid; • de voormalige woning van prinses Astrid aan de achterkant

van het paleis in Brussel (Brederodestraat); • villa Clémentine, woning van prins Laurent en prinses

Claire, te Tervuren; • de kastelen en parken van Ciergnon, Fen>e en Villers-sur-

Lesse. Deze dienen als buitenverblijven van de koninklijke familie;

• de jachten visrechten van ! 1"" hectare van het 4 /"" hec-tare grote koninklijk domein in de Ardennen;

• het kasteel van Hertoginnedal in Oudergem met de Sint-Annakapel; de kastelen staan op dit moment ter beschik-king van de regering;

• het landgoed van Ferage (momenteel met toestemming van de koning aan derden verhuurd als privéwoning);



• verschillende woningen in Laken en in de Ardennen, die worden betrokken door personeelsleden.

b. De goederen met een functie van openbaar belang en die dus openstaan voor het publiek

• het Dudenpark in Vorst; • de Japanse toren en het Chinese paviljoen in Laken; die

worden toevertrouwd aan de zorgen van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis;

• het Elisabethpark, de koloniale tuin te Laken en de tuinen van de Dorist aldaar;

• het arboretum in Tervuren; • een deel (twee hectare) van het Leopold ++-park in Nieuw-

poort en een gedeelte van het Maria-Hendrikapark in Oos-tende;

• de kapel van Küssnacht, aan het Vierwoudstedenmeer in Zwitserland. Die grond werd door de Zwitserse Confedera-tie aan de Schenking gegeven alwaar koningin Astrid in #(&1 om het leven kwam. De ‘Koninklijke Schenking’ verwierf ook aanpalende terreinen;

• het herenhuis ‘Bellevue’ (annex rechterkant paleis te Brus-sel). Daar bevinden zich het Bellevue-museum en het Mu-seum van de dynastie.

c. De opbrengstgoederen

De overige bestanddelen van het onroerende patrimonium van de instelling kunnen worden beschouwd als privédomein en worden dienovereenkomstig beheerd. Deze goederen worden aan de best haalbare voorwaarden verhuurd. De opbrengsten moeten toelaten dat de Koninklijke Schenking, zoals de wet het hee) voorgeschre-ven, haar uitgaven dekt met haar eigen inkomsten.

De voornaamste bestanddelen zijn de volgende onroerende goe-deren:


BOUDEWIJN 147

• Ardenne: landbouwgronden (/"" ha) gespreid over ## land-bouwexploitaties en '1" ha in pacht door de plaatselijke be-volking. Het jachtrecht op circa $ !"" ha (land en bos). De opbrengst van de jaarlijkse houthakken van circa $.'"" ha bossen. Het gol)errein in het park van het voormalige Kas-teel van Ardenne;

• Tervuren: golf en kasteel van Ravenstein. De gronden van de British School of Brussels;

• Postel: het jachtrecht op zowat 1"" ha land en bossen even-als de jaarlijkse houthakken;

• Kust: de gewezen koninklijke villa met gaanderijen en park in Oostende; de gronden ingelijfd bij de Wellingtonrenbaar te Oostende, de Noorse stallen in Oostende, de ‘eerste’ ko-ninklijke residentie Langestaat in Oostende en de golf van Klemskerke;

• Brussel en omgeving: Dudenpark in Vorst, kasteel (Nara=) en sportstadion (Royale Union); vijvers te Bosvoorde; de installaties van de Bruxelles Royal Jacht Club te Laken, de gronden van het sportcentrum van Financiën ‘Inter Nos’ in Strombeek-Bever, de bioscoop Vendôme in Elsene, de kan-toorge-bouwen Coudenberg, Jan Jacobs en Quatre Bras) in Brussel.

Ten slo*e bezit de instelling ook roerende goederen, waaronder een portefeuille ter waarde van zowat &" miljoen euro, die een aan-zienlijke bron van inkomsten betekent. Uiteraard is de opbrengst van deze beleggingen sterk gerelateerd met de evolutie van de aan-delen / fondsen op de beurzen. Ook ontving de instelling in het verleden waardevolle schenkingen. De opbrengsten en de over-scho*en van de begroting van de schenking zijn bestemd voor de werking. Dit patrimonium staat dus volledig los van het private bezit van de Koninklijke familie. Het meest renderende deel zijn de gebouwen die gebouwd zijn op de Coudenberg (#(1'), Jan Ja-cobsplein (#(/") en de ‘Vier Armen’ (#(/$) in Brussel. Zij werden verhuurd aan diverse 970’s (Federale Overheidsdienst) en de Eco-soc (Economische en sociale raad) van de Europese Unie. De laat-



ste jaren is dit onroerende patrimonium sterk onderhevig aan de leegstand te Brussel, het vertrek van de hurende administraties naar modernere gebouwen en de noodzaak voor een sanering van deze gebouwen.

De opbrengsten van de beleggingsportefeuille waren in !""# en !""! een tegenvaller als gevolg van de slechte beursjaren en ook door de lage rente. Zowat tweederde van de ontvangsten van de schenking komen uit de huuropbrengsten van gebouwen. De enorme kost van de noodzakelijke moderniseringen van de gebou-wen dwingt de Koninklijke Schenking tot het nemen van strategi-sche beslissingen. Een mogelijkheid is de verkoop van eigendom-men (zoals in #(41 om de bouw van kantoorgebouwen te =nancie-ren) om deze modernisering te betalen. Tot slot: het kasteel in Laken en het Paleis in Brussel zijn eigen-dom van de staat.

De unieke positie van de Civiele Lijst

De Civiele Lijst van de koning bevat in België alle middelen die de natie ter beschikking stelt van het staatshoofd om hem of haar in staat te stellen de koninklijke functie in alle morele en materiële onaHankelijkheid uit te oefenen. De lijst voorziet voor koning Filip een bedrag van ##,11$ mil-joen euro. Dat is evenveel als zijn voorganger Albert ++ kreeg, al zal koning Filip voortaan ook btw en accijnzen moeten betalen op zijn aankopen. Het bedrag wordt wel om de drie jaar geïndexeerd aan de inDatie. De we*ekst voorziet ook dat de koning over een maxi-mum van &1 personeelsleden kan beschikken.

Maar de Civiele Lijst is ook een onderneming.


BOUDEWIJN 149

Ondernemingsnummer: "'1".11&./"1Begindatum: # juli #(1&Maatschappelijke Naam: Civiele Lijst van de KoningAdres van de maatschappelijke zetel Hertogsstraat ! #""" Brussel

Er zijn volgens de kruispuntbank zes vestigingen. Begin !"#$ is dat aantal teruggevallen tot vijf. De vestiging in Fen>e (de kasteel-hoeve) is er niet meer bij.

De Civiele Lijst is een werkgever in de categorie #"" tot #(( werk-nemers. Opvallend is dat de Civiele Lijst geniet van een aantal gunst-maatregelen.

• Werkgever die de loonmatigingsbijdrage, ingesteld door het M .-. nr $"# van #' april #('4 niet verschuldigd zijn.

• Werkgever die de bijdrage voor het tewerkstellingsfonds – maatregelen ten voordele van de risicogroepen – en voor de begeleiding van de werklozen niet verschuldigd is.

De verklaring is dat de Civiele Lijst onderdeel is van de federale overheid. Deze is vrijgesteld van deze twee bijdragen.


151

albert ii

Prins Albert wordt geboren in #(&1. In #(1( trouwt hij met de Italiaanse Paola Ru>o. In #(4" wordt Filip geboren. Begin maart #(4! is Paola

opnieuw zwanger. De krant Het Laatste Nieuws schrij) dat prins Albert zijn hoogzwangere vrouw Paola een geschenk wil geven. Niet zomaar een geschenk maar de beroemde Wi*elsbach diamant. De Wi*elsbach diamant hee) een rijke geschiedenis, meer zelfs, een koninklijke geschiedenis. Deze grijsblauwe diamant maakte deel uit van zowel de Oostenrijkse als de Beierse kroonjuwelen. Het is een &1,14 karaat diamant met grote zuiverheid. Begin jaren zestig bevindt de diamant zich in Antwerpen en wordt er een koper gezocht. Volgens de krant is Albert geïnteresseerd en hee) hij zelfs een half miljoen dollar veil voor het kleinood. Uiteindelijk gaat de transactie niet door. De verklaring is dat de hoge kostprijs niet geaccep-teerd zou worden door de bevolking. Meldenswaard is dat het prinselijk koppel al eens eerder onder vuur lag. Het paar kreeg 1" miljoen frank (zowat #,!1 miljoen euro) van de be-volking als huwelijksgeschenk. De stad Brugge gaf een raceboot. En van Leopold +++ kregen ze een dure Mercedes. Het bootje en de wagen werden verkocht. De boot ging naar een Ne-derlandse arts die in Antwerpen woonde. Verklaring? De raceboot was te langzaam voor de prinses om te waterskiën. De zilvergrijze Mercedes sportwagen, kostprijs toen $& """ mark of #1" """ euro vandaag, verkoch-ten ze voor nauwelijks ## """ mark aan de Brusselse nachtclubeigenaar Michel de Wi*e. En de /,1 miljoen euro vandaag, stak het koppel tegen de



traditie in op zak. Er ontstond hevige beroering toen dat bekend gemaakt werd. Albert werd door zijn broer op de vingers getikt.

In #(4! wordt Albert hoofd van de buitenlandse handelsmissies van ons land. In de jaren zeventig haalt hij een contract binnen van ruim &4 miljard frank (nu &,14 miljard euro). Eurosystem Hospitalier, het spilbedrijf bin-nen een Belgisch consortium in de invloedssfeer van de Generale Maat-schappij, mag twee ziekenhuizen bouwen in Saoedi-Arabië. Op #4 oktober #(/1 is prins Albert in Riyad aanwezig wanneer de ma-que*e van de ziekenhuizen wordt getoond. Als ook zijn gekroonde broer Boudewijn op # november richting Saoedi-Arabië trekt, weet Abdallah, de commandant van de koninklijke garde, het zeker: 6,P is geen privéinitia-tief maar een door de Belgische staat gesteunde onderneming. Volgens onderzoeksjournalist René De Wi*e kan de rol van Albert en zijn broer in de toekenning van het contract moeilijk overschat worden. Verschillende leden van het hof zijn op dat ogenblik aandeelhouder van de Generale Maatschappij De Amerikanen volgen de zaak van nabij op. Een document van de Amerikaanse ambassade in Brussel toont aan dat de <, bezorgd zijn. De Amerikanen hebben vernomen dat de Belgen de Saoedi’s toegezegd heb-ben om een 857-kantoor (van de Palestijnse bevrijdingsorganisatie) in Brussel te openen. De directeur Midden-Oosten van het departement Buitenlandse Za-ken, Paterno*e, wordt op het matje geroepen door de Amerikanen. Pater-no*e ontkent het verhaal. Volgens hem ‘creëerde de pers een verkeerde voorstelling van het verhaal’. De Amerikanen geloven hem niet. ‘Het standpunt van de Belgen is duidelijk opgeschoven,’ staat in een telex. Boudewijn is tijdens de reis naar Saoedi-Arabië vergezeld van Michel Pirkin (ook: Pirquin). Deze man is volgens auteurs Coeck en Willems een ‘smokkelaar’ en ‘wapenhandelaar’. ‘Zijn twijfelachtige reputatie belet hem niet om samen met koning Boudewijn op bezoek te gaan in Rijad,’ note-ren de twee journalisten onthutst. Toenmalig ,8-voorzi*er Karel Van Miert is niet gelukkig met de hele gang van zaken. Hij vraagt zich op !& juli #(/( in het parlement af hoe het mogelijk is dat het hof zich voor de kar van een gangster liet spannen.


ALBERT II 153

Eurosystem Hospitalier is oorspronkelijk het bedrijQe van Daniel Cau-chie. De vroegere naam van het bedrijf is Eurosixtem. Bij het omdopen van de onderneming klopt Cauchie aan bij 83-, een dochteronderne-ming van de Generale Maatschappij. 83- neemt in ruil voor de inbreng 1# C van de aandelen over. Als Cauchie in #(/1 het contract in de wacht sleept, moet hij op zoek gaan naar partners want zijn bedrijf is immers te klein. In juli #(/1 komt dan het Consortium Eurosystem Health Corporation tot stand. Naast 6,P en 83-, treden acht bedrijven tot de groep toe: onder meer Fabricom en I6+. De lijfgeur van de Generale Maatschappij is heel sterk aanwezig. Een andere belangrijke =guur in dit dossier is de schoonzoon van de omstreden schepen Fernand Lefère, ingenieur Amir Dhanani (ook: Dhannini). Hij is vertegenwoordiger van het bedrijf I6+ in Eurosystem. Dhanani is de man die de werken (en de bezoekjes) in Saoedi-Arabië voorbereidt, leidt en controleert. Cauchie maakt er evenwel een potje van en op #! juli #(/( gaat 6,P in vere>ening. Acht dagen later wordt het faillissement aangevraagd. ‘Het Eurosystems-schandaal barst los en doet zelfs het Belgische hof op zijn Saksen-Coburgse grondvesten daveren,’ schrijven auteurs Eva Coeck en Jan Willems. De contacten tussen het Belgische hof en de Saoedische prins Abdal-lah verlopen als volgt: ‘Alberts kabinetschef Michel Didisheim is een oude kameraad van Daniel Cauchie, dus een kleine vriendendienst is snel gere-geld,’ schrij) het tweetal. Na het faillissement wordt uiteraard kritiek geuit: ‘Is een monarchie die zo’n prominente rol speelt in =nancieel-economische aangelegenhe-den wel helemaal zuiver op de graad?’ Deze vraag wordt nog prangender als de Bijzondere Belastinginspectie (--+) een onderzoek begint. De --+ hee) voor alle duidelijkheid geen probleem met de ' miljard commissielonen die betaald zijn aan de Saoedi’s. Vreemd genoeg is dat op dat ogenblik perfect legaal – op voorwaarde dat een minister dit goed-keurt. Dat is ook zo. ‘Zonder pru*elen ondertekent Willy De Clercq (8<<) in oktober #(/4 de nodige documenten,’ noteren Coeck en Wil-lems. Bovendien kan Cauchie die betaalde commissielonen nog eens van de belastingen a)rekken. Misschien ligt de sleutel van het 6,P-raadsel wel in de geheime com-missielonen die werden uitbetaald. Uit een onderzoek van de (--+) bleek



dat ook aan vier Belgen smeergeld werd betaald. Zij kregen samen een miljard frank (nu nagenoeg #"" miljoen euro) voor bewezen diensten. Tot vandaag weet oEcieel niemand aan wie dat smeergeld werd betaald. ‘De overblijvende miljoenen zijn via een Zwitserse bankrekening bij vier onbekende Belgische bestemmelingen terechtgekomen,’ staat in De walm van de Wetstraat. Op !1 juli #(/( schrij) Het Volk dat Boudewijn met de hele zaak niets te maken hee). Tegelijk insinueert de krant dat Albert een deel van de verdwenen miljoenen opgestreken zou hebben. De Nederlandse krant Provinciale Zeeuwse Courant omschrij) het op #" augustus #(/( als volgt: ‘GeDuisterd wordt over een lid van de koninklijke familie dat ook enkele miljoenen gulden zou hebben opgestreken.’ Hoeveel Michel Pirkin voor zijn diensten ontvangen hee), weet niemand. ‘Een aantal aspecten van het Eurosystems-schandaal blijven vandaag (in #(($) nog even duister als vij)ien jaar geleden,’ besluiten Coeck en Willems ontmoedigd. ‘Dankzij het Zwitserse bankgeheim zijn de vier mysterieuze Belgen die het smeergeld van 6,P op zak hebben gestoken, buiten schot gebleven.’ We konden achterhalen dat (een deel van) het smeergeld via de Zwit-serse =duciaire Brolliet in Genève werd betaald. Het ging evenwel niet om !1 miljoen euro maar om ‘slechts’ 4,!1 miljoen euro. De bestemmelingen waren niet vier Belgen maar drie Belgen en een Amerikaan. Een deel van het smeergeld kwam terecht op een genummerde rekening van de Zwit-serse bank Ormond Burrus, correcter omschreven als Cantrade, Ormond, Burrus, Banque Privée!". Maar ook de identiteit van de drie Belgen die smeergeld ontvingen blij) vandaag een raadsel.

Moneytron en /0%1?

David Verney, een natuurlijk zoon van Leopold +++ en Rachel Wrey, is van-daag een politicus en parlementslid. Hij zetelt sinds !""/ in het Britse House of Lords en is lid van de eurosceptische United Kingdom Indepen-dence Party (2M+8). Opvallend is dat hij een opleiding kreeg in het pres-tigieuze Zwitserse instituut Le Rosey. Daar verbleven ook Delphine Boël en koning Boudewijn, zijn halBroer.

!" Deze instelling eindigde in !""# de activiteiten.


ALBERT II 155

De fysieke gelijkenis van Verney met een andere onwe*ige zoon van Leopold +++, Michel Didisheim, is opvallend. Beide mannen zijn dan ook halBroers. Ook de gelijkenis met Leopold +++ is tre>end. Volgens de omstreden kolonel Noël Vaessen zou Verney zijn halBroer Albert ++ in contact gebracht hebben met beursgoeroe Jean-Pierre Van Rossem. Ludwig Verduyn, eigenaar van Actua tv, suggereert in zijn bio-gra=e over Van Rossem een mogelijke piste. Midden november #('( be-legt de Panamese holding Galatsi Royal Business Inc. #" miljoen euro in Moneytron, het beursvehikel van Van Rossem. Volgens Verduyn werd bij een huiszoeking in het dossier Moneytron ‘een belangrijke relatie met het koninklijk paleis ontdekt’.

En dan is er dat verhaal over Lernout & Hauspie. Het is Nico Willaert die de stok in !""1 in het hoenderhok gooit. Daarvoor was al bekend dat ko-ning Albert bij een bezoek aan het technologiebedrijf in Ieper een aandeel cadeau had gekregen. Hij is toen ook ingeschreven in het oEciële aande-lenregister. Uit het verhaal dat P-Magazine dat jaar brengt, blijkt dat Wil-laert de koning aanspoorde om zelf aandelen te kopen. Willaert noemt geen aantallen of bedragen. De lezer komt evenmin te weten of de koning zijn aandelen tijdig wist te verkopen, of dat hij zoals zovele andere beleg-gers uiteindelijk bleef zi*en met waardeloze aandelen. Volgens auteur en journalist René De Wi*e die het dossier 5P,8 goed kent is dit verhaal larie en apekool. ‘Koning Albert kreeg inderdaad een aandeel. En toen het aandeel gesplitst werd, had hij er twee. Dat is alles.’

Roerend vermogen van (2,- miljoen euro?

Wat zegt de koning zelf over zijn vermogen? Volgens een mededeling van het Paleis uit !""/ bezit Albert ++ ‘slechts’ #!,$ miljoen euro, een buiten-verblijf in Frankrijk en een jacht. De krant Het Laatste Nieuws maakt op basis van die gegevens een vergelijking met de Europese vorsten en besluit dat Albert maar een ‘armoezaaier’ is (zie tabel /).



Tabel /. Overzicht van de Europese vorstenhuizen en hun gescha!e vermogens

Land Vorst Geschat vermogen (euro)

Liechtenstein Prins Hans-Adam & miljard

Groot-Bri*anië Queen Elizabeth ++ #,' miljard

Spanje Koning Juan Carlos #,/ miljard

Luxemburg Groothertog Henri #,! miljard

Zweden Koning Carl Gustav /(& miljoen

Monaco Prins Albert //1 miljoen

Nederland Koningin Beatrix !#/ miljoen

Denemarken Koningin Margarethe #$4 miljoen

Noorwegen Koning Harald #$# miljoen euro

België Koning Albert !! (2,- miljoen euro

Bron: Het Laatste Nieuws, #& september !""/

Alle ernstige royaltywatchers zijn er het over eens dat dit vooruitgescho-ven bedrag van nauwelijks #!,$ miljoen als scha*ing voor het fortuin van Albert ++ veel te laag is. De discrepantie tussen dit vermogen en de rijk-dom van de andere vorsten zoals Queen Elisabeth en koningin Beatrix is immers veel te groot. Hans Brockmans in Trends: ‘Naar eigen zeggen is Albert dus zo’n #1 miljoen euro (+/,0 miljoen euro, ?0) waard. Een eenvoudige berekening leert dat dit bedrag ontstellend laag is. Als we ervan uitgaan dat Leo-poldA +++, de vader van de huidige koning, even vermogend was als zijn broer (Karel, ?0) (is geweest), kunnen we een zeer ruwe raming doen van het vermogen van de huidige vorst. Als Leopold in #(4# #!,1 miljoen euro conservatief had belegd (met een opbrengst van gemiddeld / C), mogen we ervan uitgaan dat het bedrag sinds #(4# vermenigvuldigd is met !1. De totale waarde zou vandaag &#! miljoen euro bedragen. Omdat Leopold +++ zes kinderen naliet, zou elk van hen vandaag over 1! miljoen euro kunnen beschikken. Dat is meer dan drie keer zoveel als het Hof zelf beweert.’ Bovendien speelt er nog een ander aspect mee. Na de bekendmaking van dit vermogen door het Paleis in !""/, kocht Albert ++ twee keer een


ALBERT II 157

nieuw jachtjacht. Hij kocht ook een nieuwe Porsche (##. Vooral de recent-ste aankoop van de Rizzardi ‘Technema ("’ ter waarde van $,4 miljoen euro deed her en der de wenkbrauwen fronsen. Paola vond de kritiek hierop overigens ‘onrechtvaardig’. Ze vond dat haar echtgenoot en zijzelf ‘recht hadden’ op zo’n boot. De koning kocht ook twee luxeappartementen met bijbehorende on-dergrondse garages in Oostende voor in totaal #,1 miljoen euro. De ver-koopakte kon ingekeken worden door de redactie van <?F. Het gaat over appartementen "/"# en "'"#, respectievelijk op de ze-vende en achtste verdieping van het Icon-gebouw in Oostende, gebouwd door de groep Sleuyter. Er zijn ook drie garages met nummers 41, 4' en 4( voorbehouden voor de koning en zijn medewerkers. Eind !"#& woont Vincent Pardoen in appartement "'"#. Pardoen was de intendant van de Civiele Lijst onder Albert. Hij was aan de macht toen Albert de aankoop deed. Pardoen wordt in het voorjaar van !"#$ ontslagen door koning Filip nadat hij een brief van Paola over prins Laurent tegen de zin van het paleis aan persbureau Belga gaf. Eerder deed Pardoen wenkbrauwen fronsen doordat hij extra geld vroeg aan de regering voor Albert en Paola. Volgens Le Soir beschikken Albert en Paola daarnaast ook nog over een appartement in het centrum van Parijs en een appartement in Rome. Meer details gaf de krant niet. En volgens de Franstalige royaltywatcher Pierre De Vuyst kocht Albert in !""( een bijkomende villa in het Zuid-Franse Opio. Dat laatste bericht werd – alweer – ontkend door het paleis.

De vaartuigen van de koning

In #(1( trouwt Albert met Paola. Ze krijgen van de stad Brugge een mooi huwelijksgeschenk: een speedboot. Het bootje wordt on-middellijk verkocht aan een Nederlandse arts die in Antwerpen woont. Verklaring van Paola? De raceboot is te langzaam voor de prinses om te waterskiën. Het paar koopt dan maar een eigen jacht. Een kleintje weliswaar.



In de zomer van #(4! zijn Paola en Albert op vakantie met hun jacht. Het is er eentje van ‘nauwelijks vijf meter lang’ zal Paola de-cennia later verklaren. Hierna zal het steeds crescendo gaan. De prinsen van Luik, Albert en Paola dus, zijn in de zomer van #(4! de buurt van La Maddalena. De La Maddalena-archipel is een eilandengroep ten noordoosten van het Italiaanse eiland Sardinië. De eilandengroep is geliefd bij zeilers vanwege het ongerepte na-tuurschoon en de smaragdgroene wateren. Volgens het satirische tijdschri) Pan zou Paola er zelfs een zwemmer in nood gered heb-ben en dat ‘terwijl de mannen op het dek niets deden’. Opnieuw liggen paparazzi op de loer. Ze slagen erin Paola in bikini te foto-graferen. De zomer van #(44 zal alles veranderen in het leven van Albert en Paola. De prins van Luik leert de mooie Sybille de Selys kennen. Ze is dan !1 jaar oud. De ontmoeting vindt plaats in Griekenland als de prins zijn jacht komt oppikken. In #((& wordt Albert koning. Hij beschikt dan over de Trifoglio. Volgens auteur Christian Laporte die een biogra=e over Albert schreef, gaat het dan al om het vierde jacht van de koning. Ruw geschat koopt Albert dus om de tien jaar een nieuwe boot. De Tri-foglio werd ontworpen door Franco Harrauer die ook de #' meter lange “My Sherga” voor de Agha Khan en de ‘Adagio’ voor Gianni Agnelli ontwierp. Exacte cijfers over de aankoopprijs zijn er niet maar een dergelijk jacht is uiteraard niet goedkoop. In !""/ is het tijd voor alweer een nieuw jacht: de Quatuor. Kostprijs: #,1 miljoen euro. ‘De Quatuor is nochtans maar een tij-delijke oplossing,’ aldus Luc Van Ooteghem, woordvoerder van het paleis. Een jaar daarvoor hebben Albert en Paola immers de ‘;58;’ besteld. Die zal pas in !""( geleverd worden. De Quatuor is meer een sportboot en relatief klein, bestaande uit drie ruimtes waarin acht passagiers kunnen meevaren. Midden !"#! wordt de Quatuor alweer verkocht. Vooral in de zomer van !""( is er grote opschudding. Het ko-ningspaar hee) immers het grootste jacht ontvangen sinds ze be-gonnen zijn met een ‘bootje van 1 meter’. Deze keer gaat het om een nieuw luxejacht van maar liefst !/ meter lang en een catalogus-


ALBERT II 159

prijs $,4 miljoen euro: de Rizzardi ‘Technema ("’. Die prijs kan nog oplopen door allerlei toeters en bellen. Het jacht is immers op be-stelling gemaakt in Italië. Het jacht hee) zelfs een de=brillator aan boord, een toestel dat bij een hartfalen met elektrische shocks het koninklijk hart op gang kan brengen. Dat Albert ++ in crisistijden een jacht koopt van bijna vijf mil-joen euro, gaat er op dat ogenblik bij veel Belgen niet in. Bovendien omzeilt hij bij die aankoop de btw. De ‘;58;’ is in Italië ingeschre-ven en normaal zou de vorst daar dan btw moeten betalen. En dat is voor dit luxejacht bijna één miljoen euro. Maar ook daar is iets op gevonden: Albert ++ liet zijn plezierjacht inschrijven als militair vaartuig, met diplomatieke status. En dat is vrijgesteld van btw vol-gens de Italiaanse wet. Daardoor draagt de ‘;58;’ tot de zomer van !"#& =er een Belgische militaire vlag, als onderdeel van de natio-nale zeemacht, met het nummer ; ('!. De boot wordt ook gratis bemand door enkele Belgische militairen. Albert betaalde ook geen -+< bij de inschrijving van het vaartuig. De verklaring? De ‘;58;’ is groot genoeg om als zeeschip door te gaan. Bovendien betaalt de koning geen liggeld voor de boot aan de haven en wordt het onderhoud door de zeemacht gedaan. Nu Albert geen regerend staatshoofd meer is, kan hij niet meer genie-ten van deze privileges. Het biedt een bijkomende verklaring voor de mogelijke verkoop van het luxejacht ‘;58;’.



Koning Albert kocht in 2'') nog een jacht

We weten dat koning Albert een Rizzardi Technema (" bezit. Dit jacht, de ‘;58;’ ; ('!, zou vandaag nog steeds – onterecht – onder militaire vlag varen. Maar volgens een oEcieel document van de overheid!# kocht Albert het jaar daarop nog een boot. Het vaartuig is ingeschreven als ; ('$. Het vaartuig is verbonden aan de oorspronkelijke ‘;58;’ (?/? betekent Tender To). Het gaat om een fors vaartuig met een vermogen van $$# MR. De waterverplaatsing is liefst !,1 ton. Dergelijke boten zi*en in de prijsklasse rond &" """ euro. Over welk type het gaat is niet bekend maar het jacht is, net als de ‘Alpa ; ('!,’ gemaakt in Italië. Volgens een insider gaat het om een jacht dat gebruikt wordt als de grote ‘Alpa’ een haven niet bin-nen kan varen. Dan wordt de kleinere broer gebruikt.

Over het koninklijke jacht ‘;58;’ van Albert en Paola is al veel inkt gevloeid. We wisten al dat er geen btw betaald werd op de aankoop van de boot van $,4 miljoen euro. De oEciële verklaring? Gezien het privéjacht ‘;58;’ in Italië werd aangekocht en bestemd is om daar te worden gebruikt, ‘wordt deze verrichting geacht in Italië plaats te vinden, zodat er zich voor de btw geen belastbaar feit voordoet in Belgie’. Maar jachten en pleziervaartuigen zijn merkwaardig genoeg net zoals wagens ook onderhevig aan de -+< of belasting op inver-keerstelling. Er wordt meer bepaald een belasting geheven op de jachten en pleziervaartuigen langer dan /,1 m wanneer er een vlaggenbrief is of moet worden afgegeven. Deze belasting bedraagt toch ! $/' euro. Maar ook hier werd een ‘koninklijke oplossing’ gevonden. De bevoegde minister antwoordde medio maart !"#$ in het parle-

!# h*p://www.mobilit.belgium.be/nl/binaries/GE–prof–sea–shipslist–!"#$–tcm$44-!##""#.pdf


ALBERT II 161

ment: ‘De ‘;58;’ is echter, vanwege zijn lengte van meer dan !$ m, een zeeschip en is bijgevolg niet aan de -+< onderworpen.’ De ‘;58;’ is een Rizzardi Technema (" van !4,/1 meter. Conclusie: als het jacht maar groot genoeg is, wordt het een ‘zeeschip’ en moet er geen belasting betaald worden. Eerlijk is anders.

Maar enkel de aankoop van de ‘;58;’ en de appartementen in Oostende brengen de teller al over de zes miljoen euro. Bovendien kwam het bericht over het gescha*e vermogen van Albert ++ uit in !""/, toen de beurs op haar hoogste punt stond. Nadien ging het, zoals algemeen geweten, bergaf met de koers van de aandelen. Wellicht is dat bedrag van #!,$ miljoen euro dus met !" tot &"C afgenomen. Een jacht zoals de ‘;58;’ moet ook nog eens onderhouden worden. Reken op #" C van de aankoopprijs per jaar, vertellen zeilers me. Het zou toch helemaal onkies zijn indien die kosten ook door de Belgische Zee-macht gedaan zouden worden, niet? Alles samen betekent dit dat het ver-mogen van de vorst in !"#" helemaal weggesmolten zou zijn? Onrealis-tisch dus. De waarheid is uiteraard dat het werkelijke fortuin van Albert ++ een stuk hoger is. Volgens een eigen berekening – op basis van de erfenissen en het aandeelhouderschap in de Generale Maatschappij – kom ik voor de gezamelijke koninklijke familie van België uit op een actuele waarde van zowat één miljard euro (zie kaderstukje en nawoord). Daarmee staat de koning op een eervolle vijfde plaats in de rangschikking: tussen Koning Carl Gustav van Zweden en Groothertog Henri van Luxemburg. Dat is een stuk geloofwaardiger dan de #!,$ miljoen euro, vertellen royaltywat-chers me. De mededeling van het Paleis is overigens onjuist op het vlak van de onroerende goederen (gebouwen). Volgens het Paleis bezit de koning en-kel een privé buitenverblijf in Châteauneuf-Grasse. Dat klopt niet. Op dat domein staan vandaag al drie woningen. Eind jaren tachtig kocht Albert via Pardoen en vriend José Zurstrassen ‘Le Romarin’. Vervolgens kocht hij de villa van de buren. Die wilden eerst niet verkopen maar Albert bood het dubbele van de waarde. Daarna kocht hij een huisje dat meer naar ach-



ter lag van een bejaarde Fransman. Van de gemeente kocht Albert ook een terrein dat naast zijn eigendom ligt. De gemeente wilde er een camping maken. Vandaag is het een natuurgebied. En volgens een bron zou Albert ook een gemeenteweg gesloten hebben. Die weg leidt van Châteauneuf-Grasse naar Opio. Volgens de gerespecteerde Franse krant Les Echos, hee) Albert boven-dien wel degelijk een eigendom in Opio. De krant schrij) op #$ juni !"#" dat ‘hij (Albert) graag verblij) in zijn eigendom in Opio’. En volgens een niet opgepikt berichtje in Het Laatste Nieuws, wilde Albert in #((' een huisje kopen op het Siciliaanse eiland Salina. Hij werd er verliefd op het roze huis dat prominent aanwezig is in de =lm Il Postino. Het huis was volgens eigenaar Giuseppe Cafarella niet te koop. Albert had er meer dan veertig miljoen frank of ruim een miljoen euro voor veil. ‘Dat is belachelijk veel voor een berghuisje met twee slaapkamers’ noteert een waarnemer. Cafarella overleed onlangs. Dé kans voor onze koning. De koning stak dan maar centen in de restauratie van de Santa Marina-kerk van de gelijknamige deelgemeente van Salina. Eerst betaalde de ko-ning de tegels van de nieuwe vloer. Later schonk hij vier dure luchters.

Hee3 de Regie der Gebouwen op onregelmatige wijze werken verricht aan een privéwoning van Albert !!

in Châteauneuf-Grasse?

Albert ++ hee) een privédomein in het Zuid-Franse Châteauneuf-Grasse!!. In een oEciële verklaring van het paleis wordt gesteld dat de koning er een privéwoning hee). Het domein beslaat zowat drie hectare. Er staan vandaag drie woningen op. Het grootste huis is de verblijfplaats van de vorst en zijn echtgenote. De tweede woning is voor het bewakingspersoneel en/of vrienden. En er is nog een derde huis. Volgens De Vuyst bedraagt de waarde van het geheel minstens tien miljoen euro.

!! Châteauneuf-Grasse is de oEciële benaming hoewel velen het over Châteauneuf-de-Grasse hebben.


ALBERT II 163

Een betrouwbare royaltywatcher beweert dat de Regie der Ge-bouwen onlangs op bezoek geweest is in Châteauneuf-Grasse op het domein van Albert ++. De Regie der Gebouwen is een zogehe-ten parastatale onder het voogdijschap van de minister van Finan-ciën. De Regie werd in #(/# opgericht. De opdracht van de instel-ling is voor ‘kwalitatieve kantoorhuisvesting van de federale amb-tenaren’ te zorgen. Een bijkomende taak is ‘het instandhouden van het federale architecturale patrimonium’. De Regie der Gebouwen is onder meer verantwoordelijk voor de paleizen van Brussel en Laken. Dat komt omdat deze paleizen geen privéeigendom zijn van de koning maar een onderdeel vor-men van de Koninklijke Schenking. Leopold ++ gaf deze twee palei-zen onder voorwaarden in #("" aan de Belgische staat ter gelegen-heid van zijn vijfenzestigste verjaardag. De Regie hee) evenwel geen bevoegdheid om de privé- woning(en) van de vorst te onderhouden. Aangezien die woning in Châteauneuf-Grasse met privémiddelen van de vorst is aange-kocht, moet de vorst het onderhoud zelf laten uitvoeren en beta-len. Volgens de bekende royaltywatcher zijn personeelsleden van de Regie der Gebouwen naar Châteauneuf-Grasse afgereisd en hebben er een bezoek gebracht aan de kleinere woning. Vervolgens zouden er, nog steeds volgens deze goed ingevoerde bron, ‘onregel-matigheden’ hebben plaatsgevonden. Volgens deze persoon zou-den er aan het tweede huis voor de bewakers werken uitgevoerd zijn die ‘ge=nancierd werden door de Regie der Gebouwen’. Indien deze informatie klopt, zijn deze werken op een oneigenlijke ma-nier gebeurd.

Misschien volgen vele royaltywatchers wel het verkeerde spoor. Volgens Noël Vaessen, de omstreden ex-adviseur bij prins Laurent, is het Paola die ijverig vastgoed koopt in het zuiden van Frankrijk. ‘Sinds Albert koning is geworden, kon Paola al meerdere villa’s in Grasse kopen,’ schrij) Vaessen (eigen cursivering). De aankopen zouden volgens Vaessen hebben plaats-



gevonden vanaf #((&. De koning en zijn echtgenote konden toen beschik-ken over een ruime civiele lijst. Het weekblad Dag Allemaal wist dan weer in augustus !""/ dat Paola zestig miljoen euro had geboden voor een Toscaanse villa. De luxueuse villa staat op een immens domein van &# hectare. Er is bovendien een mooie wijngaard aan verbonden. Volgens Kathy Pauwels, royaltywatcher bij <?F, kunnen de koning en de koningin deze aankoop =nancieren. In het artikel vermeldt ze immers dat het persoonlijke bezit van Albert ‘om en bij de !,1 miljard euro be-draagt’. Ze vermoedt evenwel dat het niet Paola is die het bod gedaan hee). De Italiaanse eigenaar vond het bod overigens … veel te laag. De transactie is niet doorgegaan. Waar we helemaal zeker van zijn is deze aankoop van Paola: in !"#" koopt ze een oude pastorie in Villers-sur-Lesse (Rochefort). Verkoper is de kerkfabriek van Houyet waartoe Villers-sur-Lesse toe behoort. Een transactie in de rand hiervan werd al in de gemeenteraad van Ro-chefort van !//#!/#! beslist. Hierin vraagt Vincent Pardoen, op dat ogen-blik intendant van de Civiele Lijst van koning Albert, om een stuk grond van de gemeente te mogen kopen. De aankoop verloopt via de Koninklijke Schenking, maar is uiteinde-lijk voor Paola bedoeld. Het terrein is immers gelegen in de rue de la Fa-menne, naast de woning van Paola. In het verleden misbruikte Paola vol-gens diverse insiders de Koninklijke Schenking voor eigen zaken. Het terrein (- $/"!) wordt geschat op 1 #/" euro. De facto gaat het over een muur die voor de woning ligt. Het gemeentebestuur en de Ko-ninklijke Schenking geven groen licht voor deze merkwaardige transactie. De naakte eigendom van de woning wordt vervolgens geschonken aan haar kleinkinderen Louise, Aymeric en Nicolas – de kinderen van prins Laurent en prinses Claire. De vrouw van prins Laurent ondertekende ook de notariële akte, omdat haar kinderen nog minderjarig zijn. Daarop staat dat de waarde inmiddels al is gestegen tot #4( """ euro. Volgens Het Nieuwsblad betaalde ze #"" """ euro voor het oude gebouw, dat na de aan-koop uitgebreid wordt gerenoveerd. Het ligt op kleine afstand van het kas-teel van Ciergnon en de hoeve van Fen>e. Het negentiende-eeuwse gebouw hee) een tuin met een oppervlakte van maar liefst tweeëntwintig voetbalvelden. Elke week zal ze zelf pools-hoogte nemen, soms met de koning, vaker nog met prinses Claire.


ALBERT II 165

De ‘Stichting koningin Paola’ .nancieel doorgelicht

De Stichting koningin Paola is een stichting van openbaar nut die in #((! werd opgericht op initiatief van Paola. Haar doelstelling bestaat erin de integratie en de vorming van jongeren te bevorderen. Haar voornaamste activiteiten zijn volgens de informatie op de website:

• Steun verlenen aan maatschappelijke projecten die zich richten op de vorming en integratie van maatschappelijk kwetsbare jongeren.

• De koningin Paolaprijs voor het Onderwijs: een aanmoediging voor de leerkrachten.

• School van de Hoop: een initiatief om de integratie van de kansarme jeugd te bevorderen.

• Focus Aarde wil het technisch en beroepsonderwijs aanmoedi-gen. De prijs bekroont de beste geïntegreerde proeven die de aarde of de ruimte tot onderwerp hebben.

Een deel van de fondsen van de instelling komt van (=scaal a)rek-bare) gi)en. Doorgaans is er geen =nanciële informatie aanwezig over der-gelijke ‘koninklijke’ initiatieven. Uitzonderlijk vinden we in de ba-lanscentrale wel informatie over deze instelling.

Op de actiefzijde van de balans zien we dat de spaarpot van de stichting goed gevuld is. Eind !"## zijn er ruim # mio euro aan be-leggingen en ruim 4"" """ euro liquide middelen (cash) beschik-baar. Op de passiefzijde is er de overgedragen winst ter waarde van ruim #,$ mio euro. Dit zijn de gecumuleerde winsten uit het verle-den. In !"#" werd een mooi resultaat behaald. Toen werd het jaar afgesloten met een ne*owinst van ruim 4"" """ euro. In !"## werd nog ruim #"" """ euro winst geboekt.



Een grote verrassing vindt plaats in juni !"#& als het nieuws bekend raakt dat Delphine een rechtszaak inspant tegen haar vermoedelijke vader, Albert ++, prins Filip en Astrid. Delphine is de vermoedelijke buitenechtelijke dochter van Albert n Sybille de Sélys. Koning Albert betwist het vaderschap. De 3?-f brengt het nieuws als eerste. Een journalist van de zender: ‘We hadden de tip zondagavond binnengekregen op onze radioredactie. Een advocaat die de raadsman van Delphine kent, vertelde een bevriende journaliste van de radioredactie dat ze een rechtszaak begonnen was. We waren die maandag net te laat om extra informatie op te vragen maar we hebben het item toch in het middagjournaal kunnen brengen.’ De zet van Delphine is verrassend. Jarenlang had ze immers verteld dat ze zich neerlegde bij de weliswaar oneerlijke situatie. En dan plots die om-mekeer. Een mogelijke verklaring is dat haar vennootschap Deljim in de rode cijfers zit. En als ze e>ectief door haar vader Jacques Boël onterfd werd, dan kan dit een mogelijke drijfveer vormen. Als Delphine erkend wordt, dan wordt ze voor de erfenis van Albert ++ immers op gelijke voet behandeld met Filip, Astrid en Laurent. In de zomervakantie van !"#$ komt uit dat Delphine haar Ukkelse dubbelvilla te koop stelt voor & miljoen euro. We zouden bijna het belangrijkste vergeten: vanaf !# juli !"#& is Filip koning en kunnen Albert en Paola op vakantie. Kwatongen beweren dat er weinig verschil is met vroeger. Midden september !"#& verblijven Albert en Paola in de Veneto, in Noord-Italië. Het plezierreisje is een geschenk van Albert voor Paola, die op ## september /4 kaarsjes mocht uitblazen. Op !$ september !"#& richt Jacques van Ypersele, voormalig kabinets-chef van koningen Boudewijn en Albert, een private stichting op. De in-stelling, Centres Ste-%érèse, is gedomicilieerd op het adres van Christina van Ypersele, een van de vier dochters van Jacques. Bestuurder is Nathalie, de jongste dochter. Merkwaardig is dat Van Ypersele voor zijn project in de Filippijnen jaarlijks subsidies van de gemeente Kraainem ontvangt.

Eind goed, al goed voor Albert? Neen, want begin november !"#& komt uit dat Albert moeite hee) om zijn levensstandaard aan te houden nu er Dink gesnoeid is in zijn dotatie. De afgetreden koning zag zijn dotatie ver-kleinen en hij vraagt via Vincent Pardoen aan de regering om sommige van zijn kosten te dragen.


ALBERT II 167

Sinds hij a)rad, beschikt Albert over een dotatie van (!& """ euro. Flink minder dan de ##,1 miljoen euro die hij als koning kreeg op het einde van zijn regeerperiode. De vorst hee) zich daarover via Pardoen beklaagd bij de regering-Di Rupo en hee) gevraagd dat de overheid toch nog een deel van zijn kosten zou overnemen. In zijn entourage wordt naar oplossingen gezocht. De dotatie ligt wet-telijk vast, dus daaraan morrelen zou een parlementaire stemming vergen. Met alle vervelende politieke discussies vandien. Vandaar het idee om be-paalde onkosten door de overheid te laten dragen. Een denkspoor: de staat zou het onderhoud en de verwarming van zijn residentie kasteel Belvédère kunnen bekostigen. Of de brandstof van het koninklijke jacht. Ook de Koninklijke Schenking is benaderd, maar die zou te krap bij kas zi*en. De koninklijke vraag werd negatief beantwoord door de regering. Maar enkele weken later is er toch goed nieuws voor de koning. De dotaties voor de leden van de koninklijke familie worden voor !"#$ immers met bijna # procent geïndexeerd. Voor Albert is dat een stijging met zowat '""" euro tot (&# """ euro per jaar. Koning Filip staat op de Civiele Lijst en valt dus buiten het dotatiesys-teem. Filip ontvangt ##,11 miljoen euro ne*o, maar moet wel btw en ac-cijnzen betalen (/ à ' procent) op zijn uitgaven. Hij hee) bovendien recht op liefst &1 gratis Rijksambtenaren. Pas vanaf werknemer nummer &4 moet de Civiele Lijst een vergoeding betalen. Volgens Di Rupo hee) Filip wel geen recht op kinderbijslag voor zijn vier kinderen. ‘Voor !"#& werden die dotaties bevroren, voor volgend jaar worden ze wel geïndexeerd,’ bevestigt de toenmalige premier in de Kamer.

Betalen de koningen personenbelastingen?

Albert ++ betaalde als regerende koning personenbelastingen. Op dat punt is hij een burger van het land net zoals u en ik. Het aangif-teformulier van Albert van België werd wel angstvallig bewaakt, weet De Standaard. ‘De familie hee) zelfs een speciale dienst bij de =scus toegewezen gekregen om te vermijden dat er informatie zou



uitlekken.’ Albert vult het formulier wel niet zelf in. De enige dis-cussie zou kunnen gaan over de belastbare basis. Welke inkomsten gee) de vorst aan? Om het antwoord te vin-den moeten we eerst even teruggaan in de tijd. Leopold ++ kreeg #!" """ goudfranken per jaar. Omgerekend zowat #' miljoen frank of $$" """ euro vandaag. Het is een bedrag dat buiten de Civiele Lijst valt. Jacques Noterman gebruikt dit bedrag om te veronder-stellen dat Albert ++ vandaag minstens dit bedrag ontvangt. ‘Het is redelijk om aan te nemen dat de koning #' miljoen (frank) ont-vangt. Op zijn minst.’ De Civiele Lijst zorgt er voor dat een koning in functie zijn taak op een ‘waardige manier’ kan uitoefenen. Interessant is dat de ko-ning helemaal geen verantwoording moet aDeggen over de manier waarop dat geld besteed wordt. Een typisch voorbeeld is Boude-wijn. In de eerste tien jaar van zijn koningschap kan hij Dink sparen. Volgens goede bronnen vormt die periode de basis voor zijn ver-mogen van enkele miljarden frank. Naast deze Civiele Lijst zou de regerende koning nog eens een aparte vergoeding ontvangen. Een loon dus. Er is nochtans geen we*elijke basis voor. Toch is dat een verhaal dat al jaren circuleert. Jacques Noterman suggereert een bedrag van zowat !" miljoen frank of 1"" """ euro, zakgeld dus. En ook Herman Liebaers hee) zich ooit versproken in die zin. Zeker is dat Albert ++ niet belast wordt op de voordelen in na-tura. Hij mag immers gratis verblijven in kasteel Belvédère en hij beschikt ook over gratis vervoer. Maar dat zijn ‘voordelen’ die ver-bonden zijn aan de functie van de koning. Albert ++ gebruikt ook regelmatig een legervliegtuig om privé naar Frankrijk en Italië te reizen. Volgens sommigen iets te vaak. Zeker omdat dit om ver-plaatsingen naar de vakantiewoning (in Frankrijk) gaat. Wellicht moeten we een halve eeuw wachten om een uitsluitsel te kunnen geven over het bedrag dat Albert ++ aangee). Dan pas komen de archieven vrij.


ALBERT II 169

De privileges van een (ex-)koning

Midden februari !"#$ werd Amedeo’s verloofde Lili Rosboch voorgesteld op villa Schonenberg op het domein van Laken. Ook Albert en Paola, de grootouders van Amedeo, waren aanwezig. Opvallend was dat het koningspaar zich met de wagen verplaatste. Opvallend omdat villa Schonenberg van Astrid en Lorenz maar op enkele honderden meters van Belvédère, de residentie van Albert en Paola ligt. Nog opvallender is dat de wagen van Albert een I0-nummerplaat had. Het was goed te zien op de beelden die <?F voor het programma Royalty draaide. Volgens een goed geplaatste bron gaat het om een Belgische I0-plaat uitgereikt door Buiten-landse Zaken. Volgens onze bron kan dit departement dergelijke platen probleemloos geven aan mensen ‘indien dit vereist is’. Zeker is dat er een aantal voordelen verbonden zijn aan een dergelijke nummerplaat. Zo kan de eigenaar ervan de btw terugvorderen van de wagen waaraan de plaat bevestigd is. Een ander voordeel is dat je in het buitenland van een zekere immuniteit geniet. Voordelen die onze koning zeker kan waarderen. Zoals het koninklijke jacht ‘;58;’ van Albert en Paola dat onder militaire vlag vaart. Ook hier gold vrijstelling van btw. Enkele weken later bezochten Albert en Paola hun jongste zoon Laurent in het Sint-Lucasziekenhuis. Deze keer werden ze vervoerd in een Volkswagen-busje. De nummerplaat was deze keer een Franse I0-plaat die uitgereikt werd aan een ‘buitenlandse per-sonaliteit’.


171

filip

Filip wordt geboren op #1 april #(4". Vanaf midden jaren zestig valt het gezin van Albert en Paola uiteen. Albert kiest voor Sybille de Selys.

Paola hee) romances met diverse mannen onder wie de steenrijke indus-trieel Heini %yssen. Hans Heinrich, afgekort tot ‘Heini,’ werd geboren in #(!#. Daarmee is hij ruim vij)ien jaar ouder dan Paola. Hij is een echte playboy. Boudewijn ontfermt zich in die periode over zijn neven Laurent en Filip. Hij neemt de vaderrol van zijn broer Albert expliciet over. Filip laat zich dat welgevallen. Laurent is uit ander hout gesneden. Hij rebelleert. De wegen van beide broers lopen dan al uiteen. Op !$ februari #(4' publiceren de Vlaamse kranten gelijktijdig het be-richt dat ‘Prins Filips troonopvolger wordt’. De kranten schrijven dat Fabiola geen moeder kan worden. Boudewijn bepaalt de opleiding van de prins. In het najaar van #('& schrij) de prins zich in aan de Graduate School van de Universiteit van Stanford in Californië, waar hij een Master of Arts, richting politieke we-tenschappen, wil behalen. Door het overlijden van zijn grootvader Leo-pold mist hij de start van het academiejaar. Hij wordt in de eerste maanden begeleid door kolonel Guy Mertens. Die moet hem schaduwen, want ze waren bang dat hij gekidnapt zou wor-den. Ook Michel Boudart, professor aldaar, houdt een oogje in het zeil: ‘Mertens moest Filip ook wat wereldwijzer maken: leren omgaan met geld en zo. Hij was zo hulpeloos. Aan ons vroeg hij wat hij moest doen om zijn



vuile was proper te krijgen. Maar hij leerde snel bij. Na enkele maanden hee) hij die oEcier zelf terug naar België gestuurd.’

Terug in België wordt verder gesleuteld aan de opleiding van de prins. Op / september #((! krijgt Filip dan zijn eigen ‘Huis’ en een stek in het koninklijk paleis te Brussel. Het pakket bestaat uit een ordonnansoEcier en drie adviseurs: een algemeen, een diplomatiek en een economisch ad-viseur. Het huis hee) een eigen begroting van dertien miljoen frank. Nog geen jaar later overlijdt Filips mentor Boudewijn. Midden jaren negentig leert Filip Mathilde kennen. In die periode ves-tigt ze zich als zelfstandig logopediste in Brussel. Ze hee) haar kantoor aan de chique Brand Whitlocklaan. Haar kabinet is niet ver verwijderd van het appartement aan de Reyerslaan. Dat stekje werd door de familie-holding Couthove .< eerder gekocht. Ook Mathildes zussen logeren aan de Reyerslaan. Het adres van de onderneming Couthove, een verwijzing naar het domein in Proven, is niet toevallig hetzelfde adres aan de Reyers-laan in Brussel. Mathilde is logopediste, ze houdt van haar werk en is bijzonder be-kwaam. Ze slaagt er zelfs in bijkomende logopedisten rond haar te verza-melen. Een van die personen is Anne Carbonnelle. ‘Ik heb twee jaar voor haar gewerkt,’ vertelt ze. ‘Mathilde is heel veeleisend voor zichzelf.’ Ook Christine Monard en Delphine Dubbelman werkten geruime tijd met Mathilde samen. Ook Mathildes jongere zus Elisabeth sprong geregeld bij. Maar blijkbaar is Mathilde iets minder stipt met het bijhouden van de zakelijke elementen. Als in #((( de verloving met prins Filip bekendge-maakt wordt, wordt door sommige journalisten wat dieper gegraven in haar verleden. Iemand ontdekt dat er ‘onregelmatigheden’ waren met de verplichtingen van een van de =rma’s van de familie d’Udekem. Bijdragen voor de sociale zekerheid werden niet, onvolledig of te laat betaald. In #((( trouwt Filip met Mathilde. Een akte over het huwelijkscon-tract van Filip en Mathilde stelt dat ze getrouwd zijn onder het stelsel van zuivere scheiding der goederen, een traditie bij de Coburgs. Filip krijgt een mooi geschenk van de Belgische belastingbetaler. De dotatie van de prins wordt meer dan verdubbeld en stijgt van #$,4 naar &#,' miljoen frank per jaar. Bovendien krijgt hij een huwelijkspremie van #" miljoen. Die eenmalige premie van #" miljoen frank is bedoeld voor “uit-zonderlijke kosten voor de eerste inrichting”. In Laken zal een vleugel


FILIP 173

worden ingericht voor het jonge paar. Koningin Fabiola verhuisde net daarvoor naar het kasteel Stuyvenberg. Jan Van den Berghe: ‘De “loonsverhoging” is niet terecht vind ik. Het gaat op economisch vlak goed met België, maar er zijn toch nog veel men-sen die het moeilijk hebben. Het zou een prachtige geste geweest zijn als Filip en Mathilde dat geld hadden geweigerd. Het zou een koninklijk ge-baar zijn geweest.’ Op dat punt maakt de royaltywatcher zich illusies en blijkt hij de doorgaans op geld beluste Coburgs toch niet zo goed te ken-nen.

Onkostennota’s

Van #((& tot !"#& is Filip ‘handelsreiziger’. Die rol nam hij in #((& over van zijn vader. Eind jaren negentig wordt beslist om de buitenlandse handel te regionaliseren. Filip is tegenstander maar moet hij moet uiteindelijk zwichten voor de politieke druk. Het Agentschap voor Buitenlandse Han-del (;-P) wordt opgericht en komt in de plaats van de -0-P (Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel). Filip wordt erevoorzi*er van dat Agentschap. De bedoeling is dat de kroonprins vier economische handelsmissies in het buitenland verricht. De kostprijs van deze zendingen is een groot ge-heim. Parlementaire vragen hierover worden steevast afgeketst, onder druk van het Paleis, zo wordt geDuisterd. Over een eventuele vergoeding voor prins Filip tijdens deze buiten-landse reizen wordt met geen woord gerept. De kroonprins ontvangt een jaarlijkse dotatie van zowat een miljoen euro. De redenering is dat deze dotatie ruim voldoende is om zijn functie als kroonprins te kunnen uitoe-fenen. Bovendien wordt aangenomen dat hij die buitenlandse zendingen, zoals zijn vader eerder, belangeloos en volledig kosteloos verricht. Maar Filip ontvangt wel degelijk een vergoeding voor deze buiten-landse zendingen. Via speurwerk konden we uitvissen dat Filip de vol-gende bedragen ontving. Voor de zendingen in !""1 werd voor de econo-mische missie naar India #41 euro aan de prins betaald. Wat de zendingen in !""4 betre) werd !#4,/$ euro uitgekeerd voor de missie naar Zuid-Afrika, !#/,4# euro voor deze naar Rusland en #(&,$/ euro voor deze naar Bulgarije en Roemenië. In totaal werd in !""4 dus 4!/,'! euro terugbe-taald aan de prins.



De kosten slaan bijvoorbeeld op de consumptie van een wafel. De lage bedragen tonen aan dat de Coburgs werkelijk de laatste centiem willen recupereren en alle kosten door de belastingbetaler laten dragen. Het jaar daarop is het inschakelen van de prins plots veel duurder. Vol-gens voormalig minister Patricia Ceysens werden in !""/ reële kosten in aanmerking genomen voor een bedrag van !('1,#$ euro. In dat jaar ging een zending naar China. Twee jaar later werd volgens de informatie van het ;-P bij de missie naar Zuid-Korea 4(#,!$ euro terugbetaald. In !"#" werd voor de zending naar India 1#1,#' euro aan de kroonprins terugbetaald. Voor !"## zijn alle gegevens nog niet bekend. Alles samen werd aan Filip dus bijna 1""" euro betaald. Directeur-generaal van het ;-P Marc Bogaerts licht toe: ‘Die uitgaven verschillen uiteraard van zending tot zending en in de mate dat het gast-land de prins al dan niet oEcieel uitnodigt. Een andere factor is het pro-gramma dat soms wel en soms niet toelaat dat prins Filip buitenlandse en Belgische zakenlui uitnodigt voor een lunch of een diner.’ Welke kosten worden aan de prins terugbetaald? Een ambtenaar die anoniem wenst te blijven, verduidelijkt: ‘Prins Filip kan in principe alle kosten terugbetaald krijgen die hij tijdens de zending maakt. Als hij bij-voorbeeld een wafel eet aan een wafelkraam in New York en daarvan een bewijs ontvangen hee), dan kan hij dat bonnetje inbrengen. Vergeet even-wel niet dat in principe alles door ons betaald wordt. De missie naar Rus-land kos*e Buitenlandse Zaken zowat #"" """ euro.’ In principe is er niets tegen de terugbetaling aan de kroonprins. Er is immers een afspraak tussen het agentschap en Filip. ‘Maar iedereen voelt aan dat het wringt. De kroonprins krijgt een zeer ruime dotatie. Iedereen moet besparen. Dan is het niet logisch dat de prins elke cent probeert te recuperen. We*elijk gezien mag het, ethisch is iets anders.’ ‘Dit is tegen de geest van het Lambermont-akkoord (dat de Buiten-landse Handel regionaliseerde,’ verklaart een Vlaams politicus van de re-gering. ‘Albert was als prins van Luik erevoorzi*er van de -0-P en kreeg daar geen enkele vergoeding voor, ook niet voor kosten die hij zou ge-maakt hebben. Filip ontvangt vandaag een miljoen euro per jaar. Waarom moet hij dan via het agentschap (;-P) kosten van enkele honderden euro terugbetaald krijgen? In !""/ werd bijna &""" euro betaald aan de prins.’


FILIP 175

Het jaar !"#" houdt een primeur in: de dotatie van de prins wordt met '1 """ euro verlaagd. Voor dat jaar wordt ‘slechts’ (&1 """ euro in de be-groting ingeschreven. Politici willen hiermee een voorzichtig signaal ge-ven dat de crisis gevolgen had voor iedereen, ook voor de leden van de koninklijke familie. ‘De toelage van de staat is niet min en er wordt, volgens ingewijden, niet uitbundig mee omgesprongen. Filip en Mathilde blijken een groot deel van hun “loon” te sparen,’ beweren auteurs Leyts, Balfoort en Van den Wijngaert in hun werk over de kroonprins. Auteur Erlend Hamerlijnck bevestigt dat Filip zuinig is. ‘Prins Filip, die geld genoeg hee) om met levensechte helikoptertjes te spelen, stelt het ten zeerste op prijs als zijn kok in de entrée de restjes van de dag voor-dien verwerkt.’ Net zoals bij de Civiele Lijst, moet de prins over de besteding van deze belastingvrije dotatie geen enkele verantwoording aDeggen. ‘In tegenstel-ling tot de buitenlandse monarchieën, moet de Belgische koninklijke fa-milie aan de staat geen rekenschap geven over de manier waarop de dota-tie wordt gespendeerd.’ Filip en Mathilde hebben het recht om bijvoor-beeld de hel) van dat miljoen euro op hun spaarrekening te ze*en, indien ze dat wensen. Mathilde houdt wel van mooie kleren. ‘Maar omdat ze bijna overal gunstige voorwaarden krijgen, hoeven ze er geen fortuinen voor uit te ge-ven,’ vervolgen de auteurs. ‘De kroonprins en zijn vrouw zijn zuinig en willen dat zo houden.’ Vergeten we niet dat koning Boudewijn zijn neef Filip naar zijn evenbeeld geboetseerd hee). Boudewijn was hét toonbeeld van zuinigheid. ‘Het gebrek aan transparantie terzake zorgt bij een aantal, vooral Vlaamse politici, voor wrevel. Zij verwijten het paar, weliswaar anoniem, “misbruik te maken van geld dat bestemd is voor de uitvoering van hun functie.”’ Ondanks dat ongenoegen bij diverse politici, dur) niemand het on-derwerp van de dotaties openlijk aan te kaarten. De verklaring is eenvou-dig: het paleis onthoudt alles en vergee) nooit. Een politicus die dit on-derwerp op de agenda wil plaatsen, mag een kruis maken over zijn carri-ère. ‘En dus blij) alles bij het oude,’ besluiten de auteurs ontmoedigd.



In !""! mag Filip met zijn helikopter leren vliegen: een Robinson 3$$I Clipper met als kenteken ""-89- verkocht door Air Technology uit Wevelgem. 89- staat uiteraard voor Prins Filip (van) België of volgens sommigen Philippe Belgique/Filip België. Sommige kwatongen beweren dat de twee eerste tekens nullen zijn. Een verwijzing naar Filip is dan snel gemaakt. Dat is evenwel niet correct: het zijn twee hoofdle*ers ’o’: de landcode van België. Zeker is ook dat toenmalig minister Isabelle Durant van Ecolo een uit-zondering verleend hee) aan Filip zodat hij rondjes kan vliegen met zijn toestel. Er is aan het kasteel van Laken, de verblijfplaats van de kroonprins en zijn gezin, immers een ‘No Fly’-zone verbonden. En ook de hangar voor de helikopter – een ‘draak’ volgens Het Laatste Nieuws – zou tegen de regels in gebouwd zijn. Zelfs de landingsplaats voor de helikopter op het domein van Laken kwam er na enig gelobby. Maar dat laatste klopt niet helemaal aangezien er op die plaats al geruime tijd geland wordt met heli-kopters. De beslissing had heel wat voeten in de aarde. ‘Een ambtenaar van het federaal ministerie van Mobiliteit vertraagde het dossier aanzienlijk,’ ver-telt een medewerker van de prins. Filip was dan ook door het dolle heen toen het groen licht eindelijk gegeven werd. Die ambtenaar was volgens onze informatie Mark Meurrens die de luchtvaartsector vertegenwoor-digde. Volgens onze informatie leunt Meurrens nauw aan bij de republi-keinse partij .-<; . Dat kan een verklaring zin waarom het dossier zo lang aansleepte. .< Keysers Noël uit Brecht mag de brandsto)ank leveren. ‘We heb-ben een tank-installatie in de tuin van prins Filip mogen plaatsen. Hij vliegt namelijk veel met zijn eigen helikopter. Maar het meest =er ben ik toch wel op het feit dat we alles op dit gebied zelf doen. Vanaf ontwerp tot oplevering,’ klinkt het bij Keysers. De helikopter, een Robinson met als kenteken ""-89-, komt dus van Air Technology Belgium uit Wevelgem. Inwoners van het dorp zagen re-gelmatig de ""-89- wel eens bij Air Technology staan. Volgens een bron wordt de helikopter niet door Filip zelf overgevlogen. Een bron beweert dat nog op een ander vlak een uitzondering geldt voor de kroonprins: ‘Hij dient nergens landingsgelden te betalen terwijl gewone privé/leerling of professionele piloten hiervoor steeds dieper in de zakken dienen te tasten.’


FILIP 177

In mei !""$ zal Filip in Brustem het brevet van helikopterpiloot behalen. Merkwaardig is dat volgens de gespecialiseerde site rotorspot.nl het kenteken ‘""-89-’ wel op twee verschillende toestellen slaat: een Robin-son $$ Raven ++ met als constructienummer #!/$ én een Robinson $$ Clipper met een ander constructienummer; ###&&. De verklaring is eenvoudig: in !""! kocht Filip zijn eerste helikopter, een Robinson 3$$ Clipper. Het unieke constructienummer van het toe-stel is #!/$ IS.. Het toestel wordt in België geregistreerd onder de code ""-89-. Al in !""4 wordt het toestel vervangen door een Robinson Raven ++ met als fabricagenummer ###&&. Het bewijs hiervan vinden we in een data-base waarin de gegevens van alle helikopters worden opgeslagen.

""-89- (#) 37-+.,7. 3$$ I5+8863 #!/$ 1!$4 "1.#!.!""! ""-89- T.U .V . WVXYZ[ W\X]XWW[ ^[ _[]`Xab[, ]U[c[Y #1.#!.!""4 WUVdX WUV ]U Vebd[ [Y fVUYZ[ !#.#!.!""1 VU^X[ . ……!""4 f-`b^_ … fVUYZ[

ee-Wf` g!h Ve_XYTeY V$$-! VUi[Y ! ###&& #""$4 !(."&.!""4 ee-Wf` j.c .\. WVXYT fX]XW iUY _[]`Xk, ]Uc[Y

Bron: database met de registratiekenmerken van alle helikopters

In !"#& wordt de helikopter verkocht. Filip weet dat hij in de zomer van dat jaar koning wordt en hij wordt aangespoord om het toestel van de hand te doen. In de paasvakantie van !"#$ wordt Filip opnieuw in een toestel gespot. Het gaat om een gehuurd toestel. Filip moet jaarlijks een aantal uren vlie-gen om zijn brevet niet kwijt te raken.



Kunst

Minder geweten is dat Filip een kunstlieHebber is. Hij houdt qua schilde-rijen vooral van ach*iende-eeuwse jach*aferelen en hee) een heel con-servatieve smaak. Hij koopt af en toe discreet een kunstwerk. Hiervoor gaat hij meestal naar Engeland. Daar kan hij ook rustig antiquairs bezoe-ken. Filip kan moderne kunst alleen maar smaken als er een verwijzing naar België in zit. Raphaël Charles ontwierp de tafel Multiple die uit een reeks modules in massief beukenhout bestaat, aan elkaar geplakt door een on-zichtbaar magnetisch systeem. Hierdoor kan de tafel op oneindig veel ma-nieren samengesteld en ontleed worden. Het eerste prototype van deze tafel, in de vorm van België, is opgeno-men in de privécollectie van Filip. En prinses Elisabeth sliep in een exclusieve wieg gemaakt door kunste-naar Tony Swinnen. Maandenlang besteedde de meubelmaker en hout-sculpteur elk vrij uur aan een tegelijk onbetaalbaar en uniek kunstwerk. Voor de prinselijke wieg koos Swinnen voor kerselaar, stijl Lodewijk XVI, zijn favoriete stijl. ‘Kerselaar gaat perfect met Louis XVI. Niet te zwaar, maar toch sierlijk genoeg. Bij een prinselijke wieg hoort toch iets vorste-lijks, niet? De wieg is iets groter dan een standaardwieg. Dat paste beter bij het ontwerp. Het maakt de proporties mooier.’

Vastgoed?

Filip en Mathilde wonen in het kasteel van Laken. Maar ze zijn wel op zoek naar een eigen stekje. Die zoektocht begon al begin januari !""#. Dan zijn er sterke geruchten in de Heerse deelgemeente Veulen. Het plaatse-lijke kasteel zou verkocht zijn aan niemand minder dan prins Filip en prin-ses Mathilde. Volgens diezelfde geruchten zou het de graaf van het kasteel van Heks (ook: Hex) zijn, Ghislain d’Ursel, erg bevriend met de konink-lijke familie, die als tussenpersoon zou gefungeerd hebben. Filip hee) een goede band met Ghislain. ‘De kroonprins weet hem wel te vinden als hij zijn moeder een mooie rozenstruik cadau wil doen,’ ver-telt Erlend Hamerlijnck. Hun respectieve moeders waren erg goede vrien-dinnen.


FILIP 179

Van al deze geruchten lijkt niets te kloppen. Volgens graaf Ghislain d’Ursel van Heks laat niets de komst van het prinselijk paar naar Veulen vermoeden. ‘Maar ik ben de eigenaar niet,’ antwoordt de graaf op de vraag van de pers of Filip en Mathilde hun intrek in Haspengouw zouden ne-men. François de Donnéa, de huidige eigenaar van het kasteel van Veulen, ontkent eveneens de verkoop van het kasteel. Wellicht zijn de geruchten over de verkoop van het Veulense adellijk goed geïnspireerd door de na-kende verkoop van het kasteel van Heers aan de Vlaamse Gemeenschap. Is het gerucht dan helemaal uit de lucht gegrepen? In die periode zijn Filip en Mathilde wel degelijk op zoek naar een kasteel. ‘Filip en Mathilde waren geïnteresseerd in het kasteel van Acoz,’ bevestigt royaltywatcher Erlend Hamerlijnck. ‘De interesse was zeer reëel maar het kasteel stond te dicht bij de straat waardoor de koop omwille van veiligheidsredenen niet is doorgegaan.’ Filip had overwogen om het kasteel aan zijn vrouw cadeau te doen. Dat kasteel werd uiteindelijk gekocht door antiekhandelaar Tony Cammaert. ‘Filip had de erfenis van Boudewijn ontvangen aangezien hij had vol-daan aan de voorwaarde, getrouwd zijn vóór zijn veertigste. De kroon-prins was van plan om een deel van dat vermogen om te ze*en in vast-goed. Dat plan is uiteindelijk niet doorgegaan, al was het maar omdat ge-vreesd werd dat de bevolking hierop negatief zou reageren. Roerend vermogen is bovendien discreter,’ vertelt een ingewijde. Later horen we dat Filip en Mathilde op zoek zijn naar een villa in de buurt van Knokke. Filip kan er logeren in de villa van vriend Paul Buyse – sinds voorjaar !"#$ baron. En hij zou er graag een eigen stekje verwer-ven. Ook het kasteel van oom Henri zou wel op de interesse van Mathilde kunnen rekenen. Een goed ingelichte bron beweert dat de prins ondertussen een mooi spaarpotje bijeengespaard hee) dat hij laat beheren door de zakenbank Petercam. ‘Geert Noels (een voormalige partner van Petercam) en de prins zijn vrienden. Noels gee) de prins regelmatig economische uitleg,’ verduidelijkt een bron. Noels is bestuurder bij de Koninklijke Schenking. Op !# juli !"#& wordt Filip koning. Van een dotatie van ("" """ euro springt hij naar een Civiele Lijst van ##,41 miljoen euro. Opnieuw moet hij geen verantwoording aDeggen over de besteding van dat geld. Als hij wil, kan hij de hel) (het kan meer of minder zijn, maar er is een minimum om



de kosten te betalen) van dat geld sparen. Filip moet er wel beperkte belas-tingen over betalen, zo’n kleine tien procent. Kabinetschef wordt Frans Van Daele. Begin oktober !"#! rich*e Van Daele al de vennootschap Muydersluys op. Eind november !"#& wordt de bvba Muydersluys alweer ontbonden.

Gedurende zes maanden kan de koninklijke familie de schijn hoog hou-den. Maar begin !"#$ is er opnieuw heisa bij de Coburgs. De ‘koninklijke genade’ is dan duidelijk over. De koninklijke familie kon gedurende zes maanden een beeld van eensgezindheid naar voor brengen, maar vanaf december !"#& kwamen de eerste barstjes in dit ogen-schijnlijk mooie plaatje. Prinses Claire bleef plots afwezig van de publieke scène en ook Albert en Paola stuurden regelmatig hun kat naar bijeen-komsten waar ook koning Filip aanwezig was. Zelfs prinses Astrid was soms ‘ziek’ terwijl ze de dag ervoor nog vrolijk aan het feesten was. Tijd om na te gaan wat er werkelijk scheelt in de koninklijke familie. Een paleismedewerker die jaren onder Albert gediend hee): ‘We heb-ben Filip, toen hij nog kroonprins was, regelmatig horen zeggen dat hij wel eens zou tonen wat hij allemaal in zijn mars had op het moment dat hij koning zou worden.’ Filip vond zijn vader maar een zwakke koning, die bovendien te veel toegaf aan de politici. ‘Onder Filip zou dat helemaal anders zijn.’ Filip vindt zichzelf nu al de beste koning die ons land ooit gehad hee). Terwijl iedereen dacht dat hij zijn oom Boudewijn als voor-beeld zou nemen, blijkt dat hij eerder opkijkt naar de op macht en geld beluste koning Leopold ++. Filip maakt hierbij wel een grote fout. Hij mag dan misschien koning zijn, er is ook zoiets als een koninklijke familie. ‘Hij wil ook zijn ijzeren wil opleggen aan de andere leden van de koninklijke familie. Met Laurent bij-voorbeeld is dat goed gegaan gedurende enkele maanden. Filip en zijn broer hadden immers twee gemeenschappelijke vijanden: Alberts kabi-netschef Jacques van Ypersele en Albert zelf. Toen die twee uit het paleis verdwenen, leek er eventjes een bondgenootschap tussen de twee broers te ontstaan. Maar Filip is vandaag de veeleisende koning geworden en Laurent kan dat spel niet meer meespelen. Net zoals Paola kan Laurent immers geen toneel spelen. Als hij boos is, dan zal je dat zien.’ En of we dat zagen. Tijdens de herdenking van de overleden leden van de koninklijke familie wond Laurent zich behoorlijk op omdat de hofwagen niet op tijd


FILIP 181

klaarstond voor Monseigneur. ‘Je zag daarin een enorme frustratie van Laurent. Hij had het ook gemunt op de entourage van zijn broer en ver-weet hen een gebrekkige organisatie.’ Bovendien is Laurent boos omdat hij zich nu moet melden in zijn nieuwe bureau in Brussel. ‘Onder Albert was Laurent een vrije vogel. Hij deed en vertelde wat hij wilde. Nu moet hij werken vanuit zijn bureau in het paleis van Brussel, de oEciële werkplek van koning Filip. En alle com-municatie moet via de persdienst van het paleis verlopen.’ De strafste onthulling die we krijgen is wel dat prinses Claire ook een =nanciële vergoeding zou willen. Claire is de eerste maanden van !"#$ prominent afwezig gebleven en enkel op een evenement van de vzw Ré-novasissistance dook ze plots wel op. Nochtans was ze niet aangekondigd via de website monarchie.be van het paleis. ‘Dat kwam omdat de voorzi*er van deze vzw de prinses uitdrukkelijk gesmeekt hee) om toch te komen. In eerste instantie wilde ze immers niet komen en bij die vzw was men uiteraard diep teleurgesteld, vooral omdat de prinses toch erevoorzitster is van deze organisatie. Na enkele telefoontjes is ze toch meegekomen.’ Maar de boodschap is dat ze enkel zal meedoen aan oEciële gebeurte-nissen als ze daar ook een vergoeding voor krijgt. Een hofdignitaris: ‘Prin-ses Claire is bezorgd. Ze hee) haar job als landmeter opgegeven en is nu eigenlijk moeder aan de haard. Ze hee) de indruk =nancieel niet te be-staan ondanks haar representatieopdrachten. Ze wil dan ook dat er een =nanciële oplossing uit de bus komt. Bovendien maakt ze zich zorgen over haar toekomst en die van de kinderen als er iets zou gebeuren met Laurent. Want stel dat de prins er morgen niet meer is, dan is er ook geen vergoeding meer voorzien voor haar en de kinderen.’ Volgens deze per-soon zou er discreet aan een oplossing worden gewerkt. Volgens die per-soon wordt aan het model van Leopold +++ gedacht. Die maakte zich in de herfst van zijn leven zorgen over de =nanciële toekomst van zijn echtge-note Lilian en zijn drie kinderen. De regering hee) toen een regeling uit-gewerkt waarbij de weduwe een levenslange vergoeding zou krijgen. Dat model zou Claire graag willen. ‘Er is natuurlijk een groot probleem: Laurent is geen koning geweest zoals Leopold +++ en de samenleving is ondertussen helemaal geëvolueerd. De bevolking zal het vandaag wellicht niet meer aanvaarden dat een echtgenote van een broer van een koning eveneens een =nanciële vergoeding krijgt.’ In villa Clémentine voelen ze die weerstand ook. Vandaar het grote ongenoegen bij Laurent en Claire.



Maar ook Albert en Paola zijn boos. ‘Van september !"#& tot begin !"#$ hebben Albert en Filip elkaar niet eens meer de)ig gesproken,’ klinkt het bij een insider. ‘Albert hee) zich zelfs kwaadgemaakt toen hij vernam dat er meer lijfwachten zouden komen bij het gezin van Filip, maar dat die lijfwachten wel uit zijn “ploeg” geplukt zouden worden. Hij vond dat echt een gebrek aan respect.’ Maar ook Paola is boos. ‘Zij hee) het echt moei-lijk met de vermindering van de vergoeding. Van een Civiele Lijst van ruim ##,1 miljoen euro naar ("" """ euro is een forse daling. Maar eigen-lijk is dat niet eens het echte probleem. Paola slaagde er als koningin in om oneigenlijk gebruik te maken van de fondsen van de Koninklijke Schen-king. Dat is nu de=nitief gedaan en daarom is ze boos.’ Bovendien hebben ze allebei het gevoel ‘gerold’ te zijn door hun zoon en premier Di Rupo. ‘We weten niet wat daar precies afgesproken is. Maar toen ze via hun medewerker Vincent Pardoen aan de regering lieten weten wat geld extra te kunnen gebruiken voor brandstof voor hun luxejacht, is die informatie onmiddellijk gelekt. En dat hee) hen behoorlijk overstuur gemaakt. Albert hee) zelfs de indruk dat Elio Di Rupo hem in de val hee) gelokt. ’ En Paola is ook nog eens boos op Filip omdat ze vindt dat hij te veel erefuncties aan Mathilde gee), zoals het erevoorzi*erschap van de koningin Elisabethwedstrijd. Zelfs de immer sympathieke en professionele Astrid is ontevreden. ‘De economische missies werden haar opgelegd door Filip. Maar ze mag niets zelf kiezen. Zelfs de personen die meereizen, worden door Filip ge-kozen.’ Volgens een medewerker moet Astrid zich schikken naar het strakke organisationele keurslijf dat Filip haar oplegt. ‘Bovendien is ze, net zoals Laurent, niet altijd tevreden over de kwaliteit van de diensten van de koning. Beiden hebben ze het gevoel tweederangs=guren te zijn waarvoor er net iets minder respect is.’ Nog een stra>e onthulling is dat Astrid erg boos is op haar broer om-dat hij nog steeds erevoorzi*er is van het Agentschap Buitenlandse Han-del. ‘Nochtans zou het logisch geweest zijn die fakkel over te dragen aan Astrid. Het stoort haar verschrikkelijk dat ze slechts de vertegenwoordig-ster is van de voorzi*er die Filip is.’ Kortom, Filip wil gewoon alles doen en zijn. En niet alle royals kunnen daar mee leven. Bovendien moeten alle activiteiten voorgelegd worden aan Filip. ‘Dat is iets waar ze beiden (Astrid en Laurent) problemen mee hebben. Onder Albert hadden ze relatief veel vrijheid. Onder Filip geen enkele meer. En


FILIP 183

bedenk dat Filip maar hun broer is. Voor haar vader had Astrid uiteraard meer respect. Bovendien is het geen geheim dat Astrid en Filip elkaar niet echt graag zien. Filip is een jaloers type.’ (naar een citaat van een Vlaams politicus die anoniem wil blijven) Alle communicatie moet dus via de diensten van Filip verlopen. ‘Zelfs als prinses Claire een berichtje wil tweeten (een bericht via Twi*er verstu-ren is dat), dan moet ze de toestemming van het paleis vragen. Veel zal ze in de toekomst wellicht niet meer vertellen via dat medium.’ Dat het paleis bovendien behoorlijk boos was toen Claire dat account had opgestart, is wellicht het understatement van het jaar. Een medewerker: ‘Men hee) Filip omschreven als een “dictator”, dat is wat extreem gesteld. Maar het is wel zo dat hij vandaag omringd wordt door jaknikkers, yes-men zoals ze zo mooi zeggen in het Engels. De koning hee) het moeilijk met kritiek. Nochtans is het goed dat mensen hem dur-ven tegen te spreken. Want wie hee) nu altijd gelijk? Zelfs een koning toch niet? En dat zou wel eens zijn achilleshiel kunnen zijn’. De medewerker die jaren onder Albert gediend hee): ‘Het is ontegen-sprekelijk zo dat Filip een erg ambitieuze koning is. Hij werkt zelfs op za-terdag en dat is onder Albert nooit gebeurd. Filip hee) erg lang gewacht, maar nu wil hij tonen wat hij allemaal kan. Sommige medewerkers heb-ben wat problemen met dit helse tempo. Maar dat is niet eens het grote probleem van Filip. Hij denkt dat het koningschap een duobaan is, voor zichzelf en zijn teamgenoot Mathilde. Hij spreekt altijd over dat goed ge-oliede team dat ze zijn. En niemand die hieraan twijfelt. Maar hij vergeet dat het koningschap in ons land meer is dan de regerende koning en ko-ningin. De bevolking wil een compleet plaatje zien: Filip en Mathilde ui-teraard, maar ook Albert en Paola, Laurent en Claire, Astrid en Lorenz. En de mensen willen lachende gezichten zien, zelfs als dat gespeeld is. Dus geen norse Laurent of een afwezige Astrid. Het koningschap is bij ons een teamsport. En als Filip dat niet inziet, dan zal hij misschien eindi-gen zoals Leopold +++, buitenspel gezet door zijn eigengereid gedrag.’



Hoeveel kost het Belgisch koningshuis echt?

Hoeveel kost het Belgisch koningshuis echt? Iets meer dan #$ mil-joen euro als we de oEciële documenten geloven. Maar klopt dat bedrag wel? De koning krijgt het grootste deel daarvan, een jaarlijkse geïn-dexeerde vergoeding van ruim elf miljoen euro, de Civiele Lijst. Deze vergoeding wordt bij het aantreden van elke nieuwe koning vastgelegd en wordt jaarlijks aangepast aan de levensduurte. In !"## komt er exact &'1 """ euro bij. Daarmee koop je bij-voorbeeld acht Jaguars type K9. De koning zal dat bedrag wel com-penseren door werken aan het paleis ‘uit eigen zak’ te betalen. Die werken worden in principe betaald door de regie der Gebouwen of de Koninklijke Schenking. Controle hiervan is nagenoeg onmoge-lijk. Dat geld van de Civiele Lijst, die elf miljoen euro per jaar, kan de koning volledig vrij besteden. ‘In principe mag hij dat volledige bedrag sparen,’ vertelt een hoogleraar. ‘In de praktijk gaat het grootste deel van de Civiele Lijst naar personeelskosten.’ Het probleem is dat we geen inzicht hebben in de uitsplitsing van deze kosten. ‘We*elijk gezien moet dat ook niet. Maar het zou alles transparanter maken. Hierdoor kan het koningshuis ook een deel van het wantrouwen wegnemen.’ Niet iedereen geloo) dat de koning veel geld uitgee) aan per-soneelsleden. ‘Je mag niet vergeten dat veel van die personeelsle-den gedetacheerd zijn,’ vertelt een royaltywatcher. ‘Dat betekent dat ze eigenlijk werken voor een andere dienst, bijvoorbeeld het leger of een ministerie, maar dat ze in de praktijk op het paleis wer-ken. Het beste voorbeeld is kabinetschef Jacques van Ypersele de Strihou. OEcieel staat hij niet op de loonlijst van het paleis. Hij kost de koning dus geen enkele euro’. Het gedeelte van de Civiele Lijst dat de koning niet gebruikt, bijvoorbeeld drie of vier miljoen euro, mag hij bij zijn persoonlijk vermogen voegen. ‘Dat is een traditie bij de Coburgs,’ vertelt een bron. ‘Koning Boudewijn spaarde in de jaren vij)ig bijvoorbeeld


FILIP 185

het grootste deel van zijn Civiele Lijst. Het vormde de basis van zijn latere vermogen van twaalf miljard frank (&"" miljoen euro).’ Volgens een voormalig medewerker van de koning misbruikt Paola de overscho*en van de Civiele Lijst om vastgoed in de streek van Grasse te kopen. Niet alleen de koning krijgt een vergoeding. Ook de prinsen van België krijgen een jaarlijkse som geld om te leven. Zo kreeg prins Filip in #((! voor het eerst een dotatie als kroonprins. De ver-wachting was dat hij zijn oom Boudewijn in #((1 of in !""" zou opvolgen. Zijn vader Albert zou dan een stapje opzij ze*en en oom Boudewijn zou genieten van een welverdiend pensioen. Dat plan werd doorkruist door de plotse dood van Boudewijn in #((&. Als we alle bedragen van het Belgisch koningshuis samentellen, komen we voor !"#! uit op #$,& miljoen euro. Volgens een parle-mentslid is dat een onderscha*ing van de kostprijs en bedraagt de echte totale kostprijs van ons koningshuis meer dan het dubbele van wat oEcieel bekend is. Bovenop die som wordt nog eens #4,' miljoen euro uitgegeven aan allerhande diensten. Het poetsen van het paleis en de kastelen van Laken en Brussel bijvoorbeeld, rela-tiegeschenken of elektriciteitsrekeningen. De grootste slokop in deze verborgen kosten is het transport en de beveiliging van onze royals. Vorig jaar voerde de politie !/# es-cortes uit en ruim !1" agenten stonden voltijds in voor de beveili-ging. In !"#" kos*e dit aan het ministerie van Binnenlandse Zaken #$,1 miljoen euro. ‘Als de overheid al die kosten vergoedt, kunnen we alleen maar concluderen dat ons koningshuis amper iets uit eigen zak moet be-talen,’ vertelt %eo Francken. ‘Geen elektriciteitsfacturen, geen huur, geen autolening. Een mens vraagt zich af waar de Van Saksen-Coburgs het geld van hun oEciële dotaties dan wél aan spenderen. Misschien moeten we een aantal kosten factureren, zodat ze tenminste weten wat het echte leven voorstelt.’ In !"#$ is de kostprijs van de monarchie volgens Knack al geste-gen tot &',/ miljoen euro. Koning Filip ontvangt ## 41# """ euro, zodat hij ‘in volledige morele en materiële onaHankelijkheid ge-



stalte kan geven aan de koninklijke functie’. De dotaties aan de le-den van de koninklijke familie dan: koning Albert krijgt vanaf !"#$ jaarlijks (&# """ euro, koningin Fabiola $44 """ euro, prinses Astrid &!& """ euro en prins Laurent &#" """ euro. Dat is alles sa-men #& 4'# """ euro per jaar aan dotaties voor onze royals. Daarbij moeten nog de bedragen worden opgeteld die door on-der andere Landsverdediging, Buitenlandse Zaken en Federale Po-litie worden gedragen. In de ontwerpbegroting van !"#$ staat voor die departementen !1 "4# """ euro aan ‘koninklijke’ uitgaven inge-schreven. Dat becijferde professor overheids=nanciën Herman Ma*hijs. De totale kostprijs van onze monarchie is dus &' /$! """ euro voor !"#$.

Mathilde

Net als Filip is ook Mathilde erg zuinig. Die deugd kreeg ze thuis mee met de moedermelk. Een medewerkster van het kapsalon waar Mathilde gaat: ‘Mathilde is een harde tante. Ze weet exact wat ze wil en ze eist ijzeren discipline, van ons maar ook van haar personeel. Maar ze is altijd geïnte-resseerd als iets gratis is of tegen verminderde prijs.’ Dat laatste hee) ze zeker geleerd van de Coburgs. Prinses Mathilde, en vanaf !# juli !"#& koningin Mathilde – hoewel deze functie oEcieel niet eens bestaat!& – is volgens diverse bronnen een uitgekookte dame. Wat weten we eigenlijk over haar zakelijke transacties? Er is vooreerst de vennootschap Sagifex. Sagifex is kort voor ‘Société d’achats, de gestion immobilière et de forest’. De onderneming werd in #('4 opgericht door Patrick d’Udekem en is gevestigd in Bastogne. In #((( – het jaar van haar huwelijk – nam ze ontslag uit haar functie als bestuurder bij die vennootschap. Ze bleef wel aandeelhoudster. Mathilde bracht onlangs zelfs enkele gronden in deze vennootschap in. Het balanstotaal van de .< Sagifex bedraagt ruim $"" """ euro. De akte, gepubliceerd op #( februari !"#&, betre) de onderneming Sa-

!& Voor de grondwet bestaat de koningin niet.


FILIP 187

gifex, gevestigd op het adres van kasteel Losange in Bastogne. Bestuurders en/of aandeelhouders van deze vennootschap zijn Mathilde, haar zussen, haar broer en haar moeder. Sagifex is de familievennootschap van de familie d’Udekem en houdt zich vooral bezig met bosbouw. Ook aan- en verkoop van onroerende goederen (gronden, gebouwen) behoren tot de activiteiten. Eind !"#! werden een aantal opvallende =nanciële en juridische ope-raties in de vennootschap uitgevoerd. Prinses Mathilde brengt maar liefst vijf grote domeinen, stukken grond en/of bossen in de vennootschap in. Haar jongere zus Elisabeth brengt een domein in Sagifex in. In ruil krijgen de zussen nieuwe aandelen van de vennootschap. Mathilde krijgt er !#1, Elisabeth $4, min of meer in verhouding tot de ingebrachte domeinen. Elisabeth is sinds !! juli !""4 gehuwd met markies Alfonso Pallavicini.

Vraag is hoe Mathilde aan deze domeinen en gronden is gekomen. Van haar vader Patrick kreeg ze in #((1 vier stukken grond. Meer bepaald op tweede kerstdag van dat jaar, een mooi kerstcadeau. Ook Elisabeth kreeg op dat ogenblik een stuk grond. Interessant is dat het vijfde domein door Mathilde verworven werd toen ze nog minderjarig was. Volgens de akte in het Belgisch Staatsblad kocht ze die grond in het najaar van #('' van mevrouw Germaine Moy-ano-Gerardy. De dame overleed in !"#! op tachtigjarige lee)ijd. Over welke domeinen gaat het precies? Ook op dit punt krijgen we exacte informatie via Het Staatsblad. De vier domeinen die Mathilde van haar vader kreeg, liggen in Villers-la-bonne-Eau, de thuishaven van de fa-milie d’Udekem. De grond die Mathilde als minderjarige kocht – wat ove-rigens we*elijk kan onder bepaalde voorwaarden – ligt in Fauvillers. Fau-villers is een plaats en gemeente in de provincie Luxemburg in België. De gemeente telt ruim ! """ inwoners. Vooral de omvang van de domeinen is indrukwekkend. Zo brengt Mathilde twee lappen grond in, ‘A Witrimont’ die samen bijna drie hecta-ren groot zijn. De lappen grond zijn gekadastreerd onder referenties Sec-tie C 1( B en 1( C. Een ander domein, Houtrumont, meet liefst #,&! ha. Rest de vraag waarom deze transacties precies nu doorgevoerd wor-den. Een verband met het overlijden van Patrick is onwaarschijnlijk. De vader van Mathilde overleed al in !""'.



Mathilde wordt dan ‘klaargestoomd’ om koningin te worden. ‘Alle pri-vébezi*ingen worden in de familievennootschap ondergebracht. Dat zorgt ervoor dat er geen verwarring mogelijk is.’ Rest natuurlijk het feit dat prinses Mathilde nog steeds aandeelhoudster is van Sagifex.

De zussen en broer van koningin Mathilde

Koningin Mathilde kennen we. Maar wie zijn haar zussen en haar broer? De omvangrijke erfenis van de in #('& overleden edelvrouw Suzanne van Outryve, grootmoeder van Mathilde, was tot voor kort nog altijd onverdeeld door de meningsverschillen tussen haar drie zonen. Er zijn al diverse rechtszaken over de erfenis gevoerd. ‘Na het overlijden van Patrick, is er toenadering geweest tussen Raoul en Henri langs de ene kant en de kinderen van Patrick langs de andere kant. Er is een oplossing uitgewerkt.’ Mathildes vader Patrick d’Udekem trouwde op # september #(/# met de Poolse gravin Anne Marie Komorowska. Leuk detail: in #(1/ kregen de ouders van Anne een visum door toedoen van ‘onze’ koningin Elisabeth. Zo volgde Anne haar ou-ders in ballingschap: het gezin verliet Polen en vestigde zich in Kivu (Zaïre). Daar bezat de familie een plantage. In #(4" wordt Congo onaHankelijk en verlaten veel Belgen (of Polen in dit geval) dit Afrikaanse land. Na hun terugkeer naar België werkte Anne als verpleegster in een Brussels ziekenhuis. Het echtpaar woonde na hun huwelijk in #(/# in het kasteel van Losange, een kasteel in Villers-la-Bonne-Eau, nabij Bastenaken, dat indertijd de achtergrond vormde voor de prinselijke verloving van kroonprins Umberto van Savoie en Marie-José van België. Het is de tweede link naar het Belgisch koningshuis. Het echtpaar d’Udekem kreeg vijf kinderen. Mathilde is de oudste, ze is geboren in #(/&. Koningin Mathilde is sinds $ decem-ber #((( gehuwd met Filip. In mijn biogra=e van koning Filip ont-hulde ik dat het huwelijk tussen Filip en Mathilde eigenlijk al een


FILIP 189

jaar eerder, in #((' dus, moest plaatsvinden. De verklaring vinden we bij het tragische overlijden van Marie-Alix. Marie-Alix (#(/$-#((/), jonkvrouw d’Udekem d’Acoz; veron-gelukte samen met haar grootmoeder, prinses Sophia Maria Sa-pieha-Kodenska bij een auto-ongeluk in Herstal. Ze werd begra-ven op het kerkhof van Proven. Jaren later werd ze herbegraven in Lutrebois. Elisabeth (#(//), markiezin Pallavicini, gravin d’Udekem d’Acoz, is sinds eind juli !""4 gehuwd met markies Alfonso Pallavi-cini. Markies Alfonso Pallavicini (Treviso (1 juli #(4$) is een Itali-aans edelman. Hij werd geboren als oudste zoon van markies Karl Pallavicini (#(!&-!""$) en gravin Avogara degli Azzoni Avogardo (#(!4-). Avogara is de dochter van Alteniero Signore di Stigliano, Noale, Briana e Trebaseleghe e terre annesse e Nobile di Belluno e di Emma dei Conti Ninni. Elisabeth is logopediste en doopmeter van prins Emmanuel. Ze is de moeder van Olympia (!""'), markiezin Pallavicini, en Adalberto, markies Pallavicini (!""(). Hélène (#(/(), gravin d’Udekem d’Acoz, doopmeter van Prin-ses Elisabeth, is sinds &# mei !"## gehuwd met baron Nicolas Jans-sen. Hélène is advocaat. De schoonbroer van Mathilde stamt uit één van de meest voor-aanstaande adellijke geslachten van het land. Zijn vader, die carri-ère maakte bij 2I- en Solvay, is met 4!" miljoen euro op zijn reke-ning volgens Het Nieuwsblad één van de rijkste industriëlen van het land. Nicolas zelf, die als economisch adviseur voor de Euro-pese Unie werkte, is ook politiek actief. En net zoals zijn schoonva-der, wijlen Patrick d’Udekem d’Acoz, bij de F3 . Nicolas’ grootvader langs moederskant, baron Charles Bracht, werd in #(/' ontvoerd en dezelfde dag nog vermoord. De ontvoer-der kreeg in #('" zonder veel aarzeling de doodstraf, maar kwam in #((# vrij. Minstens even opmerkelijk: de grootmoeder van Nicolas Jans-sen aan vaderskant is Marie-Anne Boël, de zus van de grootvader van Delphine Boël.



Hélène is de moeder van Cordelia, barones Janssen (!"#!). Dan is er nog het jongste kind Charles-Henri (#('1), graaf d’Ude kem d’Acoz is dooppeter van Prins Gabriël. Hij liep gedurende enkele jaren school in het Oost-Vlaamse Melle en ze*e zijn humaniorastudies verder in Maredsous, in de provincie Luxemburg. Vandaag is hij advocaat. Over Charles-Henri wordt soms verteld dat hij het =nancieel moeilijk zou heb-ben. Maar zijn inbreng van ruim één miljoen in de nieuwe ven-nootschap :95 bewijst het tegendeel.

In Bastogne vinden we ook de vennootschap Couthove. In #((( nam Mathilde eveneens ontslag uit deze vennootschap. Het betre) een grote vennootschap met een balanstotaal van bijna twee miljoen euro. Tot slot vinden we op hetzelfde adres ook een nieuwe vennootschap: Groupement Forestier de Losange (:95). Deze vennootschap is vol-gens de Kruispuntbank (een databank met alle gegevens van zelfstandigen en ondernemingen) actief sinds #1 juli !"#&. Mathilde bracht 44' &$# euro in de vennootschap in onder de vorm van onroerend goed (gronden, bos-sen, vijvers …). Daarnaast was er van haar ook een beperkte inbreng van cash om de inbreng van Mathilde op het ronde bedrag van 4/1 """ euro te brengen. Ook de twee zussen en haar broer brachten samen ruim !,4 miljoen euro in. Mathilde kreeg voor haar inbreng in :95 4/1 aandelen. In totaal werd door de familie d’Udekem & &&1 """ euro ingebracht. Haar broer Charles Henri is zaakvoerder (gerant) van deze onderne-ming. In !""( rich*e hij met oom Henri d’Udekem al de vennootschap Proven op. Henri bracht onroerende goederen in de vennootschap in. Het gaat om tientallen gronden, weiden en andere onroerende goederen. De lijst is erg lang. Mathildes broer Charles-Henri bracht geld in. In ruil hiervoor kregen beide personen aandelen van deze vennootschap. De totale activa van de vennootschap bedragen ruim ("" """ euro. Alles samen wegen de vier kinderen d’Udekem – Mathilde, Elisabeth, Hélène en Charles Henri – net geen zeven miljoen euro. Niet slecht voor


FILIP 191

een familie die volgens sommige bronnen ten tijde van de verloving van Mathilde en Filip geen geld had om het kasteel Losange een nieuwe verf-laag te geven.

De oom van Mathilde

Sedert het overlijden van Patrick in !""' waren er discrete pogin-gen tot toenadering binnen de familie. Die verzoeningsgesprekken hebben zelfs resultaat opgeleverd. Het beste bewijs is de recente benoeming van Henri d’Udekem als ‘gerant’ van de familieven-nootschap Couthove van de tak van Patrick. Die benoeming werd goedgekeurd op #/ januari van dit jaar en in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd op !1 februari !"#&. Nonkel Henri liet er geen gras over groeien. Eind mei van dit jaar werd door de vennootschap Couthove een o>erte uitgeschreven om het kasteel Couthof in Proven (Poperinge) te restaureren. Het gaat meer bepaald om de restauratie van de ijskelder en het paviljoen van het domein. Nota-ris Christian Huylebrouck werd gekozen om de o>ertes te ontvan-gen. Of hiermee alle problemen tussen de familieleden d’Udekem opgelost zijn, is een andere vraag. Volgens sommigen aast Mathilde op het kasteel Couthof van de kinderloze oom Henri. Ze wil het immers als buitenverblijf voor haar, Filip en de kinderen. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Prins Laurent

Laurent wordt geboren in #(4&. Zijn opleiding gaat met vallen en opstaan, zijn vorming verloopt met horten en stoten. Volgens Laurents adviseur Noël Vaessen zijn de jaren tachtig verloren jaren voor de prins: ‘Alleen het onmiddellijke plezier telde voor hem.’ De prins is dan vooral geïnteresseerd in het vrouwelijke geslacht. Ook de in-teresse in geld krijgt hij volgens Vaessen mee van zijn vader Albert.



In #((& verandert de situatie. Albert wordt koning en Laurent wordt dus de jongste zoon van de vorst. Hij komt in de spotlights terecht. Om Laurent een inkomen én een zinvolle bezigheid te geven, wordt de stichting M+.? in #(($ opgericht. M+.? is een acroniem en staat voor het ‘Koninklijk Instituut voor het Duurzaam beheer van de Natuurlijke Rijkdommen en de Bevordering van Schone Technologie’. De ontstaans-geschiedenis van het instituut valt samen met de komst van Laurents nieuwe adviseur, Noël Vaessen. Zoals (te) veel personen aan het hof, komt Vaessen uit het leger. Oorspronkelijk moet Vaessen prins Albert dienen. Het onverwachte overlijden van Boudewijn in de zomer van #((& wijzigt dat plan. Albert wordt koning en Vaessen wordt adviseur bij Laurent. Vaessen benadrukt het voorzetsel ‘bij’. ‘Mijn opdracht was in dienst van een psychiater wer-ken aan het welzijn van Laurent en zorgen dat de prins een doel in het le-ven zou vinden,’ verduidelijkt hij. Van Paola mocht hij niet te ver gaan. ‘Ik mocht van een negatieve toestand naar een nulsituatie, maar niet verder.’ Vandaag kennen we Vaessen als de persoon die een boekje open deed over het Belgische koningshuis en vooral prins Laurent. Gedurende zes jaar zal Vaessen volledig in dienst staan van de prins. Jan van den Berghe herinnert zich de rol van Vaessen toen hij een re-portage maakte in de villa Clémentine van Laurent. ‘Vaessen wierp zich op als beschermer van het imago van Laurent. Dit en dat mochten we niet =lmen en zus en zo konden we beter niet ter sprake brengen.’ Vaessen was jarenlang in de gunst van het hof. De nieuwe vennootschap M+.? krijgt ruime subsidies van de diverse overheden in ons land. Een deel van die subsidies wordt vervolgens door-gestort naar Laurent. Het is een ingewikkelde constructie. Concreet krijgt Laurent een maandelijks brutoloon van # miljoen frank (!1 """ euro). Hij wilde nochtans hetzelfde ‘salaris’ als zijn broer Filip. Dat is onmogelijk.

Bij de uitbetaling van de vergoeding is er een probleem. De =scus weet aanvankelijk niet hoeveel belastingen de prins als zelfstandige moet beta-len. Vaessen: ‘Hij kreeg regelmatig een voorschot op zijn wedde. Pas in #((( berekende de staat dat Laurent &&C belastingen moest afstaan. In dat jaar kreeg hij in één keer de rest van zijn achterstallige wedde, zo’n #1 mil-joen frank.’ De dag dat Laurent die som op zijn rekening zag staan, was hij door


FILIP 193

het dolle heen. Hij trok meteen naar de Ferrari-garage en kocht er een wagen. Twee andere auto’s kocht hij tweedehands van een Italiaanse ‘vriendin’. Volgens Vaessen verborg hij één van de wagens in de garage van die vriendin, aan de Louizalaan in Brussel. Vaessen vernam het nieuws van de aankopen pas toen hij de prins met een Ferrari bij het paleis zag. ‘Dit is het resultaat van jouw werk. Wil je een ritje maken met mij?,’ grijnsde Laurent. Hij spo*e met Vaessens inzet voor zijn publieke functie bij het M+.?. Vaessen: ‘Ik was diep geschokt door zoveel spilzucht.’ Een betrouwbare bron bevestigt dat de prins de neiging hee) om ma-teriële zaken te accumuleren. ‘Wagens, horloges, het is een manier om zijn gebrek aan liefde in de kindertijd te compenseren.’

Na de dotatie voor Filip en Astrid, vindt de omgeving van Laurent dat ook hij recht hee) op een dergelijke vergoeding. Het plan lukt. De regering probeert de dotatie voor Laurent wel en stoemelings door te voeren. ‘In !""# beslist de regering Verhofstadt in alle stilte Laurent, net als zijn zus Astrid, een belastingvrije dotatie van (toen) !4" """ euro per jaar toe te kennen’. Vandaag is de dotatie door de aanpassing aan de prij-zenindex gestegen naar ruim &"" """ euro, ne*o welteverstaan. Vraag is wel of Laurent de dotatie van bijna #""" euro ne*o per dag nodig hee)? Een nauwe medewerker van de prins is bereid om voor het eerst toelichting te geven. ‘Prins Laurent is een kleine zelfstandige. Hij staat ingeschreven bij de Kruispuntbank (met alle gegevens van zelfstandi-gen en ondernemingen, ?0) onder de rubriek “werkgever van huishoudelijk personeel”. Laurent betaalt zijn buitenlands personeel – bij voorkeur Fili-pijnen – wel het minimumloon en gee) af en toe iets extra in het zwart. Mandataris van die rekening is Laurents adviseur Georges Vanlerberghe.’ Bij de kruispuntbank staat prins Laurent op een adres in Tervuren e>ec-tief ingeschreven als werkgever van een tot vier werknemers. Het gaat om een tuinman en een huishoudster. ‘Laurent gebruikt een beperkt deel van zijn dotatie om die werkne-mers te betalen. De rest gebruikt hij om zijn luxueuze levensstijl te =nan-cieren.’ Van die ruim &"" """ euro blij) dus elk jaar zowat !1" """ euro over die Laurent naar eigen goeddunken kan besteden.



Eigenlijk hee) Laurent de dotatie niet echt nodig. De prins kreeg jaren geleden privéles van Rudi Bogaerts. Bogaerts hee) over die periode een Franstalig manuscript geschreven dat tot op vandaag niet uitgegeven is, maar dat we wel konden inkijken. In dat werk staat le*erlijk dat Laurent ‘zijn miljardenerfenis op zak hee)’. Dat geld van die erfenis is hem ‘als manna uit de hemel komen vallen’. Bogaerts hee) het over de erfenis van koning Boudewijn die in totaal zowat twaalf miljard frank (zowat &"" mil-joen euro) naliet. Laurent kon evenwel enkel over dat geld beschikken indien hij zou trouwen voor zijn veertigste, een zogeheten matrimoniale clausule. Dat gebeurt ook. Het gaat om #,1 miljard frank (&/,#' miljoen euro). Onze bron: ‘Dat geld beschouwt Laurent als zijn werkkapitaal. Hij is geobsedeerd door geld en wil absoluut (dollar)miljardair worden. Hij was op stage in de Verenigde Staten en ontmoe*e rijke mensen die beschikten over een eigen vliegtuig. Dat wil Laurent ook.

De prins denkt met één of liever twee miljard dollar helemaal onaHanke-lijk te kunnen zijn en te kunnen doen wat hij echt wil. Alleen beschikt hij niet over zakelijk instinct en zijn veel van zijn projecten mislukt.’ Boven-dien is Laurent extreem gierig en zal hij proberen af te pingelen op alles wat hij moet betalen, ook op restaurant. Een van die mislukte projecten vond plaats eind jaren ‘(". Het ging om een wetenschappelijk en commercieel project ter verbetering van gastur-bines. Laurent had vernomen dat Pierre-Boris Kalitventze>, een oud-pro-fessor van de prins aan de Koninklijke Militaire School, samen met een collega een katalysator had uitgevonden waarmee het rendement van tur-bines hoger werd en het verbruik zuiniger. Laurent begreep dat de uitvin-ding perfect paste in de doelstellingen van zijn instituut M+.?, dat ijvert voor schone technologie. Wat hem nog veel meer interesseerde, was het idee van enkele geleerden en investeerders dat er in Rusland een enorme markt was om die nieuwe gasturbines te verkopen. Zeker &"" elektrici-teitscentrales draaien er op gasturbines. Hij ontmoe*e bij de familie Sol-vay de bazen van het Russische Gazprom. Door zijn aanwezigheid ver-keerden de Russen in de waan dat het turbineproject gedekt was door de Belgische staat en dus een ernstige onderneming was. Het project gaat uiteindelijk door de klunzigheid van Laurent niet door. Hoeveel er vandaag van die anderhalf miljard frank overgebleven is, is


FILIP 195

niet geweten. De kans dat Laurent uiteindelijk dollarmiljardair wordt, is wel nagenoeg onbestaande. Maar hij zal altijd op de dotatie kunnen blij-ven rekenen. Dat is zeker.

Hoeveel bedraagt het privévermogen van Filip en Laurent?

Hoe rijk zijn Filip en Laurent echt? Royaltywatcher Reinout God-dyn wijst op het feit dat Filip rijk genoeg was om een dure privéhe-likopter te kopen en op de vaststelling dat Laurent peperdure hor-loges verzamelt. Een deel van de horloges werd overigens onlangs gestolen. Het tijdschri) EuroBusiness schat het fortuin van Filip in #((( dan weer op een kleine $ miljard frank of #"" miljoen euro en dat van zijn broer Laurent op zowat anderhalf miljard frank of &/ mil-joen euro. Zinvoller is wellicht na te gaan wat hun oom Boudewijn de twee broers nagelaten zou kunnen hebben bij zijn overlijden in #((&. Het fortuin van de koning wordt op dat moment volgens Polspoel en Van Den Driesche geschat op twaalf miljard frank (nu &'4 miljoen euro). Het bedrag lijkt op het eerste gezicht gigantisch maar vergeten we niet dat Boudewijn ook indirect van koningin Elisabeth, zijn rijke grootmoeder, hee) geërfd. Logische erfgenamen van Boudewijn zijn: echtgenote Fabiola, broer Albert ++, zus Josephine-Charlo*e, neef Filip, nicht Astrid en neef Laurent. Euro Business schat het vermogen van Filip in #((( dus op vier miljard frank of #"" miljoen euro en dat van Laurent op #,1 miljard frank of &/ miljoen euro. Binnen het kader van deze erfe-nis erg plausibele getallen – zeker als je rekening houdt met het feit dat Filip bij de erfenis wel wat bevoordeeld zal zijn door Boude-wijn. Of misschien hee) Laurent op dat moment zijn erfdeel nog niet ontvangen omdat hij nog niet getrouwd is? Onmogelijk evenwel precies uit te maken wie wat krijgt. Iets wat overigens wel kon bij de erfenis van Albert +. Interessant is wel



de piste die een journalist ooit naar voor schoof. Begin jaren ’(" waren Filip noch Laurent getrouwd. Astrid wel. Zij huwde al in #('$. Vooral voor de kroonprins was dit een probleem. De journa-list suggereerde dat Boudewijn daarom in zijn testament had voor-zien dat het erfdeel van Filip en Laurent slechts vrijgegegeven mocht worden indien ze getrouwd waren. Meer bepaald moest de trouwakte verleden zijn voor de prinsen $" jaar werden.

Filip trouwde in #((( met Mathilde. Hij was toen net geen $". En Laurent huwde in !""&, enkele maanden voor ook hij veertig werd! Met Claire. Toeval? Misschien. Een specialist erfrecht verklaart dat een dergelijke ‘matrimoniale’ clausule in een testament wel erg on-gebruikelijk is. Tegelijk gee) hij wel aan dat het technisch perfect kan en bovendien we*ig is. De dames zouden overigens midden !""( het nieuws halen met het bericht dat er een haar in de boter zit tussen beiden. Vandaar dat het gerucht dat Boudewijn zijn erfenis voor Lau-rent en Filip verbonden had aan de matrimoniale plichten van zijn neven om getrouwd te zijn voor hun veertigste, erg hardnekkig is. Indien ze niet getrouwd waren voor hun $"ste, konden ze Duiten naar hun centen. Over Mathilde wordt dan weer geDuisterd dat ze zich contractueel voor minstens tien of vij)ien jaar met Filip echte-lijk hee) verbonden. Laurents voormalige privéleraar Bogaerts is formeel. In zijn manuscript noteert hij dat Laurent ‘zijn miljardenerfenis op zak hee)’. Dat geld van die erfenis is hem ‘als manna uit de hemel ko-men vallen’.

Noël Vaessen, die toch ruim zes jaar met Laurent geleefd hee), beweert dat de prins weinig fantasie hee). Om ideeën te krijgen kijkt Laurent goed naar de activiteiten van zijn al dan niet overleden familieleden. De prins haalt er volgens Vaessen inspiratie uit voor zijn eigen activiteiten. Laurent is ook geïnteresseerd in vastgoed. Toch mag er zeker geen rechtstreekse link zijn met de eigenaar ervan. Dat is niets nieuws bij de


FILIP 197

Coburgs. Het begint al bij Leopold ++. Volgens hoogleraar Herman Mat-thijs versleept de koning, tijdens de jaren voor de schenking van het kroondomein aan de Belgische staat, een groot deel van het fortuin naar private vennootschappen. Zo richt Leopold ++ diverse maatschappijen op: Société Immobilière de Séjour et d’Exploitation Horticole de la Côte d’Azur, met hierin de bezi*ingen aan de Franse rivièra en de Compagnie Foncière Industrielle et Commerciale pour la Conservation et de l’Em-bellissement des Sites met de Brusselse eigendommen. Deze beide ven-nootschappen zijn op hun beurt nauw verbonden met de Duitse ‘Nieder-fullbacher Sti)ung’ of Stichting Niederfullbach van Leopold ++. Heel deze constructie werd pas duidelijk na de dood van Leopold ++ en vooral tijdens de processen van zijn dochters versus de Belgische staat. Bij arrest van het Hof van Beroep te Brussel zal het actief van deze stich-ting naar de Koninklijke Schenking gaan. De Staat was de grote overwin-naar van dit proces en begon met de ontmanteling van de constructies.

45678

In !""4 wordt de privéstichting :36I? door prins Laurent opgericht. In de pers wordt vaak onterecht geschreven dat het om een vzw zou gaan. Dat is niet correct. Eind dat jaar start ook ‘het Marineproces’ waardoor, op een indirecte manier, de stichting M+.? uiteindelijk ontbonden zal worden. Het is erg verleidelijk om een verband tussen beide gebeurtenissen – de oprichting van :36I? en de latere ontbinding van het M+.? –, te zien. Beide ven-nootschappen houden zich immers met nagenoeg hetzelfde bezig: ecolo-gie en technologie. :36I? staat voor Global Renewable Energy & Conservation Trust. De oEciële bedoeling van de stichting is om activiteiten te ontwikkelen rond hernieuwbare energie. Het ontwikkelen van commerciële activitei-ten wordt statutair niet uitgesloten aangezien het geen vzw maar een pri-véstichting is. In de raad van bestuur vinden we burggraaf Etienne Davig-non en Francesco Pozzi, een Italiaans-Belgische zakenman en vriend van de prins. Veel activiteiten ontwikkelt :36I? niet. Het oordeel van Knack is in het voorjaar van !"## vernietigend: ‘De private stichting :36I? van prins



Laurent hee) in haar $,1-jarig bestaan nog bijna niets gerealiseerd. Sinds haar oprichting eind !""4 hee) het nog maar één serieuze activiteit ver-richt. Met de instelling wil Laurent “historisch en architecturaal erfgoed” op een ludieke manier in stand houden. :36I? is niet te vergelijken met andere organisaties: het hee) geen kantoren, geen website, geen klare structuur en geen jaarrekeningen.’ Dat laatste is niet helemaal correct: :36I? beschikt wel over jaarrekeningen, alleen zijn ze niet consulteer-baar via de gebruikelijke weg (Belgisch Staatsblad en balanscentrale). De échte bedoeling van :36I? is om een vehikel op te richten dat de prins gedienstig kan zijn om particaties in andere vennootschappen te ne-men. Laurent brengt amper #""" (!) euro in deze =rma in. En met die #""" euro neemt de prins indirect belangen in vastgoedondernemingen, zoals 36I Arlon, die vele miljoen euro waard zijn.

Het mechanisme is ook hier vrij complex. Maar Rodolphe d’Oultremont is verrassend eerlijk over de werkelijke bedoeling van Laurents stichting tijdens een interview in Le Vif/L’Express: ‘Over twintig jaar zal het vast-goed van 36I Arlon eigendom zijn van Cerbux, dat toebehoort aan :36I?.’ Anders geformuleerd: Laurent hee) met #""" euro twee gebou-wen gekocht die samen enkele miljoenen euro waard zijn. Faut le faire, zoals de Franstaligen zeggen. Volgens d’Oultremont behoort :36I? evenwel ‘aan niemand’. Dat is niet correct. Een onderneming moet altijd van iemand zijn. :36I? is een privéstichting van Laurent. Dat staat in de oprichtingsakte die door iedereen gelezen kan worden op de website van het Staatsblad. Het is ove-rigens niet het eerste leugentje van d’Oultremont zoals we verder zullen aangeven. Een andere spitsvondigheid is om de aandelen van 36I Arlon, indi-rect als participatie, bij :36I? onder te brengen. Hiervoor maakt Laurent in !""/ zijn prinselijke titel te gelde door hem als ‘label’ in te brengen in de vennootschap 36I Arlon. Hij verwer) in ruil #1" """ euro aandelen van 36I Arlon en wordt op die manier de facto eigenaar van twee kantoor-panden in het hart van de Brusselse Europawijk. Over dat label lezen we bij de stichting op &" oktober !""4 in het Staatsblad het volgende: ‘De stichting (:36I?) zal een label ontwikkelen en beschermen betre>ende de imperatieven van de consumptie van mini-male energie, de integratie van alle hernieuwbare energietechnologieën


FILIP 199

en milieubeheer. Zij kan dit label promoten nabij de openbare en privé-sectoren.’

Drie maanden na de oprichting van :36I?, op #& februari !""/, meldt het Staatsblad de omvorming van de bvba Folder, een reclamebedrijQe van de Brusselse edelman Rodolphe d’Oultremont, tot Renewal Energy Con-struct (kortweg: 36I) Arlon 4/. Het bedrijf zal zich bezighouden met de promotie van hernieuwbare energie. En verder ook met het verwerven, verkopen en verhuren van onroerende goederen. De eerste kapitaalsverhoging na de naamsverandering vindt plaats door incorporatie van de we*elijke reserves. Gelijktijdig vindt een tweede kapitaalsverhoging plaats. Er worden 4 '&" nieuwe aandelen gecreëerd. Deze gaan volledig naar de privéstichting :36I? van Laurent. De tweede kapitaalsverhoging bedraagt #/" /1" euro. Volgens de statuten die we kon-den inkijken staat hiertegenover een licentie van :36I? die 36I Arlon 4/ kan gebruiken. Bovendien staat ook de rekening-courant van 36I ter be-schikking van :36I?. Kortom, door middel van een inbreng van #""" euro slaagde Laurent erin een jaar later aandelen te verwerven in een grote vastgoedvennootschap. 36I Arlon 4/ hee) na die kapitaalverhogingen al een kapitaal van &/' """ euro. Dat geld komt van de Gewestelijke Investeringsmaatschap-pij Brussel (:+F-). ‘Die verleent namens het Brussels Gewest =nanciële steun aan kleine, innoverende bedrijven en hee) kennelijk geoordeeld dat 36I Arlon 4/ een interessant dossier hee),’ noteert Douglas De Coninck in De Morgen. De :+F- neemt een participatie van #'' 1"" euro, goed voor / 1$" aandelen of een belang van $(,'/ procent. De overige 1",#& pro-cent, goed voor een kapitaal van #'(.1"" euro of / 1'" aandelen, wordt ingebracht door de prinselijke stichting :36I?. De :+F- voerde zijn par-ticipatie in 36I Arlon 4/ in !"#" op tot 4!" """ euro. De inbreng van :36I? komt er in natura, en wel als volgt: ‘Een merk-licentie met een duur van !" jaar, geschat op #1" """ euro, aangebracht door de private stichting :36I?.’ De stichting brengt het nog te ontwik-kelen Prins Laurent Label in als iets wat #1" """ euro en de hel) van de aandelen waard is. ‘De waardebepaling is volgens het Staatsblad uitgevoerd door een er-kende bedrijfsrevisor van het kantoor EuraAudit, dat zich in deze liet ver-tegenwoordigen door revisor Stéphane de Lovinfosse’ vervolgt De Co-



ninck. ‘Hij was jaren lang voorzi*er, en tot vorig jaar bestuurder bij de ontwikkelingsorganisatie Actec. Actec wordt algemeen beschouwd als een mantelorganisatie van het conservatief-katholieke netwerk Opus Dei.’

Na de inbreng van de prinselijke titel trekt 36I Arlon 4/ naar de bank, regelt een hypothecaire lening en koopt voor !,1 miljoen euro een negen-tiende-eeuws herenhuis in de Aarlenstraat 4/ in Brussel. De naam van het bedrijf doet volgens de journalist van De Morgen terecht vermoeden dat dat van begin af het hoofddoel is geweest. ‘Op de nummers 4& en 41, eveneens herenhuizen uit de periode #'44-#'4', be-vindt zich sinds !""4 het Huis van de Hernieuwbare Energie.’ De hoofd-zetel van 636I is hier gevestigd, de European Renewable Energy Council. Dat is een groep van lobbyisten van producenten van hernieuwbare ener-gie bij de Europese Commissie. 636I bezigt het huis als showroom voor nieuwe ontwikkelingen op het vlak van hernieuwbare energie. Het huurt het gebouw van de nv Cer-bux Invest. Met 636I en zestien aanverwante Europese lobbyorganisaties werd een huurcontract gesloten tot in !"&!. Cerbux Invest wordt bestuurd door graaf Rodolphe d’Oultremont, een intimus van prins Laurent. We vinden hem, en ook zakenman Michel Pile*e, terug in de raad van bestuur van zowel 36I Arlon 4/ als Cerbux Invest. Tot in !""( maakte ook Rik Van Aerschot (hij was de mentor van prins Laurent) deel uit van het clubje.

Laurent is de eigenaar van de huizen

Volgens Kim Vanguers van 636I is er geen twijfel wie de eigenaar is van het gebouw. ‘Jullie weten vast wel wie de eigenaar is van dit gebouw? Ja-wel, prins Laurent.’ Nummers 4&-41 zijn eigendom van Cerbux Invest, de nv achter de Compagnie des Eoliennes, de vennootschap achter de Siciliaanse villa waarvan journalisten op het hart werd gedrukt niet zomaar te conclude-ren dat ze eigendom is van de prins. ‘In geen van de bestuursraden van al die bedrijven kom je de naam van Laurent tegen,’ vult De Coninck in De Morgen aan. ‘Nu zou blijken dat alles, de drie gebouwen, de villa én al die bedrijven van hem zijn?’


FILIP 201

Sinds de oprichting hee) de prinselijke stichting :36I? nog nooit een handelsbalans neergelegd. Doet een gewoon bedrijf zoiets, dan spreekt de rechtbank van koophandel binnen twee jaar het faillissement uit. In het laatste jaarverslag van :36I? van $ januari !"## staan onder rubriek #.+< de =nanciële activa: / 1/( aandelen in 36I Arlon 4/ en / !$( aandelen in Cerbux Invest. Via zijn stichting controleert de prins Cerbux Invest dus voor de volle #"" procent en 36I Arlon voor 1",# procent. Graaf Rodolphe d’Oultremont bevestigt de informatie aan De Morgen: ‘Het zijn allebei =lialen van de stichting :36I?. Wat is daar nu ingewikkeld aan? De Compagnie des Eo-liennes (die de Villa So=a in Panarea aankocht) is voor /1 procent eigen-dom van Cerbux Invest, inderdaad.’

636I huurt in de Aarlenstraat voor &!! /(# euro per jaar (cijfers dd. !""') van Cerbux Invest. De lening bij de bank kost dat jaar #(4 (1! euro. Dat is wat je toch wel een mooie belegging mag noemen. Voor het huisnummer 4/ incasseert 36I Arlon 4/ jaarlijks ongeveer #'! """ euro huur. De le-ning bij de bank kost ongeveer ##" """ euro. ‘Het gros van de verbouwingen en onderhoudswerkzaamheden in de gebouwen wordt gratis en voor niets uitgevoerd door de partners van 636I, die het pand beschouwen als een soort permanente Batibouw-stand,’ vult De Coninck aan. De hele constructie werd bedacht door Davignon. In Het Laatste Nieuws verklaart Davignon: ‘Er was voor mij één principe duidelijk: de prinsen, ook Laurent, hebben gekozen voor publieke =nanciering van hun activiteiten als lid van de koninklijke familie door middel van een dotatie van de overheid en dus niet voor eigen inkomsten. De prinsen moeten kiezen. Ofwel gaan ze werken voor de kost, ofwel krijgen ze een dotatie. Het is het één of het ander, niet de twee tegelijk. Ik heb dus alle poortjes gesloten naar mogelijke commerciële opbrengsten. (eigen cursivering, ?0) Als die er zijn, gaan die naar het doel van de stichting, projecten voor duur-zame ontwikkeling. Prins Laurent hee) dat ook op geen enkel ogenblik betwist.’ Wat Davignon beweert is correct, maar hij vergeet er bij te vertel-len dat Laurent wel de facto eigenaar is van de drie gebouwen in de Aar-lenstraat. Dat is de essentie. En over ruim tien jaar zijn die gebouwen ei-gendom van de prins. Als verantwoordelijke voor het dagelijks bestuur bij de private stich-



ting :36I? vermeldt het Staatsblad in eerste instantie de Oostenrijkse manager Christine Lins. Zij is vooral bekend als secretary general van 636I, en werd in !""# als toplobbyiste voor de sector naar Brussel ge-stuurd. Bij het sluiten van het huurcontract voor de gebouwen in de Aar-lenstraat was mevrouw Lins met de linkerhand huisbaas en met de rech-terhand huurder. #'" """ en &!" """ euro zijn, rekening houdend met de locatie en speci=citeit van het gebouw, volgens de journalist van De Mor-gen redelijke prijzen, waar beide partijen zich moeiteloos in zouden moe-ten kunnen vinden. Tijdens de raad van bestuur van :36I? op & november !"#" wordt beslist om de dagelijkse leiding van :36I? vanaf &" juni !"## toe te ver-trouwen aan edelman Jean ’t Kint de Roodenbeke. De edelman wordt ook bestuurder van de stichting. ’t Kint is (of was) directeur van De Jetse Haard en is actief in de Brusselse vastgoedwereld. Tegelijk wordt het adres van de stichting vanaf #' mei !"## verplaatst naar de Churchilllaan #$( in Ukkel. Opvallend, op het nummer #$/ van die laan is de onderneming Gesti-Conseils van Laurents vertrouwensman Rodolphe d’Oultremont gevestigd.

De recentste jaarrekening van de onderneming 36I Arlon 4/, een =liaal van Laurents privéstichting :36I?, gee) een op het eerste gezicht weinig fraai beeld. 36I Arlon 4/ verhuurt een gebouw en parkings aan onderne-mingen van de Europese federatie voor hernieuwbare energie. Het gaat onder andere over 636I of European Renewable Energy Council. Op het adres van 36I Arlon 4/, te weten Aarlenstraat 4&-4/, vonden we ook vele andere ondernemingen terug: Eurec Agency, 6,?+9 en 68+; om er drie te noemen. In het voorjaar van !"#$ stopt 636I de acitiveiten. Per eind !""( hee) 36I Arlon 4/ een balanstotaal van !,1 miljoen euro. Prins Laurent is er dus in geslaagd om met een inbreng van # """ euro meerderheidsaandeelhouder te worden van een grote vennootschap. Het eigen vermogen is wel negatief ten belope van &#( ("1 euro. Voor een vastgoedvennootschap is dat geen drama. De rode cijfers komen immers enkel door de boekhoudkundige afschrijvingen van het gebouw. De cash-Dow (kasstroom) is immers volgens het recentste beheersrapport positief. Dat is het enige wat telt. Bovendien gaf premier Leterme al in !""' een niet mis te verstane boodschap over de echte bedoeling van de onderneming 36I Arlon 4/:


FILIP 203

‘De eventuele winst van 36I Arlon 4/ dient voor de =nanciering van :36I?.’ Ook volgens Leterme zou :36I? een vzw zijn maar dat is niet correct. Nogmaals, :36I? is een privéstichting. Bovendien worden de vennootschappen van Laurent gul ge=nancierd door de overheid. Midden februari !""/ krijgt Cerbux Invest 1" """ euro van minister van Leefmilieu Bruno Tobback (sp.a). Volgens het in het Staatsblad gepubliceerde koninklijk besluit krijgt de vastgoedvennoot-schap een ‘facultatieve toelage’ van 1" """ euro. Tobback vindt het niet vreemd dat een commerciële vennootschap 1" """ euro overheidsgeld krijgt. ‘Iedereen die wil, kan een aanvraag voor een toelage indienen. Elk project wordt op zijn verdiensten beoordeeld,’ klinkt het bij de voormalige minister. ‘Cerbux krijgt het geld alleen als het kan aantonen dat er milieuvriendelijke investeringen zijn gebeurd.’ Een eerdere aanvraag tot subsidie van het Brusselse gewest zou vol-gens de pers afgewezen zijn. Eigen onderzoek leert dat het Brussels ge-west in de periode !""1-!""4 een bedrag van ##" #"" euro in zijn begroting hee) ingeschreven. Het gaat om ‘een storting van een geldsom als steden-bouwkundige last’ ten voordele van … Cerbux Invest.

De villa op Panarea

Op hetzelfde ogenblik brengt Het Laatste Nieuws de onthulling dat Lau-rent op het mediterrane jetset eiland Panarea een dure villa bezit. Het laat-ste beetje geloofwaardigheid dat Laurent nog over hee), is daarmee vol-ledig weg. Toch is het vreemd dat het nieuws pas in !""' gebracht wordt. Op de website Ama Panarea staat immers in april !""& al te lezen dat de burge-meester van Lipari, Mariano Bruno, zal deelnemen aan het huwelijksfeest van Laurent en Claire. ‘Laurent hee) vorig jaar een eigendom op Panarea gekocht,’ is de verklaring op de site. En enkele weken later staat op de web-site te lezen dat Laurent een gesprek hee) gehad met generaal Emo Tassi, verantwoordelijke van de carabinieri. Het gesprek ging door in restaurant Da Pina. Laurents mentor Van Aerschot reageert onmiddellijk op het bericht van Het Laatste Nieuws. Het verhaal klopt niet volgens hem. ‘Die villa is van de Compagnie des Eoliennes, een bedrijf dat voor /$,'/ procent in



handen is van de nv Cerbux Invest.’ De villa is helemaal niet bedoeld als privéoptrekje van prins Laurent, maar als ‘oord van reDectie en rust voor seminaries rond hernieuwbare energie’. ‘Op Panarea, een piepklein eiland op twee uur varen van Sicilië, be-vindt zich het best bewaarde geheim van prins Laurent van België. Hier kocht de jongste zoon van koning Albert in !""! – een jaar nadat hij is beginnen genieten van zijn jaarlijkse dotatie van &"" """ euro – een villa voor # miljoen euro’ schrij) Het Laatste Nieuws. De aankoopprijs klopt niet. Het is ongeveer de hel) daarvan. Ik kom er verder op terug.

Pina Cinco*a, de oEcieuze burgemeester van Panarea: ‘Hij (Laurent) hee) het huis gekocht van de eerste eigenares, So=a Luciana, een Ro-meinse die het huis als buitenverblijf gebruikte. Toen haar man stierf, hee) ze het huis te koop gezet. Ze was zelf te oud en had geen kinderen. Ze wilde in Sardinië gaan wonen. “Principe Lauren” hee) het huis ge-kocht. Het was een bellissima huis.’ Giovanna Cinco*a, de dochter van ‘burgemeester’ Pina, beweert dat de prins een aanvraag had gedaan om een aanlegsteiger voor een jacht te mogen bouwen, pal beneden zijn villa. Het zou de belangstelling van de prins voor boten kunnen verklaren. Volgens politieman Johan Schellens hee) de prins onlangs zelfs een jacht gekocht. En eerder bezocht hij de Belgian Boat Show Volgens Cinco*a hee) Laurent zelfs een oEciële toelating gekregen voor een aanlegsteiger. ‘Hij hee) een vergunning gekregen maar hij laat de werken, die !"" """ euro zouden kosten, niet aanvangen.’ Geldgebrek is volgens haar de meest aannemelijke reden. Ook de kranten van Sudpresse schrijven dat Laurent over een jacht beschikt. Meer informatie ontbreekt. Voor de aankoop van de villa Sophia (ook: So4a) op het Italiaanse ei-land Panarea wordt een vennootschapstructuur bedacht. Concreet, de vennootschap Compagnie des Eoliennes wordt opgericht om de villa ter waarde van 4&/ (&! euro aan te kopen in !""!. De resterende !1C van de aandelen van Compagnie des Eoliennes zijn in handen is van de prins zelf. De onderneming Cerbux Invest hee) een participatie van /1 C in Com-pagnie des Eoliennes. Cerbux is in handen van :36I?, de privéstichting van de prins. Nergens wordt de naam van Laurent vermeld, behalve in de oprichtingsakte van :36I?. Rest de vraag waarom er zo geheimzinnig werd gedaan over de aan-


FILIP 205

koop van deze villa. Op papier leidt geen enkel spoor immers naar de prins. Het antwoord is dat er geen enkel spoor naar de prins mag leiden. Al bij al was dit bijna gelukt. De vennootschap Compagnie des Eoliennes werd in !""! opgericht, slechts in !""' komt de aankoop uit. De krant werd getipt.

Villa Clémentine

Ook in België beschikt Laurent over een villa, Clémentine, in Tervuren. Koning Boudewijn laat de villa net voor zijn dood in #((& bouwen. In #(($ is de villa klaar. Volgens Noël Vaessen zijn er veel constructiefouten. Er stond bijvoorbeeld permanent water in de kelder. Laurent trekt in #(($ toch naar de Jezus Eiklaan in Tervuren. Dan al springt de marine bij. Voor Laurent wordt onder meer een wasmachine gekocht. De prins woont er gratis. De ferme*e is eigendom van de Koninklijke Schenking. Strikt genomen is het niet de taak van deze stichting om nieuwe woningen te bouwen. In #(($ verklaart de prins dat hij van zijn villa een ontmoetingsplaats wil maken voor creatievelingen en kunste-naars. Het omgekeerde zal gebeuren. De prins zal er zich steeds meer ver-schansen. Medio !""# komt de villa van Laurent plots op de parlementaire agenda. Er worden vragen gesteld over de onroerende voorheEng van de woning. Parlementslid Frieda Brepoels (Volksunie, nu .-<;) voelt minis-ter Reynders aan de tand over de vrijstelling van onroerende voorheEng voor deze villa. Federaal minister van Financiën Didier Reynders vindt het in zijn ant-woord normaal dat de prins voor zijn villa in Tervuren geen grondbelas-ting betaalt. Opvallend is dat hij bij een vorige gelijkaardige vraag over deze zaak het antwoord nog had geweigerd. Vlaams Parlementslid Jan Loones ontdekte dat de villa een kadastraal inkomen (M+) van &"" """ frank of / 1"" euro hee). De villa werd in #((4 of #((/ plots vrijgesteld van belasting, op grond van artikel !1& tertio. Dat kent een vrijstelling toe aan ‘onroerende goederen met de aard van natio-nale domeingoederen, die op zichzelf niets opbrengen en voor een open-bare dienst of een dienst van openbaar nut worden gebruikt’. Volgens minister Reynders is de prinselijke villa wel degelijk een nati-



onaal domeingoed, brengt ze op zichzelf niets op en wordt ze gebruikt voor een openbare dienst of voor een dienst van algemeen nut. Volgens Reynders wordt het goed in kwestie door Zijne Koninklijke Hoogheid prins Laurent gebruikt voor het vervullen van de hem door de regering toevertrouwde ambtsverplichtingen. Eind jaren negentig verhuist deze bevoegdheid naar de deelstaten. Sinds #((( int het Vlaams Gewest de onroerende voorheEng. Vanaf dat ogenblik onderzocht de Vlaamse administratie ongeveer ##" """ vrijstel-lingen. De Vlaamse administratie is duidelijk een stuk strenger dan de fede-rale collega’s. De Vlaamse administratie kreeg van de minister van Ruim-telijke Ordening, Dirk van Mechelen, prompt de opdracht een aanslagbil-jet voor de onroerende voorheEng te zenden aan prins Laurent voor zijn villa in Tervuren. Minister van Mechelen had oorspronkelijk een onderzoek bevolen maar hee) de resultaten van het onderzoek niet afgewacht. Prins Laurent kan, zoals elke burger, wel een bezwaarschri) indienen. Dat gebeurt ook. Hierop willen begin juni !""! de ambtenaren van de Vlaamse admi-nistratie onderzoeken of de villa van prins Laurent wel degelijk ‘van alge-meen nut is’. Alleen, ze krijgen geen toegang tot de riante residentie in de bossen van Tervuren. De ambtenaren mogen alleen de plannen van de residentie bekijken. De minister had ook een grondig plaatsbezoek bevo-len, maar dat werd uit ‘veiligheidsoverwegingen’ geweigerd. Waarop de minister prompt twee aanslagbilje*en tegelijk liet sturen: een voor de on-roerende voorheEng van !""# en een voor !""".

De beheerders van de Koninklijke Schenking gaan niet akkoord met deze beslissing en brengen de zaak voor de rechtbank. Begin april !"## – haast tien jaar later dus – beslist de rechter in Gent dat de Koninklijke Schenking geen vrijstelling van onroerende voorhef-=ng kan krijgen voor de villa Clémentine De Koninklijke Schenking ging ervan uit dat voor die villa geen onroe-rende voorheEng zou moeten betaald worden omdat het om ‘een natio-naal domeingoed’ gaat. Die zijn vrijgesteld van onroerende voorheEng. Maar daarvoor moeten wel drie voorwaarden cumulatief voldaan zijn. Het onroerend goed moet de aard van nationaal domeingoed hebben, op zichzelf niets opbrengen en voor een openbare dienst of voor een dienst van algemeen nut worden gebruikt.


FILIP 207

Die laatste voorwaarde vormt een probleem. De Koninklijke Schen-king probeerde nog te argumenteren dat de villa ook dienst doet als ambtswoning van de prins en ook gebruikt wordt voor protocollaire doel-einden, maar tevergeefs. Volgens het =scaal blad Fiscoloog had de Gentse rechtbank van eerste aanleg geen oren naar de uitleg van de Koninklijke Schenking. De recht-bank merkte op dat het onroerend goed ‘in zijn geheel’ moet voldoen aan alle drie voorwaarden en dat is met de laatste voorwaarde niet het geval. Prins Laurent gebruikt de villa immers ook privé met zijn gezin. Laurent zal er geen seconde van wakker liggen. De onroerende voorheEng wordt toch betaald door de Koninklijke Schenking.

Paleizen worden grondig gerenoveerd

Er staan in !"#$ heel wat ‘koninklijke’ renovatiewerken op til. Zo wordt het fronton – de bekroning van een gevel in driehoeks-vormA– van het koninklijke paleis van Laken gerenoveerd en ook de beroemde Congo-serre wordt onder handen genomen. Maar er is veel meer. Momenteel kan je de koninklijke paleizen niet echt energiezui-nig noemen. Dit is voor een deel eigen aan het type van gebouwen. Maar de paleizen in Brussel en Laken hebben nog veel ramen met enkele beglazing. Een gedeelte van de ramen werd al voorzien van dubbele beglazing. De vervanging van enkel door dubbel glas ge-beurt meestal in het kader van de renovatie van de desbetre>ende lokalen. Staatssecretaris Servais Verherstraeten die bevoegd is voor deze gebouwen: ‘Er is nu een vraag voor opmaak van een dossier voor het vervangen van de beglazing van een ach*al ramen.’ Er zijn wel al geplande projecten voor !"#$ in het paleis van Brussel: vervangen van beglazing in de burelen ‘protocol’ en in het bureel van de koningin en het plaatsen van dakisolatie. In het kas-teel van Laken wordt de beglazing van de kantoren vervangen. En overal wordt de klassieke verlichting vervangen door led-verlich-ting.



Maar er is nog veel werk aan de winkel. Concreet is in het paleis van Brussel slechts 4" C van de ramen voorzien van dubbel glas, $"AC is dus van enkel glas. In het kasteel van Laken is 1" C voorzien van dubbel glas, 1" C van enkel glas. Bij het realiseren van nieuwe projecten in deze gebouwen wordt er wel steeds naar gestreefd om deze energiezuiniger te ma-ken, bijvoorbeeld door het plaatsen van dakisolatie of led-lampen. Verherstraeten: ‘De voornaamste aanpassing is het vervangen van het buitenschrijnwerk of het vervangen van enkele beglazing door dubbel hoogrendementsglas, het isoleren van de daken of zoldervloer.’ Het is een project van lange adem, dat is zeker.

Personeel betaald met zwart geld

Diverse bronnen beweren dat het personeel van Laurent in de Villa Clé-mentine deels in het zwart wordt betaald. Volgens Laurents voormalige adviseur Vaessen is dat een gebruikelijke techniek aan het Belgische hof. ‘Het personeel van de Civiele Lijst werkt ook wel eens in het zwart. Het was de enige manier om het betaalbaar te houden,’ noteert hij in De kroon ontbloot. ‘Stel dat je de intendant oEcieel hulp moet vragen voor een re-ceptie van Laurent in Fen>e. Drie bedienden voor een avond? Dat kos*e je normaal minstens !1" euro aan overuren. Kon je het daarentegen in het zwart regelen, dan kos*e het een pak minder.’ Ook het bewakingspersoneel van Villa Clémentine werd volgens Vaes-sen in het zwart uitbetaald. Het ging om twee para’s. ‘Laurent wilde geen rijkswachters, wellicht omdat die te aHankelijk waren van het Paleis.’ De prins moest volgens Vaessen niet veel betalen omdat ze gepensioneerd waren. ‘Een beetje in het zwart, wat gee) het?’ Opvallend is ook dat Laurent steeds beroep doet op buitenlands per-soneel voor zijn Tervuurse villa. Zo waren er de Tibetaanse kok en het Portugese koppel. ‘Nadien was er ook een Marokkaanse tuinier,’ stelt een bron. Dat is goedkoper. Meer dan het minimumloon wil Laurent niet be-talen. De Tibetaanse kok heet Tenzin Norbu. Hij kwam in #('$ naar Bel-gië. Vanaf midden jaren tachtig werkt hij voor de familie Solvay. Mimi Solvay zorgt ervoor dat hij en zijn vrouw voor Laurent kunnen werken.


FILIP 209

Vaessen beweert dat de prins ronduit geobsedeerd is door geld. Hij wil uit alles munt slaan. Elke relatie staat volgens Vaessen in functie van de moge-lijke opbrengst ervan. Als er niets meer te verdienen valt, dan wordt de verhouding abrupt en zonder pardon stopgezet. Volgens Vaessen is Laurent een gokker. ‘De kans is reëel dat hij vroeg of laat tegen de lamp loopt,’ voorspelt de adviseur. ‘Een gokker zoekt altijd nieuwe wegen om te winnen. Dat is niet alleen gevaarlijk, het is ook een drug.’ Volgens Vaessen hee) Laurent de inzet drastisch verhoogd en speelt hij nu met grote ‘gokkers’ zoals Davignon. Zou de prins al deze transacties zelf bijhouden? Volgens Vaessen wel. Hij beweert dat Laurent hem op een bepaald moment in de jaren negentig een computer in bewaring gaf, waar ‘zijn geheime boekhouding’ op stond. Als het verhaal klopt, zou het interessant zijn om deze boekhouding te mogen uitpluizen. Een insider betwijfelt dat Laurent alles zelf beheert. ‘Hij is het niet die deze constructies bedenkt. Hij kent daar niets van.’ Dan is de vraag wie écht aan de touwtjes trekt.

Laurent kocht Mercedes met diplomatieke korting

In de zomer van !""" staat een nieuwe auto te blinken op de oprit van Wendy van Wanten. De pers schrij) dat het een mooi geschenk van Laurent is. Is het een afscheidscadeau? Of moet de prins iets goedmaken? Volgens de pers gaat het zowaar om een vroeg geboortegeschenk. Wendy is dan hoogzwanger van Clément!$. Het gaat om een Mercedes F5 $&". Volgens de pers blijkt hier-uit nog eens dat Laurent niet alleen onze leukste maar ook onze meest genereuze prins is. Onze bron: ‘Laurent en Wendy zijn samen naar de garage in Woluwe gegaan. De prins hee) de wagen met een grote korting ge-

!$ Clément is geen zoon van prins Laurent, in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd. Zie Prins Laurent. Rebel met een reden.



kocht. Deze bedroeg zowat &" C en bestond uit een commer ciële korting en een diplomatieke korting.’ Laurent is uiteraard geen di-plomaat, maar als zijn broer Filip zijn verloofde Mathilde voorstelt, stui) Laurent naar het paleis in een Ferrari met een Franse I0-nummerplaat. ‘Een geschenk van het Elysée,’ besluit onze bron. Ook koning Boudewijn beschikte over een (Franse) I0-num-merplaat en vandaag rijden Albert en Paola rond in wagens met I0-nummerplaten.

Stichting Prins Laurent

Laurent beschikt vandaag ook over een eigen stichting, de Stichting Prins Laurent. Sedert de opheEng van zijn instituut M+.? (in !""() was het minder duidelijk of de Stichting Prins Laurent subsidies of toelages ontvangt van de overheid. John Smets van de Stichting verklaart in Humo dit: ‘Ons doel bij de Stichting Prins Laurent is iedereen de kans te geven een huisdier te hou-den door gratis medische zorg aan te bieden. (…) Met dit project hopen we nu nog meer daklozen te kunnen bereiken en wat meer naamsbekend-heid te verwerven. We zijn ten slo!e totaal a7ankelijk van sponsors – subsi-dies krijgen we niet.’ (eigen cursivering) Ook op de website van de stichting wordt gesteld dat er geen subsidies ontvangen worden. Maar klopt dat wel? De jaarrekening van deze stichting is niet te consulteren. Ook Het Staatsblad brengt weinig informatie aan. Maar in het ‘Ontwerp van Alge-mene Uitgavenbegroting’ voor het begrotingsjaar !"#&, beschikbaar op de website van De Kamer, vinden we wel informatie. In het onderdeel ‘programma 4"/#’ vinden we, enigszins verborgen, een toelage aan de Stichting Prins Laurent. Het exacte bedrag vinden we hier niet terug. Ook vorige jaren was deze post in de begroting terug te vinden.


FILIP 211

In het voorjaar van !"## komt prins Laurent opnieuw zwaar onder vuur te liggen omwille van zijn Congo-reis. Ondanks het negatieve advies van de ontslagnemende regering-Leterme en het Paleis, gaat Laurent toch naar het Afrikaanse land. Enkele dagen later komt uit dat Laurent ook een ge-sprek hee) gehad met een Libische diplomaat in België. Zonder medewe-ten van de regering of het koninklijk paleis organiseerde prins Laurent begin april een ontmoeting met deze diplomaat die tegen het regime van Muammar Kadda= is. Het weekblad Knack schrij) hierover: ‘Als prins van ons land hee) Laurent heel wat ongewone, onprinselijke gewoonten. De omstreden Congoreis en de contacten die de prins had met een Libische diplomaat zijn maar enkele kwesties in een lange reeks van blunders en beslissingen die de prins al eerder in de problemen brachten.’ Volgens Laurents juridisch adviseur, vrijmetselaar Pierre Legros, kan de prins niets aangewreven worden. Laurent was daar om ‘ecologische ac-tiviteiten’ te ontwikkelen. Dat verhaaltje houdt niet lang stand. Snel wordt bekend dat Laurent ook politieke contacten had, onder meer met president Joseph Kabila. Beiden hebben een gemeenschappelijk kenmerk: ook Kabila junior is ver-zot op Ferrari’s. Hij verzamelt ze in drie kleuren: zwart, rood en geel. Sa-men niet toevallig de Belgische driekleur. De kosten van de reis werden volgens Legros betaald door Laurents privéstichting :36I? en door de plaatselijke organisaties. Ook dat was een leugen. President Kabila betaalde volgens De Standaard de hotelover-nachting van de prins en zijn gevolg in het luxueuze Grand Hôtel te Kinshasa ter waarde van /""" euro. Zakenman George Forrest, die zijn invloed in de energiesector in Congo en Angola wil consolideren en uit-breiden, schoot de hotelfactuur voor van hotel Karavia in Lubumbashi. Het hotel richt zich niet op de gemiddelde Congolees: een tweepersoons-kamer boek je vanaf &"1 dollar per nacht, voor een suite leg je al snel 4!' dollar op tafel. Er rezen ook steeds meer vragen over het werkelijke doel van de uit-stap. OEcieel ging het om een studiereis over duurzame ontwikkeling. Maar het gros van de prinselijke contacten had een zakelijk kantje. Op-merkelijk is ook dat niet alleen professor tropische bosbouw Jean-Louis Doucet meereisde in het zog van Laurent, maar ook de Franse zakenadvo-caat David Chijner, gespecialiseerd in risicovolle overnames. Een bron



dicht bij de prins beweert ‘bevreesd te zijn dat Laurent geen nee hee) gezegd tegen alle zakelijke voorstellen die hem zijn gedaan’. Hoezo zake-lijke voorstellen? Het ging toch enkel om ecologische activiteiten? Chijner is een expert in Fl; , Mergers & Acquisitions of risicovolle overnames dus. Hij is gespecialiseerd in complexe dossiers. Volgens een door ons geraadpleegde bron werkt Chijner vooral op dossiers met een internationaal en grensoverschrijdend aspect. Onze bron vertelt dat het vaak dossiers zijn die zich in een ‘pre-insolvency’ stadium bevinden. Dat is de fase waarin de onderneming het moeilijk hee) maar nog net niet fail-liet is. Volgens Pierre Legros hee) Chijner de statuten van de Stichting opge-steld. Dat klopt niet. Of toch niet helemaal. De statuten werden opgesteld door Laurents voormalige adviseur Noël Vaessen. Bovendien is de kost-prijs per uur van Chijner zo exorbitant hoog dat het onwaarschijnlijk is dat hij zich met zoiets triviaals zou bezighouden. Volgens Legros ging Chijner mee om zijn expertise te gebruiken om ‘de contracten van de kleine thermische centrales op te stellen’. Is dat geloofwaardig? Chijner beweert in Le Soir dat hij mee naar Afrika is gegaan omdat hij de prins ten zeerste waardeert. ‘De objectieven inzake duurzame ontwik-keling die hij nastree) zijn thema’s die me aanspreken.’ De waardering voor Laurent moet wel groot zijn om een volle week met de prins op te trekken. Op onze vraag om via e-mail om toelichting te geven bij deze reis, werd door de advocaat niet gereageerd. We ontdekten dat ook de Italiaanse architect Maurice Kanah aanwezig was bij die omstreden reis in Afrika. Kanah hee) met Laurent gewerkt in het kader van de renovatie van huizen. Wat deed Kanah daar in Congo? Moeten er ook huizen gerenoveerd worden? Volgens Pierre Legros hee) Kanah een ‘haalbaarheidsstudie’ gemaakt voor de installatie van zonne-energie voor gebouwen in Luanda. De Franstalige pers ontdekte dat Olivier Alsteens op dat moment eveneens in Congo was. ‘Puur toeval,’ reageert Alsteens. Hij was woord-voerder van Louis Michel van #((( tot !""! toen die minister van Buiten-landse zaken was. Michel hee) een goede relatie met George Forrest. Al-steens werd eind april !"## algemeen directeur van de Fondation George Arthur Forrest. Louis Michel werd bestuurder. OEcieel maakt Alsteens geen deel uit van de delegatie. Maar de Frans-talige pers concludeert dat met de aanwezigheid van Alsteens ‘de cirkel rond is’.


FILIP 213

Opmerkelijk is dat Laurent in Congo ontvangen werd door generaal François Olenga, een vertrouweling van president Kabila. Olenga hee) Kabila in moeilijke periodes steeds ondersteund. De prins had ook een gesprek met Moïse Katumbi, zakenman en vice-gouverneur van de pro-vincie Katanga. De broer van Katumbi, Raphael Katebe Katoto, bevindt zich in België. Hij werd rijk door het leveren van vis en vlees aan Gécami-nes. Later werd hij door onder anderen onderzoeksjournalist Georges Timmerman beticht van wapensmokkel. Katebe Katoto is ook bevriend met George Forrest. Verder vonden we ook dat Laurent de raEnaderij Socir hee) bezocht. Socir staat voor Société Congolaise-Italienne de RaEnerie. De onderne-ming is voor de hel) in handen van de Congolese overheid en voor de andere 1" procent in handen van het Italiaanse ;:+8. Socir is een van de petroleumondernemingen die op de lijst staat van de Wereldbank om ge-sloten te worden. Het kan de aanwezigheid van zakenadvocaat Chijner verklaren. Daarnaast bezocht Laurent ook Perenco. Perenco is de enige onderne-ming in Congo die naar olie boort. Vervolgens ging Laurent naar Angola waar hij andere petroleummaatschappijen zoals Sonangol bezocht. Laurent had in Luanda ook een ontmoeting met de schoonzoon van de Angolese dictator José dos Santos. De schoonzoon is een Congolees en een goede vriend van minister van Plan Kamitatu. ‘Luanda is een heel in-teressante plek,’ beweert Legros in Humo. ‘Het is het Shanghai van Afrika: als paddenstoelen rijzen de Datgebouwen er uit de grond. Voor de stich-ting was het een ideale bestemming.’ Voormalig diplomaat Baudouin Amba Wetshi vindt het vreemd dat Laurent op zijn ‘ecologische’ trip geen contact hee) gehad met de be-voegde Congolese minister José Endundo Bononge van Milieu. ‘Zou het dan toch gaan om een missie voor lobbying voor Kabila tegen voorde-len?,’ vraagt hij zich af. Een bron dicht bij Laurent vertelt dat de prins ‘aan lobbying doet voor ondernemingen die op contracten jagen’. Een andere bron beweert dat de prins gebruikt wordt als ‘deurenopener om materieel te verkopen.’ Het ging toch enkel om ecologie? Pierre Legros bevestigt in Humo dat de prins met zijn reizen zeker deu-ren opent voor zakenlui, waarvoor hij in ruil aardige onkostenvergoedin-gen opstrijkt. ‘Zonnepanelen kosten geld. Huizen met hernieuwbare energie ook. Dat geld moet toch ergens vandaan komen.’



Tot slot ontdekten we dat Laurent een ontmoeting hee) gehad met Arthur Forrest, de zoon van George Forrest. Samen bezochten ze de on-derneming ,?5 of Groupement du Terril de Lubumbashi. De aandelen van ,?5 bevinden zich voor !1 procent in handen van de groep Forrest. De meerderheid (11 C) zit bij de 7F Group. De resterende aandelen be-vinden zich bij Gécamines. Gécamines is eigenaar van de terrils en afgegraven grond door Union Minière en Gécamines zelf. In deze grond zi*en nog waardevolle metalen. De koning en premier Leterme konden als gevolg van deze merkwaar-dige berichten niets anders doen dan openlijk afstand nemen van de prins. Vooral dat eerste was ongezien. Tot dan werden de problemen tussen de koning en zijn jongste zoon binnenskamers geregeld. Af en toe lekte wel eens iets uit. Na het Marineproces van !""/ was Laurent niet meer wel-kom op het Paleis. Toen werd prins Laurent als getuige gedagvaard om uitleg te geven over het oneigenlijk gebruik van overheidsgeld bij de ver-fraaiing van villa Clémentine in Tervuren. Maar deze keer werd de prins openlijk berispt door zijn vader. ‘Open oorlog tussen Albert en Laurent,’ koppen de kranten gretig.

Volgens Vaessen hee) Laurent veel zakelijke ideeën. Zo wilde hij enkele jaren geleden met Jean-Marie Cavada, een bons in de Franse televisiewe-reld, een televisiezender opstarten in de stijl van National Geographic. Cavada haakte af toen duidelijk werd dat Laurent enkel geïnteresseerd zou zijn in de reclame-inkomsten. Laurent klopte volgens Vaessen ook aan bij de ceo van een telecombe-drijf. De prins bood zijn diensten aan in China. Dat project viel in het water toen snel duidelijk werd dat de toegevoegde waarde van een Belgi-sche prins in China zeer beperkt was. Ook zou Laurent zijn hulp hebben aangeboden aan een zakenman die brouwerijen aan het oprichten was in Laos en Vietnam. Laurent zou twee procent commissie krijgen. ‘Laurent is naar Italië geweest om met de za-kenman te onderhandelen,’ beweert Vaessen. ‘Maar de stress stond hem niet aan en Laurent kapte er spoedig mee.’ John-Alexander Bogaerts bevestigt in Humo dat Laurent gretig ge-bruikmaakt van de zakelijke relaties van Albert ++. ‘Zijn vader was als prins van Luik voortdurend op handelsmissie. Die contacten met het zaken-leven zijn hem (Laurent) later goed van pas gekomen.’


FILIP 215

Of die drie laatste verhalen van Vaessen kloppen, weten we niet. Maar het laatste zakenvoorstel lijkt wel op de uitspraak van de bron dicht bij Laurent die beweert dat de prins aan lobbying doet voor ondernemingen die (in Congo) naar contracten vissen. Vandaag betaalt Laurent belastingen op zijn dotatie. Dat is niet nieuw. Eerder betaalde hij belastingen op de voorzi*ersvergoeding die hij ont-ving van het M+.?. Hij stelde toen (onterecht) dat hij de enige was in de familie die belastingen betaalde. Vandaag bedraagt de belasting op de do-tatie zowat tien procent. Een pak minder dan de && C van toen.

Prins Laurent wordt op dinsdag #' maart !"#$ in alle stilte opgenomen in de psychiatrische afdeling ‘unité !#’ van het Sint-Lucasziekenhuis in Woluwe. Het is niet de eerste keer dat de prins in een ziekenhuis belandt. Eerder al, eind januari #(((, werd hij al eens opgenomen met psychische problemen. Toen werd Laurent opgenomen in het neuropsychiatrisch centrum La Ramée in Ukkel. OEcieel was de prins zo vermoeid dat hij er een slaap-kuur moet volgen. Insiders weten dat de prins depressief is en dat liefdes-perikelen aan de prins vreten. Hij onderneemt zelfs een zelfmoordpoging, de zoveelste op rij. Daarmee is hij niet de eerste Coburg die zich van het leven wil bene-men. Eerder al nam prins Alexander, het oudste kind van Leopold +++ en Lilian, een overdosis slaapmiddelen. Prinselijke adviseur Noël Vaessen hierover: ‘Laurent werd depressief. Hij probeerde zelfmoord te plegen. Of beter gezegd: hij deed alsof hij zich van het leven wilde beroven. Hij had enkele pillen ingenomen, maar niet genoeg om te sterven. De zelfmoordpoging was de zoveelste poging om zijn familie onder druk te ze*en. Pure chantage. En tegen de psychiaters vertelde hij wat ze wilden horen. In het ziekenhuis (La Ramée, ?0) liet hij zijn baard groeien. Toen hij buitenkwam, zag hij eruit als een verloren man. Toneel, om zijn moeder te beroeren. Ik moest van het paleis er voor zorgen dat die baard weer verdween. Met dergelijke onnozelheden moest ik me wel vaker bezighouden.’ Volgens Vaessen had Laurent overigens al eerder ‘zelfmoordpogingen’ achter de rug. ‘Hij had het al eerder geprobeerd, onder andere toen hij in Amerika was.’ Een tweede poging vond plaats midden jaren negentig. ‘Hij had medicatie gekregen van een dokter van het universitair ziekenhuis



Sint-Lucas en daarvan een overdosis geslikt. Hij moest worden opgeno-men in het Sint-Jansziekenhuis in Brussel.’ Vij)ien jaar later wordt de prins opnieuw opgenomen. Deze keer in het Sint-Lucasziekenhuis (Woluwe). Ook deze keer wordt verteld dat de prins ‘oververmoeid’ is. Bovendien zou de prins daarbovenop een long-ontsteking hebben. Ook dat is niet nieuw. In de zomer van !""( had de prins er al eens last van. De opname van de prins bleef wel drie dagen verborgen voor het uit-lekte in de pers. Opvallend is dat de woordvoerder van het Paleis niet eens op de hoogte was. Concreet betekent dit dat Laurent en vooral Claire het paleis niet hebben ingelicht. Het toont opnieuw de bijzonder slechte rela-tie aan tussen Filip en zijn naaste medewerkers enerzijds en de andere fa-milieleden. Laurent zou extreem vermoeid zijn en volgens <?F zelfs depressief zijn. De oorzaak van deze problemen zijn in elk geval =nancieel. De vast-stelling dat Claire haar echtgenoot elke dag komt bezoeken toont aan dat het nog snor zi*en tussen beiden. Zijn ouders bleven lange tijd weg vooraleer hem te bezoeken. Maar er zijn zorgen over de centen. Zo was er de vermindering van de dotatie die door Laurent en Claire slecht verteerd werd. En prinses Claire zou zelfs pleiten voor een eigen vergoeding. Tever-geefs. Maar vooral het nakende faillissement van twee vennootschappen van Laurent deed de prinselijke emmer overlopen. De verklaring? Begin maart legde 636I immers de boeken neer. 636I ( European Renewable Energy Council) stopte de activiteiten omdat de verhoogde huur van het hoofdkwartier aan de Aarlenstraat in Brussel, het Renewable Energy House, niet langer betaalbaar was. Het Renewable Energy House werd ingehuldigd in !""4. Het gebouw kwam er als resultaat van een ‘uitdagend project voorgesteld door prins Laurent’ om het toen #$" jaar oude neoklassieke gebouw om te vormen tot een voorbeeld van hernieuwbare energie en energie-eEciëntie in hartje Brussel, aldus 636I. Dat gebouw is in handen van twee vennootschappen waarvan prins Laurent indirect hoofdaandeelhouder is (via zijn stichting :36I?) en waar zijn echtgenote prinses Claire in juni !"#& aangesteld werd als gede-legeerd bestuurder. De vennootschappen stapelden evenwel de verliezen op en waren grotendeels aHankelijk van de (hoge) huurinkomsten van


FILIP 217

636I. De voorzi*er van 636I bevestigde dat het geen vrede kon nemen met de hoge aangerekende huurkosten. De ontbinding van 636I werd beslist na een decennium van activitei-ten. Rainer Hinrichs-Rahlwes, voorzi*er van de organisatie, zegt hiertoe gedwongen te zijn door de ‘hoge risico’s die voortvloeien uit de huurver-plichtingen’, ondanks de inspanningen om 636I’s toekomst te vrijwaren. En die beslissing hee) uiteindelijk tot de depressie van Laurent geleid. Het was de druppel die de emmer deed overlopen.

Nieuwe tegenvaller voor prins Laurent

In !""/ werd de vzw Global Sustainable Development Trust (:,0?) opgericht. Prins Laurent is een van de oprichters. In !""' vroeg de Libische regering om een “groene gordel” te bouwen rond de steden van Tripoli, Benghazi en Al Bayda. Het project zou de Libische regering zo’n #,4 miljoen euro kosten. Twaalf specialisten en tweehonderd lokale arbeiders werden ingehuurd door :,0? om zo’n tweehonderd hectare woestijn te herbebossen. Na een jaar werd het project gestopt. Door een stoe-lendans bij die regering kwam een minister van Landbouw aan de macht die het project niet meer wilde =nancieren. Voor :,0? was het een eenzijdige verbreking van het contract. De Libische staat werd voor de rechtbank gedaagd. In eerste aanleg werd Libië (bij verstek) veroordeeld. Maar er werd beroep aange-tekend. Het beroep werd ingeleid in het najaar van !"#& en werd op !" februari !"#$ behandeld. De /e kamer van het Hof van Beroep van Brussel moest haar beslissing op vrijdag !' maart !"#$ bekend ma-ken in deze zaak tussen de Libische regering en :,0?. De recht-bank sprak echter geen vonnis uit maar heropende daarentegen de deba*en. De rechtbank oordeelde dat er informatie ontbrak om een beslissing te nemen. Het is een tegenvaller voor de prins die gehoopt had dat de rechtbank onmiddellijk een oordeel zou vellen in het voordeel van :,0?.



Prinses Claire

Prinses Claire is de moeder van drie kinderen: Louise, geboren begin !""$, en de tweeling Aymeric en Nicholas. De jongens werden vroegtijdig geboren op #& december !""1. Net zoals veel moeders met opgroeiende kinderen probeert Claire de draad van haar loopbaan op te nemen. Claire werkte vóór haar huwelijk in !""# als landmeter in het Waverse kantoor Brône, Oldenhove et Coombs. Een van die vennoten, %ierry Ol-denhove, herinnert zich hun eerste ontmoeting. ‘Ze (Claire) stond ineens voor de deur en zei dat ze landmeter wilde worden. Het verwonderde ons een beetje toen we haar zo zagen. We hebben haar toen opgeleid terwijl ze in Brussel avondschool volgde om haar diploma van landmeter te beha-len. Ze hee) volhard, en in #((( hee) ze de titel behaald.’ Die activiteiten van Claire in het Waverse kantoor werden door het huwelijk en de geboorte van Louise in !""$ stopgezet. Tijdelijk werd eerst gedacht. Laurent verklaart immers in de pers dat zijn vrouw enkele maan-den na de geboorte van Louise opnieuw wil werken. In het najaar van !""$ telefoneren de twee vennoten van Claire, Jean-Louis Brône en %ierry Oldenhove naar de villa Clémentine. Beide heren willen weten wanneer Claire opnieuw aan de slag kan. Maar ze slagen er niet in om Claire, toch hun partner in de =rma, aan de lijn te krijgen. Meer, de oproepen worden niet geretourneerd. ‘Tot Oldenhove per ongeluk prins Laurent aan de andere kant van de hoorn ving, die bars te kennen gaf: “Begrijpen jullie dan niet dat mijn vrouw niet langer in de positie ver-keert om te werken?,” vertelt een royaltywatcher. Toch wil Claire echt wel opnieuw werken. Ze hee) die zware oplei-ding van landmeter immers niet voor niets gedaan. Ze hee) er zelfs een ruzie met prins Laurent voor over. Want in !""1 begint ze opnieuw be-perkte opdrachten aan te nemen van het kantoor. %ierry Oldenhove: ‘Toen Louise een jaar of zo was, kwam Claire af en toe op kantoor en begon ze opnieuw taken op zich te nemen, maar dat werd steeds moeilijker. Ze kon eigenlijk alleen nog opdrachten binnens-huis uitvoeren. Zodra ze een stap buiten ze*e, werd ze herkend. Ook als ze ergens aanklopte voor een expertise, schrok de klant zich een hoedje. Kort daarna werd ze zwanger van de tweeling, en dan was het gedaan met werken natuurlijk.’ Voor zover we konden nagaan hee) Claire sinds de geboorte van de tweeling geen opdrachten meer uitgevoerd voor het Wa-verse landmeterkantoor.


FILIP 219

Velen dachten dan ook dat Claire nooit meer zou werken. Laurent krijgt immers een ruime dotatie van zowat &"" """ euro per jaar. Dat zou toch ruim voldoende moeten zijn om een gezin van vijf te onderhouden. Maar verrasssing: begin juni !"#& werd de prinses benoemd als gedele-geerd bestuurder van twee vennootschappen. Tijdens de vergadering van & juni werd Claire benoemd bij de onderneming Cerbux Invest. Een gede-legeerd bestuurder is de eindverantwoordelijke van een onderneming. Het is geen voltijdse betrekking. Doorgaans gaan er in een onderneming enkele belangrijke vergaderingen per jaar door die geleid worden door de gedelegeerd bestuurder. Die vergaderingen moeten uiteraard goed voor-bereid worden. Hiervoor is in de regel een gepaste vergoeding voorzien. Drie dagen later, op zes juni !"#&, werd ook bij 36I Arlon 4/ een alge-mene vergadering gehouden. Ook daar werd prinses Claire benoemd als gedelegeerd bestuurder. In beide gevallen neemt ze de taak zes jaar lang, tot !"#( dus, over van Rodolphe d’Oultremont. Deze laatste is de vertrou-wensman van prins Laurent inzake vastgoed. Dat is geen toeval. Beide vennootschappen waarin Claire een belangrijke rol zal spelen, behoren immers tot de invloedssfeer van prins Laurent. Via zijn persoonlijke ven-nootschap :36I? hee) de prins zakelijke belangen in beide =rma’s waarin Claire een hoofdrol zal spelen. De vastgoedbedrijven van prins Laurent hebben het niet onder de markt. Zowel :36I?, Cerbux Invest als 36I Arlon 4/ kampen met =nan-ciële problemen. Om de toestand te normaliseren werd Marc Briké aangetrokken. Hij werd in de drie vennootschappen van de prins aangesteld als bestuurder. Briké werd geboren in #(1& in Tienen. Hij was actief in Engeland bij 6I, Distribution 2M Ltd. en Finsider International Company Ltd. (van (# tot (&) Vandaag is hij gedomicilieerd in Parijs. Claire is dus niet alleen om het zakenimperium van Laurent te onder-steunen. Bovendien komt ze uit een familie van ondernemers. Over de elastiekenfabriek van vader Coombs wordt soms wat denigrerend ge-schreven. Ten onrechte. De nv Nico is wel bijzonder winstgevend. Op de totale activa van bijna één miljoen euro, bevinden er zich /"" """ euro aan reserves (winst uit het verleden dus) in de =rma. Het laatst gekende boekjaar werd op een brutomarge van ruim een kwart miljoen euro een ne*owinst van meer dan honderdduizend euro geboekt. Dat de familie in een vrij kleine villa woont, is dan ook een bewuste keuze. Benieuwd of



Claire de vastgoedvennootschappen van haar echtgenoot ook winstge-vend zal kunnen maken. Blijkbaar niet. In december !"#& gooit Claire de handdoek al in de ring. Ze vraagt om ontheven te worden van het dage-lijks bestuur van 36I Arlon. Tegelijk gee) Claire in het voorjaar van !"#$ ook aan dat ze een eigen =nanciële vergoeding wil. Haar redenering is dat als Laurent er niet meer is, ze zonder inkomen valt. De regering wijst de vraag van Claire van de hand.

Laurents gezin krijgt gratis huisvesting. Maar echt gelukkig zijn ze niet in Tervuren. Al in !""4 was er de noodkreet van Laurent en Claire. Ze wil-den toen al weg uit Villa Clémentine omdat de villa te klein was gewor-den. Vooral het feit dat er eind !""1 twee kindjes bijkwamen in het gezin, was een streep door de rekening. De villa was immers helemaal niet voor-zien op drie kinderen! De ontstaansgeschiedenis van de villa in Tervuren is frappant. Begin jaren negentig is Laurent niet meer welkom op Belvédère (bij Albert en Paola) noch op Laken (bij Boudewijn en Fabiola). Hij verblij) in een fer-me*e op het immense domein van Jacques en Mimi Solvay in Terhulpen. Koning Boudewijn bese) dat die situatie zo niet kan blijven duren en beslist een villa te laten bouwen voor zijn rebelse neef. De koning gee) persoonlijk de opdracht aan de Koninklijke Schenking. De bouwwerken beginnen in #((&, het jaar van het overlijden van de vorst. Hij volgt de werken in Tervuren net voor zijn dood nauwgezet op. Niemand stelt zich de vraag of deze opdracht wel toebehoort aan de Koninklijke Schenking. Er zijn enkele voorwaarden aan het geschenk van de vorst verbonden. ‘Net toen de verderfelijke prins gedacht had dat hij in de pas voor hem opgetrokken Villa Clémentine in Tervuren aan de katholieke hysterie kon ontsnappen, kwam de minzame Boudewijn met een handgeschreven con-tract aanze*en’ weet auteur Mario Danneels. Laurent mocht volgens dat contract nooit vrouwelijk gezelschap ontvangen, tenzij na de persoonlijke goedkeuring van de koning. Het =at van Boudewijn was gebonden aan vijf voorwaarden. De vrouw moest kleiner zijn dan Laurent, katholiek, twee-talig, adellijk en van een gereputeerde familie. Het contract beva*e zelfs een appendix waarin deze families bij naam werden genoemd. Na het overlijden van Boudewijn eind juli #((&, kon Laurent uiteraard zijn laars lappen aan dat contract.


FILIP 221

In #(($ is de villa klaar. Ze ligt aan de Jezus Eiklaan in Tervuren, net naast het Arboretum. De kostprijs van het stulpje bedraagt volgens Laurents biografe Joke Vanhaeren tussen één en anderhalf miljoen euro. De villa hee) een kadastraal inkomen (M+) van &"" """ frank of /1"" euro. Een normale huurprijs voor de villa bedraagt minstens &""" euro. Toch betaalt de prins niets. Hij kan de villa gratis bewonen. De villa is eigenlijk een lelijke ferme*e. De woning hee) vier slaapka-mers. Boudewijn had dat eigenhandig beslist. Een grote master-slaapka-mer voor Claire en Laurent, een slaapkamer voor vrienden, gasten of een inslapende nanny en twee slaapkamers voor de kinderen. ‘Boudewijn had immers beslist dat Laurent twee kinderen kon krijgen’ getuigt een voor-malig lid van het Militair Huis. ‘Laurent zou zich hier ook aan houden. Maar met de komst van de tweeling in !""1, viel dat plan in het water.’ Onze getuige beweert dat de situatie tot vandaag beheersbaar bleef. ‘Zolang de tweeling klein was, was er niet echt een probleem. Ze sliepen samen. Nu zijn ze al wat ouder (de jongens worden negen jaar in decem-ber !"#$) en willen elk een eigen slaapkamer.’ Het grote probleem bij een eventuele verhuis is de huurprijs die be-taald moet worden. ‘Als ze verhuizen van Villa Clémentine naar een gro-tere villa, dan zal Laurent elke maand een Dinke huurprijs moeten betalen. Hij zal zeker moeten rekenen op $ """ tot 1 """ euro per maand. Dat is veel, zeker als je het vergelijkt met de nul euro van vandaag.’ Een andere optie is dat het gezin van Laurent verhuist naar één van de vrijstaande gebouwen van de Koninklijke Schenking. ‘Dat is niet zo evi-dent. De Koninklijke Schenking beschikt over diverse gebouwen en do-meinen. Maar een gebouw dat geschikt zou zijn voor de prins en zijn ge-zin, zie ik niet onmiddellijk’ vervolgt onze bron. Het is niet de eerste keer dat Laurent op zoek is naar een nieuwe stek. Eind jaren negentig wilde hij een kasteeltje kopen in Wépion, in de buurt van Namen. Prijs: /1" """ euro. De koop ging op het laatste moment niet door omdat Laurent de aankoop wilde doen via zijn stichting voor dieren. Zijn entourage stelde toen een veto. Vandaag is het plan om te verhuizen opnieuw brandend actueel. Mis-schien kan Laurent deze keer een stulpje kopen. Volgens Euro Business Magazine beschikt de prins immers over een aardig vermogen van zowat anderhalf miljard frank. Zijn oom Boudewijn liet hem immers een mooie erfenis na. Ook de jaarlijkse dotatie biedt mogelijkheden.



Een andere mogelijkheid is dat de villa op Panarea, Casa So=a, wordt verkocht. ‘Dat ligt moeilijk. De villa is immers eigendom van een ven-nootschap (Cerbux Invest). Laurent is slechts minderheidaandeelhouder met !1C van de aandelen.’

Worden alle leden van de koninklijke familie voortdurend bewaakt?

OEcieel genieten de prinsen van het Belgisch koningshuis een ‘permanente bewaking’. Die beveiliging wordt uitgevoerd door de Veiligheidsdienst bij het Koninklijk Paleis (<0M8), een afdeling van de Federale Politie die de orders rechtstreeks van het Huis van de koning krijgt. Dirk Vancoillie, voormalig directeur van de dienst, vertelt aan Le Soir Magazine dat Laurent zelden bewaakt wordt. ‘Prins Laurent en prinses Claire doen zelden beroep op de agenten van de <0M8, enkel voor zeer oEciële gelegenheden.’ Ook Astrid zou volgens de korpschef relatief weinig beroep doen op de leden van deze speci-ale eenheid. De villa van Laurent wordt evenmin permanent be-waakt. Enkel de plaatselijke politie van Tervuren houdt een dis-creet oogje in het zeil. Alles staat bij deze dienst immers in functie van de verderzet-ting van de monarchie. Leden die dus eerder in aanmerking komen voor de troon, zoals Filip, genieten prioriteit. Prins Laurent staat slechts op de #!de plaats en is dus voor die verderze*ing volstrekt onbelangrijk. Die openhartige uitspraken van het diensthoofd wekken toch enige verwondering. Zeker in een contekst waarbinnen absolute discretie vereist is. Elke informatie kan immers door mensen met slechte bedoelingen worden misbruikt. Ter illustratie: toen bekend werd dat de politiecommissaris van Waterloo, Jean-Pierre Henin, de opvolger van Van Collie zou worden en dit ook goedgemutst in een interview vertelde, mocht hij die nieuwe post op zijn buik schrijven. De benoeming werd onmiddellijk ongedaan gemaakt.


FILIP 223

Bronnen beweren dat het Paleis niet opgezet was met de los-lippigheid van de Waal. Tijdens het interview met Van Collie komen we ook te weten dat de centrale post zich in het kasteel van Laken bevindt. Daar gebeurt immers de ‘pool dispatching’. De camerabeelden worden er voortdurend geanalyseerd en beoordeeld De ploeg van Van Coillie bestaat in elk geval uit !&$ (!) men-sen. Er staan 4/ agenten permanent ter beschikking voor de be-scherming van de koning en de andere leden van de familie. Je kunt ze herkennen aan de wi*e (!) oortjes. In totaal spendeerde de dienst in !""1 bijna $"" """ manuren aan de bewaking van de ko-ninklijke familie. Kostprijs hiervan: zowat veertien miljoen euro. Omgerekend komt dit neer op &4 euro per uur. Of zowat 4" """ euro per lid van het departement. De vloot van de <0M8 bestaat uit negen moto’s, een escortewa-gen, zeven veiligheidswagens, twee jeeps en maar liefst elf ano-nieme wagens. Sommige separatisten en anti-royalisten pleiten er dan ook voor om (een deel van de) de kosten van deze dienst af te trekken van de Civiele Lijst. Nu is het het Ministerie van Justitie (en dus de belastingbetaler) die deze kosten betaalt.

De Koninklijke Schenking in de problemen

Het beheer van de gebouwen kost, zoals elke eigenaar weet, han-denvol geld. Maar er zijn ook oneigenlijke uitgaven. Zo betaalde prinses Astrid haar nieuw, groot verwarmd zwembad niet met haar dotatie van &!" """ euro per jaar. De factuur werd rechtstreeks naar de Koninklijke Schenking gestuurd. ‘Ook de villa Clémentine van Laurent, nochtans geen erfstuk van Leopold ++, is door de Ko-ninklijke Stichting betaald en wordt gratis onderhouden. En zo



kunnen we nog even doorgaan,’ beweert professor Herman Mat-thijs, die al jaren het koningshuis en zijn =nanciën bestudeert. ‘Alle leden van het vorstenhuis wonen namelijk gratis.’ Uit het jaarrapport !"## van de Koninklijke Schenking, dat in het najaar van !"#! is gepubliceerd, blijkt dat de gewone begroting van !"## werd afgesloten met 1 $&$ """ euro aan inkomsten en 1 &/$ """ euro aan uitgaven. Een postitief eindsaldo van 4" """ euro dus. Maar de jaren voordien werd de gewone begroting telkens met zware verliezen afgesloten (-#. "( """ euro in !""', -/($ """ euro in !"#"). Vooral onderhoud en restauratie van de gebouwen kosten hopen geld. Om de rekeningen in !"## te doen kloppen, moet er voortdu-rend onroerend goed worden verkocht. Zoals het domein van Pos-tel in Mol. Dat groengebied is, met toestemming van de regering, voor #,( miljoen euro verkocht aan de Vlaamse Landmaatschappij. Volgens Ma*hijs hebben de beheerders geen andere keuze om uit de kosten te komen. ‘Alleen, als ze in dit tempo doorgaan met onroerend goed te verkopen, blij) er op termijn niets over,’ conclu-deert professor Ma*hijs. Volgens het Rekenhof is de boekhouding van de Koninklijke Schenking ook niet altijd even transparant. Dat is een understatement aangezien de boekhouding niet kan worden ingekeken. In !"#! wordt er opnieuw een overschot geboekt. De verdienste gaat (deels) naar Geert Noels die bijvoorbeeld het afvalwater van Vilvoorde gebruikt om de serres te verwarmen. Noels vertelt me eind !"#& dat zijn taak er bij de Koninklijke Schenking dan op zit.

Prinses Astrid

Astrid wordt geboren in #(4!. In #('$ trouwt ze met Lorenz d’Aviano. Hij wordt geboren in Boulogne-Billancourt op #4 december #(11. Lorenz is aartshertog van Oostenrijk-Este. In #((1 verkrijgt Lorenz de titel prins van België, hij krijgt ook de Belgische nationaliteit. Astrid krijgt vanaf # december #((( een dotatie van ## miljoen frank per jaar.


FILIP 225

Vandaag is dat ruim &"" """ euro. Maar echtgenoot Lorenz is de grootverdiener binnen het gezin. Hij is partner bij de bank Gutzwiller. Samen beschikken ze over een peperdure chalet in Zwitserland en een stuk grond in Italië. En ze wonen in de schi*erende villa Schonenberg, op het domein van Laken. De villa hee) een binnenzwembad en is anderhalf miljoen euro waard. Lorenz is de zoon van aartshertog Robert – tweede zoon van Oosten-rijks keizer Karel + – en Margherita van Savoye-Aosta. Hij studeerde aan de universiteiten van Sankt Gallen en Innsbruck en behaalde een diploma in economische en sociale wetenschappen. Daar was hij lid van de monar-chistische studentenvereniging M .m.5 . %eresiana zu Innsbruck. Na zijn studie in Innsbruck treedt Lorenz d’Este in #('& in dienst bij de Zwitserse bank E. Gutzwiller & Cie. Hij is er eerst procuratiehouder, dan directeur en sinds #((" partner van E. Gutzwiller & Cie. Dat wil zeggen dat hij met zijn eigen vermogen borg staat bij de klanten. In #((& is hij ad-viseur bij Swi) in Terhulpen. Hij maakt er volgens personeelsleden van de onderneming geen al te beste indruk. Lorenz is ook adviseur van de Alge-mene Directie van de bank -.8 Paribas sinds #((( en bestuurder van Union Chimique Belge (2I-) sinds !""#. Lorenz is daarnaast bestuurder bij Suez Environnement. Hij was eveneens bestuurder van ,+?; .

In !""' moet Fortis gered worden. Volgens sommigen hee) het Hof ook een rol gespeeld bij de ‘redding’ van deze bank in het najaar van !""'. Vooral de verkoop van Fortis Bank België aan -.8 Paribas is volgens insi-ders ‘merkwaardig’. In !"## moeten experts toegeven dat de prijs die de Fransen betaald hebben ‘aan de lage kant’ ligt. Het is de krant Le Soir die aangee) dat aartshertog Lorenz de ‘konink-lijke joker’ was van -.8 Paribas. De krant schrij) dat in het adressen-boekje van Baudouin Prot, topman van -.8 Paribas, enkele belangrijke Belgische namen staan: Albert Frère en aartshertog Lorenz, raadgever van de raad van bestuur van de bank. Sommige bronnen wijzen dan ook naar deze piste als ze het hebben over invloed van het Belgische koningshuis bij de transactie met -.8 Pa-ribas. Niet iedereen begrijpt immers de halsstarrigheid waarmee de rege-ring aan deze deal vasthoudt. Zeker niet na de uitspraak van het Brusselse Hof van Beroep die inhield dat het akkoord aan de aandeelhouders van Fortis voorgelegd moest worden.



Merkwaardig is in elk geval dat de prins onder vier verschillende na-men bekend staat. La Meuse hee) het over de werkende prins – ‘le prince bosseur’ – met vier namen. Zo is hij bij de bank E. Gutzwiller & Cie ge-kend onder de naam ‘Lorenz von Habsburg,’ bij 2I- als ‘Lorenz de Belgi-que,’ bij -.8 Paribas als ‘Lorenz de Habsbourg’ en soms ook als ‘Lorenz d’Este’. Er is overigens ook nog Lorenz Lothringen.

Hoeveel verdient Lorenz eigenlijk? Beursgenoteerde ondernemingen zo-als 2I- en Suez Environnement moeten =nanciële informatie over ver-goedingen bekend maken. Zo konden we uitvissen dat Lorenz bij Suez exact 1! #44,4$ euro in de wacht sleepte. Bij 2I- kreeg Lorenz een jaar-lijkse vergoeding van &/ /1" euro. Dat is niet slecht betaald om enkele ke-ren op te draven op de raad van bestuur. Maar er is een extra voordeel. Als bestuurder bij Suez is Lorenz op de hoogte van het reilen en zeilen van de onderneming. Hij weet met andere woorden wanneer het geschikte moment om aandelen te kopen daar is. Via de gespecialiseerde site Trivano leren we dat Lorenz op !4 september !""' een groot pakket aandelen van Suez Environnement koopt. De to-tale aankoopsom bedraagt toch ruim &$ """ euro. Met andere woorden een Dinke som geld die van de spaarrekening van Lorenz en Astrid omge-zet wordt in aandelen. Dat is bovendien perfect we*elijk. Volgens de on-derneming hee) Lorenz ondertussen nog enkele aandelen bijgekocht, de teller staat eind !"## op exact !#&( aandelen. Om zijn advies te factureren gebruikt Lorenz een Belgische vennoot-schap: Société d’Etudes Economiques gevestigd te Brussel. De cijfers van de onderneming zijn, wat had u anders gedacht, uitstekend. Zo zit er #!1 """ euro cash in de =rma. In !"#" haalde Lorenz een ne*owinst van &$ """ euro uit zijn advies, het jaar nadien bedroeg de ne*o-winst, dus na belastingen, nog altijd een respectabele !$ 1"" euro. Opvallend is dat we de prins – via zijn Belgische vennootschap – ook in Luxemburg tegenkomen. Zo vinden we hem terug in de raad van be-stuur van de Luxemburgse onderneming Mascagna, een onderneming in de sfeer van Cobepa. De grootste inkomstenpost is zijn mandaat bij de Zwitserse bank E. Gutzwiller. Het is een privéinstelling waardoor er geen jaarrekening moet worden neergelegd. Als partner krijgt Lorenz een deel van de winst van de bank. Deze is niet gekend maar wordt door experts in de miljoenen Zwit-


FILIP 227

serse frank geschat. Aangezien de winst door de vier partners evenredig wordt verdeeld, is het geen overdrijving om te stellen dat Lorenz via de bank enkele honderdduizenden Zwitserse franken opstrijkt. Wellicht worden die op een Zwitserse bankrekening geplaatst, bij E. Gutzwiller en Cie.

Een van de (recente) lucratieve activiteiten van de bank is fondsenbeheer. Een van die fondsen beheerd door de bank is Gutzwiller Two. Volgens het prospectus van Gutzwiller Two wordt voornamelijk belegd in ‘o>shore investment funds’. Volgens een =che wordt onder andere belegd in het bedrijf Twin O>-shore. Volgens de Amerikaanse beurswaakhond ,6I is dit bedrijf geves-tigd op de Kaaimaneilanden. Volgens een ander rapport van dat fonds Gutzwiller Two wordt ook belegd in Jana O>shore Partners Ltd. Zoals de naam aangee) is Jana O>shore Partners Ltd. een o>shore bedrijf. Volgens de ,6I is Jana O>shore Partners Ltd. gevestigd op de Cayman Eilanden. We*elijk zal het wel zijn, maar of het ethisch is? Blijkbaar hee) de echtgenoot van Astrid genoeg tijd én geld om een nieuwe bank op te richten. Volgens het Zwitserse handelsregister rich*e Lorenz immers de bank ‘Gutzwiller Family OEce ;:’ op. Dat gebeurde al eind september !"#! in Basel, in de KauHausgasse 1. Een family oEce is een instelling die de =nanciële zaken regelt van (zeer) rijke families. Het kapitaal van de nieuwe bank bedraagt 1"" """ Zwitserse frank, verdeeld over #""" aandelen op naam van 1"" IP9. De tegenwaarde is zowat $"" """ euro. Lorenz is voorzi*er van de raad van bestuur van de nieuwe bank. Opvallend is dat medepartner Ma*hias Fürholz al midden januari !"#& de bank verliet. De reden hiervoor is niet bekend. Recent werd Lorenz benoemd als bestuurder van de Six Groep die de Zwitserse beurs overkoepelt. Slotsom is dat het gezin van Astrid en Lorenz er warmpjes inzit. Toch kan ook Astrid als een echte telg van de Coburgs jammeren dat ze te wei-nig geld hee). Zo vertelt ze aan Noël Vaessen dat ze te weinig geld hee) om het communiefeest van zoon Joachim te organiseren. Vaessen stelt voor om personeelsleden van het Hof te gebruiken en hen in het zwart te betalen.



Amedeo

Prins Amedeo hee) zich op zondag #4 februari !"#$ met zijn vriendin Lili Rosboch von Wolkenstein verloofd. Het paar trouwt begin juli !"#$. Het is indirect de verklaring waarom Albert en Paola hun zieke zoon Laurent niet bezoeken. Onbegrijpelijk als je weet dat de prins één kans op vier had om te overlijden in het ziekenhuis. Maar wat was er dan zo be-langrijk? Een medewerker van het paleis: ‘Prinses Astrid hee) haar ouders opgedragen om het huwelijk van Amedeo en Lili Rosboch te organiseren. Het huwelijk zal doorgaan in Italië, op zaterdag 1 juli. Paola, als Italiaanse, neemt er de hele organisatie in handen en hee) haar dochter ook beloofd dat ze het hele verlovingsfeest zal betalen.’ Een hele opsteker voor Astrid die al eens graag klaagt dat alles zo duur is. ‘Zo klaagde ze jaren geleden al eens dat ze geen geld had om het com-muniefeest van prins Joachim te organiseren,’ weet een voormalig mede-werker van het Militair Huis van de koning. Astrid hee) er vandaag wel een schuldgevoel bij. Ze bese) dat ze er indirect voor gezorgd hee) dat haar ouders Laurent niet zijn komen bezoeken. De organisatie van het feest was immers belangrijker. Amedeo en Lili kregen al de pauselijke zegen en op het feest schoof huisvriend, gewezen kardinaal Godfried Danneels, aan die een korte toe-spraak hield. Amedeo verscheen eerder op een gala-avond in New York in het beval-lige gezelschap van de knappe blondine die merkwaardig genoeg goed op zijn zus Maria Laura lijkt. Wie is Lili? Ze komt uit Italië maar woont net als Amedeo in New York. In !""/ was ze er al bij, toen Amedeo de eed aDegde als reserveoEcier op de Koninklijke Militaire School in Brussel. Ze zat in de eretribune, verstopt achter prinses Astrid en prins Lorenz.

Lili werkt vandaag als journaliste-fotografe bij het persbureau Bloomberg in New York. Dat is geen toeval. Haar familie is erg betrokken bij de pers-wereld. Ze schrij) als Lili Rosboch voor de rubriek Muse vooral over kunst, maar interviewt ook zangers en =guren uit de modewereld. Op foto’s zien we een erg slanke en elegante jonge vrouw die een beetje lijkt op prinses Kate. Amedeo en Lili zouden elkaar volgens sommige bronnen hebben leren kennen in Londen toen Amedeo daar studeerde aan de London School of Economics. Lorenz bevestigde dat: Lili was een vriendin van Laura.


FILIP 229

En er is veel meer. De naam Rosboch klinkt Duits. Toch is dat niet zo. De roots van de familie Rosboch liggen immers in het Italiaanse Oglia-nico, waar leden van de familie het eerste burgerlijke bestuur vormden, zoals nobile Pietro, Giovanni Antonio en Gabriele Rosso Boc. Uit de naam Rosso Boc komt de huidige familienaam Rosboch voort. Maar de Ros-bochs zijn vooral verbonden met het dorpje Selva di Val Gardena, in de Dolomieten, dat lange tijd Oostenrijks was. De familie Rosboch wordt overigens ook wel eens foutief Rosbach genoemd. De vader van Lili is E*ore Rosboch von Wolkenstein. Hij is =lmpro-ducent en erfgenaam van een gigantisch farmaceutisch fortuin via zijn Oostenrijkse moeder. E*ore is oEcieel de in #($1 geboren zoon van het toen al overleden voormalige Italiaanse parlementslid E*ore Bernardo Rosboch. Hij werd in Torino geboren op #( april #'(& en stierf in Rome op #' augustus #($$. Diens vrouw was barones Elisabeth von Jaworski von Wolkenstein, een Oostenrijkse met Poolse en Duitse adellijke roots. Het is echter een publiek geheim dat E*ore Rosboch von Wolkenstein een natuurlijke zoon is van Filippo Caracciolo, de achtste prins van Castag-neto en hertog van Melito, die stierf in #(41. Filippo Carraciolo was voorzi*er van de Internationale Federatie van de Automobiel. Filippo was ook nog eens de biologische vader van Carlo Carraciolo, oprichter van de krant La Repubblica, en van Marella, weduwe van Gianni Agnelli, de mythische hoofd van Fiat. Via haar vader is Lili dus verbonden met de invloedrijke Agnellis, Borgheses, Viscontis en Pasoli-nis van Italië. E*ore Rosboch von Wolkenstein trouwde met gravin Lilia de Smec-chia. Ze hebben één dochter: Lili. Ze werd in Rome geboren in #('/. Daarmee is ze een jaar jonger dan prins Amedeo. De familie bezit zelf geen adellijke titel, maar wel het adellijke predi-caat nobile (vergelijkbaar met jonkheer bij ons, de laagste adellijke titel) als oEciële postume zoon van nobile E*ore Bernardo Rosboch. Lili’s moeder, Lilia van Smecchia, is een =lmproducent. Ze staat ook gekend onder de naam Lilia Smecchia. Ze is vooral mede=lmproducent van de =lms van echtgenoot E*ore zoals La chasse aux papillons. Ze was ook producer van La maschera. Samen met E*ore rich*e ze de onderne-ming Focus Partnership op. Die werd later met grote winst aan een major (een grote =lmonderneming) verkocht. E*ore maakte in de jaren tachtig ook de =lms Non ci resta che piangere en Tu mi turbi.



De familie Rosboch hee) vooral Italiaanse vrienden. Zo is vader E*ore goed bevriend met uitgever Carlo Perrone. Hij is onder meer verantwoor-delijk voor de krant Il Secolo 8"8. Hun families gingen samen op vakantie naar Namibië en Zuid-Afrika in de zomer !""'. Lili was daar ook bij.

En in september !""' was Lili aanwezig bij de doop van de zoon Fabiano Rebecchini, Brenno. Opmerkelijk aangezien Fabiano’s grootvader Salva-tore Rebecchini als burgemeester van Rome nog werd belaagd door een campagne van L’Espresso, een krant van de familie van E*ore. Net zoals veel jonge mensen zit Lili ook op de sociale netwerksite Facebook. Doe evenwel geen moeite om haar te zoeken op de naam Ros-boch. Zo zal je ze niet vinden. Haar pseudoniem is Lili Lala. Ze is be-vriend met Laura Db. Dat is uiteraard Maria Laura, de oudste zus van Amedeo. Vandaag woont Maria Laura overigens in Londen. Daar zit ze in de kunstwereld. Bij elke foto die door Laura Db gepost wordt, zet Lili au-tomatisch een ‘like’. Het toont de verbondenheid aan tussen de familie van Amedeo en Lili. Veel informatie gee) Lili via Facebook niet prijs. Haar ‘omslagfoto’ is een mooie foto gemaakt in India. En ze is lid van een kunst-groep waarvan Maria Laura ook lid is. Volgens een goed geplaatste bron zien Amedeo en Lili elkaar ook op vakantie in Italië. De familie van Amedeo gaat daar immers regelmatig op vakantie. Meestal naar Gallipoli, een Italiaanse stad in de regio Apulië, in de provincie Lecce, in de hak van Italië. Amedeo studeerde in New York. Hij behaalde een F-; aan de univer-siteit van Columbia. Amedeo en Lili verhuizen na hun huwelijk naar Brus-sel. Volgens koning Albert hee) Amedeo daar een huis gekocht.


FILIP 231

Hoe zit het met de juwelen en de kunst?

De leden van de koninklijke familie hebben kunst en juwelen in hun privécollectie. In het uitstekende werk van Reinout Goddyn ‘De koning te rijk’ worden twee hoofdstukken gewijd aan respectie-velijk ‘juwelen en zilverwerk’ en de ‘koninklijke kunstverzamelin-gen’. Goddyn noteert dat ‘in tegenstelling tot de kroonjuwelen van andere Europese vorstenhuizen, die oEcieel eigendom van de staat zijn en ter beschikking worden gesteld aan het vorstenhuis, de per-soonlijke juwelen van de koninklijke familie privéeigendom zijn.’ De auteur beschij) de juwelen die in het bezit zijn van de ko-ninklijke familie maar plakt er wijselijk geen waarde op. De schat-ting van Euro Business van $"" miljoen frank of bijna tien miljoen euro is evenwel realistisch gezien de hoeveelheid en de kwaliteit van de stukken. De waardebepaling van juwelen en kunst is erg moeilijk. In dit boek hebben we het voorbeeld gegeven van Henrie*e, de zus van Albert +, die juwelen moet verkopen als de gezondheid van Chappy snel achteruitgaat. De waarde wordt geschat op '"" """ Franse francs (nu: !,( mio francs of $&" """ euro). De opbrengst bedraagt nog geen #"" """ francs. Volgens het tijdschri) Euro Business is de koninklijke familie in totaal (" miljard frank rijk of !,!& miljard euro. Senatoren Creyel-man c.s. verwijzen hiernaar in de toelichting van hun wetsontwerp van #/ november !""&. Albert ++ bezit volgens Euro Business &#,/ miljard frank of /'1 miljoen euro. Paola #,#! miljard frank of !/,' miljoen euro. Kroonprins Filip hee) bijna vier miljard frank of zo-wat #"" miljoen euro en Laurent bijna #,1 miljard frank of &/ mil-joen euro. Astrid ‘slechts’ 4'$ miljoen frank of zeventien miljoen euro. De belangrijkste post van het fortuin van het Belgische ko-ningshuis, volgens Euro Business, is kunst en wel voor een waarde van maar liefst $' miljard frank of #,#( miljard euro. Goddyn schrij) dat ‘de oEciële koninklijke verzameling intussen uit meer dan #" """ kunststukken bestaat.’ (zie verder) Van zilverwerk over



schilderijen, kostbare muziekinstrumenten (een peperdure Amati viool en een Stradivariusviool), wandtapijten. Dat impliceert een gemiddelde waarde per stuk van een kleine vijf miljoen frank of #!$ """ euro. Dat lijkt wat aan de hoge kant. Maar tussen de kunstvoorwerpen zi*en wel topstukken. De waarde van de twee violen alleen al wordt door experts geschat op enkele tientallen miljoenen frank of omgerekend enkele honderd-duizendenden euro’s. Het probleem is enkel om het onderscheid te maken tussen een stuk dat behoort tot de privécollectie van een royal (bijvoorbeeld De vier elementen van Bruegel) en een stuk dat behoort tot de Ko-ninklijke Verzameling.

Wat is de Koninklijke Verzameling?

De koninklijke familie hee) een eigen kunstverzameling. Zo verza-melt koning Filip kunst als privépersoon. Hij houdt qua schilde-rijen vooral van ach*iende-eeuwse jach*aferelen en hee) een heel conservatieve smaak. Maar daarnaast is er ook een Koninklijke Verzameling. Het be-heer van de Koninklijke Verzameling is een doorlopende taak die deel uitmaakt van de dagelijkse beheerstaken verbonden aan de Civiele Lijst. De systematische inventarisering van de Koninklijke Verzameling, ook onder digitale vorm, maakt daar permanent deel van uit. De Koninklijke Verzameling omvat in orde van groo*e !1 """ voorwerpen. Ze bestaat in hoofdzaak uit dagelijkse gebruiksvoor-werpen. Slechts een klein onderdeel ervan bestaat uit kunstvoor-werpen, zoals schilderijen (ongeveer #""" stuks) en beelden (!"" stuks). Een overzicht van de kunstvoorwerpen die deel uitmaken van


FILIP 233

de Koninklijke Verzameling vereist de raadpleging van archieven en documenten van de diverse betrokken diensten en het Archief van het Koninklijk Paleis. Er bestaan talrijke publicaties over de Koninklijke Verzameling en een deel van de kunstvoorwerpen kan worden geraadpleegd in de BALaT-databank van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium die over verschillende af-beeldingen beschikt van de voorwerpen die deel uit maken van de collectie. De recentste waardebepaling dateert van !""' en sloeg op het jaar !""/. Ze bedroeg toen &# !#1 /&&,!$ euro. Geactualiseerde en gedetailleerde waardebepalingen worden gebruikt bij uitleningen voor tentoonstellingen om de verzekeringswaarde te koppelen aan de marktwaarde op het ogenblik van de uitlening. Bij beide evalua-ties wordt, indien nodig, een beroep gedaan op experts, onder meer de conservatoren van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. Er werden in !"#& geen kunstvoorwerpen uit de Koninklijke Verzameling verkocht noch aangekocht. Er zijn geen concrete plannen voor de aankoop of verkoop van kunstvoorwerpen. De Koninklijke Verzameling is bedoeld om de aankleding te verzorgen van de Koninklijke residenties; zij is niet bedoeld als een museumverzameling. Het Koninklijk Paleis probeert desondanks zoveel mogelijk te tonen aan het publiek: zo opent het Koninklijk Paleis jaarlijks zijn deuren voor het grote publiek. Publicaties en bezoekersgidsen geven uitleg bij de stukken. Het Koninklijk Paleis verleent regelmatig zijn medewerking aan allerlei tentoonstellingen, waarbij voorwerpen uit de Konink-lijke Verzameling worden getoond en uitgeleend. Recent werd bij-voorbeeld aan het provinciaal cultuurhuis De Warande in Turn-hout door de Civiele Lijst, het schilderij De Picknick van Emile Claus in bruikleen gegeven voor de tentoonstelling ‘Weg van Vlaanderen – Hedendaagse Vlaamse Landschappen’.


235

besluit

Geld is wel degelijk de rode draad van het Belgisch vorstenhuis. Net zoals in veel (adellijke) families overigens. Leopold + werkt zich op

van arme sloeber uit Coburg tot vermogend vorst van België. Bij zijn over-lijden is hij minstens &',$ miljoen frank waard. Omgerekend naar vandaag is dit /,1 miljard frank of #'4 miljoen euro. Zijn zoon Leopold ++ zal een nog groter fortuin verdienen met Congo. Hij wordt er tot vandaag voor vermaledijd. Maar we mogen het =nanciële risico niet onderscha*en dat hij toen nam. Voor hetzelfde geld was zijn Congo-avontuur op een =asco uitgedraaid. Nagenoeg niemand wou de koning toen in die beginjaren =nancieel steunen. Het kroondomein (Congo) bracht Leopold in totaal omgerekend een miljard euro op. Zijn zus Charlo*e is zonder twijfel het rijkste vrouwelijke lid van de Belgische monarchie. Als ze ster), is ze omgerekend &"" miljoen euro waard. Leopolds neef Albert + zal zijn vermogen, door =nanciële blunders en externe omstandigheden, zien afnemen. Maatstaf is dat Albert vastgoed moet verkopen. Zoiets wordt in adellijke families enkel gedaan in noodsi-tuaties. Maar bij het overlijden van de koning in #(&$ wordt vastgesteld dat de vorst nog steeds erg rijk is. Zelfs zijn oudste zoon Leopold +++ zal in #($( een villa moeten verko-pen. Toch is Leopold nooit een armoezaaier geweest. Hij was bevriend met erg vermogende zakenlui. Een groot deel van de kapitalen van de fa-milie Empain werden persoonlijk door Leopold +++ aangehouden. En hij beschikte zelfs over eigendommen in het buitenland. Bij Leopolds zonen Boudewijn en Albert ++ vallen vooral de tussen-



komsten achter de schermen op bij grote =nanciële operaties. De poging van Carlo De Benede*i in #('' om de Generale Maatschappij over te ne-men wordt door het Paleis afgeremd. De aandelen van de koninklijke fa-milie, zowat vier procent, worden wellicht discreet via de Zwitserse hol-ding Elektrowa* naar het Belgische ;: versluisd. De opbrengst van die aandelen, omgerekend zowat 1"" miljoen euro, is een belangrijk onder-deel van het vermogen van de huidige Coburgs. Tien jaar later zal Boude-wijns broer Albert ++ de voorzi*er van de Generale Bank telefonisch on-der druk ze*en om toch maar te kiezen voor een oplossing die het Paleis genegen is. Het lijken een beetje ‘stuiptrekkingen,’ zeker in vergelijking met de kolossale operaties van Leopold + en ++. In mijn eigen lessen economie aan de <2- vertelde ik de studenten steevast dat ze een onderscheid moeten maken tussen retoriek en realiteit. Die wijze les leerde ik zelf van ‘mijn’ eigen professor, André Van Cauwen-bergh, aan de Ufsia (2;). Terwijl koning Albert ++ het in zijn toespraken hee) over armoede, crisis en bezuinigen, koopt hij wel een peperduur jacht van ruim $ miljoen euro. Luister naar mijn woorden maar kijk niet naar mijn daden. Dat mo*o zou goed staan in het wapenschild van de Coburgs.


237

nawoord

Hoe rijk is de koninklijke familie van België echt?

Volgens het ernstige Franse magazine Le Point (!"#&) bezit koningin Fabiola minstens #"" miljoen euro. Het blad schrij) dat Fabiola bij

de erfenis van Boudewijn /1 miljoen euro ontvangen hee). Daarbij ko-men nog !/ miljoen euro aan dotaties sinds #((&. Niet alle dotaties gingen uiteraard integraal naar Fabiola. Maar anderzijds vergeet Le Point wel de erfenis die Fabiola onder andere kreeg van haar moeder. Hierbij kreeg ze een appartementsgebouw in de rue d’Artois te Parijs. En Fabiola kreeg ook enkele schi*erende meesterwerken van grootooms. De scha*ing van #"" miljoen euro is dus zeker gerechtvaardigd. Koning Boudewijn zou bij zijn overlijden #! miljard frank of omgere-kend &"" miljoen euro hebben nagelaten. Negen miljard frank of !!1 mil-joen euro ging naar zus Josephine Charlo*e, broer Albert en Filip, Astrid en Laurent. Volgens Euro Business bezit Albert over &#,/ miljard frank of /'1 miljoen euro. Volgens het paleis hee) Albert een roerend vermogen (aandelen, fondsen, obligaties en cash) van slechts #!,$ miljoen euro. Maar met een roerend vermogen van ‘slechts’ #!,$ miljoen koop je geen jacht van ruim vier miljoen euro. De verhoudingen kloppen niet. De (ge-kende) eigendommen in het zuiden van Frankrijk (onroerend vermogen) zijn daarbij minstens tien miljoen euro waard. Paola is volgens Euro Busi-ness slechts #,#! miljard frank of !/ miljoen euro waard. Recent kocht ze de pastoriewoning in Villers-sur-Lesse. En ze hee) volgens sommige media nog appartementen in Rome en in Parijs.



Filip beschikt volgens EuroBusiness over &,' miljard frank of zowat #"" miljoen euro. Een groot deel van dat geld zou wel eens van de erfenis van Boudewijn kunnen komen. Laurent hee) ‘slechts’ #,$' miljard frank of zo-wat &/ miljoen euro. Ook hij zou een deel hiervan via de erfenis van Bou-dewijn verworven hebben. Astrid hee) slechts 4'$ miljoen frank of ze-ventien miljoen euro. Ze krijgt wel een dotatie van &!" """ euro per jaar. Gelukkig voor haar is echtgenoot Lorenz de grootverdiener van het gezin. Samen beschikken ze bovendien over een erg luxueuze en ruime chalet in Zwitserland ter waarde van enkele miljoenen euro en een terrein in Italië. Alle leden van de koninklijke familie beschikken bovendien over pe-perdure juwelen en kunstwerken. Enkel de kunstwerken van de konink-lijke familie worden door Euro Business geschat op $' miljard frank of #,#( miljard euro. De participatie van vier procent van het Hof in de Generale Maatschappij (wellicht via de Zwitserse holding Elektrowa*) eind de ja-ren tachtig is omgerekend ruim 1"" miljoen euro waard. In het boek Het verloren geld van de Coburgs van !"#" schoof ik een gezamelijk vermogen van één miljard euro naar voren voor alle leden van de Belgische koninklijke familie. Hiermee neemt de Belgische koninklijke familie een middenpositie in tussen de Europese royals. Het Paleis ont-kende de informatie maar een paleismedewerker vertelde me nadien in vertrouwen dat de persdienst zelf geen Dauw benul hee) van het werke-lijke vermogen van de koninklijke familie. Er is – gezien de nieuwe bijko-mende informatie in dit boek over de overname van de Generale Maat-schappij – dan ook geen enkele reden om dat eerder geponeerde cijfer te wijzigen of naar beneden te herzien. Kortom, de Coburgs zijn zeker geen armoezaaiers maar ze hebben wel geleerd om alle uitgaven te laten betalen door de Belgische belastingbetalers. Zolang dat (mooie) liedje duurt na-tuurlijk, voor de Coburgs dan toch.


239

literatuur

Boeken‘De kroniek van onze eeuw’, (#(('), Kosmos-OlM uitgevers, Utrecht/

Antwerpen.‘Het geschenk’, (#('1), +2F, Lier.‘Le*res, notes en carnets’ du général de Gaulle, Janvier #(4#-Décembre

#(4&, (#('4), Plon, Paris.Livre Blanc, #(&4-#($4, Secrétariat du Roi.‘Mauser military riDes of the world’, verzamelwerk.Johan Anthierens, (#(("), ‘Brief aan een postzegel’, Kritak, Leuven.Johan Anthierens, (#((&), ‘Tricolore Tranen’, 687, Berchem.Brigi*e Balfoort en Joris De Voogt, (!""'), ‘Koningin Fabiola’,

Van Halewijck, Leuven.Wouter Beke, (!""1), ‘De ziel van een zuil’, 285 , Leuven.Maud Bracke en Christine Denuit, (#(('), ‘De representatieve functie

van de koning’ in Boudewijn. Een koning en zijn tijd.Helena Buckinx, (#(('), ‘Beeld van een koning’ in Boudewijn.

Een koning en zijn tijd.Camille BuEn, (!""4), ‘La jeunesse de Léopold Ier’, Jourdan le Clercq,

Fléron.Jos Bouveroux, (#((&), ‘Koning Boudewijn’, Standaard Uitgeverij,

Antwerpen.Jos Bouveroux en Luc Huyse, (!""(), ‘Het onvoltooide land’, Van

Halewijck, Leuven.Robert Bruyninckx, (#(("), ‘Koning Boudewijn in de Belgische

dagbladpers’, KB, Brussel.



Jean Cleeremans, (!""#), ‘Léopold +++’, JM Collet, Braine-L’Alleud.Eva Coeck en Jan Willems, (#(($), ‘De walm van de wetstraat’, Coda,

Antwerpen.Rik Coolsaet, (#(('), ‘België en zijn buitenlandse politiek’, Van

Halewijck, Leuven.Jo Co*enier et al., (#('(), ‘De Generale’, 687, Berchem.%ierry Debels, (!""/), ‘Encyclopedie van fraude, zwendel en bedrog’,

Van Halewijck, Leuven.%ierry Debels, (!"#"), ‘Het verloren geld van de Coburgs’, Houtekiet,

Antwerpen.%ierry Debels, (!"#&), ‘Kroongeheimen’, Manteau, Antwerpen.Mark De Bie, (#(("), ‘De Coburger’, Lannoo, Tielt.Olivier Defrance, (!""#), ‘Louise de Saxe-Cobourg’, Racine, Brussel.Philippe de Gaulle, (!""&), ‘De Gaulle, mon père’, Plon, Paris.Louis De Lentdecker, (#((#), ‘Huldeboek Boudewijn 4"/$"’, Lannoo,

Tielt.Louis De Lentdecker, (#('/), ‘Prins Karel’, Uitgeverij Grammens,

Brussel.Gita Deneckere, (#(('), ‘Koning Boudewijn en de modus vivendi op

sociaal-economisch gebied’ in Boudewijn. Een koning en zijn tijd.Hugo De Ridder, (#('(), ‘Sire, geef me honderd dagen’, Davidsfonds,

Leuven.Hugo De Ridder, (!""#), ‘Geen blad voor de mond’, Lannoo, Tielt.Vincent Dujardin, (!""$), ‘Pierre Harmel’, Le Cri, Brussel.Mark Eyskens, (!""'), ‘Mijn levens’, Lannoo, Tielt.Rien Emmery, (!""/), ‘Prins Karel’, Manteau, Antwerpen.Christian Franck en Claude Roosens, (#(('), ‘Koning Boudewijn en de

buitenlandse politiek’, in Boudewijn. Een koning en zijn tijd.José-Alain Fralon, (!""#), ‘Boudewijn’, Manteau, Antwerpen.José-Alain Fralon, %omas Valclaren en Linda Caille, (!""'), ‘Koningen

zijn onsterfelijk’, Manteua, Antwerpen.Luc François, (#(('), ‘Koning Boudewijn en de wetenschappelijke,

culturele, levensbeschouwelijke en sportieve wereld in België’ in Boudewijn. Een koning en zijn tijd.

Wim Geldof, (#(((), ‘Camille Huysmans en Lode Craeybeckx’, Facet, Antwerpen.

Emmanuel Gerard, (#(('), ‘Koning Boudewijn, de regering en de binnenlandse politiek’, in ‘Boudewijn. Een koning en zijn tijd.


LITERATUUR 241

Jo Gérard en Hervé Gérard, (#('1), ‘Pas de Belgique sans Baudouin +’, JM Collet, Brussel.

Reinout Goddyn, (!""!), ‘De kinderen van de koning’, %e house of books, Antwerpen/Vianen.

Reinout Goddyn, (!""&), ‘De koning te rijk’, the house of books, Antwerpen/Vianen.

%ierry Grosbois, (!""/), ‘Pierlot’, Racine, Brussel.Wim Heylen en Steven Van Hecke, (!""'), ‘Regeringen die niet regeren’,

Lannoo Campus, Leuven.Catarina Hurtig, (!""/), ‘Princessen’, A.W. Bruna Uitgevers, Utrecht.Danny Ilegems en Jan Willems, (#((#), ‘De kroon ontbloot’, Kritak,

Leuven.Gustaaf Janssens, ‘#((/), ‘Nieuw licht op Leopold + & Leopold ++’,

Koning Boudewijn Stichting.Ans Kamstra, (#('1), ‘Troonopvolgers van Europa’, Elsevier,

Amsterdam/Brussel.Mia Kerckvoorde, (#(''), ‘Louise van Orléans’, Lannoo, Tielt.Christian Koninckx en Patrick Lefèvre, (#(('), ‘Boudewijn. Een koning

en zijn tijd’, Lannoo, Tielt.Christian Laporte, (!""&), ‘Albert ++. De biogra=e.’, Lannoo, Tielt.Patrick Lefèvre, (#(('), ‘Koning Boudewijn en landsverdediging’, in

Boudewijn. Een koning en zijn tijd.Patrick en Jean-Noël Lefèvre, (!""4), ‘Les militaires belges et le Rwanda’,

Racine, Brussel.Herman Liebaers, (#(('), ‘Koning Boudewijn in spiegelbeeld’, Van

Halewijck, Leuven.Marie-Christine van België, (!""$), ‘De breuk’, Van Halewijck, Leuven.Marie José van België, (#(/#), ‘Albert et Elisabeth de Belgique. Mes

parents’, Plon, #(/#.Chantal Kesteloot in ‘België. Een parcours van herineringen, deel ++’,

Bert Bakker, Amsterdam.Godfried Kwanten, (!""#), ‘August-Edmond De Schryver’, M;07I-

Studies !/, UPL, Leuven.%eo Luykx, (#(/'), ‘Politieke geschiedenis van België’, Elsevier,

Amsterdam/Brussel.Geert Mak, (!""'), ‘In Europa’, speciale editie Knack.Ludo Meyvis, (!""$), ‘Markt & macht: Het <6< van #(!4 tot heden’,

Lannoo, Tielt.



Jan Moortgat en Dirk Vander Schueren, (!""4), ‘Wat je moet weten over politiek’, Kallopé, Leuven.

Luc Neuckermans en Pol Van Den Driessche, (#((1), ‘Albert ++’, Van Halewijck, Leuven.

Jacques Pirenne, (#(/1), ‘Mémoires et notes politiques, Marabout, Verviers.

Marc Platel, (!""!), ‘De Belgen en hun eigenzinnige koning’, Houtekiet, Antwerpen/Amsterdam.

Gui Polspoel en Pol Van Den Driessche, (!""#), ‘Koning en onderkoning’, Van Halewijck, Leuven.

Evrard Raskin, (#(('), ‘Princes Lilian’, Houtekiet, Antwerpen/Baarn.Evrard Raskin, (!""1), ‘Elisabeth van België’, Houtekiet, Antwerpen/

Baarn.Patrick Roegiers, (!""'), ‘De spectaculaire geschiedenis van de

Belgische koningen’, Manteau, Antwerpen.Robert Senelle et al., (!""$), ‘Handboek voor de Koning’, Lannoo, Tielt.Kardinaal Suenens, (#((1), ‘Het getuigenis van een Leven’, 9+;?.Paz Rochas et al. (#(('), ‘Pinochet ante la justicia Espanola’, Lom

Ediciones, Santiago de Chile.Manu Ruys, (#('(), ‘Waarnemer in de stroomversnelling’, Lannoo, Tielt.Manu Ruys, (#(((), ‘Een levensverhaal’, Lannoo, Tielt.Jozef Smits, (#(''), ‘Gaston Eyskens. Het laatste gesprek.’, 0.-/

Pelckmans, Kapellen/Brussel.Leo Tindemans, (!""(), ‘Een politiek testament’, Lannoo, Tielt.Jan van den Berghe, (!""1), ‘De schaduw van de kroon’, Manteau,

Antwerpen.Jan van den Berghe, (!""(), ‘God in Laken’, Manteau, Antwerpen.Mark van den Wijngaert et al., (!"""), ‘België en zijn koningen’,

Houtekiet, Antwerpen/Baarn.Mark van den Wijngaert et a.l, (!""#), ‘Een koningsdrama.’, Manteau,

Antwerpen.Aloïs Van de Voorde, (!""&), ‘Mark Eyskens. Een biogra=e.’, Lannoo,

Tielt.Herman Van Goethem, (!""'), ‘De monarchie en het einde van België’,

Lannoo, Tielt.Geert van Istendael, (#('(), ‘Het Belgisch labyrint’, De Arbeiderspers,

Amsterdam/Antwerpen.


LITERATUUR 243

Karel Van Miert, (!"""), ‘Mijn jaren in Europa’, Lannoo, Tielt.Guy Vanthemsche, (!""/), ‘Congo’, Lannoo, Tielt.Jan Velaers, (!""(), ‘Albert +’, Lannoo, Tielt.Misjoe Verleyen, et al., (!""(), ‘Vrouwen naast de troon’, Houtekiet,

Antwerpen/Amsterdam.Michel Verwilghen, (!""4), ‘Le mythe d’Argenteuil’, Racine, Bruxelles.Julien Weverbergh, (#('#), ‘Leopold ++’, Kritak, Leuven.Lode Wullaerts, (!"""), ‘Successful Mergers & Acquisitions with

Benelux Companies’, Garant, Leuven-Apeldoorn.Pierre Wyvekens, (#('(), ‘#(&"-#(1"-#(("’, Didier Hatier, Brussel.

Archievenwww.defense.gouv.fr/dgsewww.archives.govwww.nationalarchives.gov.ukwww.sis.gov.ukwww.cia.orgwww.nsa.govwww.isragen.org.ilwww.aivd.nlwww.monad.gov.ilwww.cnsas.ro

Tijdschri3enHumo, Knack, Trends, Pan, Père Ubu, Point de Vue

Websiteswww.hbvl.be/dossierswww.historia.presse.frwww.guardian.co.uk/monarchy


245

bijlage

Omrekeningstabel (bron: 9$$)

JaarDe waarde

van ( $6: in jaar x is thans:

Index van de consumptie-prijzen ())&-

Indices/ Indexen

"$/#(#$ = #""

(&;, !!/,"( ''

(&;+ !#",&4 (1

(&;* !!$,1$ '(

(&;& !#",&4 (1

(&;) !#!,1( ($

(&-' !"',#4 (4

(&-( !"4,"! (/

(&-2 !"#,'4 ((

(&-; !&1,#" '1

(&-- !&1,#" '1

(&-, !#/,!# (!

(&-+ !#!,1( ($

(&-* !"&,(! ('

(&-& !#(,4" (#

(&-) !!!,"$ ("

(&,' !!/,"( ''

(&,( !!(,/" '/

(&,2 !!(,/" '/

(&,; !!!,"$ ("

(&,- #'1,"& #"'

JaarDe waarde



Indices/ Indexen

"$/#(#$ = #""

(&,, #/4,'1 ##&

(&,+ #/',$& ##!

(&,* #(",&! #"1

(&,& #(/,'4 #"#

(&,) !"',#4 (4

(&+' #((,'$ #""

(&+( #'4,/4 #"/

(&+2 #'#,4/ ##"

(&+; #(1,(! #"!

(&+- !"4,"! (/

(&+, #(/,'4 #"#

(&++ #'',1& #"4

(&+* #'&,&$ #"(

(&+& #(",&! #"1

(&+) #(!,#1 #"$

(&*' #(/,'4 #"#

(&*( #($,"! #"&

(&*2 #'4,/4 #"/

(&*; #/&,// ##1

(&*- #'#,4/ ##"



JaarDe waarde



Indices/ Indexen

"$/#(#$ = #""

(&*, #'',1& #"4

(&*+ #/',$& ##!

(&** #/',$& ##!

(&*& #'4,/4 #"/

(&*) #(!,#1 #"$

(&&' !"#,'4 ((

(&&( !"#,'4 ((

(&&2 !"&,(! ('

(&&; !"#,'4 ((

(&&- !#/,!# (!

(&&, !!$,1$ '(

(&&+ !$&,/" '!

(&&* !!(,/" '/

(&&& !&1,#" '1

(&&) !!(,/" '/

(&)' !!!,"$ ("

(&)( !!!,"$ ("

(&)2 !!(,/" '/

(&); !&/,(" '$

(&)- !$&,/" '!

(&), !$(,'" '"

(&)+ !1(,1& //

(&)* !14,!" /'

(&)& !14,!" /'

(&)) !1!,(4 /(

()'' !!$,1$ '(

()'( !#(,4" (#

()'2 !!$,1$ '(

()'; !!$,1$ '(

()'- !14,!" /'

()', !$(,'" '"

()'+ !!/,"( ''

()'* !!!,"$ ("

()'& !#(,4" (#

JaarDe waarde



Indices/ Indexen

"$/#(#$ = #""

()') !!!,"$ ("

()(' !#/,!# (!

()(( !"&,(! ('

()(2 #(",&! #"1

()(; #((,'$ #""

()(- #((,'$ #""

()(, n. n.

()(+ n. n.

()(* n. n.

()(& n. n.

()() n. n.

()2' $&,(! $11

()2( 1","' &((

()22 1&,1' &/&

()2; $4,4( $!'

()2- &(,'( 1"#

()2, &',1' 1#'

()2+ &!,&$ 4#'

()2* !1,$! /'4

()2& !$,&/ '!"

()2) !!,'$ '/1

();' !!,'4 '/$

();( !1,"$ /('

();2 !/,/4 /!"

();; !',&1 /"1

();- &","# 444

();, &",1# 411

();+ !(,#/ 4'1

();* !/,#( /&1

();& !4,!4 /4#

();) !1,(1 //"

()-' !&,"1 '4/

()-( n. n.

()-2 n. n.


BIJLAGE 247

JaarDe waarde



Indices/ Indexen

"$/#(#$ = #""

()-; n. n.

()-- #",#$ #(/"

()-, /,/$ !1'!

()-+ ',#4 !$1"

()-* ',"# !$($

()-& 4,(' !'4!

()-) /,!! !/4'

(),' /,!' !/$$

(),( 4,44 &""#

(),2 4,4" &"!(

(),; 4,4! &"#(

(),- 4,1& &"1'

(),, 4,1/ &"$&

(),+ 4,&( &#!(

(),* 4,#( &!!'

(),& 4,## &!/"

(),) 4,"$ &&#"

()+' 4,"! &&!"

()+( 1,(4 &&1&

()+2 1,'' &$""

()+; 1,/1 &$/&

()+- 1,1! &4#'

()+, 1,&# &/41

()++ 1,#" &(!!

()+* $,(1 $"&$

()+& $,'! $#$1

()+) $,41 $&"#

()*' $,$/ $$4(

()*( $,!( $44&

()*2 $,"4 $(#/

()*; &,'" 1!1(

()*- &,&/ 1(!4

JaarDe waarde



Indices/ Indexen

"$/#(#$ = #""

()*, !,(( 44'!

()*+ !,/$ /!(1

()** !,14 /'#&

()*& !,$1 '#4!

()*) !,&$ '1!/

()&' !,!" ("($

()&( !,"$ (/''

()&2 #,'' #"4$!

()&; #,/$ ##$1'

()&- #,4$ #!#'1

()&, #,14 #!//'

()&+ #,1$ #!($$

()&* #,1! #&#$1

()&& #,1" #&!('

()&) #,$4 #&/##

())' #,$# #$#'$

())( #,&/ #$4&(

())2 #,&& #$((1

()); #,&" #1$"/

())- #,!/ #1//$

()), #,!1 #4""4

())+ #,!! #4&&4

())* #,!" #44"!

())& #,#( #4/4#

())) #,#' #4($'

2''' #,#1 #/&'"

2''( #,#! #/'"(

2''2 #,#" #'#"!

2''; #,"( #'&("

2''- #,"4 #'//1

2'', #,"$ #(!('

2''+ #,"! #(4$&

aug 2''* #,"" #(('$


Vorstelijk vermogen

Business

Transcript of Vorstelijk vermogen