Dit artikel is eerder verschenen in Venkraai nummer 2, 2016

Vogels in China vergeleken met Europese tegenhangers Auteur: Martien Helmig Je dochter vertrekt voor 2 jaar met gezin naar Shanghai. Ver weg, maar toch met de wens hen regelmatig te komen bezoeken. Dat biedt mooi de gelegenheid om wat meer te weten te komen over de natuur daar. Wij zijn er twee keer geweest. Familiebezoek en aansluitend reisjes naar al of niet afgelegen streken. Omgeving Shanghai, Beijing, Hangzhou (steden in het oostelijke deel van China) en ook naar de provincies Guangxi en Hunan met als centrale plaats Guilin, meer in het binnenland en bekend van het karstgebergte. Dit verhaal is geen reisverslag. Met het bezoeken van genoemde plekjes kun je nauwelijks waarmaken dat je China hebt gezien. Maar er zijn door ons bij vogels, vlinders en libellen wat soorten opgevallen die overeen-komen of juist iets verschillen van soorten in onze streken. Dat maakt een verhaal erover interessant. Van de iets meer dan 70 vogelsoorten die we op naam hebben kunnen brengen laat ik er enkele de revue passeren. Neem bv. de Ringmus Passer montanus. Over het algemeen is de Ringmus bij ons wat schuwer dan onze Huismus Passer domesticus. Niet zo in China, daar is de Ringmus de plaatsvervanger van de Huismus. Je ziet hem overal in de steden, in parken, op terrassen. En Huismussen hebben wij er niet gezien. Nu moet er meteen bij gezegd worden dat de Ringmus volgens de huidige inzichten 9 ondersoorten kent. De Chinese heet P m suturatus, de Westeuropese is de nominaatvorm P m montanus. Aan het uiterlijk is geen verschil te onderkennen, maar wellicht dat in de genen wel een afwijkend gedrag is ingebouwd. Bij de Ringmus is de taxonomie (de systematische indeling van soorten) wel bekend, maar van de alom voorkomende Blauwe ekster valt wel wat meer te vertellen. Wij Europeanen kennen de Blauwe ekster van b.v. Spanje en Portugal, waar die zich lijkt uit te

Ringmus in de Verboden Stad, Beijing

Chinese blauwe ekster, buitenwijk Shanghai

breiden. In Oost Azië komt de soort eveneens voor. Beide gebieden geografisch volkomen gescheiden. Lang heeft men gedacht dat de soort ooit uit Azië is ingevoerd, beide kregen dezelfde naam Cyanopica cyanus. Ornithologen twijfelden aan die toewijzing voor de Iberische tegenhanger. Met de laatste inzichten is dan ook besloten de soort een eigen naam toe te kennen. De Chinese blijft Cyanopica cyanus, de Europese gaat Iberische Ekster Cyanopica cooki heten. Uiterlijk verschillen ze nauwelijks, afgezien van de typische witte staarteinden van de Chinese. Er zijn meer vogelsoorten die nauwelijks in uiterlijk verschillen. Zo is de (gewone) Ekster vrijwel gelijk. De Buizerd heeft een variant genaamd Eastern Buzzard Buteo japonicus, maar lijkt sprekend. Ook de Zwarte Wouw kent een tegenhanger: de Oostelijke Zwarte Wouw Milvus migrans lineatus (ondersoort van de Europese). Deze laat meer verschillen zien: duidelijke lichte vlekken op de vleugels, die meer doen denken aan een Rode wouw. De Merel Turdus merula mandarinus lijkt sprekend op onze Merel, maar met een wat dikkere snavel. Bij de Boerenzwaluw Hirundo rustica gutturalis is nauwelijks verschil te zien. Van de zwaluwen is de Roodstuitzwaluw Cecropis daurica japonica de meestvoorkomende. Deze maakt nesten als de Huiszwaluw bij ons. Bekend is dat Chinezen Aalscholvers gebruiken bij de visvangst. Je kunt ervan denken wat je wilt, de vogels lijken er niet erg onder te lijden. De

Oostelijke zarte wouw, prov. Guangxi

Visser met aalscholvers, prov. Guangxi

Roodstuitzwaluw verzamelt nestklei, prov. Guangxi

Beekroodstaart, prov. Guangxi

ondersoort is Phalacrocorax carbo sinensis (de laatste toevoeging betekent Chinees). Wist u dat dit dezelfde ondersoort is, ook wel Continentale Aalscholver genoemd, als wij in onze streken hebben? De nominaatvorm P c carbo (Grote Aalscholver) komt nog westelijker, in Groot Brittannië,de voor en is bij onze een dwaalgast. Kennis van onze roodstaarten maakt dat de Beekroodstaart onmiddellijk te herkennen is. In de buurt van de vele rivieren en riviertjes in de provincie Guangxi te vinden. Vanaf de boot (een tocht over de rivier de Lijang) was het ideaal vogelen: roodstaarten en verwanten, Chinese Ralreiger, Kleine zilverreiger, Halsbandkraai, Chinese Spoorkoekoek, de al genoemde Zwarte wouw maar ook IJsvogel en Oeverzwaluw. Opmerkelijk was hoe weinig Mandarijneenden we zagen gedurende ons hele verblijf, in Nederland hebben we er meer gezien. Van de lijsterachtigen en prinia's zijn er soorten die wij hier niet zo kennen. Zulke fraaie vogels mogen niet ontbreken in dit summiere verhaal. Twee ervan laat ik zien: de Roodkeelkruiplijster en de Roestprinia. De eerste is niet eens een echte lijster, maar een telg uit de familie Timalia's. Nederlandse namen zijn niet altijd begrijpelijk, een rode keel blijkt ook te missen. Een andere lijster, die dat eigenlijk ook niet is, is de op een Ekster lijkende Dayallijster, een lid van de familie Vliegenvangers. Bij prinia's ligt het een beetje duidelijker. Dit zijn vogels uit de familie Cisticolidae, waartoe bij ons bv. de Graszanger behoort. Prinia's zijn klein van stuk maar met een lange staart. Ze doen denken aan de Rosse Waaier-staart, die in Zuid Europa voorkomt. In de gebieden die door ons bezocht zijn, hebben we drie soorten gezien. En gehoord, want naarmate je er meer waarneemt ga je ook de geluiden

herkennen. Hoewel dit relaas over vogels gaat, valt nog te vermelden dat wij daarnaast een 30-tal vlinders en libellen op naam hebben kunnen brengen. Twee ervan

Roodkeelkruiplijster, prov. Guangxi

1Roestprinia, prov. Guangxi

Peacock pansy, prov. Hunan

laat ik zien. De vlinder is een zand-oogje, de Peacock Pansy Junonia almana (zonder Nederlandse naam), met uitzonderlijk mooie ogen en een fraaie oranje kleur. Overigens waren er opmerkelijk veel kleurrijke en meerdere

soorten zwarte vlinders te zien. In de libellengids van Europa vind je bij de oeverlibellen ook de soort Witpuntoeverlibel Orthetrum albistylum, waarvan de verspreiding zich tot het zuidoostelijke deel van Europa uitstrekt. De soort is in China gewoon. Afsluitend een vondst van een cicadesoort, die wij in gidsjes of internet niet hebben terugvinden. Er zijn veel cicades, zeker in de provicies landinwaarts, die je de hele dag kunt horen. Sommige hebben we kunnen zien en determineren. De foto is van een on-bekende soort, zat wat ver-suft maar gaaf op de grond. Het rood in de foto is van vuurwerk-papier, overal in China wordt vuurwerk veelvuldig afgestoken. Referenties Mark Brazil, Birds of East Asia, Helm 2010; John MacKinnon & Karen Phillips, A Field Guide to the Birds of China, Oxford University Press 2000; IOC World Bird List (www.worldbirdnames.org); Wikipedia: List of butterflies of China; Sinobug.tumblr.com (>butterflies of China); Learnaboutbutterflies.com (>temperate Asia);

Klaas-Douwe Dijkstra - Libellen van Europa, Tirion Natuur 2008; www.allodonata.com (>China); VNC - Vereniging Nederland China, Arnhem (Reisorganisatie).

Witpuntoeverlibel, prov. Hunan

Cicade, prov. Guangxi