oktober; november, december 2019

verantw. uitg: Joannes Raepsaet, Alfred Vanderstegenlaan 90 9000 Gent

VOORWOORD

Het is weer voorbij die mooie zomer.

Ik ben niet zo een grote grote fan van Nederlandstalige kleinkunst, maar een gezond gevoel van melancholie overkomt me steeds opnieuw als er weer eens een seizoen is voorbijgevlogen. En met het ouder worden lijkt Chronos de seizoenen steeds sneller te doen wentelen.

Niet dat er niet geschaakt werd tijdens de zomermaanden. Zo gingen heel wat van onze jeugdspelers (en ex-jeugdspelers als trainer) begin juli al met SIV naar Rotselaer om een weekje te schaken. Van daar zakten een aantal Mercatellers af naar Gent voor het Eastman Open. Diana bewees dat ze goed op dreef was met een 2de plaats in de reeks tot 1700 elo. Ook op het EK in Bratislava scoorde ze erg sterk met 7/9! Ze verloor geen enkele partij en mocht met een gedeelde derde plaats ook het podium betreden. Een (volgens mij voorlopig) hoogtepunt in haar prille schaakcarrière. Ook onze Bel-gisch kampioen bij de U10, Mateo Plomp, liet zich van zijn beste kant zien. Hij haalde met 4,5/9 de helft en daarmee staat hij aan de top van Belgische delegatie.

Het nieuwe seizoen is inmiddels goed op dreef, de jeugd kan rekenen op vijf gedreven lesgevers die onze jeugd verder zullen begeleiden om ener-zijds hun kennis van schaken op te krikken, en anderzijds hen nog meer schaakplezier te brengen.

Ook de vier interclub teams staan klaar om er weer in te vliegen, sommigen hebben zich tijdens het Colletoer-nooi in Wachtebeke al wat opgewarmd. Dankzij de uitgekiende strategie van de kapitein wist het 2de team van de Mercatel zich zelfs op het podium te hijsen met een 2de plaats in de reeks tot 1500 elo.

Traditioneel start het seizoen ook met ons eigen jeugdtoernooi dat zoals gewoonlijk in goede banen werd geleid door Stijn, die werd bijgestaan door een hele groep van vrijwilligers, waaronder ook vele nieuwe gezichten (waarvoor oprechte dank). De opkomst was groter dan andere jaren en ook de sfeer zat er goed in. Altijd leuk te zien dat ook heel wat eigen bloed in de prijzen viel. Meer details vindt U verder in dit nummer.

Als bestuur merken we dat er heel wat zaken beter beginnen lopen, al is er nog veel ruimte tot optimalisatie, zowel bij de jeugdwerking als bij de vol-

wassenenwerking. Onze oproepen om nieuwe bestuurders voor de club te vinden is nog niet echt een succes voorlopig. Enkel Pieter, de vader van Oscar en Casper trad recent toe tot het bestuur. Er zijn nog vele taken en uitdagingen die de club naar een ander niveau kunnen tillen, zonder daarbij de gemoedelijkheid en kameraad-schap uit het oog te verliezen. Als U de uitdaging aan wil gaan, dan weet U ons te vinden.

Alvast veel schaakplezier dit seizoen!

Guy

BELLICE LAAT NU AL VAN ZICH HOREN Oprecht proficiat aan mama Rebecca, papa Tony en grote broers Finn en Senn.

Zo veel geluk zo klein verpakt 't is een wonder Gefeliciteerd!

©by Tony Wauters en Rebecca Dhoore

ONS 23STE JEUGDTOERNOOI: EEN ONVERHOOPT SUCCES!

De 23ste editie van ons jaarlijks jeugdtoernooi ging door op zater-dag 7 september 2019. Net zoals vorig jaar mochten we gebruik ma-ken van de lokalen van de Basis-school De Krekel. De directeur van de school bracht zelf een bezoekje en zag dat het goed was. We dan-ken andermaal de schooldirectie en hopen volgend jaar opnieuw aan-spraak te mogen maken op deze mooie locatie!

Dit was een speciale editie om ver-schillende redenen. Eerst en vooral is dit de eerste keer in vele jaren dat Nicole niet de bar organi-seerde. We vinden dit natuurlijk heel erg jammer, maar begrijpen haar keuze en zijn haar enorm dankbaar voor al het werk dat ze zovele jaren verrichtte! Nicole heeft tijdens het toernooi trouwens genoten van een reisje Benidorm, waar de laatste tijd veel vreemde vogels gespot worden.

Dit jaar werd de praktische organisatie van de bar opgenomen door Sibbel. Ze heeft met een heus team medewerkers en veel vertrouwen alles in goede banen geleid. Alle magen werden gevuld en we hebben alleen maar tevreden gezichten gezien. De start van een nieuwe traditie?

Een tweede reden is het computersysteem dat gebruikt werd om paringen te maken. Na vele jaren trouwe dienst is Yves overgeschakeld van PairTwo op SWAR, het systeem dat tegenwoordig door KBSB wordt gepromoot. Dit alles verliep probleemloos, niet in het minst omdat Yves deze om-schakeling zorgvuldig had voorbereid, en Herman hem het nodi-ge advies had geboden.

Een derde reden is het aantal deelnemers. Tot een week voor het toernooi leek het erop dat we zouden afstevenen op een “tradi-tioneel” toernooi met een 80-tal deelnemers (zie grafiek). Wat daarop echter volgde was een onver-

wachte toestroom aan inschrijvingen, die ons dicht bij de “limiet” van 120 bracht. Meer inschrijvingen waren problematisch ge-weest omwille van beschikbare ruimte en een beperkt aantal ca-deaupakketten. Er werd zelfs last-minute een mail uitgeschreven naar de Vlaamse jeugdbegeleiders om verdere inschrijvingen af te raden! Uiteindelijk klokten we de dag zelf af op 114. Dit was net goed, de zalen waren goed gevuld maar niemand had het gevoel dat het te veel was. De regio Gent was zeer ruim vertegenwoor-digd met als koplopers 20 Mercatellers (!), 17 spelers van LSV-Chesspirant en 15 KGSRL’ers.

Reden van deze toestroom? Vorige jaren werd het toernooi geor-ganiseerd vlak voor de start van het nieuwe schooljaar; ditmaal was het een weekend later. Vermoedelijk waren er dus veel meer spelers terug uit vakantie. Dit is zeker om te onthouden voor vol-gende edities. Los daarvan blijven spelers uiteraard jaar na jaar terugkomen, omdat het bij ons zo gezellig is...

Alle spelers konden zoals gewoonlijk tevreden naar huis gaan met een naturaprijs. De top drie plaat-sen van elke reeks ontvingen bovendien een mooie geldprijs. De jongste en oude deelnemende Mer-catellers deelden in enkele van deze plaatsen:

Maxim Musabayev (-10, 1e plaats met 9/9 (!!))

Mateo Plomp (-10, 2e plaats met 8/9)

Elias Verhalle (volwassenen, 2e plaats met 5/7)

Koen Achtergaele (volwassenen, 3e plaats met 5/7)

Proficiat!

Niets van dit was mogelijk geweest zonder de inzet van alle medewerkers die hun steentje hebben bijge-dragen, zowel voor, tijdens, als na het toernooi. Hier verdient Pieter een speciale vermelding: ophalen mate-riaal bij Ben, zaal helpen klaarzetten, reeksen note-ren, fotograaf, helpen op-ruimen – alstublieft! Naast de bovenvermelde perso-nen wil ik iedereen bedan-ken die heeft meegeholpen.

Op naar een volgende suc-cesvolle editie! De klassementen van ‘onze’ spelers zijn hierna te vinden en álle resultaten via de site van de KBSB: https://www.frbe-kbsb.be/sites/manager/GestionSWAR/SwarResults.php.

Stijn

0

20

40

60

80

100

120

-8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0

Insc

hri

jvin

gen

Weken voor toernooi

Evolutie inschrijvingen 23e jeugdtoernooi

2019

2018

2017

ONZE MERCATELLERS OP ONS JEUGDTOERNOOI eindstand -8

6 Coorevits, Victor -8 9 5.0

8 Beuseling, Oskar -8 9 4.5

eindstand -10

1 Musabayev, Maxim -10 9 9.0

2 Plomp, Mateo -10 9 8.0

5 Vertongen, Jack -10 9 6.0

8 Beuseling, Lander -10 9 5.5

11 Plomp, Luka -10 9 5.0

12 Coorevits, Arthur -10 9 5.0

13 Musabayev, Alexander -10 9 5.0

20 Duchâteau, Jasper -10 9 4.0

eindstand -12

4 Burssens, Maya -12 7 5.0

5 Vandermeulen, Oscar -12 7 4.5

14 Van Der Goten, Stan -12 7 3.5

19 Thao Leuang Van, Kieran -12 7 3.0

22 Verstrepen, Lander -12 7 2.0

eindstand -14

7 Musabayeva, Diana -14 7 3.5

eindstand -16

6 Burssens, Jorian -16 7 4.0

eindstand -20

8 Burssens, Ruben -20 6 1.0

eindstand -20 Volw

2 Verhalle, Elias Volw 7 5.0

3 Achtergaele, Koen Volw 7 5.0

8 Lambrechts, Luk Volw 6 3.0

COLOFON

Bestuur

Joannes Raepsaet: voorzitter, wedstrijdleider, materi-aalmeester, toernooicommissie, toernooileider club-competitie en interclubverantwoordelijke Yves De Smedt: ondervoorzitter, secretaris, penning-meester Marck Bonne: bibliotheekbeheer, toernooicommissie, nationale interclubs Elias Verhalle: jeugdopleiding (stap 2+), toernooicom-missie Dirk Roosen: tijdschrift

Overname uit dit tijdschrift mag, mits akkoord van de auteur.

Iedere tekstbezorg(st)er is verantwoordelijk voor zijn/haar bijdrage.

Werkten mee: Stijn, Herman, Yves, Rebecca en Tony

In dit boekske:

Voorwoord ...................................................................... 1

Bellice laat nu al van zich horen ...................................... 3

Ons 23ste

jeugdtoernooi: een onverhoopt succes! ........... 4

Onze Mercatellers op ons jeugdtoernooi ........................ 6

Colofon ............................................................................ 6

De vrijpion ....................................................................... 7

Moord in de Lange Violettestraat (slot) .......................... 7

Schaakgeschiedenis in vogelvlucht: Emanuel Lasker....... 9

Is Nederlands echt zo moeilijk? ..................................... 11

Een beetje Sint-Amandsbergse geschiedenis (uit 1940) 1 ...................................................................................... 12

Stilte in de zaal .............................................................. 15

Schaakverhaal voor de jeugd ........................................ 16

DE VRIJPION

DAME-EINDSPELEN MET

ZWAARDERE STUKKEN Zeer effectief kunnen de verbonden vrijpionnen soms zijn in de strijd tegen stukken. Daarom enkele voorbeelden daarvan in dit hoofdstuk

Geller,Efim P - Averbakh,Yuri L

URS-ch21 Final Kiev (Ukraine) (7), 17.01.1954

Met een serie fraaie offers forceert zwart de door-braak van zijn pionnen:

41...Txe5 42.dxe5 Dxe5 43.Dxe5 Lxe5 44.Txg5+ Kh7 45.Tgxe5 bxc3 46.Tb5

Indien 46.T5e2, dan 46…Ta8 en Ta1. Nu kon zwart naar een gewonnen eindspel afwikkelen met 46...c2 47.Txb2 Td1 48.Txc2 Txe1+, maar hij ver-kiest een briljantere voortzetting:

46…Td1!! En wit gaf op.

Na 47.Txd1 c2 is de positie van de witte torens tragikomisch.

APPENDIX

Een dergelijk idee kwam voor in de partij Gu-feld,Eduard - Kavalek,Lubomir

(Marianski Lazne, 1962)

27...Txc5! 28.bxc5 Lxc5 29.Tab1 f3 30.Tb4

Deze wanhopige verdedigingspoging mag niet baten.

30…Kf5 31.Td4 Lxd4 32.cxd4 Kf4 33.Txf2 e3+ 34.Ke1 exf2+ 35.Kxf2 0-1

Ook in de partij O'Kelly de Galway,Alberic - Rai-sa,Unto (Varna) demonstreerde wit de grote kracht die van verbonden vrijpionnen kan uitgaan.

Met een kwaliteitsoffer forceert wit de winst:

36.Txa7 Txa7 37.Ke3 Ta1 38.b5 Tc1 39.b6 Tc5 40.b7 Txd5 41.Kd2!

En zwart gaf op.

Met dank aan Herman

MOORD IN DE LANGE VIOLETTESTRAAT (SLOT) Apotheker Hector Van Houtte kon tijdens het onderzoek en het proces niet meer onder-vraagd worden.. Hij was verhuisd naar St.-Martens-Latem en stierf daar kort daarop aan tuberculose.

In de kamer van Hartenstein werden ten slot-te nog Russische kranten gevonden waarin vrienden korte briefjes schreven midden de publiciteit. Er werden ook opzoekingen ge-daan naar de herkomst van telegrafische mandaten (300 fr.) die Hartenstein bereikten vanuit New York en Philadelphia. Daaruit bleek dat de man niet op z'n eentje werkte.

Er werd nog een Russisch meisje Anna Mei-tousse, leerlinge aan het Brussels Conservato-rium aan de tand gevoeld toen bleek dat zij een vriendin van Hartenstein was geweest of dat nog was. En de gehele stad werd onder-steboven gehaald, vooral dan in de kringen van de loodgieters en drogisten om te weten waar hij de ingrediënten voor het vervaardi-gen van bommen gekocht had. Dat was dan Chlorate de potasse, du souffre, de la poudre à tirer en acide sulfurique.

Dat was dan het verhaal van de dubbele moord in de Lange Violettestraat gepleegd door de vermoedelijk enige Russische anar-

chist die ooit de poorten van Gent was bin-nengedrongen. Mogelijk zullen de lezers in dit verhaal nog een paar familieleden of oude

kennissen ontdekken. Het is allemaal al lang geleden, maar toch niet zo héél lang.

Lange Violettestraat nr. 6, nadat de apotheek reeds verhuisd was. Foto rond 1950.

Berten DE KEYZER (dit relaas verscheen in 5 afleveringen in ‘De Gentenaar’, eerste deel op vrijdag 2 januari 1976)

SCHAAKGESCHIEDENIS IN VOGELVLUCHT: EMANUEL LASKER Dit artikel gaat over de tweede wereldkampioen, Emanuel Lasker.

Nadat Emanuel Lasker (1868-1941) in 1894 de wereldtitel heeft weten te veroveren ten koste van Steinitz, duurt het maar liefst 27 jaar voordat er een speler is, die hem van de troon stoot. Lasker speelt verschillende tweekampen met de wereldtitel als inzet, maar – op een gelijkspel met Schlechter na – blijft hij moeiteloos overeind. Lasker geeft in zijn spel de leer van Steinitz verder gestalte, namelijk dat er volgens de regels van de logica moet worden gespeeld, met een goed evenwicht tussen positiespel en tactiek. Deze stijl wordt de klassieke schaakstijl genoemd. Hij gunt Steinitz ook de eer de grondlegger van het hedendaagse positiespel te zijn. Aan de hand van analyses van zijn voorganger stelt Lasker de tabel van de (strategische) elementen van Steinitz samen. In deze tabel worden de verschillende kenmerken die een rol spelen bij het beoordelen van de

stelling op een rijtje gezet. Zie hiervoor ook het vorige artikel over Steinitz in deze reeks. Lasker blijkt naast het schaken een veelzijdig man te zijn, want ook op het gebied van de wiskunde en de filosofie komt hij met briljante publicaties. Op schaakgebied wordt hij door velen als een van de allergrootsten beschouwd. Zelfs op hoge leeftijd weet hij vriend en vijand te verbazen, als hij in Mos-kou 1935 op 67-jarige leeftijd ongeslagen de derde plaats verovert in een buitengewoon sterk gezel-schap. Het scheelt zelfs maar een haar of hij had de gedeelde eerste prijs voor zich opgeëist. Lasker draagt de wereldtitel over aan de Cubaan Capablanca tegen wie hij in 1921 in Havanna een match verliest. Een karakteristiek partijfragment voor de langst zittende wereldkampioen is het volgende:

Winawer, Szymon – Lasker, Emanuel, Nürnberg 1896.

1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 Pf6 De ‘Berlijnse Muur’, waar kennen we dit ook weer van…? 4. O-O Pxe4 5. d4

5…Le7 De speelwijze die Kramnik koos in zijn WK-match tegen Kasparov had als voornaam-ste doel om de dames te laten ruilen. Dat vindt min of meer verplicht plaats vanwege 5…Pd6 6. Lxc6 dxc6 7. dxe5 Pf5 8. Dxd8+ Kxd8 hetgeen de naamgeving ‘Berlijnse Muur’ heeft opgeleverd.

6. De2 Pd6 7. Lxc6 bxc6 8. dxe5 Pb7 9. Pd4 9. Pc3 wordt ook vaak gespeeld tegenwoordig.

9…O-O 10. Pc3 Lc5 11. Pf5

Dit lijkt een gevaarlijke aanvalszet, maar het blijkt een slag in de lucht te zijn. Na zijn vol-gende zet staat zwart voortreffelijk. 11. Td1 wordt in de moderne openingstheorie aanbe-volen, maar werd destijds ook al regelmatig gespeeld (zoals in een partij Reti-Schlechter, 1914 het geval was).

11…d5! 12. Dg4 Lxf5 13. Dxf5 Te8 14. Lf4 Ld4!

Zwart dreigt met 15… g6 pion e5 te winnen.

15. Tfe1 Pc5 16. Tad1 Lxc3 17. bxc3

Hiermee heeft zwart de witte pionnenforma-tie ernstig verzwakt.

17…Dc8!? 18. Dh5

Zwart wil graag dames ruilen en als wit niet meewerkt gaat hij op pion a2 af.

18…Da6

19. Te3?!

Dit is te traag. Een betere kans was 19. Le3 om na 19…Pe6 verder te gaan met 20. f4 en wit heeft wel degelijk een gevaarlijk initiatief.

19…Dxa2 20. Tc1 Dc4 21. Tf3 Pe6 22. Ld2 Te7 23. Th3 De4 24. f3 Dg6 25. Dh4 Td7

Misschien niet de meest handige. De toren staat beter op e8: 25…Tee8

26. f4 De4 27. g4 Pf8 28. Df2

28…a5!?

Lasker wil onmiddellijk zijn a-pion laten ‘voe-len’.

29. Te3 Dc4 30. f5

Het is wit gelukt om zijn meerderheid naar voren te brengen, maar echt veel zal hij er niet aan hebben.

30…a4 30…Dxg4+? is te link. 31. Tg3 Dh5 32. Dg2 met onduidelijke stelling. 31. Tf1 a3 32. Tee1 a2

De rechtlijnigheid in het spel van Lasker is opvallend.

33. h3 c5 34. Kh2 d4 35. Df3 c6 36. e6 fxe6 37. fxe6 Pxe6 38. Dxc6

38…Tda7! Zwart heeft scherp moeten rekenen om zich op deze afwikkeling in te kunnen laten.

39. Ta1

39. Dxe6+ Dxe6 40. Txe6 a1=D 41. Txa1 Txa1 wint voor zwart.

Wit heeft zich ervan overtuigd dat 39. Txe6 niet werkt vanwege 39…Dxf1 40. Te8+ Txe8 41. Dxe8+ Df8 en alles klopt als een bus.

39…Tf8 40. Tfe1 Pd8 41. Db6 Taf7 42. Lg5

Nu gaat het hard; de zwarte stukken nemen het heft in handen.

42…Tf2+ 43. Kg3 Dxc3+

En opgegeven. Het gaat geforceerd mat. Want na 43…Dxc3+ 44. Kh4 heeft zwart het fraaie 44…Dxh3+! 45. Kxh3 T8f3+ 46. Kh4 Th2#

0-1

Herman Grooten

(Geraadpleegde bron o.a. “Geschiedenis van het schaakspel” door Silbermann/Unzicker).

Deze serie is lange tijd geleden verschenen in het Eindhovens Dagblad. Inmiddels zijn deze

artikelen aangepast, verder uitgebreid en van opgavenmateriaal voorzien.

IS NEDERLANDS ECHT ZO MOEILIJK?Men spreekt van één lot, en verschillende loten, maar ’t meervoud van pot is natuurlijk geen poten. Zo zegt men ook altijd, één vat en twee vaten, maar zult u ook zeggen: één kat en twee ka-ten? Laats ging ik vliegen, dus zeg ik vloog. Maar zeg nu bij wiegen beslist niet: ik woog, want woog is nog altijd afkomstig van wegen, maar is dan ‘ik voog’ een vervoeging van ve-gen?

Wat hoort er bij ‘zoeken’? Jazeker, ik vlocht? Welnee, beste mensen, want vlocht komt van vlechten. En toch is ik ‘hocht’ niet afkomstig van hech-ten. En bij lopen hoort ik liep, maar bij kopen geen kiep. En evenmin zegt men bij slopen ‘ik sliep’. Want sliep moet u weten, dat komt weer van slapen. Maar fout is natuurlijk ‘ik riep’ bij het rapen. Want riep komt van roepen. Ik hoop dat u ’t weet en dat u die kronkels beslist niet vergeet.

Dus: kwam ik u roepen, dan zeg ik ‘ik riep’. Nu denkt u: van snoepen, dat wordt dan ‘ik

sniep’? Alweer mis, m’n beste. Maar u weet beslist,

dat ried komt van raden, ik denk dat u ’t wist. Komt bied dan van baden? Welnee, dat wordt bood. En toch volgt na wieden beslist niet ‘ik wood’. ‘Ik gaf’ hoort bij geven, maar ‘ik laf’ niet bij leven. Dat is bijna zo dom als ‘ik waf’ hoort bij we-ven.

Zo zegt men: wij drinken en hebben gedron-ken. Maar echt niet: wij hinken en hebben gehon-ken. ’t Is moeilijk, maar weet u: van weten komt wist, maar hoort bij vergeten nu logisch vergist? Juist niet, zult u zeggen, dat komt van vergis-sen. En wat is nu goed? U moet zelf maar beslis-sen: Hoort bij slaan nu: ik sloeg, ik slig, of ik slond? Want bij gaan hoort: ik ging, niet ik goeg of ik gond. En noemt u een mannetjesrat nu een rater? Dat geldt toch alleen bij en kat en een kater.

U ziet, onze taal beste dames en heren, Is, net als ik zei, best moeilijk te leren!

Tip van Yves

EEN BEETJE SINT-AMANDSBERGSE GESCHIEDENIS (UIT 1940) 1

1540-1940 BI] HET VIERDE EEUWFEEST VAN NEGENMEIMARKT TE ST-AMANDSBERG

«Op den IX in Meye, was de jaermaert van Ste-Baefs, die men ghecostumeert was te haudene bij Sente Baefs Cloostere ofte Canesye, doe eerstewaerf ghelegt ende ghehauden te Ste. Amantsbergh».

Aldus getuigt het «Memorie-boeck» der stad Gent, voor het jaar 1540.

Het Gemeentebestuur had voorgenomen, op grootsche wijze dit heugelijk eeuwfeest te herdenken. Ne-genmeimarkt bracht immers jaarlijks op ons grondgebied groote beweging, nering en tering, die het ont-staan, de ontwikkeling en den welstand onzer schoone gemeente krachtig hebben bevorderd. De huidige tijdsomstandigheden laten niet toe, aan deze viering den gepasten luister bij te zetten. Om echter aan onze medeburgers een blijvend aandenken te bezorgen, werd besloten een gedenkboek uit te geven, waarin het verleden van St. Amandsberg en zijn Negenmeimarkt zouden worden verteld, volgens de oorkonden uit lang vervlogen dagen. Enkele inwoners hebben met dit doel samengewerkt.

« 't Verleden ligt in ons

« Het heden hoopt op ons

« De toekomst straalt voor ons

« Gode zij met ons ».1

H. D. S.

1 A. Rodenbach

ST-AMANDSBERG GEHUCHT VAN OOSTAKKER

UITZICHT EN BEVOLKING

Het gehucht dat zich nabij de stad GENT, langs den Antwerpschen- en den Dendermondschen heirweg gevormd heeft, kreeg in den volksmond den naam van ST. AMANDSBERG. Een oude legende be-weert dat de H. Amandus rond de jaren 630 van op den heuvel gelegen links en nevens den Antwerp-schen heirweg het geloof aan de heidensche bevolking gepredikt heeft.

« Ende hi ghinc sterken allen vriendaghe

« Buten Ghend al sonder saghe

« T 'eenen berghe die daer staet

« Ende daer dien name noch afgaet

« Dat het Sinte Almandsbergh sy

« Nu verstaet die redene twi2

« Dat dien berch dien name ontfinc3

Het gehucht St AMANDSBERG behoorde tot het uitgestrekt grondgebied van den Oostakker en was van de stad GENT gescheiden door de vestingen dezer stad, vestingen die tot rond de jaren 1550 den loop van dc Rietgracht volgden.

Drie poorten gaven van uit het gehucht toegang tot de stad: de «Hospitaelpoort», de «Dendermondsche poort» en de poort «tusschen palen».

De Hospitaalpoort, aldus genaamd omdat zij was opgericht nabij een hospitaal, het hospitaal van St An-na, dat binnen de wallen der stad gelegen was, stond op den Antwerpschen heirweg, aan ’t begin der huidige Oostakkerstraat.

De Dendermondsche poort werd opgetrokken op den Dendermondschen heirweg aan het uiteinde van gezegde Oostakkerstraat en de poort «Tusschen palen» stond aan de Schelde dicht bij de «Groene Hoye» huidig klooster Nonnenhosch te Gent.

Deze drie poorten werden afgebroken; de Dendermondsche poort in 1541, de Hospitaal of Antwerp-sche poort in 1543. De wal gelegen langs de Oostakkerstraat en waarin de Rietgracht uitwaterde werd gevuld.

2 waarom. 3 Leven van St. Amand. Dichtstuk van de XIV° eeuw, uitgegeven door Ph. BLOMMAERT, verzen 5969-5976.

(wordt vervolgd)

STILTE IN DE ZAAL

Stilte in de zaal Hier wordt geschaakt

Zelfs de muizen zijn stil En de muizenissen

Loper b2, het kan beter Stilte in de zaal Geeft inspiratie

Voor die luistert naar de stilte Even vergeten

De zorgen van het dagelijks leven Verheffen tot de goden

De goden van de schakers En hopen dat ze welgezind zijn

Stilte in de zaal

Herman Van de Wynkele

Sint-Amandsberg, 07-09-2019

SCHAAKVERHAAL VOOR DE JEUGD Lang geleden waren er eens twee koningen, ieder met een eigen kasteel. Elk kasteel had twee torens. Naast de torens bevonden zich de stallen voor de paarden. Daar weer naast stonden de niet onaardige optrekjes van de bisschoppen, ook wel de lopers genoemd.

Nu waren de twee koningen al een dagje ou-der en niet meer zo snel ter been. Maar hun dames - de koninginnen - kon je op zomerse dagen door de hoftuinen zien dartelen dat het een lieve lust was, wat altijd weer de belang-stelling trok van zekere leden van de hofhou-ding. Rondom het kasteel waren er verder boeren en voetvolk in de weer: de pionnen.

rust en orde

En zo had iedereen wel iets te doen. Maar voor de koningen zelf was er niets. Het was vrede in het land en er heerste rust en orde. Er viel dus weinig te regeren, laat staan dat er eens zo'n lekker belangrijke beslissing moest worden genomen. Alles regelde zich vanzelf. De boeren verbouwden bloemkolen en andij-vie, de paarden trokken karren naar de markt, de raadsheren sloegen beraad en telden de belastingopbrengsten. De torens stonden: dit om stevigheid aan het kasteel te verlenen. De dames naaiden en borduurden en maakten zich mooi, wat een secuur werkje was. En zo was alles en iedereen in de weer. Maar de koningen dus niet. Ja, zij speelden wel eens een spelletje Mens erger je niet om de tijd te verdrijven, maar dat spelletje ergerde hun juist wel!

Op een dag begon de witte koning zich echt stierlijk te vervelen. Er moest nu iets gebeu-ren. Kon niet bommen wat. De koning stuurde toen een pion het land in om te zien of er er-gens iets te beleven viel. De pion, vereerd met

de speciale opdracht, vertrok voortvarend, met twee passen tegelijk:

1. e2-e4

Hij was nog niet weg of hij kwam een vreem-deling tegen:

1. ... d7-d5

twee passen tegelijk

Deze zwarte pion had ook haast en drukte de witte zowat van het smalle karrespoor. "Zeg lomperik", schreeuwde de witte pion, "kun je niet uitkijken!" Waarop de zwarte terug-schold: "Kijk zelf uit boerenpummel!" Oei, dat werd een ordinaire ruzie. De witte pion sloeg de zwarte pion toen bepaald niet zachtzinnig. Klak!

pion slaat pion: klak!

2. e4xd5

Nu zag de zwarte koningin dit toevallig net gebeuren vanachter haar kaptafel. Zij was nogal op haar pionnetje gesteld en vloog erop af. Zonder te vragen wat er aan de hand was of wie er begonnen was, sloeg de tempera-mentvolle jonge dame de witte pion met de vlakke hand in het gezicht. Pets!

dame slaat witte pion: pets!

2. ... Dd8xd5

Het witte pionnetje stond er van te duizelen en zakte langzaam door zijn knieën. Hij moest per brancard worden afgevoerd. Zo ging het van kwaad tot erger. Iedereen begon zich met de ruzie te bemoeien. Er kwam oorlog. De eer van de koningen stond nu op het spel. De wit-te koning stuurde zijn stukken op de dame af. Eerst werd er een paard in de strijd geworpen - het paard werd ontwikkeld:

3.Pb1-c3

paard valt dame aan

De zwarte dame was nu aangevallen en vluchtte snel naar een veilig veld. Ze zette meteen de witte koning schaak:

2. ... Dd5-e5+

de witte koning staat schaak

Aan het schaak moest iets gebeuren want de koning zelf was in gevaar! De doodsbange koning trok een loper bij zijn jaspand en ver-borg zich achter zijn raadsman. De loper vond dit wel niet leuk, maar ja koninklijk bevel is koninklijk bevel:

4.Lf1-e2

de witte koning verbergt zich

4 ... Lc8-g4

De witte loper kon voorlopig niet weg: hij stond gepend. Daarom kon de zwarte loper er rustig bij komen - die mocht niet geslagen worden:

de zwarte loper komt erbij

En zo ontwikkelde zich het strijdtoneel verder:

5. d2-d4 De5-e6 6. d4-d5 De6-e5 7. Lc1-f4 De5xf4 8. Le2xg4 Pg8-f6

Op een gegeven moment stond het zo. Twee stukken, de zwarte dame en een paard, vielen de witte loper aan:

zwarte stukken vallen de witte loper aan

Een tweevoudige aanval op de loper. Die loper moest uitwijken (weggaan):

9. Lg4-f3 Pb8-d7 10. Pg1-h3

een paard valt de zwarte dame aan

Door zijn verrekijker zag de witte koning een paard uit zijn stal de zwarte dame aanvallen. De dame was gedwongen om te vluchten:

10. ... Df4-b4

Ondertussen had de witte koning helemaal niet in de gaten dat op de andere kant van het slagveld pion b2 ongedekt bleef staan. De koning dacht alleen aan z'n eigen veiligheid en rokeerde:

11. 0-0 Db4xb2 12. Dd1-d4 a7-a6 13. Ph3-f4 h7-h6

zwart vergeet te ontwikkelen

Zwart vergat ondertussen zijn stukken te ont-wikkelen en speelde een onbelangrijk rand-pionnetje op. De zwarte loper en torens de-den aan het gevecht nog niet mee. Dat was een ernstige strategische fout. Dat gaf wit de kans om een stukoffer te brengen.

14. Pf4-e6!

De zwarte stukken, en vooral de koning, kwa-men daardoor in de knel te zitten.

14. ... f7xe6 15. d5xe6 Pd7-b6 16. Lf3xb7 Ta8-d8

een rommeltje

Het gevecht was nu al uren bezig en zo stond het op een gegeven moment. Het was een rommeltje op het slagveld geworden en beide partijen begonnen het overzicht te verliezen. Maar nu kwam het witte paard met een geni-aal plan, waarin voor hemzelf een heldenrol was weggelegd. Als het plan slaagde zou het na de oorlog minimaal een lintje opleveren. De filosoof, die vanuit de appelboomgaard het schouwspel met een half oog had gadegesla-gen, had de paardzet allang gezien. Maar de oorlog interesseerde hem maar matig. Let op, daar kwam het paard:

17.Pc3-d5!!

Geniaal!

Het plan was zo slim dat niemand in het zwar-te kamp er iets van begreep. "Wat!?" scham-perde de zwarte koning, "We kunnen een

dame slaan!" Inderdaad, door de paardzet was de witte dame ongedekt komen te staan. "Mannen", riep de koning hysterisch, "pak die dame en plunder het kasteel!" Ik zal maar niet uitwijden over de lage gevoelens die zich tij-dens een oorlog van soldaten en hun bevel-hebbers meester maken. Feit is dat de dame werd geslagen:

17. ... Db2xd4

Dom dom dom! Dit was een blunder van je-welste. Het was een verraderlijke hinderlaag. Want zie wat er toen gebeurde:

18.Pd5xc7#

schaakmat!

Schaakmat! Het spel was uit. De koning stond schaak en kon niet weg vanwege de witte pion. Het had ook geen nut om iets tussen het paard en de koning te zetten, want een paard springt over alles heen. En zwart kon het paard ook niet slaan. Aan het schaak was niets meer te doen. Dus dat was het einde. Finito. Basta. Wit had de strijd gewonnen.

De zwarte koning zag in dat de situatie hope-loos was. Hij gaf zich heel slim meteen over. Want dacht je dat een koning zich laat slaan? Hij werd gevangen genomen en meegevoerd naar het witte kasteel.

Daar kwam toevallig net de filosoof langs. Deze had alles hoofdschuddend aangezien. De filosoof koos geen partij, zeker niet voor de overwinnaar. Streng sprak hij de koningen toe: "Kijk eens naar de stelling. Het is een bende in het land. Hebben jullie koningen niets beters te doen dan oorlog voeren!" Dat waren geloof ik wijze woorden. "Maar", zo stribbelde de witte koning tegen, "onze eer stond op het spel. Het was een eerlijke strijd." "En span-nend dat het was!" zei de zwarte koning on-derdanig. De twee koningen waren meteen weer dikke vrienden. Aan de filosoof schonken zij dan ook geen aandacht meer. De witte

koning, trots op zijn overwinning, gaf een ge-schiedkundige opdracht om een boek over de oorlog te schrijven. Daarin moest komen te staan dat de witte koning zich tijdens de oor-log dapper en edelmoedig had gedragen en dat hij het paard eerst heel slim naar veld d5 had gestuurd, onder opoffering van een volle dame, en toen naar veld c7, waar het de zwar-te koning mat werd gezet. De filosoof zweeg en liep naar huis. De weg was lang en onder-weg dacht hij na over diepe dingen in de mens.

Maar de filosoof liet het er niet bij zitten. Die nacht kreeg hij een heldere droom. En de vol-gende dag was hij terug in het kasteel. De filosoof had een schaakbord en schaakstukken meegenomen. Hij sprak tot de koningen: "Vrienden, kijk eens hier! Voortaan kunnen jullie zoveel oorlogje spelen als je wilt." Hij legde toen aan het hele hof de regels van het schaakspel uit. Men was meteen nieuwsgierig en het duurde niet lang of iedereen kreeg de smaak van het nieuwe spel te pakken. Scha-ken kwam in heel Europa in de mode. En voortaan, wanneer de twee koningen zich verveelden tijdens die lange donkere winter-avonden in de middeleeuwen, speelden zij een spelletje schaak bij het haardvuur, met een goed glas aardbeiensap erbij, want al dat geslemp met bier, wijn en rosé was toch maar slecht voor de concentratie. En zo is het eeu-wenlang gebleven, tot op de dag van vandaag. Zelfs prinses Beatrix van Nederland speelt op dinsdagavond altijd een potje schaak. Geen minister mag haar dan storen. De televisie en computer gaan uit. Door het schaken vielen er geen gewonden meer op de slagvelden, ook al werd er hard gestreden en geslagen. Je hoor-de het klikken en klakken van schaakstukken in de hoge zalen. Maar verder was het stil. Muisstil. Als iemand eens iets hardop zei, ke-ken alle anderen verstoord op van het bord en dan lieten ze een oorverdovend "Ssssstt!" klinken. De lakeien liepen op kousenvoeten. Het hele hof was razend enthousiast. De da-mes ook? Ja ook de dames vonden al dat schaken en geschaakt worden best aange-naam en zij speelden het spelletje mee. En zo is geloof ik het schaakspel ontstaan.

(c) 2000 Jeroen Vuurboom

jeugdschaakpagina