Voorkoming misbruik Wet openbaarheid van bestuur · 2016. 6. 14. · Zoals de dubieuze...

3Voorkoming misbruik Wet openbaar-heid van bestuur

Aan de orde is de behandeling van:- het wetsvoorstel Wijziging van de Wet openbaarheidvan bestuur in verband met aanvullingen ter voorkomingvan misbruik ( 34106 ).

De voorzitter:Ik heet de minister van Binnenlandse Zaken van harte wel-kom.

De algemene beraadslaging wordt geopend.

De heer Schouw (D66):

Voorzitter. Ik heb vier punten die ik zou willen noemen. Laatik beginnen met een procedureel punt dat me toch eenbeetje als een graat in de keel zit. Vorige week stonden wehier ook en het kwam ook aan bod bij de Wet hergebruikvan overheidsinformatie: de minister is bezig een aantalelementen uit de initiatiefwet over de open overheid,waaraan mevrouw Voortman zo hard werkt, te lichten. Bijde Wet hergebruik van overheidsinformatie viel daar nogwel iets voor te zeggen omwille van de implementatieter-mijn die vanuit de Unie geldt, maar bij dit wetsvoorstelletjeover de dwangsom is dat begrip bij mijn fractie veel minder.Het is in dit parlement goed gebruik dat de regering terug-houdend is ten aanzien van initiatiefwetten en ze in elk gevalniet doorkruist. Maar dat is precies wat hier gebeurt. Ik moetin dit verband oud-premier Balkenende citeren. Die zei dathet wezen van een initiatiefwetsvoorstel nu juist is dat eerstde Kamer aan zet is en dat de rol van het kabinet terughou-dend is. Dat zei hij in 2007. Is de minister het daarmee eens?Kan hij uiteenzetten hoe de verhouding tussen regering enKamer op dit vlak ligt volgens hem? Waarom heeft deminister niet eerst geprobeerd om in overleg met de initia-tiefnemers de voortgang van de Wet open overheid, deWoo, te bespoedigen? Dat is toch de koninklijke, hoffelijke,parlementaire en chique weg? Ik zei al dat dit een graat inonze keel is. Mijn fractie neemt dit niet licht op.

Mijn tweede punt betreft de inhoud. Zo rommelig als hetproces verloopt, zo rommelig is ook de inhoud van de wet.Er ontbreekt namelijk samenhang. Je kunt niet zomaar dedwangsomregeling voor de WOB afschaffen zonder deverdere context te veranderen. Dan los je een probleem bijde overheid mogelijk oppervlakkig op, maar in werkelijkheidcreëer je slechts weer nieuwe problemen. Ik noem er twee.Ten eerste verslechtert de positie van de burger ten opzichtevan de overheid als er geen goed en simpel dwangmiddelmeer is om rechten af te dwingen. Dat hindert de burger,maar dat hindert natuurlijk ook de journalistiek, die dewaarheid wil achterhalen. Dat is ook haar taak. Ten tweedezou ik zeggen: luister eens goed naar de gewone Nederlan-ders. Die lopen vast in onwillige overheden, die overvloediggebruikmaken van zwarte stiften, Tipp-Ex en oneigenlijkeuitzonderingsgronden en afwijzingen. Dat gaat uiteindelijkten koste van het vertrouwen van de burger in de overheid,en dat is nou juist een verantwoordelijkheid waarvoor ookdeze minister is ingehuurd.

Mijn fractie wil graag een modernisering van de bestaandeWet openbaarheid van bestuur. We zien dat natuurlijk hetliefst gebeuren met het initiatiefwetsvoorstel van mevrouwVoortman, waaraan ook mijn fractie heeft meegewerkt. Jemoet de zaken in hun context bekijken. Er moet een registerkomen. Overheidsorganisaties moeten ervoor zorgen datzij hun informatie aan de voorkant ontsluiten. Dat leidt toteen cultuurverandering en daar moet je de tijd voor nemen.Dat is een systeembenadering en niet één ding eruit pluk-ken.

Het derde punt betreft de kosten. In het kader van de toe-gang tot informatie heeft mijn fractie in de schriftelijkeronde naar de griffierechten gevraagd. Een nieuw middelom een beslissing af te dwingen, is het rechtstreekse beroepbij de bestuursrechter. Daarvoor moeten, als het aan deregering ligt, griffierechten worden betaald, en die zijn hoog:ongeveer €167 per keer. Ik zeg het maar even de Partij vande Arbeid na, want haar woordvoerder zal dit straksnatuurlijk ook zeggen: er zijn genoeg mensen die dit bedragniet kunnen opbrengen of voorfinancieren. Ook al krijgenzij het later terug, dit is toch een beetje raar mechanisme.Wij hebben daarover doorgevraagd in de correspondentie.In antwoord op de vragen of je die kosten zou kunnen uit-stellen of, indien voor de rechtbanken beter, vooraf com-penseren, kwam slechts als antwoord dat het niet in hetsysteem past. Als de burger goedwillend is, kan hij nadiencompensatie krijgen. Punt. Mijn fractie vindt dat geen ant-woord. De minister stelt het recht op informatie daarmeealleen open voor hen die het risico kunnen nemen de grif-fierechten kwijt te zijn en voor hen die die kunnen voorschie-ten.

De conclusie van dit derde punt is dat er eigenlijk eennieuwe hoge financiële barrière wordt opgeworpen voorhet recht op informatie, dat iedere burger, iedere journalistin dit land heeft. Aan het opwerpen van die drempel kanmijn fractie niet meewerken.

Mijn vierde en laatste punt is eigenlijk het belangrijkste. Jemoet je bij ieder wetsvoorstel altijd de vraag stellen welkprobleem ermee moet worden opgelost. Als de TweedeKamer die vraag niet stelt, zal de Eerste Kamer dat wel doen.Ja, voorzitter, ik zie dat u het helemaal … Nee, dat mag iknatuurlijk niet zeggen.

Ik begin opnieuw: welk probleem moet hiermee wordenopgelost? Dan verwijst de minister in de correspondentienaar drie onderzoeken: een onderzoek van Research voorBeleid naar de omvangrijke en oneigenlijke WOB-verzoeken,de Monitor Wet dwangsom en de evaluatie van drie versnel-lingsinstrumenten uit de Awb. Hieruit zou moeten blijkendat het probleem gigantisch is. Ik citeer uit een van de rap-porten: "Het bevragen van de mate waarin oneigenlijkeverzoeken voorkomen, is lastig. Er kan namelijk een grootverschil bestaan tussen bestuursorganen in de perceptievan wat wel of niet als oneigenlijk is aan te merken." Daar-mee is het feit daar dat al die onderzoeken zijn gebaseerdop perceptie, op opvattingen en op enquêtes in plaats vanop tellen en turven. Waar zit het probleem? Waar zijn deaantallen? Dit is nergens terug te vinden in de rapportage.In de rapportage wordt alleen maar op basis van percepties,ideeën en suggesties een enorm probleem gecreëerd.

Als je er doorheen kijkt, zie je dat er eigenlijk helemaal geenprobleem is. Daar waar er een probleem is — wellicht datde heer Van Raak daar nog iets over zal zeggen, want ik

95-3-1

11 juni 2015

TK 95

Voorkoming misbruik Wet openbaarheid

van bestuurTweede Kamer

praat niet over mijn eigen gemeente Dordrecht — zie je dathet uitstekend is opgelost.

Mijn hoofdconclusie is dus dat er geen probleem is. Dit iseen beperkt wetsvoorstel, dat wij niet afzonderlijk kunnenbehandelen omdat je dit in een hele context moet zien.Bovendien wordt de openbaarheid van bestuur beperktdoordat er een financiële drempel wordt gelegd.

Mevrouw Fokke (PvdA):

Ik heb een vraag aan de heer Schouw. Als er geen probleemis met de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen,waarom is er dan expliciet voor gekozen om de Wet openoverheid los te koppelen van die Wet dwangsom? In dememorie van toelichting wordt wel degelijk iets gezegdover misbruik.


Ja, er is misbruik; dat weten we. Maar aard en omvangdaarvan weten we niet. Zoals ik net zei, gaat het allemaalom perceptie. Ik wil op basis van tellen en turven het eerstebewijs zien dat we hebben gekwantificeerd wat het misbruikis. De voorbereiding van dit debat zal ook betekenis hebbenvoor het wetsvoorstel van mevrouw Voortman en mij. Daarmoeten we dus met elkaar heel goed naar kijken. Als wedeze weg opgaan — ik zie mevrouw Fokke knikken — gaanwe de verkeerde weg op. We gaan het dadelijk van deminister horen, maar mijn voorstel zou zijn om na de eerstetermijn over te gaan tot schorsing en de Wet open overheidversneld in deze zaal te behandelen.

Mevrouw Voortman (GroenLinks):

Voorzitter. Het is een bijzondere figuur dat wij vandaag overdit wetsvoorstel van het kabinet spreken. Terecht werdvorige week bij de behandeling van de Wet hergebruik vanoverheidsinformatie al opgemerkt dat de Wet dwangsom,net als de wet voor hergebruik, een deel is van de Wet openoverheid, dus de initiatiefwet van de heer Schouw en mij-zelf.

In de schriftelijke ronde is de minister gevraagd wat zijneigen wijziging van de WOB zo spoedeisend maakt dat dieniet kan wachten tot na de behandeling van de initiatiefwetuit de Kamer, zoals in het verkeer tussen Kamer en regeringfatsoenlijk wordt geacht. Daar kan de minister geen helderantwoord op geven. Hij houdt het erop dat het aanpakkenvan misbruik van de WOB zo dringend is dat een paarweken uitstel het rechtvaardigt om het initiatief uit de Kamerte passeren.

Om dit te onderstrepen, strooit de minister met cijfers vanwat het aan besparing op zou leveren. Tussen de 8 miljoenen 14 miljoen, zo zegt hij. Dit gaat echter om alle dwang-sommen, dus ook om de vele dwangsommen die wordentoegekend omdat bestuursorganen niet over de brug komenbij WOB-verzoeken. Maar in veel gevallen is het probleemniet dat er een dwangsom voor moet worden betaald. Hetprobleem is dat overheden zo laat reageren, soms uit onwil,en soms uit onvermogen omdat zij niet aan hun wettelijkeplicht tot archiveren voldoen. Dat probleem moet dus alseerste worden aangepakt.

Concrete cijfers over de vraag in hoeveel gevallen hetdaadwerkelijk om misbruik gaat, zijn niet bekend, zoals deminister ook toegeeft. Met dit voorstel wordt dus geenspoedeisend probleem opgelost. Het heeft er alles van wegdat het kabinet niet zit te wachten op meer transparantie inhet openbaar bestuur, want ondanks alle mooie woordenvan de minister is hij slechts bezig om WOB-verzoekersinstrumenten uit handen te nemen, in plaats van de positievan burgers die om informatie vragen te versterken.

Door zijn eigen, aparte wetsvoorstel in te dienen, slaat deminister de door ons zorgvuldig opgebouwde balans tussenhet aanpakken van misbruik en het verstevigen van depositie van echte WOB-verzoekers in stukken. Daarmee lijkthet kabinet de zijde van de oude bestuurlijke regenten tekiezen, die niet zitten te wachten op meer transparantiever-plichtingen voor het openbaar bestuur. Dat zijn bestuurdersdie burgers die om informatie vragen, maar lastig vinden.Dat betreurt GroenLinks.

Waarom deze keuze? Waarom kiest de minister niet voorde harmonie en de balans van de Wet open overheid, waarwij als indieners uitgebreid met hem over hebben gespro-ken? Waarom WOB-verzoekers een dwingmiddel afnemenzonder tegelijkertijd hun positie op andere manieren teversterken? Graag ontvang ik daarop een reactie.

De heer Van Raak (SP):

Voorzitter. Als ik antwoorden krijg van de minister op mijnschriftelijke vragen, dan denk ik vaak: had ik maar een WOB-verzoek ingediend. Want de grondwettelijke plicht van deregering om Kamerleden te informeren legt het vaak aftegen het recht van elke burger om informatie op te vragen.Onderzoekers, journalisten en andere burgers krijgen viaverzoeken veel informatie boven tafel, waardoor veel pro-blemen worden opgelost en misstanden worden aangepakt.

De burgers zijn er niet voor de overheid, de overheid is ervoor de burgers. Informatie is niet van de overheid maarvan ons allemaal. Die informatie moet gemakkelijk toegan-kelijk zijn. Verzoeken om informatie moeten snel en effectiefworden afgehandeld. Om dat te bevorderen hebben we dedwangsom ingevoerd. Als bestuursorganen niet binneneen redelijke termijn informatie leveren, krijgen ze eenboete. Nederland zou natuurlijk Nederland weer niet zijnals er geen mensen waren die daarvan misbruik maken.Zoals de dubieuze huisjesmelker Mustafa Karasahin, diejarenlang de gemeente Dordrecht als melkkoe gebruikte enhonderden onmogelijke verzoeken per maand deed, die depandjesbaas vele tonnen hebben opgeleverd en degemeente vele tonnen hebben gekost.

Nu zegt de minister dat er per jaar voor zo'n 8 tot 14 miljoeneuro misbruik wordt gemaakt van de WOB. Tegelijkertijdkan de minister niet aangeven hoeveel misbruikplegers erzijn. Om hoeveel mensen gaat het? Zijn het er honderden,zijn het er tientallen? Ik denk dat iedere partij in deze Kamermisbruik wil voorkomen, maar ook dat geen enkele partijonnodig het werk van onderzoekers en journalisten wilbemoeilijken. De minister wil de dwangsommen afschaffen,maar daarmee verdwijnt een stok achter de deur ombestuursorganen te stimuleren om de informatie op tijd televeren.

95-3-2

11 juni 2015

TK 95



Vaak liggen die WOB-verzoeken natuurlijk politiek gevoelig.Het gaat vaak om problemen en misstanden. Zeker als hetgaat om verzoeken van journalisten zal het vaak voorkomendat bestuursorganen en overheidsorganisaties liever nietleveren, liever wat later leveren, liever misschien niethelemaal volledig leveren of liever pas leveren als de stormeen beetje is gaan liggen en de aandacht van burgers eenbeetje is geweken.

Het afschaffen van de dwangsom geeft overheden enoverheidsorganisaties naar het oordeel van de SP te veelmogelijkheden om voor hen onwelgevallige informatie telang onder de pet te houden. Ik denk dat misbruik van WOB-verzoeken het beste kan worden aangepakt door WOB-verzoeken overbodig te maken, door informatie zo veelmogelijk openbaar te maken, bijvoorbeeld door haar onlinebeschikbaar te stellen en digitaal doorzoekbaar te maken.In andere Europese landen is dat vaak al veel beter georga-niseerd dan hier. Kan de minister vertellen hoe hij dat gaatbevorderen?

Een belangrijke reden waarom bestuursorganen informatieniet op tijd leveren is doodeenvoudig omdat ze de internearchivering niet op orde hebben. Ik vind het heel opmerkelijkdat sommige overheden soms zo veel tijd nodig hebbenom toch heel eenvoudige informatie te leveren.

Met het wetsvoorstel pakt de minister niet het misbruik aanmaar het gebruik van de WOB. Met de afschaffing van dedwangsom worden niet alleen de mensen getroffen diemisbruik willen plegen maar alle burgers die informatiewillen krijgen. We hebben te maken met een specifiek pro-bleem, met een relatief kleine groep mensen die misbruikmaakt. De minister wil dat oplossen met een algemene,generieke maatregel die ook alle andere mensen, onderzoe-kers en journalisten treft.

Ook is het voorstel van de minister wat naïef. Als eenoverheidsorganisatie zegt dat zij niet binnen een redelijketermijn kan voldoen aan een verzoek, moet het bestuursor-gaan in overleg treden met de verzoeker over wat dan weleen redelijke termijn is. Stel dat een journalist informatiewil over fraude, dan moet hij dus met desbetreffendeorganisatie gaan bespreken wat een redelijke termijn is.Daarbij moet hij aangeven wat zijn intenties zijn en waaromhij die informatie moet krijgen. Ik denk dat er heel veelredenen kunnen zijn voor een overheidsorganisatie om hettoch maar even niet boven op de stapel te leggen. Als zeer onderling niet uitkomen, kan de verzoeker nog naar derechter, maar dat kost geld, tegenwoordig heel veel geld.Ook kan de rechter bepalen dat de griffierechten en deproceskosten niet worden vergoed. In deze wet worden dusbarrières opgeworpen voor onderzoekers, voor journalistenen voor burgers, en worden er mogelijkheden geschapenvoor overheden om informatie niet binnen redelijke termijnte leveren. Dat is niet omdat de WOB niet goed werkt, diewerkt prima, maar omdat sommige mensen misbruikmaken. Daarom kan de SP met deze wet in deze vorm nietinstemmen.

We moeten zoeken naar een betere manier om misbruikaan te pakken, mensen aan te pakken die misbruik plegen.Graag zou ik zien dat de minister de mogelijkheden hiertoeverkent, bijvoorbeeld om specifiek voor mensen die mis-bruik plegen de dwangsom te laten vervallen. De heerSchouw had het er al over dat een misbruikpleger uitDordrecht via de rechter is aangepakt, maar dat was niet

helemaal waterdicht. Zijn er geen mogelijkheden om datte verbeteren? Kunnen we de rechter niet méér mogelijkhe-den geven om misbruikplegers als persoon aan te pakken?Ik kan mij ook voorstellen dat een bestuursorgaan dat eenverzoek krijgt waaraan het nooit in redelijkheid binnen determijn kan voldoen, dit voorlegt aan de rechter. Op diemanier kan de boete verdwijnen. Welke maatregelen diespecifiek gericht zijn op misbruikplegers heeft de ministerzelf overwogen gedurende dit wetgevingsproces? Watwaren de redenen om toch voor een algemene maatregelte kiezen?

De SP wil misbruik van de WOB zo snel mogelijk aanpakken,maar niet als dat ten koste gaat van goedwillende burgersen van journalisten en onderzoekers die gewoon hun werkwillen doen. Ik vraag de minister dan ook om te komen meteen alternatief, specifiek gericht op misbruikplegers. Ik vraagde minister ook om dit in samenhang met het initiatiefwets-voorstel over de open overheid van mevrouw Voortmanen de heer Schouw te doen. Dat voorstel ligt nu al in deTweede Kamer. Volgens mij is het veel beter om dat in ééngrote wet te regelen en de Wet open overheid zou daar heelgoed voor zijn. Mevrouw Keijzer heeft mede namens mijen een aantal anderen een alternatief bedacht. Ik zie datmevrouw Fokke ook een alternatief heeft bedacht. Het lijktmij goed dat de minister in zijn reactie daarop aangeeft hoewe misbruik kunnen aanpakken en toch het recht overeindhouden om informatie te krijgen.

De heer Bosma (PVV):

Voorzitter. Dit debat is twintig minuten aan de gang en ikdenk dat het belangrijkste punt inmiddels wel gemaakt is.De belangrijkste vraag die voor ons ligt is: wat is het pro-bleem dat met deze wetswijziging moet worden aangepakt?Ik heb bijzonder weinig inzicht in hoe groot dat probleemis. Wat is er eigenlijk geturfd? Deze wijziging van de wetbetekent dat de positie van de burgers verslechterd wordt.Het recht op informatie, de hoeksteen van de democratie,wordt aangetast en er wordt een drempel opgeworpen omgebruik te maken van die wet. Wat is nou eigenlijk hetprobleem? Is dat de overheid of zijn dat de burgers?

Wij weten eigenlijk niet veel over het misbruik. In dememorie van toelichting lezen we dat een groot aantalWOB-verzoeken per fax of e-mail bij hetzelfde bestuursor-gaan binnenkomt. Ik heb zojuist in deze zaal een kleineenquête gehouden, maar slechts een enkeling heeft deafgelopen vijftien jaar nog een faxapparaat zien staan. Deheer Van Raak heb ik dat niet gevraagd, maar die zit nu neete schudden. In het Kamergebouw staat nog een faxappa-raat, zo blijkt, maar ik weet niet of daar ooit nog wel eensiets uitkomt. De meeste mensen hebben de afgelopen vijf-tien jaar geen faxapparaat gezien, hoewel ik begrijp dat defaxapparaten staan te loeien met valse WOB-verzoeken.Zou de informatie die in de memorie van toelichting staatniet een beetje verouderd zijn? Ik heb het wel eens sterkergelezen.

We kunnen vaststellen dat iedereen slachtoffer wordt. Erzijn een paar misbruikers, maar de positie van alle burgerswordt nu verzwakt. Waarom kijken we niet naar wat incre-mentele en op de praktijk gerichte verbeteringen van deWOB? Waarom niet een tweede termijn of een wat langeretermijn? Waarom niet een register aangelegd voor misbrui-kers? Het ministerie van Binnenlandse Zaken is tenslotte

95-3-3

11 juni 2015

TK 95



het coördinerende departement. Als steeds dezelfde mensenbij verschillende gemeenten, al dan niet per fax, met valseverzoeken komen, moet dat zo gecoördineerd worden datwe dit weten. Zorg ervoor dat de archivering beter wordt.Waarom wordt er niet gewerkt aan dat soort incrementeleverbeteringen? Er ligt een aardig amendement vanmevrouw Keijzer. Ik ben erg benieuwd wat de ministerdaarvan zegt. Volgens mij tast het namelijk de wetswijzigingnogal aan. Je zou zelfs kunnen zeggen dat het destructiefis. Ik ben heel benieuwd wat de minister daarvan vindt.

De heer Veldman (VVD):

Voorzitter. Openbaarheid van overheidsinformatie is eenrandvoorwaarde voor een goed functionerende rechtsstaat.Daarom hebben we al 35 jaar de Wet openbaarheid vanbestuur, de WOB. Het openbaar maken van informatie vande overheid is een groot goed, alleen blijkt in de praktijkdat de WOB niet altijd goed functioneert. Als de overheidde gevraagde informatie niet of niet op tijd levert, heeft deaanvrager recht op een dwangsom. Dit kan een aanvragerzomaar €1.260 opleveren, als het bestuursorgaan bijvoor-beeld niet op tijd zijn informatie verstrekt. De invoering vande dwangsom in 2009 leek een mooie stok achter de deurom de overheid te stimuleren op tijd haar werk te doen. Inde praktijk blijkt echter dat er volop misbruik wordt gemaaktvan die stok.

In de afgelopen jaren is steeds duidelijker geworden dat opgrond van de WOB verzoeken worden ingediend die nietste maken hebben met het recht op overheidsinformatie. Zehebben echter alles te maken met het over de rug van debelastingbetaler willen verdienen aan een overheidsorgaandat niet op tijd informatie verstrekt. Dat is geen gebruikmaken maar misbruik maken van de WOB.


De kern van dit debat is de vraag: wat is het probleem? Ikhoor de woordvoerder van de VVD zeggen dat er massaalmisbruik wordt gemaakt van de dwangsombepaling. Datis het probleem dat we moeten oplossen. Ik heb, net als deminister, een aantal rapporten genoemd, maar daar staathet niet in. Over welke informatie beschikt de heer Veldmanwaaruit blijkt dat er massaal misbruik wordt gemaakt vande dwangsom?


Ik heb daarnet goed naar de inbreng van de heer Schouwgeluisterd en het verbaast mij waar D66 staat. Ik meen mijte herinneren dat de motie die vorig jaar is ingediend doormevrouw Fokke en mijn collega Taverne, werd gesteunddoor D66. In deze motie werd de minister opgeroepen omhet misbruik aan te pakken. Op dat moment vond de heerSchouw blijkbaar wel dat er sprake was van misbruik. Nuhoor ik hem zeggen dat hij dit niet ziet. Tegelijkertijd zie ikdat hij in het initiatiefvoorstel dat hij samen met mevrouwVoortman heeft ingediend, het afschaffen van de dwangsombij het openbaar maken van informatie heeft opgenomen.Is het nu het een of het ander? Ik kan het niet helemaalvolgen bij de heer Schouw.


Dit is niet helemaal een antwoord op mijn vraag, maar datgeeft niet. Het is een wedervraag die ik graag beantwoord.Er waren vermoedens. Dat blijkt ook uit al die mooie rap-porten. Op zo'n moment ga je ervan uit dat de minister heelprecies nagaat wat de aard en de omvang van het probleemzijn. Dat is niet gebeurd. Ik hoop en verwacht dat dewoordvoerder van de VVD zo fair is om dat te erkennen.De minister schrijft immers zelf ook dat hij niet weet watde aard en de omvang van het probleem zijn. Het afschaffenvan de dwangsombepaling staat in ons initiatiefwetsvoor-stel, omdat het is ingebed in een veel bredere context vanonder andere een informatieregister. Je kunt niet alleen dekeukendeur eruit halen, zonder te kijken hoe het hele huisin elkaar zit. Ik herhaal mijn vraag: over welke kwantitatievegegevens beschikt de VVD-fractie waaruit de aard enomvang van het misbruik van de dwangsombepaling blij-ken?


Ik denk dat ook de heer Schouw weet dat het niet altijd tedoen is om een-op-een vast te stellen wanneer het misbruikis. Er worden verzoeken ingediend waarvan je op basis vande omvang kunt aannemen dat er sprake van misbruik is,maar die ook gewoon een zeer omvangrijke vraag kunnenzijn. Als de vraag "kunt u aangeven hoeveel zebrapaden erin onze gemeente in de afgelopen jaren bij zijn gekomenof verdwenen?" in 393 gemeenten wordt gesteld, kun je hetvermoeden hebben dat er sprake is van misbruik. Daar zoueen serieuze onderzoeksvraag in kunnen zitten; dat zouzomaar kunnen. De aannames worden gedaan op basis vanhet register dat de VNG heeft bijgehouden, het meldpuntdat zij heeft ingesteld voor vermoedens van misbruik.Daarin staan voorbeelden waarvan ook de heer Schouwzal zeggen dat er echt sprake is van misbruik. Dat mag jedan kwantificeren. Dat heeft de minister gedaan, waarbijhet vermoeden is dat er in 20% à 25% van de gevallensprake is van misbruik, van oneigenlijke verzoeken. Deafhandelingskosten daarvan lopen zomaar op tot 14 miljoeneuro. Jaarlijks geven wij dus 14 miljoen euro belastinggelduit dat niet uitgegeven had hoeven worden. Daar moetenwij naar mijn mening iets aan doen.


Er zijn geen exacte gegevens. Wij tellen en turven altijd.Wij vinden het bijvoorbeeld belangrijk om het aantalinbraken of roofovervallen te tellen en te turven, maar indit geval voert kennelijk de onderbuik van de VVD deboventoon. Ik vind dat niet goed.


De heer Veldman stelt dat het bedrag van 14 miljoen eenbewijs is van misbruik, maar in dat bedrag zitten ook alledwangsommen die zijn verstrekt. Een dwangsom wordtook verstrekt als de overheid verstek laat gaan, bijvoorbeeldomdat zij informatie niet wil geven, of informatie niet optijd kan geven omdat zij haar archieven niet op orde heeft.Waar baseert de heer Veldman op dat het genoemde bedraggeheel het gevolg zou zijn van misbruik?

95-3-4

11 juni 2015

TK 95




Ik ben het met mevrouw Voortman eens dat er ook een taakbij de overheid zelf ligt, namelijk ervoor zorgen dat dossier-vorming en archiefvorming op orde zijn. Ik zal daar aan-stonds nader op ingaan. Wij kunnen echter met elkaarconstateren dat er verzoeken gedaan worden die niets temaken hebben met het openbaar maken van informatie.Dat mogen wij aanpakken. Het mag toch niet zo zijn datoneigenlijke verzoeken beloond worden met geld van debelastingbetaler? Oneigenlijke verzoeken mogen toch nietworden beloond worden met een dwangsom van €1.260,terwijl het enige doel van de aanvrager het opstrijken vangeld is? Dat kan toch niet de bedoeling zijn?


Ik ben het er helemaal mee eens dat dit niet de bedoelingkan zijn. Dit wetsvoorstel scheert echter iedereen over éénkam. Dat is juist het probleem. Als wij zeggen dat wij hetmisbruik willen aanpakken, moeten wij de echte misbruikersaanpakken. Dat kan nu al via de rechter, zoals de heer VanRaak heel mooi heeft gezegd.

De Rijksuniversiteit Groningen heeft uitgebreid onderzoekgedaan naar het misbruik dat van de WOB gemaakt wordt.Daaruit blijkt dat het aantal toegekende dwangsommenbest wel meevalt. Ik vraag de heer Veldman daarom nog-maals op welke feiten hij de stelling baseert dat er sprakezou zijn van massaal misbruik.


Ik baseer mij op de informatie die de minister heeft aange-leverd. Ik baseer mij op de informatie waarop ook mevrouwVoortman zich waarschijnlijk heeft gebaseerd bij het indie-nen van het initiatiefvoorstel Wet open overheid, waarin zijsamen met de heer Schouw voorstelt om de Wet dwangsomen beroep eraf te halen. Ik zie mevrouw Voortman ook opdit punt een schuivende beweging maken. Misschien krijgenwij voorafgaand aan de behandeling van de Wet openoverheid nog een nota van wijziging en blijft de dwangsomer toch — dat zullen wij dan zien — maar ik constateer eendubbel verhaal bij de woordvoerders van GroenLinks enD66. Dat verbaast mij.

De voorzitter:Mevrouw GroenLinks … Pardon, mevrouw Voortman.


"Mevrouw GroenLinks" heeft ook wel wat, voorzitter. In onswetsvoorstel is er sprake van een gebalanceerde aanpak.Wij doen ook iets om de informatie transparanter te maken.Ik denk dat juist die aanpak erg belangrijk is. In het onder-havige wetsvoorstel gebeurt dat niet, terwijl bovendiengepretendeerd wordt dat er sprake is van een spoedeisendprobleem. Dat is voor mij vooral het punt. De bewering dater sprake zou zijn van een spoedeisend probleem, is volgensmij niet juist.


Ik ben het met mevrouw Voortman eens dat er in de han-delwijze van de overheid her en der enige verbetering kanworden aangebracht. Ik doel dan op de dossiervorming en

de archiefvorming. Een cultuurverandering dwing je echterniet met regels af. Het veranderen van een regeltje in dewet maakt niet dat er anders gehandeld wordt op departe-menten of in gemeentehuizen in het land. De cultuur zaldaardoor niet veranderen. Dat vraagt om iets anders.

Mevrouw Keijzer (CDA):

Ik hoor de heer Veldman zeggen dat hij zich baseert opinformatie van de minister. Daaruit zou blijken dat er ontzet-tend veel dwangsommen worden verstrekt. In de nota naaraanleiding van het verslag antwoordt de minister op eenvraag van de CDA-fractie dat het jaarlijks gaat om één totenkele verbeurde dwangsommen per ministerie. Daarmeestaat volgens mij vast dat het aantal dwangsommen waar-over wij spreken, minimaal is. De heer Veldman zei zo-evendat het gaat over situaties waarin de overheid niet doet watzij moet doen, namelijk de burger informeren. Waarom gaatde VVD niet achter die burger staan?


Mevrouw Keijzer haalt één ding uit het verslag, namelijkdat wat bij een aantal departementen gebeurt. We hebbenechter twaalf provincies en 393 gemeenten in dit land. Alsmevrouw Keijzer te rade zou gaan bij de VNG, die zelf eenmeldpunt heeft geopend voor gemeenten om melding tedoen van vermoedelijk oneigenlijke verzoeken, zal zij dingentegenkomen waarvan ook zij zal schrikken. Je kunt je daarbijafvragen wat de meerwaarde van die verzoeken is. Je kuntdat allemaal wegen en je kunt daar met elkaar over ingesprek gaan, maar als je dat stelselmatig, in verschillendevormen, bij diverse gemeenten terugziet, mag je weldegelijk het vermoeden hebben van misbruik.


In dezelfde stukken schrijft de minister dat op grond vande Monitor Wet dwangsom blijkt dat 6% van de gemeenteneen dwangsom heeft uitgekeerd. Je kunt er gevoeglijk vanuitgaan dat die 6% niet allemaal gevallen betreft van bur-gers die een overheid frustreren. Nogmaals, waarom gaatde VVD nu niet achter die burgers staan die opboksen tegeneen overheid die heel vaak niet bepaald ruimhartig is methet verstrekken van informatie?


Iedereen die een verzoek doet om openbaarheid bij eenoverheid, welke overheid dat ook is, moet op een goedemanier worden geholpen. Waar dat nu niet goed gaat, vergtdat vooral een cultuurverandering en niet zozeer een veran-dering van regeltjes. Laten we daar samen werk van maken.Laten we samen de minister vragen wat hij daaraan gaatdoen, in plaats van dat we met regeltjes gaan schuiven eneen soort schijnwerkelijkheid creëren waarin mensen snellerworden geholpen. Worden die mensen nu sneller geholpenmet die dwangsom erop? Volgens mij is dat niet het geval.Ik hoor mevrouw Keijzer en anderen immers vaak zeggendat zij niet tevreden zijn over de wijze waarop het nu gaat,terwijl we wel een dwangsom hebben. Blijkbaar functioneertdie niet. Laten we de dwangsom er snel af halen als die nietfunctioneert en niet daadwerkelijk bijdraagt aan het snellerverstrekken van informatie. We zien immers dat er misbruikvan wordt gemaakt. We zien ook dat er belastinggeld gaatnaar mensen die oneigenlijke verzoeken doen. We moeten

95-3-5

11 juni 2015

TK 95



dat samen doen. Laten we samen aan deze minister vragenwat hij gaat doen om ervoor te zorgen dat gemeenten,provincies en departementen wat meer tempo maken ophet moment dat er een aanvraag ligt.


In die situaties is een dwangsom een geweldige stok achterde deur voor al die burgers die opboksen tegen een over-heid die niet scheutig is met informatie. Ik vind het echtjammer om vast te stellen dat de heer Veldman daar niethet zwaartepunt legt. Ik zal in mijn termijn een aantal illus-tere VVD-voorgangers citeren; misschien overtuigt dat deheer Veldman nog.


Ik hoor geen vraag meer, maar ik ga dadelijk goed naarmevrouw Keijzer luisteren.

Ik ga nog even terug naar de reden waarom ik dat misbruikwil aanpakken. Zoals ik het zie, is er bij 21% van het totaal-aantal WOB-verzoeken het vermoeden van misbruik. Datkost ons dus een behoorlijke sloot met geld. De schade vandit soort verzoeken, ook om ze wel op tijd afgehandeld tekrijgen, loopt op tot zo'n 14 miljoen euro. Het wordt dustijd om hier paal en perk aan te stellen. Iedereen kent devoorbeelden: in sollicitaties verstopte WOB-verzoeken,veelschrijvers die tientallen brieven per maand versturen,drie- tot vierdubbel verstuurde haast identieke verzoekendie toch niet helemaal hetzelfde blijken te zijn, en buitenge-woon omvangrijke maar feitelijk nutteloze verzoeken, dievooral heel erg veel tijd kosten. Kortom, die verzoekenhebben niets met een informatievraag te maken, maar allesmet het oneigenlijk opstrijken van die dwangsom.

Vorig jaar hebben de Partij van de Arbeid en de VVD deminister gevraagd om hier een einde aan te maken. Diemotie werd breed in de Kamer gesteund. De minister geeftgehoor aan die oproep met het wetsvoorstel dat we van-daag bespreken. Dat wetsvoorstel had wat mij betreft welwat sneller bij de Kamer mogen belanden. Zoals de ministerzelf al bij het wetsvoorstel aangeeft, levert iedere week diede Wet dwangsom voor de WOB eerder in werking treedt,een besparing op van €150.000 tot €270.000. De VVD zaldeze wet dan ook van harte steunen, want hoe eerder dezewetswijziging van kracht wordt, hoe beter.

Mijn enthousiasme om dit misbruik aan te pakken, betekentniet dat ik geen oog heb voor degenen die het hier niet meeeens zijn en voor degenen die stellen dat het zo wel ergmakkelijk voor de overheid wordt om niet of niet tijdig aaneen WOB-verzoek te voldoen. Ik wil daar een paar dingenover zeggen. Ik denk dat de stok achter de deur er nogsteeds is. Als de overheid in gebreke blijft, is er de mogelijk-heid om rechtstreeks in beroep te gaan bij de rechter. Debestuursrechter kan via een versnelde procedure toetsenof de overheid daadwerkelijk in gebreke is gebleven en hijkan diezelfde overheid tot een hogere dwangsom veroorde-len als die daadwerkelijk in gebreke is gebleven. Vreemdeogen dwingen, zei mijn moeder altijd. Een veroordelingdoor de bestuursrechter, met het risico van een hogeredwangsom dan de huidige, zal in de praktijk meer zodenaan de dijk zetten om tijdig aan een WOB-verzoek te vol-doen.

Voorzitter. Een ander punt dat ik nog graag wil benoemenin verband met het op tijd leveren van informatie — ikkondigde het al aan — is de dossier- en archiefvorming. Ikkan me niet aan de indruk onttrekken dat het niet tijdigleveren van informatie niet altijd met onwil te maken heeft,maar vaak met onmacht. Wie een rondje maakt langs degemeentelijke rekenkamers kan niet anders dan concluderendat dossier- en archiefvorming bij veel gemeenten eenondergeschoven kindje is. Als historicus weet ik maar al tegoed dat je niks aan een archief hebt waar naar verluidtalles is maar waar je niks kunt vinden omdat je door debomen het bos niet ziet. Wie zijn informatiehuishoudingniet op orde heeft, kan natuurlijk nooit zonder kunst- envliegwerk op tijd leveren. Hier valt nog veel te verbeteren.Deelt de minister deze waarneming? Welke maatregelen ishij voornemens te nemen om ervoor te zorgen dat elkoverheidsorgaan zijn zaakjes op orde heeft?

Recentelijk heeft een aantal bestuurders van gemeenten,waterschappen en provincies gewaarschuwd voor degevolgen van de slechte digitale dossier- en archiefvorming.De VVD-fractie heeft hierover schriftelijke vragen gesteld,maar de beantwoording daarvan stemt mij niet optimistisch.Ik herhaal daarom een van de vragen. Welke consequentiesvoorziet de minister voor de openbaarheid van bestuurdoor de slechte digitale dossier- en archiefvorming? Welkestappen gaat de minister zetten om hier concreet iets aante doen? Hoe voorkomt hij dat er digitale dementie ontstaat,zoals geschetst door deze bestuurders?

Natuurlijk staat het iedereen vrij om een WOB-verzoek inte dienen zoals hij dat wil indienen. Vormvrij maakt laag-drempelig. Toch kan ik mij voorstellen dat we verzoekersbehulpzaam kunnen zijn met een standaardformulier. Ditmaakt het voor elk bestuursorgaan ook direct helder dathet om een WOB-verzoek gaat. Is de minister bereid om inoverleg te treden met onder andere het IPO en de VNG overhet ontwikkelen van een dergelijk formulier?

De VVD steunt het onderhavige wetsvoorstel. Misbruik vande WOB moet worden aangepakt en dat kan het beste doorde Wet dwangsom niet meer van toepassing te laten zijnop de WOB. Dit zal oneigenlijke verzoeken voorkomen endaardoor wordt er ruimte gecreëerd om de aandacht volle-dig te richten op het tijdig leveren van informatie op seri-euze verzoeken. Het op orde brengen van de informatiehuis-houding bij de diverse overheden is hier wat mij betreftonlosmakelijk mee verbonden.


Ik vroeg me af of de heer Veldman de motie van Fokke enTaverne voor zich heeft.


Die heb ik niet voor mij, maar u gaat mij die motie vastvoorlezen.


In die motie staat wel iets meer dan de heer Veldman sug-gereert. Het is blijkbaar een debat over suggestie; feitentellen kennelijk niet. Ik heb echter nog wel een feitje. Water in die motie staat, is interessant: "van mening dat dedwangsom een effectieve bijdrage levert aan het tijdig

95-3-6

11 juni 2015

TK 95



beslissen door bestuursorganen". Dat is ook een onderdeelvan die motie. De motie zegt dus niet: wij moeten af vande dwangsom. De motie zegt immers zelfs: "van meningdat de dwangsom een effectieve bijdrage levert aan hettijdig beslissen door bestuursorganen". Tegelijkertijd staater ook: "van mening dat misbruik, oneigenlijk gebruik engebruik met als enig doel het behalen van financieel voor-deel dient te worden tegengegaan". Vervolgens wordt deminister uitgenodigd om met een palet aan maatregelente komen. Dat is toch zeker wat anders dan de heer Veldmanzojuist suggereerde? Is de heer Veldman het ermee eensdat het wat anders ligt dan hij zojuist suggereerde?


Ik maak uit de motie op dat een brede meerderheid van deKamer wil dat de minister iets doet aan het misbruik vande WOB, misbruik dat mogelijk wordt doordat er eendwangsom op zit. Afgezien van alle kritiek op de manierwaarop de overheid omgaat met het openbaar maken vaninformatie, soms terecht en soms onterecht, hoor ik ook inbreed verband: het is wel leuk dat je een dwangsom krijgt,maar daar hebben we niks aan; we zitten op die informatiete wachten. Mensen willen informatie en geen dwangsom.Als je het misbruik wilt aanpakken, moet je je ook de vraagstellen of het niet beter is om de dwangsom eraf te halen,aangezien in de praktijk velen aangeven dat ze niet op eendwangsom maar op informatie zitten te wachten. Dat is watde minister voorstelt en dat voorstel zal de VVD steunen.


Even voor de feiten: dat is dus niet wat er in de motie staat.Ik herhaal het nog één keer en ik hoop dat de heer Veldmanhet dan echt tussen zijn oren heeft geknoopt: "van meningdat de dwangsom een effectieve bijdrage levert aan hettijdig beslissen door bestuursorganen".


De VVD maakt nu de analyse dat het in het aanpakken vanmisbruik een goede zaak is om de dwangsom eraf te halen,omdat het misbruik te grote vormen aanneemt, oplopendtot een bedrag van 14 miljoen. Dat is belastinggeld dat wijmet zijn allen beter kunnen gebruiken. De VVD zal ditvoorstel dus van harte ondersteunen.


Die 14 miljoen heeft de heer Veldman tot op heden nog nietonderbouwd. Hij gaf zojuist aan dat WOB-verzoekers nietzitten te wachten op een dwangsom maar op informatie.Vindt de heer Veldman dan niet ook dat de focus er dusjuist op zou moeten liggen hoe je mensen die om informatieverzoeken zo snel mogelijk kunt helpen?


Zeker ben ik dat met mevrouw Voortman eens. Daaromheb ik de minister ook gevraagd wat hij gaat doen aan deslechte dossier- en archiefvorming bij gemeenten, provin-cies en andere overheden, zowel digitaal als in papierenvorm. Daar schort het namelijk vaak aan. Als men zijninformatiehuishouding niet op orde heeft en dan een ver-zoek krijgt om iets in beeld te brengen of iets boven tafelte krijgen, kan het inderdaad weken duren voordat men alle

paperassen verzameld heeft. Aan dat zooitje moeten wijiets doen met elkaar. Ik stel graag met mevrouw Voortmande vraag aan deze minister wat hij daaraan gaat doen, zodatde informatie wel tijdig geleverd kan worden.


Laten daarvoor nu juist voorstellen worden gedaan in hetinitiatiefwetsvoorstel Wet open overheid van GroenLinksen D66. Het zou toch veel logischer zijn om als Kamer tebesluiten om dat wetsvoorstel, dat gebalanceerd is, snel tebehandelen dan om één hapje, waarbij je overigens ooknog een hoop vraagtekens kunt plaatsen, eruit te halen?Als de heer Veldman ook vindt dat het gaat om het verwer-ven van informatie en dat overheden daarin een plichthebben, zou hij ons toch juist moeten steunen om dit snelop een gebalanceerde manier te regelen?


Volgens mij heb ik die vraag zonet ook al beantwoord. Hetslecht op orde hebben van dossiers en archieven bijgemeenten en andere overheden staat los van het verschui-ven van regeltjes. Er ligt nu ook al de verplichting voorgemeenten om hun archieven op orde te hebben. Die ver-plichting bestaat al. Het schuiven met regeltjes, het toevoe-gen en veranderen van regeltjes gaat de werkelijkheid nietanders maken. Aan die werkelijkheid wil ik iets doen. Datvraagt een cultuurverandering, een andere manier vanwerken, een ander normbesef met betrekking tot de wijzevan omgaan met dossiers en archieven. Ik vraag de ministerom daaraan iets te doen.


Ik zou bijna aan de heer Veldman vragen of hij ook vindtdat het belastingakkoord naar de Kamer moet, maar dat ishier vandaag niet aan de orde. Ik stel hem daarom eenandere vraag. De heer Veldman zegt dat de dwangsommoet worden afgeschaft, omdat het nu 14 miljoen per jaarkost, wat zonde is van het belastinggeld. Heeft de heerVeldman een inschatting gemaakt van wat het kost als aldie mensen die nu een dwangsom krijgen, straks directberoep aantekenen?


Op het moment dat mensen rechtstreeks naar de rechtergaan, kan de rechter een onafhankelijk oordeel vellen overde vraag of het een eigenlijk of oneigenlijk verzoek is. Datis nu juist het aardige. Waar nu overheden niet tijdig reage-ren en een dwangsom moeten betalen, kan het straks zozijn dat een rechter zegt: dit is een oneigenlijk verzoek; fijndat u bij mij terecht bent gekomen, maar wij gaan u hiervoorniet belonen. Omdat mensen bij de bestuursrechterterechtkunnen, kan het gelukkig zo zijn dat gemeenten eenpasje harder gaan lopen in het geval van eigenlijke verzoe-ken. Juist omdat de oneigenlijke verzoeken er straks mis-schien wel niet meer zijn, ontstaat er tijd en ruimte om aanal die valide, fatsoenlijke verzoeken meer aandacht tebesteden.


Bestuursrechters stellen zich altijd terughoudend op omniet op de stoel van het overheidsorgaan te gaan zitten. Het

95-3-7

11 juni 2015

TK 95



enige wat zij zullen toetsen, is of er ergens in de stukkeneen verkapt WOB-verzoek zit. Denk aan de discussie overhet geval waarin via een voetnoot op pagina 26 nog evenom stukken wordt gevraagd. Wat de heer Veldman zegtover de bedoeling van het direct beroep, zal in de praktijkdus niet gebeuren. Ik stel daarom toch maar weer de vraagdie ik zo-even ook stelde: wat kost dat nou, als al die men-sen in direct beroep moeten gaan? Ben je dan niet veelmeer kwijt dan de €1.260 die het nu per situatie kost?


Zowel mevrouw Keizer als ik kan die inschatting niet maken,omdat wij niet weten hoeveel mensen er bij de bestuurs-rechter terecht zullen komen. Wat wij met zijn tweeën willen,is dat overheden op tijd hun informatie leveren. Laten wijdaarmee nu met elkaar aan de slag gaan: ervoor zorgendat overheden, als er een verzoek binnenkomt, binnen determijn van vier weken of binnen de hersteltermijn dieerachteraan komt, leveren. Dat willen wij toch met elkaar?Het gaat er toch niet om dat iemand die niet op tijd zijninformatie geleverd krijgt, geld krijgt van de overheid? Daarzit die persoon toch niet op te wachten? Die zit op informatiete wachten. Laten wij daar nu met elkaar werk van maken.


Volgens mij is er geen probleem met de WOB, en evenminmet de dwangsommen. De heer Schouw heeft natuurlijkgroot gelijk als hij zegt dat in de motie die de VVD heeftingediend, die aan de basis ligt van dit wetsvoorstel, staatdat de VVD van mening is dat de dwangsom een effectievebijdrage levert aan het tijdig beslissen door bestuursorga-nen. Ik hoor de heer Veldman nu echter zeggen dat hij zoblij is met dit wetsvoorstel en met het afschaffen van dedwangsom omdat die geen bijdrage levert aan het tijdigbeslissen door een bestuursorgaan. Kan de heer Veldmanuitleggen waar die draai vandaan komt, waar die draai opgebaseerd is? Wat vindt hij verder van het amendementdat mevrouw Keijzer samen met een aantal andere ledenvan deze Kamer heeft ingediend om die dwangsom voorde WOB-verzoeken te handhaven, in lijn met de motie vande VVD en de PvdA, en te zoeken naar alternatieven diemeer gericht zijn op de misbruikplegers?


Op die eerste vraag heb ik net al antwoord gegeven. Ik hebde afgelopen tijd mijn oor goed te luisteren gelegd bijdiverse mensen en zij zeggen dat de dwangsom weliswaareen stok achter de deur kan zijn, maar dat er in the end nogsteeds geen informatie is. Het levert dus niets op, behalvedan misschien die €1.260. Een serieuze verzoeker zit daarechter niet op te wachten. Als je dan iets aan het misbruikwilt doen, en dat is waar de minister toe werd opgeroepenin die motie, dan moet je de stap durven te zetten om hetmisbruik aan te pakken door die dwangsom eraf te halen.Mijn nevengeschikte vraag aan de minister is dan: doe ietsaan de situaties waarin het wat betreft de tijdsdoorloop nietgoed gaat en dossiers en archieven niet op orde zijn. Ik hebdaar schriftelijke vragen over gesteld, maar het antwoorddaarop vond ik te min. Daarom heb ik vandaag herhaald:minister, ga daar iets aan doen, zorg ervoor dat we geenzwart gat krijgen van de eerste vijftien jaar digitalisering indeze eeuw, zorg ervoor dat we dit oplossen.

De voorzitter:Uw reactie op het amendement van mevrouw Keijzer.


Met het amendement van mevrouw Keijzer wordt beoogdom de dwangsom in stand te laten. Ik ben het daar niet meeeens. Er wordt daarbij ook nog eens voor gekozen om tewerken met een verplicht standaardformulier. Ik ben daarniet voor. Dat werpt een extra drempel op. Mensen moetenvrij zijn in de wijze waarop zij informatie boven tafel willenkrijgen bij het indienen van een verzoek bij de overheid.Als dat wordt gestandaardiseerd, er drempels wordenopgeworpen en er met een formulier moet worden gewerkt,dan wordt het mensen niet gemakkelijker gemaakt. Dat lijktmij geen goed idee.


Welk probleem is de VVD aan het oplossen? Is de VVD hetprobleem aan het oplossen dat de dwangsom niet goedwerkt in de WOB? Of is de VVD het probleem aan hetoplossen dat door een kleine groep mensen misbruik wordtgemaakt van de dwangsom in de WOB? Dat is namelijknogal belangrijk voor de oplossing. Als de VVD zegt "deWOB werkt niet want er zit een dwangsom in, die slaatnergens op en die zorgt ervoor dat de WOB niet goedwerkt", dan ben ik het daar niet mee eens, maar dan kan ikme voorstellen dat de VVD het voorstel van de ministersteunt. Als de VVD echter zegt "er is een kleine groepmensen die misbruik maakt van de dwangsom in de WOB",dan moet de VVD-fractie met een voorstel komen om diegroep misbruikplegers aan te pakken. Er is natuurlijk geenenkele reden om burgers, journalisten of onderzoekers aante pakken die gebruik willen maken van hun democratischerechten of hun werk willen doen.


Dat is een andere vraag, met dezelfde inhoud. Ik herhaaldus nog maar een keer wat ik net zei. De VVD wil dat hetmisbruik dat er nu is, wordt aangepakt. Een oplossingdaarvoor is het eraf halen van de dwangsom. Is dat erg? Ikdenk dat dat niet erg is omdat in de praktijk blijkt dat men-sen die serieuze verzoeken indienen en niet op tijd huninformatie krijgen, niet geholpen zijn met die dwangsom.Zij hebben die informatie immers nog steeds niet. Dit zeg-gen zij zelf ook. Er zijn nog steeds overheden die te laatreageren. Er zijn zelfs journalisten die zeggen: zo'ngemeente betaalt lachend de dwangsom. Wat schieten weer dan mee op? Dan hebben we er toch niets aan? Dan moetje de stap durven zetten om te zeggen: in het aanpakkenvan het misbruik halen we de dwangsom eraf. Tegelijkertijdvraag ik de minister om iets te gaan doen aan het trainerenof het te traag leveren van informatie.


Ik constateer dat wij een probleem hebben met een aantalmensen. Hoe groot die groep is, weet ik niet. Dat zal deminister straks zeggen. Ik denk dat het gaat om enkeletientallen. Zij kosten de gemeente heel veel moeite en geld.Ik constateer verder dat de minister en de VVD een oplos-sing hebben bedacht om de toegang tot de WOB vooriedereen te beperken. Ik zie niet dat dat proportioneel is.Volgens mij is dat niet proportioneel. Ik constateer ook dat

95-3-8

11 juni 2015

TK 95



de VVD nu heel anders denkt over die boete dan toen zij demotie indiende.


Ik constateer dat de heer Van Raak nu wel erg veel metersmaakt in het trekken van conclusies. Dit wetsvoorstelbeperkt niet de toegang tot het aanvragen van informatie,tot het boven tafel krijgen van overheidsinformatie. Datproces werkt nog steeds hetzelfde. Als je iets wilt, dien jeeen verzoek in, wat mij betreft vormvrij. Als het informatiebetreft die openbaar kan worden, heeft de overheid tijdigte leveren. Daar verandert niks in.


Mevrouw Keijzer levert een belangrijke bijdrage aan ditdebat door haar amendement. Ik begrijp dat de VVD-fractiezegt: wij voelen daar weinig voor, maar wij ervaren hetamendement niet als destructief. Zie ik het zo goed?


Ik ben niet voor het amendement, want het haalt de kernvan het wetsvoorstel eruit. Wij willen het misbruik juistaanpakken. Het wetsvoorstel doet dat door de dwangsomervan af te halen. Daar is de VVD het mee eens.


Ik hoor vertegenwoordigers van politieke partijen, als zetegen een amendement zijn, hier ook weleens schreeuwen:het is destructief! Dat klinkt dan als oorlogstaal. Dat hoorik nu niet. Daar ben ik blij om. Dat betekent dat wij datgewoon mooi zo kunnen behandelen.


Ik ben niet zo van het gebruiken van grote woorden. Wijmoeten gewoon benoemen waar het om gaat. Dat is datde VVD misbruik wil aanpakken. Met dit wetsvoorstel zienwij dat op een goede manier gebeuren. Dit wetsvoorstelgaat ervan uit dat wij de dwangsom ervan afhalen.Mevrouw Keijzer dient een amendement in om de dwang-som in stand te laten. Daar ben ik het niet mee eens. Daarheb ik geen grote woorden voor nodig.


Voorzitter. Aandacht voor actieve openbaarheid en snellerebesluitvorming is en blijft noodzakelijk, horen wij veelvanuit regeringskringen. Maar pin mij er niet op vast, lijktde regering met dit wetsvoorstel te zeggen. De ministergebruikt grote woorden: het wetsvoorstel is gericht op hetinnen van dwangsommen, op gericht misbruik van de WOB,dat afbreuk doet aan goed bestuur en de kwaliteit vandienstverlening, op misbruik dat is gericht op het frustrerenvan het bestuursorgaan of dat voortkomt uit een obsessiefstreven naar openbaarheid. Passen die woorden bij hetbestuurlijke probleem dat met dit wetsvoorstel wordt aan-gepakt? De CDA-fractie vraagt zich dat zeer af. Wij kennennamelijk ook helaas het verschijnsel van overheden dietraineren en die niet bereid zijn op zichzelf openbare infor-matie openbaar te maken. De voorbeelden zijn legio. Ik zal

mij voor nu beperken tot een aantal voorbeelden op rijksni-veau.

Afgelopen dinsdag stond mijn collega Omtzigt hier tegen-over een minister die het tot een persoonlijke missie verhe-ven lijkt te hebben om de Kamer niet te informeren. En ditging maar om een miljard euro of zo. De uitvoering van denieuwe Politiewet is omgeven door schimmigheid. Denegatieve rapporten over de uitvoering van het trekkings-recht door de Sociale Verzekeringsbank komen alleen naheel lang vragen en aandringen slechts deels naar de Kameren zo kort voor het debat dat niemand ze meer kan lezen.Deze week werd bekend dat er mogelijk ter waarde vanmaar liefst 6 miljard euro gefraudeerd kan worden metrijkssubsidies. Het rapport hierover dat bij het OpenbaarMinisterie ligt, krijgt de Kamer niet. Daarin worden wijgesteund door de PvdA en de VVD, laat ik dat er maar bijzeggen. Wij krijgen wel een briefje van de regering waarinzij reageert op het nieuws daarover. De laatste tijdelijketopper, de hoogste nieuwe binnenkomer is het belastingak-koord. Dit gaat "slechts" alle Nederlanders aan en kan grotegevolgen hebben, maar de minister vindt het niet belangrijkgenoeg om openbaar te maken. Niet nodig, zegt hij met dewelbekende grijns van oor tot oor.

Tegen dit soort overheden moet de burger een stok achterde deur hebben. Over openbaarheid van bestuur, het uit-gangspunt van openbaarheid, schreef Lex Oomkes dezeweek een mooi artikel in Trouw. Ik zal direct een aantalcitaten daaruit de revue laten passeren.

De regering bewijst lippendienst aan de openbaarheid vanbestuur en lijkt meer op te hebben met pluche dan metopenbaarheid. Dit kabinet geeft in het verkeer met de Kamerliefst een zo beperkt mogelijke uitleg aan zijn informatie-plicht. Niet zelden maken journalisten vervolgens gebruikvan de Wet openbaarheid van bestuur en de ervaringenzijn niet zelden ontluisterend. Zij treffen een regering dieer, wars van de gevestigde jurisprudentie, op zijn Dijssel-bloems een persoonlijke missie van lijkt te maken om geenopenheid van zaken te geven. De regering zou zich hetgeenik hier nu naar voren breng aan moeten trekken, maarmisschien zijn mijn woorden niet genoeg. Daarom noemik een paar gezaghebbende woorden van illustere voorgan-gers.

Thorbecke zei in 1854: Mijne heren — het waren anderetijden — ik meen dat wanneer aan de minister inlichtingenworden gevraagd, de minister geen voorwendsels of uit-vluchten moet zoeken. De minister moet niet ontduiken,maar tegemoetkomen. Hij moet mijns inziens niet blijvenbeneden hetgeen men verlangt. Hij moet integendeel voorhet geval dat men zijn opheldering niet voldoende acht,meer aanbieden.

Karel Polak, minister van Justitie in het kabinet-De Jong,ook al een VVD'er, zie in 1979: Ministers kunnen niet vol-staan met het geven van gevraagde inlichtingen. Zij dienenhun beleid ter discussie te stellen, te verklaren en te verde-digen. Een ministeriële verantwoordelijkheid die slechtsverplicht antwoord te geven op gestelde vragen vanKamerleden, is te mager.

Waarom zegt Polak dit? De ministeriële verantwoordelijk-heid werkt in sterke mate preventief. De wetenschap datover elke beleidsdaad, elke bestuurshandeling, onverschillighaar belangrijkheid, in het openbaar rekenschap kan worden

95-3-9

11 juni 2015

TK 95



gevraagd en moet worden gegeven, voorkomt onberadenen onbehoorlijk handelen. Het voorkomt ook laksheid enonzorgvuldigheid bij ministers en ambtenaren.

Waarom bespreek ik dit hier? Omdat openbaarheid betekentinformatie verschaffen aan aan de ene kant de Kamer enaan de andere kant de burgers. Het heeft met elkaar temaken. De houding waarmee gewerkt wordt aan dieopenbaarheid laat te wensen over. De CDA-fractie pleit nietvoor openbaarheid van alles. Dat kan niet en dat hoeft ookniet. Terecht kent de Wet openbaarheid van bestuur uitzon-deringen, maar de wijze waarop de regering op dit momentomgaat met het uitgangspunt van openbaarheid en degrondwettelijke informatieplicht aan de Kamer en de Wetopenbaarheid van bestuur, staat wat mij betreft ver van dewoorden van toch niet de minste voorgangers van huidigebewindspersonen. Ik krijg hier graag een reactie op vandeze minister.

Tegen overheden die deze aanbevelingen niet serieusnemen, kun je op zijn minst de burger een stok achter dedeur in handen geven. Daar gaat dit wetsvoorstel over.Omdat er misbruik gemaakt wordt van de Wet openbaarheidvan bestuur moeten er wijzigingen doorgevoerd worden.Dat is het verhaal. Als je het voorstel goed leest, zijn er tweemanieren van misbruik. Ten eerste zijn er mensen enbedrijven die een verdienmodel hebben aan de dwangsom-men die verbonden zijn met de Wet openbaarheid vanbestuur. Ten tweede zijn er mensen die om allerlei redenenhet overheidsorgaan in kwestie frustreren met maar blijvenindienen van verzoeken.

In de nota naar aanleiding van het verslag geeft de ministeraan dat er geen totaaloverzicht is van het aantal WOB-ver-zoeken dat uitloopt op een dwangsom. Bij de ministeriesgaat het jaarlijks om één tot enkele verbeurde dwangsom-men per ministerie. In de monitor Wet dwangsom en beroeplezen we dat 6% van de gemeenten een dwangsom heeftuitgekeerd voor WOB-verzoeken. De minister waarschuwtons echter dat het aantal uitgekeerde dwangsommen opzichzelf niets zegt over de omvang van de problematiek vanhet misbruik. Organisaties moeten ook in gevallen vanvermeend misbruik alles op alles zetten om de beslistermijnte halen. En dat dat, gelet op het beperkt aantal uitgekeerdedwangsommen, lukt zegt eerder iets over de inzet vanbestuursorganen, dan over de omvang van dedwangsomproblematiek. De CDA-fractie is blij met de inzetvan de bestuursorganen, maar je kunt die ook anderswaarderen en zeggen dat de Wet dwangsom en beroepkennelijk een goede stok achter de deur is voor al diebestuursorganen. Ze doen dus hun uiterste best om mensenop tijd de informatie te geven waar ze om vragen en waarze recht op hebben. Graag krijg ik een reactie van deminister op deze kijk op het feit dat er zo weinig dwangsom-men verbeurd worden.

In het voortraject van dit wetsvoorstel is een aantal sugges-ties aan de orde geweest om misbruik tegen te gaan. Zoheeft de Raad voor de rechtspraak voorgesteld om aanvra-gers een standaardformulier te laten gebruiken voor WOB-verzoeken. Dat lijkt ons een goed idee, zeker voor debedrijfjes die een verdienmodel hebben gebaseerd op hetindienen van verkapte WOB-verzoeken en het vervolgensopstrijken van de dwangsom. Met een formulier voorkomje WOB-verzoeken die verstopt zitten in sollicitatiebrievenof voetnoten. De minister heeft daar echter een principieelbezwaar tegen. Een standaardformulier strookt niet met

het uitgangspunt van de WOB. De WOB is ervoor bedoeldom een laagdrempelige voorziening te bieden voor hetverstrekken van informatie, en daarmee is het WOB-verzoekvormvrij. Als deze regering dit principe binnen de overheidruimer zou toepassen, dan kunnen er nog heel wat formu-liertjes verdwijnen!

Naast een principieel bezwaar voert de minister in dememorie van toelichting ook een praktisch bezwaar aan.Een voorgeschreven formulier kan door een mogelijkgebrekkige digitale of fysieke beschikbaarheid van het for-mulier de toegang tot informatie beperken. Dan vraag ikmij af hoe zich dat verhoudt tot weigerachtige overhedendie nu weigeren informatie te verstrekken. Als je allebestuursorganen een verplicht gesteld formulier laatgebruiken, is het uitvoeringstechnisch complex, zegt deminister. Formulieren kunnen opraken en websites kunnenonbereikbaar zijn. Daarom wil hij geen formulier. Deminister heeft mij vooralsnog niet overtuigd. Daarom hebik een amendement ingediend om het gebruik van eenstandaard formulier op te nemen in de wet. Misbruik vande WOB door gecamoufleerde WOB-verzoeken, waaropvervolgens de dwangsommen worden geïncasseerd, is dangewoon einde oefening. Dat gebeurt dan niet meer. Heb jehet formulier niet gebruikt? Dan kom je ook niet in aanmer-king voor die dwangsom. Graag krijg ik een reactie op ditamendement dat zo'n beetje oppositiebreed gesteundwordt.

Ten aanzien van de tweede variant van misbruik, namelijkburgers die een bepaald overheidsorgaan willen frustrerenen eindeloos verzoeken indienen, is inmiddels jurisprudentiegevormd. Het is dus duidelijk wat een overheidsorgaan indeze situatie moet doen. Waarom dan toch dit wetsvoorstelals beide vormen van misbruik eenvoudig op te lossen zijn,zonder dat je welwillende kritische burgers de voet zo dwarszet?

De Wet openbaarheid van bestuur is niet in het levengeroepen om het de overheid gemakkelijker te maken. DeWet openbaarheid van bestuur is er om de burgers eeninstrument in handen te geven om de overheid kritisch tevolgen. Dat kan voor de overheid ongemakkelijk zijn, endat is maar goed ook.


Voorzitter. Vandaag spreken we over het loskoppelen vande WOB en de Wet dwangsom. Eigenlijk ligt hier een heelander en veel groter probleem achter verscholen. De meesteindieners van een WOB-verzoek willen helemaal geendwangsom, maar gewoon de gevraagde informatie. Het isdaarom een prima zaak dat de collega's Voortman enSchouw een initiatiefwetsvoorstel hebben ingediend datjuist over de open overheid gaat. De WOB loopt immers,zoals mijn collega Astrid Oosenbrug al tijdens de behande-ling van het initiatiefwetsvoorstel aangaf, op haar laatstebenen. Vorige week begrepen we tijdens een ander debatdat het initiatiefwetsvoorstel waarschijnlijk snel weer plenairkomt om verder behandeld te worden. De PvdA steunt hetverzoek om tot snelle behandeling van de Woo over te gaan.

Voor het zover is, is er echter nog een heel ander probleem.Gelet op de vormvrijheid van de WOB kunnen kwaadwillen-den heel makkelijk misbruik maken van de Wet dwangsom.Dat is ook precies wat er gebeurt. Over de omvang van het

95-3-10

11 juni 2015

TK 95



misbruik lopen de meningen uiteen, maar de kern blijft datde koppeling tussen de Wet openbaarheid van bestuur ende Wet dwangsom een luikje opent voor kwaadwillendenom heel gemakkelijk belastinggeld op te strijken. Dat moe-ten we niet willen. De PvdA vindt het dan ook een goedezaak om dit misbruik een halt toe te roepen. Dit mag watons betreft er echter niet toe leiden dat de goeden onderde kwaden moeten lijden. Veel mensen doen volkomenterecht een beroep op de WOB. Zij willen, zoals gezegd,geen dwangsom cashen, maar de gevraagde informatievan het bestuursorgaan verkrijgen. De Partij van de Arbeidis echter van mening dat het voorliggende wetsvoorstelwel heel erg uit het oogpunt van de misbruiker is geschre-ven. Daarmee wordt geen recht gedaan aan alle anderemensen. Zij zou daarom de balans wat meer in het wets-voorstel willen terugbrengen.


Toen wij met de heer Veldman in gesprek waren, hebbenwij al vastgesteld dat het misbruik erg meevalt in absolutegetallen, percentages en de hoeveelheid mensen op wiedit van toepassing is. Ik stel nu de andere kant van de dis-cussie aan de orde. Hoe zorgen wij ervoor dat mensen dieinformatie vragen, die ook vlot krijgen? Wij gaan hier overde informatie van de rijksoverheid. Ik heb een aantal voor-beelden gegeven zoals het Belastingakkoord en de stukkenover de uitvoering van de Politiewet en het trekkingsrechtvan de Sociale Verzekeringsbank. Ik noemde de discussieover verkeersboetes aan buitenlanders. Als wij straks motiesindienen waarin wij vragen om de openbaarmaking vandie stukken, staat de Partij van de Arbeid daar dan achter?Dan zetten wij vandaag werkelijk stappen op weg naaropenheid.


Ik snap heel goed dat mevrouw Keijzer een andere discussiewil voeren, maar zij heeft de inbreng van mevrouwOosenbrug in de eerste termijn van de behandeling van deWet open overheid ook gehoord. Wij zijn in beginsel heelpositief over de Wet open overheid. Wij kunnen het vandaagwel over iets anders hebben, maar dan raken wij volgensmij de kern van de opmerking van de heer Schouw enmevrouw Voortman dat wij moeten spreken over hetwetsvoorstel dat vandaag op de agenda staat. Vandaagspreken wij niet over de Wet open overheid, maar over hetmisbruik maken van de Wet dwangsom in het kader vande WOB. Mevrouw Keijzer kan heel interessante discussiesopwerpen, maar die vind ik in het kader van dit wetsvoorstelniet terecht.


Dat is raar, want mevrouw Fokke vroeg zojuist hoe je ervoorkunt zorgen dat de overheid meer informatie verstrekt enmeer openheid betracht. Ik geef een aantal voorbeelden enik vraag haar of zij bereid is om mee te stemmen met motiesdie erop zijn gericht om die stukken openbaar te krijgen.Dat is wel degelijk aan de orde, want als de regering dieinformatie niet geeft aan de Kamer, dienen journalistenvervolgens WOB-verzoeken in en komen zij in een moerasterecht. Die dwangsom is dan de enige stok achter de deur.Daarom vraag ik nogmaals of mevrouw Fokke bereid is defractie van het CDA te steunen in haar verzoek om diestukken te ontvangen. Ik heb er een flink aantal opgesomd

en iedereen die nu meeluistert, heeft er wel één op hetnetvlies staan. Graag gewoon ja of nee. Zeg het maar.


Ik snap dat mevrouw Keijzer antwoord wil op vragen dievandaag niet op de agenda staan. Op 9 december was deeerste termijn van de behandeling van de Wet open over-heid. De Partij van de Arbeid is daar positief over. Volgensmij is het CDA veel kritischer over de Wet open overheid.Laten wij wetsvoorstellen beoordelen op hun merites. Hetgaat vandaag niet over de open overheid. De Partij van deArbeid is voor openheid en transparantie, dat is waar, maarwij spreken vandaag over de koppeling tussen de Wetdwangsom en de WOB. Dit is het onderwerp van het debatvandaag. Wij kunnen het debat heel breed maken, maardat is vandaag niet aan de orde.


Het is wel aan de orde, want waarom spreken wij hier van-daag over? Wij spreken hierover omdat burgers, journalis-ten, niet de informatie krijgen die de regering zou moetengeven. Daar gaat het nu over. Zowel mevrouw Keijzer alsde heer Veldman vragen elke keer: hoe krijgen wij het voorelkaar dat een overheid de informatie werkelijk geeft. Ik doeeen concreet voorstel. Wij dienen een motie in, desnoodsgezamenlijk met mevrouw Fokke, om ervoor te zorgen datal die stukken waarover nu schimmig wordt gedaan, dieniet worden verstrekt of worden gezwart, gewoon huppeteede samenleving in gaan. Is mevrouw Fokke daartoe bereid?Ja of nee?


Zoals mevrouw Keijzer weet, zijn aan de WOB voorwaardenverbonden en overheidsinstanties moeten zich daaraanhouden. Volgens mij gebeurt dat ook. Het is precies zoalsmevrouw Keijzer zei: openheid, maar er zitten wel mitsenen maren aan de Wet Openbaarheid van Bestuur. Nog-maals, wij spreken vandaag niet over de Wet Openbaarheidvan Bestuur. Ik heb al gezegd dat ik het initiatiefwetsvoorstelvan de heer Schouw en mevrouw Voortman graag zo snelmogelijk wil behandelen, maar vandaag gaat het over hetfeit dat mensen kennelijk een luikje hebben ontdekt tussende Wet Openbaarheid van Bestuur en de Wet misbruik.Daar moeten we vandaag een oplossing voor zien te verzin-nen. We zijn het er allemaal over eens dat er geen misbruikmag worden gemaakt, maar we verschillen wel van meningover de manier waarop je dat zou moeten oplossen.


Allereerst wil ik mevrouw Fokke, mede namens mevrouwVoortman, danken voor de warme woorden over het initia-tiefwetsvoorstel. Er is discussie over de aard en omvangvan dit wetsvoorstelletje. Ik probeer nog even te proevenwat de urgentie, de bloedspoed, is om het er vooruitlopendop de bredere wet doorheen te jassen. Over die initiatiefwetzegt ook de Partij van de Arbeid dat zij hem interessantvindt en dat zij er graag over wil meedenken. Zou het nietverstandiger zijn om de bredere wet hier wat eerder tebehandelen en deze wet daarachteraan te laten komen?

95-3-11

11 juni 2015

TK 95




De VVD en de Partij van de Arbeid hebben een motie inge-diend bij de begrotingsbehandeling, maar de koppelingvan de Wet dwangsom aan de WOB is niet iets nieuws. In2011 bracht een CDA-minister een wetsvoorstel in consul-tatie, want al heel snel nadat de WOB aan de Wet dwang-som werd gekoppeld, werd gezegd: hier functioneert ietsniet. Ik vind deze zaak dus wel urgent. Ik worstel echter methet volgende, en ik denk dat wij dezelfde worsteling hebben.Natuurlijk kun je zeggen dat de Wet open overheid en hetprobleem dat we vandaag behandelen enigszins samenhan-gen. Maar de eerlijkheid gebied mij om ook te zeggen datde Wet open overheid bijna twee jaar onderweg was voor-dat die plenair in eerste termijn is behandeld. De wet dienu voorligt, heeft een veel snellere doorlooptijd. Ik denkdaarom: je kunt het een doen en het ander zeker niet laten.Maar ik snap de worsteling van de heer Schouw, want dievoel ik ook wel. Alleen is dit probleem heel urgent en moetje het wel willen oplossen. Daarnaast moet je het met z'nallen hebben over de vraag hoe we de open overheid anno2015 en verder voor ons zien.


Mijn pijn zit hem er ook een beetje in dat we in procedure-vergaderingen van verschillende commissies met elkaarhebben afgesproken dat we de initiatiefwet voor laten gaanop dit wetje, maar dat de uitkomst van die afspraak netandersom is. Ik nodig mevrouw Fokke nogmaals uit omheel duidelijk te maken wat voor de Partij van de Arbeid debloedspoed, de superurgentie, is om dit nu te behandelen.Waarom kunnen we niet over een paar weken, of misschienuiterlijk in september, de bredere wet behandelen? Wat isnou precies de urgentie?


Er is wel degelijk een probleem. Kwaadwillenden makenmisbruik van de koppeling van de WOB aan de Wetdwangsom en dienen heel rare verzoeken in. Als je de briefvan de procureurs-generaal leest en ziet hoe erg het aantalverzoeken is toegenomen, dan kun je niet zeggen dat erniets aan de hand is. Je kunt dat laten passeren, maar jekunt ook zeggen: dit luik moeten we dichten. Ik vind dat wedaar zelf bij zijn. Ik vind het ook mijn verantwoordelijkheidals PvdA-Kamerlid. Zal ik heel eerlijk zijn? Ik ben me terdegebewust van het feit dat de Wet dwangsom ooit is voortge-komen uit een initiatiefwetsvoorstel van een van mijnvoorgangers, de heer Wolfsen. In de praktijk functioneerthet bij sommige wetten heel goed. De motie-Fokke/Tavernewas geen beperkte motie die alleen maar was gericht opde WOB. Het was een algemene motie, waarmee werdgezegd: kijk naar het totale speelveld waarop de Wetdwangsom van toepassing is. Er zijn dus wetten waarbijdit prima functioneert. Maar we zijn erachter gekomen datde Wet dwangsom op een bepaald onderdeel, de WOB,niet functioneert. Althans, kwaadwillenden kunnen er mis-bruik van maken. Dat is heel triest voor de mensen dieterechte verzoeken indienen. De overheid moet dat dan zosnel mogelijk oplossen en dat luikje dichten. Dat is precieswat de Partij van de Arbeid zou willen doen.


De motie van mevrouw Fokke is inmiddels meer dananderhalf jaar geleden ingediend. Nu spreken we over dit

wetsvoorstel, terwijl we al de eerste termijn van de Wetopen overheid hebben behandeld. Waarin zit de bloed-spoed, zoals de heer Schouw het noemde, dat dit per seeen paar weekjes voor de behandeling van de Wet openoverheid moet worden behandeld? Leg dat eens uit. Van-waar deze spoed?


Ik denk dat we toen met zijn allen ook hebben uitgesprokendat naar het misbruik moest worden gekeken. Het is urgent.Het is niet voor niets dat in 2011 al een wetsvoorstel vande toenmalige CDA-minister in consultatie was. Dan moetje nu, met dit voorstel, gewoon tempo maken. MevrouwVoortman kan zeggen dat dit wetsvoorstel hopeloos gaatvastlopen in de Eerste Kamer, maar ik denk dat als de Wetopen overheid voorbij de Tweede Kamer is — mevrouwVoortman weet hoe de Eerste Kamer functioneert; wehebben daar een keer samen gestaan — hij niet een-twee-drie in de Eerste Kamer behandeld is.

Ik zou mevrouw Voortman het volgende willen meegeven.Zij ziet ook het probleem van de koppeling tussen de Wetopen overheid en de Wet dwangsom. Volgens mij stondde loskoppeling van de Wet dwangsom in eerste instantieook niet in de Wet open overheid. Toen er vanuit de persen de VNG signalen kwamen dat er iets aan de hand was,is in de Wet open overheid het loslaten van de dwangsomingevoerd. Mevrouw Voortman ziet dus zelf ook dat heturgent is. Laten we dus het een doen, maar het ander vooralniet laten.

Het is dus prima dat wij hier vandaag staan. Dat is goed,maar we moeten het inderdaad ook met urgentie doen.Gelet op het debat van vorige week daarover had ik eigenlijkverwacht dat niet deze wet maar de Wet open overheiddeze week plenair zou worden behandeld. Ik ben er dusvoor om bij beide wetten het tempo hoog te houden, wanthet een sluit het ander niet uit. Zolang je de Wet openoverheid niet hebt, is het prima om in de WOB een luikjete dichten. De Wet open overheid moet immers een opvol-ger worden van de WOB.


Ik heb helemaal niet aangegeven dat ik denk dat dit wets-voorstel zal stranden in de Eerste Kamer. Ik denk echter datdie vrees van mevrouw Fokke waarschijnlijk niet helemaalonterecht is. Dit punt is opgenomen in onze gebalanceerdeWet open overheid naar aanleiding van uitgebreidegesprekken met deze minister. Waar het hier nu om gaat,is of dit een spoedeisend probleem is, dat vereist dat wedit hier en nu, meteen, aftikken. Daar heb ik nog steedsgeen antwoord op gekregen van mevrouw Fokke. Welkefeiten zijn er nu dat dit probleem zo spoedeisend is dat hetin een aparte wet moet worden opgenomen?


We kunnen hier een filosofische discussie gaan voeren overhoeveel het er zijn. Maar als je even in Nederland rondkijkten alle consultatiebrieven van de politie en het College vanprocureurs-generaal ziet, die ook bij dit wetsvoorstel zitten,en als je met gemeenten en de Unie van Waterschappengaat praten, dan kun je niet volhouden dat er niets aan dehand is. Als je de aantallen in de brief van het college

95-3-12

11 juni 2015

TK 95



bekijkt, hebben we het in sommige jaren niet over eenverdubbeling maar over een vervijfvoudiging sinds de WOBaan de Wet dwangsom is gekoppeld. Dan kun je niet vol-houden dat het probleem niet urgent is en dat er niets hoeftte gebeuren. Wel moet er een balans zijn. Het gaat namelijkniet de goede kant op als een wetsvoorstel vooral iets uit-straalt richting de misbruikers. Er zijn heel veel mensen dieterechte WOB-verzoeken indienen. Daarop kom ik straks inmijn amendement. Ik wil meer balans in dit wetsvoorstel.Die balans zit er op dit moment niet in.

Vorige week werd al bij de behandeling van de Wet herge-bruik van overheidsinformatie gesproken over een termijnvoor levering van informatie. Ik zou me kunnen voorstellendat de daarvoor middels het amendement voorgesteldetermijn ook gaat gelden voor de WOB. Dit zou betekenendat we teruggaan van acht naar zes weken. Kan de ministeraangeven hoe hij hierover denkt?

Daarnaast vindt de PvdA dat met enkel het rechtsmiddelvan het rechtstreeks beroep, met tal van extra voorwaardenin de WOB om misbruik tegen te gaan, een te hoge drempelwordt opgeworpen. Mensen moeten direct een gang naarde rechter maken, wat tot onnodig hoge kosten en juridise-ring van het proces leidt. De Partij van de Arbeid is er danook voorstander van om in de WOB weer gewoon demogelijkheid van bezwaar te openen. Daarom hebben wijhierover een amendement ingediend. Wat de PvdA betreftlaten wij mensen hierbij de keus. Laten zij zelf kiezen of zijbezwaar maken of liever rechtstreeks in beroep gaan. Omdatwe bij het voorliggende onderwerp graag de vinger aan depols houden onder het motto "hoe werken de regels die wijhier in het parlement vaststellen in de praktijk?", zou dePvdA graag zien dat er een evaluatie plaatstvindt. Ook datis in het amendement verwerkt.


Ik meen dat dit het amendement op stuk nr. 9 is. Dat maakthet mogelijk dat mensen eerst nog bezwaren indienenvoordat zij bij de rechtbank terechtkomen. Betekent dat nietgewoon nog langer wachten?


Nee. Je kunt verschillende dingen doen. In het land wordtgezegd: als het wetsvoorstel er niet is, geef alsjeblieft hetbezwaar terug. Dat werkt op zich prima in het kader van deWet openbaarheid van bestuur en daar ben ik wel gevoeligvoor. Mensen zeggen dat het voorheen gewoon functio-neerde. Voor 2009 hadden we namelijk een bezwarenpro-cedure in de Wet openbaarheid van bestuur en dat is prima.Nu wordt het misschien wat juridisch, maar dat is mijn oudetak van sport. Naast het indienen van bezwaar kun je naarde rechter gaan om het alsnog versneld af te dwingen.Sterker nog, als je echt informatie wilt, kan het wel eens zozijn dat je via de bezwaarprocedure uiteindelijk sneller krijgtwat je hebben wilt dan via het rechtstreeks beroep. Juist inhet kader van dit wetsvoorstel en in het kader van de WOBworden heel veel drempels ingebouwd bij het rechtstreeksberoep. Het is dus maar de vraag of je sneller aan je infor-matie komt. Wij willen uiteindelijk dat mensen snel aan huninformatie komen.


Ja, dat willen wij, maar dat betekent straks in de praktijkdat, als het amendement wordt aangenomen, je in gevalvan een weigerachtige overheid een bezwaar indient bijdiezelfde overheid. Dan krijg je een hoorzitting en eenadvies van een bezwaarschriftencommissie en vervolgenszegt de overheid: wij doen het lekker toch niet. Dan ben jetoch de facto weer maanden verder? Dat schiet toch nietop? Dit versnelt toch niet verkrijgen van informatie waarmensen recht op hebben?


Zoals ik het vandaag te ver vind gaan om een cursus tegeven over de Wet open overheid — dat ligt nu niet voor— zou ik ook geen cursus willen geven over de Algemenewet bestuursrecht. De hink-stap-sprong die u maakt dat jesowieso een hoorzitting zou moeten hebben, klopt niet. Alsje als indiener van mening bent dat een hoorzitting nietnodig is omdat de zaak duidelijk is, en je wilt die informatiegewoon hebben, dan kun je afzien van een hoorzitting. Inhet bezwaar kan dat best heel snel gaan. Als je het over-heidsorgaan niet vertrouwt, kun je twee dingen doen. Jekunt rechtstreeks in beroep gaan — dat maakt mijn amen-dement juist mogelijk — maar je kunt ook hangende hetbezwaar naar de rechter gaan. Uw amendement werpt eenheel fundamentele drempel op in de WOB en knaagt veelmeer aan de WOB dan het amendement dat ik heb voorge-legd. Laat mensen de keus en houd de snelheid erin. Datkan middels rechtstreeks beroep als niet alle klokken enklepels uit het wetsvoorstel daadwerkelijk worden uitge-voerd, maar dat kan ook via bezwaar. We willen toch datde beslissing zo snel mogelijk komt, ook al komt die ineerste instantie niet meteen?

De voorzitter:Hiermee is een einde gekomen aan de eerste termijn vande zijde van de Kamer. Er was iets meer debat dan wij vantevoren hadden ingeschat, dus het heeft ook iets langergeduurd. Hierdoor is het niet mogelijk om vandaag al hetantwoord van de minister te doen. We hebben nog eendebat dat stipt om 13.00 uur moet beginnen, dus we zullenhet antwoord van de minister in de eerste termijn op eenzo vroeg mogelijk tijdstip inplannen.

De beraadslaging wordt geschorst.

De vergadering wordt van 11.43 uur tot 12.47 uur geschorst.

95-3-13

11 juni 2015

TK 95



Voorkoming misbruik Wet openbaarheid van bestuur · 2016. 6. 14. · Zoals de dubieuze...

Documents

Transcript of Voorkoming misbruik Wet openbaarheid van bestuur · 2016. 6. 14. · Zoals de dubieuze...