vakdidactiek

vmbo in beweging

Compaen vmbo Zaandam

Bart Hoogvorst 500 15 17 07Hogeschool van AmsterdamDomein Onderwijs & OpvoedingDocent Horeca & Voeding DT jaar 3Vakdidactiek 3M. Laarman

InhoudsopgaveVoorwoord..........................................................................................................................3Inleiding..............................................................................................................................4Opdracht 1..........................................................................................................................5

De school........................................................................................................................6De leerling.......................................................................................................................7Het onderwijs................................................................................................................10

Onderbouw................................................................................................................10Bovenbouw................................................................................................................11Zorgstructuur.............................................................................................................12

Consumptieve techniek.................................................................................................14Plattegrond kooklokaal..............................................................................................15Strategie....................................................................................................................17Methode.....................................................................................................................17Stage.........................................................................................................................20

Conclusie.......................................................................................................................20Vergelijking met een andere VMBO...............................................................................21

Opdracht 2........................................................................................................................23VM2 traject in het VMBO...............................................................................................24Mening..........................................................................................................................26

Opdracht 3........................................................................................................................27Samenvatting gastles....................................................................................................28Compaen.......................................................................................................................30De stelling.....................................................................................................................31

Opdracht 4........................................................................................................................32Voorbereiding op de examens.......................................................................................33Horeca-examens basis- & kaderberoepsgerichte leerwegen.........................................33Examenconclusies.........................................................................................................35Leerbeperkingen...........................................................................................................35Normering van de examens..........................................................................................35Opmerkingen bij het examen........................................................................................36Digitaal examen wiskunde voor basisberoepsgerichte leerweg....................................37

Nawoord...........................................................................................................................38Literatuurlijst....................................................................................................................39Bijlage...............................................................................................................................40

2

VoorwoordVoor de module vakdidactiek 2 vmbo, in het derde jaar van de opleiding docent Horeca & Voeding aan de Hogeschool van Amsterdam duik ik in de wereld van het vmbo. Aangezien ik weinig tot geen ervaring binnen het vmbo heb, ik heb mijn stages en werkervaring tot op heden opgedaan in het mbo en praktijkonderwijs, is dit een zeer leerzame module voor mij. Ik wil om die reden de docenten van de horeca afdeling van Compaen vmbo in Zaandam ook hartelijk danken voor hun tijd en geduld om mij wegwijs te maken binnen het vmbo op hun school. Ook Michael Laarman, docent aan de HvA, heeft met zijn lessen het vmbo inzichtelijker weten te maken voor mij als aankomend docent. En ondanks dat ik mijn hart aan het praktijkonderwijs heb verpand, kan ik zeggen dat het vmbo een prachtige dynamische werk- & leeromgeving is gebleken voor mij. Waar veel goede initiatieven ontstaan op het gebied van onderwijs en leerlingbegeleiding. En waar docenten zich elke dag inzetten om het onderwijs wat zij geven nog beter te maken.

Compaen vmbo

3

InleidingHet VMBO (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs) is in Nederland ingevoerd in 1999. Daarvoor kende men vele verschillende vormen van beroepsgericht onderwijs waaronder het VBO (voorbereidend beroepsonderwijs), het LBO (lager beroepsonderwijs), de MAVO (middelbaar algemeen vormend onderwijs) en verschillende vormen van VSO (voortgezet speciaal onderwijs). In het VMBO zijn deze verschillende onderwijsvormen samengevoegd. In de Wet op het voortgezet onderwijs (art. 21) en de Wet voortgezet onderwijs BES (art. 44) is bepaald dat een school of scholengemeenschap die zowel mavo als vbo aanbiedt, de aanduiding ‘VMBO’ mag hanteren.

Binnen het VMBO zijn vier verschillende opleidingniveaus te onderscheiden, deze noemt men ook wel de leerwegen. Het grootte verschil tussen deze leerwegen zit hem in de mate waarin praktijklessen een plaats hebben binnen het onderwijs. De basisberoepsgerichte leerweg (BB) bevat het meeste praktisch ingestelde lesuren. Deze leerweg heeft de minste theoretische belasting. Leerlingen doen examen in vier theoretische vakken en één beroepsgericht vak. De kaderberoepsgerichte leerweg (KB) heeft een zwaarder theoretisch programma dan de BB leerweg. Het examen bestaat ook uit vier theoretische vakken en een beroepsgericht vak. De gemengde leerweg is bedoeld voor leerlingen die goed meekunnen in de theoretische vakken, maar die zich ook willen oriënteren op een bepaald beroep. deze leerlingen doen examen in vijf theoretische vakken en een beroepsgericht vak met een omvang van 320 uur aan lessen. De theoretische leerweg bestaat ,zoals de benaming al aangeeft, uit louter theoretische vakken. De leerlingen doen examen in minimaal zes theoretische vakken. (R. van Schoonhoven, 2009)

leerwegen in het VMBO (2011-2012)

Naast de verschillende leerwegen is het VMBO onderverdeeld in vier sectoren. De leerlingen kiezen één van deze sectoren na de eerste twee jaar basisvorming (onderbouw). De keuze voor één van deze vier sectoren is:

Techniek;Economie;Zorg & Welzijn;Groen (Landbouw)

4

Binnen deze sectoren kunnen leerlingen dan een richting kiezen, zoals voor de sector Economie bijvoorbeeld:

Administratie;Consumptief horeca;Consumptief bakken;Economie, Handel en verkoop;Mode en commercie.

Binnen deze kaders en sectoren bieden vmbo scholen in Nederland hun onderwijs aan.

Opdracht 1

vmbo vanuit de praktijk

5

De schoolCompaen VMBO is gevestigd aan de Nieuwendamstraat 6 in Zaandam. Het is een openbare school, dit houdt in dat de school open staat voor elke leerling ongeacht herkomst of levensbeschouwing. De school is onderdeel van de Openbare Vereniging voor Onderwijs Zaanstad (OVO Zaanstad). Binnen deze organisatie zijn zes scholen aangesloten van praktijkonderwijs tot gymnasium. Compaen biedt VMBO aan op drie niveaus in zowel onder- als bovenbouw:

basisberoepsgerichte leerwegkaderberoepsgerichte leerwegtheoretische leerweg

De beroepsgerichte leerwegen zijn te volgen in de sectoren Techniek, Economie en Zorg & Welzijn.

Visie van Compaen is ‘leren met en van elkaar’ dit betekent het benutten van elkaars kwaliteiten en leren en werken in een inspirerende omgeving. Iedere leerling moet zijn of haar talenten kunnen ontdekken en zo het beste uit zichzelf halen. Dit doel probeert de school te bereiken door het geven van vernieuwend onderwijs en onderwijs op maat, waarbij rekening wordt gehouden met verschillen in leerstijl en leertempo. Ook zijn contacten met de samenleving en leren buiten de muren van de school zeer belangrijk.Daarnaast wil Compaen niet alleen een leeromgeving voor de leerlingen zijn, maar ook voor medewerkers. Om vernieuwend onderwijs van hoge

kwaliteit te kunnen leveren is voortdurende scholing van het personeel noodzakelijk. ‘Leren met en van elkaar’ is ook zeker van toepassing op het gehele team van docenten en medewerkers. Dit team bestaat uit zo’n 200 medewerkers, waarvan 80% werkzaam is als docent. De organisatorische structuur is als volgt:

6

directie

teamleider onderbouw

docententea

m

teamleider bovenbouwafdelin

gsleider

Techniekdocent

enteam

afdelingsleid

er Economiedocent

enteam

afdelingsleid

er Zorg & Welzij

ndocententea

m

stafbureau

ICTfaciclitair

administratie

organigram Compaen vmbo

7

De school heeft een populatie van ruim 800 leerlingen. Dat maakt Compaen een middelgrote vmbo school. Van deze leerlingen zit iets meer dan de helft in de bovenbouw (53%). In de bovenbouw volgt 44% van de leerlingen de theoretische leerweg, 29% volgt de kaderberoepsgerichte leerweg en 27% volgt de basisberoepsgerichte leerweg. Van de leerlingen in de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen zit 27% in de sector economie. Dat betekent dat zo’n 70 leerlingen een opleiding in de consumptieve techniek volgen.

diagram profielkeuze Compaen

De leerlingDe vmbo leerling heeft al jaren te maken met een slecht imago. Volgens een artikel in het NRC van 9 maart, hebben vele (voornamelijk blanke) Nederlanders het beeld voor ogen dat het vmbo vol zit met ongemotiveerde kinderen uit een lagere sociale klasse. De meeste leerlingen lopen er rond met taal- en leerachterstanden en soms met gedragsproblemen. Het is een smeltkroes van kinderen die niet willen of kunnen leren, is een veel gehoord vooroordeel. En daarom zijn de meeste ouders bang, dat als hun kind naar het vmbo gaat, dat hun kind dan afzakt op het vmbo, zowel op school- als op sociaal-cultureel niveau (Vasterman, 2013).

Maar is dit imago terecht? Is het een allegaartje van domme kinderen? Zijn het allemaal losgeslagen crimineeltjes? En voelen de leerlingen van het vmbo dit ook zo? NEE, natuurlijk niet! Het is zelfs zo dat 95% van alle vmbo scholen prima onderwijs levert. Vaak is het onderwijs veel interessanter en inventiever dan havo/vwo scholen. Een prachtige mix van theorie en praktijk die heel goed aansluit bij de leercapaciteiten van deze leerlingen. Hoe zit dat voor de leerlingen van Compaen?

De leerlingen van Compaen komen voor het grootste deel uit de gemeente Zaanstad (91%) (10.000scholen.nl, 2013). De leeftijd van de leerlingen ligt tussen de 12 en 17 jaar. De verhouding jongens versus meisjes ligt bijna gelijk (51% jongens tegen 49% meisjes). De verhouding autochtoon versus allochtoon ligt op ongeveer het zelfde niveau als in de gemeente Zaanstad (Gemeente Zaanstad, 2013). De school is daarmee dus een goede afspiegeling van de regio waarin zij gevestigd is. In de hier volgende tabel zijn deze basis gegevens van de leerlingen van Compaen weergegeven.

8

In de volgende tabellen heb ik gegevens over de achtergrond van de leerlingen weergegeven. Hiervoor heb ik gekeken naar de verschillen in gezinssituatie en afkomst. Ook heb ik het percentage leerlingen dat uit een achterstandswijk afkomstig is meegenomen in een tabel. Dit om een completer beeld te krijgen van de leerlingen op Compaen. Deze cijfers zijn afkomstig uit een uitgebreid onderzoek van de GGD Zaanstreek Waterland (M. Heemskerk, 2010).

Deze cijfers komen overeen met de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) die in 2013 onderzoek deed naar het aantal één ouder gezinnen in Nederland (Centraal Bureau Statistiek, 2013).

De gemeente Zaanstad herbergt een grote Turkse gemeenschap, dit valt ook terug te zien in de hier volgende cijfers.

Cijfers over de afkomst van leerlingen gekoppeld aan de wijk zijn er niet. Wel is te zien dat leerlingen uit de achterstandswijken vaker terecht komen in de basisberoepsgerichte leerweg.

9

leerling-gegevens Compaen vmbo 2013-2014aantal leerlingen

verhouding jongens/meisjes

verhouding autochtoon/allochtoon

verhouding onderbouw/bovenbouw

837 51% / 49% 70%/ 30% 47% / 53%

gezinssituatie leerlingen Compaen vmbo 2013-2014beide ouders één ouder nieuw

gevormd gezin

co-ouderschap

(tijdelijke) plaatsing

73% 14% 7% 4% 2%

afkomst leerlingen Compaen vmbo 2013-2014Nederlandse

Marokkaanse

Surinaamse

Turkse Overig westers

Overig niet westers

70% 2% 4% 9% 7% 7%

Uit deze cijfers krijgen we een beetje een beeld van de leerling-populatie op Compaen. Maar zijn leerlingen ook tevreden op Compaen? Voelen ze zich veilig en gewaardeerd op hun school? Om antwoord te krijgen op deze vragen voert Compaen een tweejaarlijks tevredenheidonderzoek uit onder de leerlingen. Uit het onderzoek van 2012 blijkt dat de leerlingen de school gemiddeld een 6,6 geven. Dit ligt iets onder het landelijk gemiddelde van 6,7.

uitslag tevredenheidonderzoek leerlingen Compaen De gegevens zijn verzameld middels een kort vragen formulier met 15 vragen waarbij de leerlingen elke vraag met een cijfer tussen de 1 en 10 mochten waarderen. De uitkomst met de gemiddelde cijfers per vraag staat hieronder weergegeven.

Vragen aan leerlingen Compaen VMBO Cijfer1. Ik voel me veilig op school. 8,22. De sfeer op school is prettig. 7,03. De docenten behandelen mij met respect. 6,74. Op school gelden duidelijke regels. 6,85. In de lessen doen we veel verschillende activiteiten (bijvoorbeeld luisteren naar uitleg,

zelfstandig werken, samenwerken, gebruik ict).6,0

10

percentage leerlingen uit achterstandswijken (ofwel armoedeprobleemcumulatiegebied) per profiel

Compaen vmbo 2013-2014vmbo basisberoepsgericht 12%vmbo kaderberoepsgericht 6%vmbo theoretisch 4%

6. De docenten leggen goed uit. 6,17. De docenten houden rekening met wat ik wel en niet kan. 6,18. Ik word voldoende uitgedaagd om mijn best te doen op school. 6,19. Ik ben tevreden over mijn mentor. 7,610.

Ik weet bij wie ik op school terecht kan met mijn problemen. 7,0

11.

Als het nodig is, krijg je extra begeleiding. 6,4

12.

Ik word geholpen bij het maken van belangrijke keuzes (niveau, leerweg, sector, profiel).

6,7

13.

Docenten vertellen duidelijk hoe mijn resultaten zijn. 6,7

14.

Ik word geïnformeerd over dingen die voor leerlingen belangrijk zijn. 6,1

15.

De mening van leerlingen telt mee op deze school. 5,3

Compaen heeft te maken met een grote groep leerlingen van Turkse afkomst. Hierdoor zal er rekening moeten worden gehouden met de Turkse cultuur. Voor de kook- & consumptief lessen betekent dit dat niet alle leerlingen kunnen werken met alle producten (denk aan halal). Ook in de omgangsnormen zijn er cultuur verschillen waar men rekening mee dient te houden.

Verder blijkt dat de leerlingen op Compaen zich veilig en prettig voelen op hun school. Ze zouden wel graag meer gehoord willen worden. Daarom is Compaen bezig met projecten om de leerling meer te betrekken bij bepaalde besluitvorming in de school. Men wil meer aandacht voor de leerlingenraad bij zowel de leerlingen als het docententeam.

11

Het onderwijsSinds een aantal jaren hebben de schoolbesturen voor vmbo en havo/vwo in Zaanstad een Convenant Aanmelding en Inschrijving. In overleg met de gemeente Zaanstad is in het convenant een gezamenlijke beleid voor aanmelding en inschrijving weergegeven. Dit gezamenlijke beleid is het resultaat van een zorgvuldige afweging van alle belangen en houdt goed rekening met bijzondere gevallen en individuele belangen van leerlingen in het vmbo en in het havo/vwo. Uitgangspunt van het gezamenlijke beleid is een kwalitatief hoogwaardig en divers onderwijsaanbod. Leerlingen worden niet verplicht zich bij een specifieke school in te schrijven; de vrije schoolkeuze blijft gehandhaafd.

OnderbouwAanmelding van een leerling in de brugklas gaat via de basisschool van de leerling. Afhankelijk van het advies van de basisschool wordt de leerling ingedeeld in een basisberoepsgerichte (b-klas), een kaderberoepsgerichte/theoretische (kt-klas), of een TL-plus klas. Aan het eind van het eerste jaar wordt de plaatsing geëvalueerd en kijkt de school of de leerling (nog) op de juiste plek zit. In het tweede jaar van de onderbouw wordt de kt-klas gesplitst in een kaderberoepsgerichte- en een theoretische klas. Ook kiest een leerling in het tweede jaar, met behulp van de mentor en leerlingbegeleider, welke leerweg en sector hij/zij in de bovenbouw zal gaan volgen. Om de leerling bij het maken van die keuze zo goed mogelijk te ondersteunen wordt in het tweede leerjaar veel aandacht besteed aan de Praktische Sectororiëntatie (PSO). Door middel van projecten, excursies, snuffelstages e.d. maakt de leerling kennis met allerlei sectoren in de samenleving.Afdeling Onderbouw

LESSENTABEL 2013-2014Basisberoepsgerichte leerweg Kaderberoepsg

erichtKader/Theoretisch

TL-plus

Klas 1 Klas 2 Klas 2 Klas 1 Klas 1Nederlands 4 4 4 4 4Engels 3 3 3 3 3Duits 0 0 0 0 0Frans 0 0 0 0 3Wiskunde 3 3 3 3 3Rek/wisk. 1 1 1 1 1LO 3 3 3 3 3M&M 4 4 4 4 4M&N 3 3 3 3 3M&T 3 4 4 3 3K&C 5 2 2 5 3Mentor/PSO 1 1 1 1 1PSO 1 1Vakhulp 1 1 1 1 1Project 2 2 2 2 2

12

praktische modules 2 233 34 34 33 34

Naast deze PSO en vakken als Nederlands, Engels en wiskunde, zijn er vakken die in samenhang met elkaar worden aangeboden in de vorm van een zogenoemd leergebied. Zo zijn bijvoorbeeld de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en economie samengevoegd in het leergebied Mens en Maatschappij (M&M). Leerlingen hebben hierdoor te maken met een kleine groep docenten. Bovendien leren zij de samenhang tussen de verschillende vakken beter begrijpen.

BovenbouwDe bovenbouw beroepsgericht begint in het derde leerjaar en heeft twee verschillende leerwegen en drie verschillende sectoren. In de bovenbouw wordt toegewerkt naar het examen in het vierde leerjaar.Afdeling Bovenbouw beroepsgericht

LESSENTABEL 2013-2014Basisberoepsgerichte leerweg Kaderberoepsgerichte leerweg

Klas 3 Klas 4 Klas 3 Klas 4Nederlands 3 3 3 3Engels 3 3 3 3Wiskunde 3 3 3 4Maatschappijleer 2 2 2 2LO 2 2 2 2Praktijk 14 13 13 11CKV 1 0 1 0Rekenen 1 1 1 1Biologie of 3 3 3 3Economie of 3 3 3 3NASK 1 3 3 3 3Maatschappijleer 2* 3* 4*Mentor 1 1 1 1Vakhulp 1 1 1 2

34 32 33 32* keuzevak bij Z&W

De leerwegen in de bovenbouw beroepsgericht bestaan uit de basis beroepsgerichte leerweg (BB) en de kader beroepsgerichte leerweg (KB). Het programma van de basisberoepsgerichte leerweg sluit aan op niveau 2 van het mbo. En het programma van de kaderberoepsgerichte leerweg sluit aan op niveau 3 of 4 van het mbo.

Compaen heeft in drie sectoren het volgende aanbod: 1. de sector Techniek: Bouwtechniek

13

Instalektro (combinatie van installatietechniek & elektrotechniek)

Techniek breed

Als een leerling kiest voor de sector Techniek, start de leerling in het derde leerjaar met het programma Techniek breed met onderdelen uit bouwtechniek, houtbewerking, elektrotechniek en installatietechniek. Aan het eind van het derde jaar kies de leerling een eindexamen programma. De keuzes zijn: Techniek breed, Instalektro of Bouw/timmeren.

 2. de sector Zorg & Welzijn: Uiterlijke Verzorging Zorg & Welzijn breed

Als een leerling kiest voor de sector Zorg & Welzijn begin de leerling in het derde leerjaar met Zorg & Welzijn breed. In het vierde jaar kiest de leerling voor een eindexamen richting Zorg & Welzijn breed of Uiterlijke Verzorging.

  3. de sector Economie: Horeca, Bakkerij en Recreatie (HBR)

 Als de leerling kiest voor de sector Economie dan volgt hij/zij het hele programma consumptief breed.

ZorgstructuurDe visie van Compaen op zorg is als volgt omschreven:“Op Compaen vmbo wordt zorg aan leerlingen gegeven vanuit het idee de leerlingen zelfredzaam te maken in het oplossen van de problemen die zij ondervinden in hun schoolloopbaan. Zelfredzaamheid is onderdeel van de persoonlijke ontwikkeling en nodig voor het maken van verantwoorde eigen keuzes. Daarnaast onderkent Compaen dat ook in de leerlingenzorg samenwerking oftewel de ketenbenadering cruciaal is. Daarbij gaat het om doorlopende zorg binnen de school, in de keten PO-VO-MBO en het hulpverleningsnetwerk óm de school, de leerling en zijn ouders.”

Elke leerling heeft dus recht op de zorg die hij/zij nodig heeft om op zijn/haar niveau te kunnen uitstromen naar vervolgonderwijs. Om dit te kunnen realiseren heeft Compaen een zorgstructuur. Deze structuur bestaat uit de basiszorg (1e & 2e lijns zorg) die voornamelijk plaatsvindt binnen de school en bovenschoolse zorg (3e lijns zorg). Bij de zorg voor de leerlingen hanteert Compaen de volgende vier uitgangspunten:

1. De zorg voor de leerling moet zo dicht mogelijk bij de leerling zelf liggen en tegelijkertijd professioneel zijn.

2. De begeleiding van leerlingen is ́gelaagd ́. Het mentoraat vormt de basis van de begeleiding waarbij de specialisten van het zorgteam

14

op verschillende momenten aansluiten om de zorg te intensiveren of te verbreden. Voor leerlingen die het betreft worden externe partijen betrokken bij de begeleiding.

3. De begeleiding van leerlingen is ́doorlopend ́ van basisschool naar MBO/HAVO. Zowel vanuit het basisonderwijs naar Compaen toe als vanuit Compaen naar het MBO/HAVO wordt door goede samenwerking en informatieoverdracht de doorlopende zorg gewaarborgd. Binnen Compaen wordt een doorlopende zorgroute aangeboden. In de onderbouw d.m.v. kleine groepen, in de bovenbouw d.m.v. aangepaste onderwijstrajecten als Leerwerktrajecten en het project Baan Begeleiding Zaanstad.

4. De begeleiding van leerlingen is schooloverstijgend. De leerlingenzorg van Compaen is onderdeel van het regionaal netwerk in de leerlingenzorg. De ketenbenadering staat ook hier centraal. Iedere organisatie mag daarin worden aangesproken op zijn eigen taak en verantwoordelijkheid. Compaen wil daarin de verbindingen met andere partijen zo regelen dat er voor leerlingen, ouders en docenten een logische keten van aansluitende en elkaar versterkende voorzieningen ontstaat.

15

De opbouw van de zorgstructuur ziet er dan als volgt uit:

opbouw zorgstructuur Compaen

De mentorDe mentor is een docent die naast het lesgeven, de speciale taak heeft om voor een groep leerlingen te zorgen. Hij/zij is het eerste aanspreekpunt voor leerlingen, ouders en collega’s. De mentor houdt de vorderingen bij en houdt het welbevinden, het gedrag en het verzuim van de leerling in de gaten. Tevens onderhoudt de mentor het contact met de ouders en met de school van herkomst.

Het zorgteam (ZT)Het zorgteam van Compaen bestaat uit leerlingbegeleiders, remedial teachers, en de zorgcoördinator. Het zorgteam zoekt uit wat het probleem van een leerling is, waardoor het veroorzaakt wordt en stelt een handelingsplan op om het probleem aan te pakken. Het zorgteam onderhoudt contacten met externe instanties zoals de schoolarts, de leerplichtambtenaar en de jeugdhulpverlening, maar ook met ambulante begeleiders van het speciaal onderwijs. Het zorgteam beheert in school de test- en onderzoeksgegevens.

Het zorg advies team (ZAT)De school heeft een Zorg Advies Team dat regelmatig bijeenkomt om leerlingen waar de school zorgen over heeft te bespreken. Het team bestaat uit leerlingbegeleiders, zorgcoördinator, schoolarts, leerplichtambtenaar, een vertegenwoordiger van het BJAA (Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam) en een deskundige van Saenstroom OPDC. In gezamenlijk overleg zoeken zij voor de leerling naar het hulptraject dat nodig is om

16

zorg advies team (ZAT)

zorgteam (ZT)

mentor(docenten)

leerling(ouders)

schooluitval te voorkomen. Het ZAT vergadert om de zes weken. Afspraken rond besproken leerlingen worden in latere ZAT bijeenkomsten geëvalueerd. Als de school een leerling in het ZAT wil bespreken, wordt vooraf toestemming gevraagd aan ouders en leerling.

Consumptieve techniekDe afdeling consumptieve techniek bestaat uit een drietal praktijklokalen, een drietal theorielokalen en een ICT lokaal. De afdelingen binnen consumptief zijn de (banket)bakkerij, de (spoel)keuken en het restaurant. Elke leerling krijgt les in alle drie de facetten van deze brede consumptieve opleiding. Om een beeld te krijgen van de praktijkruimte heb ik een plattegrond van de keuken geschetst. Daarnaast heb ik de gebruikers (docent & leerling) om hun mening gevraagd over deze praktijkruimte.

De docent over de praktijkruimte:De keuken is een mooie en overzichtelijke ruimte waarin de lessen prima gegeven kunnen worden. Het lokaal heeft een open, overzichtelijke opstelling. De leerlingen hebben genoeg ruimte op hun eigen werkplek en kunnen ongestoord hun werkzaamheden doen. De keuken is daarbij voorzien van goede apparatuur als een combi-steamer en goede kookeilanden met gaspitten en eigen elektrische oven.Het nadeel aan het lokaal is dat de spoelkeuken apart is van de keuken. Dat betekent dat tijdens het opruimen en de afwas het niet mogelijk is voor de docent om alle leerlingen aan het werk te kunnen zien. Hierdoor gebeurt het wel dat leerlingen zich aan het opruimen proberen te onttrekken.

De leerling over de praktijkruimte:Het is een leuk lokaal met goed werkende apparatuur. Door het doorgifteluik kun je het restaurant ook goed zien en is er ook wat buitenlicht in de keuken. Dat is wel prettig want verder kun je nergens naar buiten kijken. Als je niet zoveel zin hebt kun je soms wel je werk een beetje ontlopen door bij de spoelkeuken te hangen.

Ikzelf over de praktijkruimte:Het is een mooie keuken met een frisse uitstraling. De apparatuur ziet er goed onderhouden en schoon uit. Het lokaal ziet er overzichtelijk uit. De mogelijkheid voor de leerlingen om zich aan de les te kunnen onttrekken maakt het enigszins een onveilig lokaal. Dit zou eventueel ondervangen kunnen worden met een onderwijsassistent of stagiair.

17

leerlingen Compaen aan het werk in de keuken

18

Plattegrond kooklokaal

19

legenda keuken:

= vriezer

= koeling

= doorgifteluik met warmhoudlampen

= roestvrijstalen werkbanken

= koelwerkbank

= fornuis

= oven

= steamer

20

De afdeling consumptieve techniek(CT) probeert de lessen zo dicht mogelijk bij de beroepspraktijk te brengen. Met een professioneel ingerichte bakkerij, een moderne horecakeuken en een prachtig lesrestaurant krijgen de leerlingen een goede indruk van praktijksituaties. Na veel oefenen in de eerste periode van het 3e leerjaar gaan de leerlingen aan de slag om voor echte gasten te bakken, koken of om ze een heerlijke lunch te serveren.

StrategieDe docenten proberen de leerlingen te begeleiden naar een bepaalde mate van zelfstandigheid in hun beroepsrichting. Dat betekent dat de leerling de theoretisch- en praktisch opgedane kennis niet alleen maar kan reproduceren, maar dat hij/zij deze uiteindelijk ook eigen maakt en kan toepassen op nieuwe situaties. De docenten doen dit aan de hand van de RTTI systeem. Dit systeem verbindt de leerdoelen binnen een doorlopende leerlijn met de vier cognitieve niveaus van leren.

de vier cognitieve niveaus van leren volgens RTTI

Om dit te realiseren is de rol van de docent natuurlijk zeer belangrijk. Ze worden getraind en begeleid in het toepassen van deze RTTI strategie. De vakdocent verzorgt zowel de theorie- als de praktijklessen van zijn vak en zorgt dus ook voor de verbinding tussen deze delen. Naar de leerlingen toe, tijdens de lessen, worden de vijf rollen van de leraar gehanteerd (Slooter, 2009). Volgens deze methode van handelingsgericht werken (HGW) heeft een docent vijf rollen die hij/zij toepast in de les. De rol van: gastheer, presentator, didacticus, pedagoog en afsluiter komen dan ook terug in zijn/haar lessen.

MethodeGekoppeld aan de praktijklessen werkt de afdeling CT met de Tendens HTRV lesmethode. Er is voor deze methode gekozen omdat dit voor de docenten de meest complete methode bleek te zijn. De methode is

21

opgebouwd uit verschillende modules die goed aansluiten bij de praktijk. Daarnaast worden de lessen aangeboden in verschillende activerende didactische werkvormen. Dit maakt de stof voor de leerling (en docent) interessant, afwisselend en vaak direct toepasbaar. Het uitgangspunt van de lesmethode Tendens Consumptief is de vaktheorie. Deze theoriemethode leent zich goed voor klassikaal onderwijs en sluit aan op de praktijklessen. De lesmethode biedt lesmateriaal voor het restaurant, de keuken en de (banket) bakkerij .

22

Instructie-/werkboekenDe leerlingen worden aan de hand van twee instructie-/werkboeken door de theorie geleid. Elk instructie/-werkboek bestaat uit een aantal blokken. In leerjaar 3 werken de leerlingen ongeacht het uitstroomprofiel uit het eerste instructie-/werkboek met daarin 3 blokken. In leerjaar 4 gaat de leerling aan slag met het instructie-/werkboek dat hoort bij één van de drie uitstroomprofielen (Consumptief intersectoraal, Consumptief Horeca of Consumptief Bakken). In het instructie-/werkboek van leerjaar 4 zitten 2 blokken..BronnenboekenIn de instructie-/werkboeken wordt verwezen naar bronteksten. Deze bronteksten kunnen de leerlingen vinden in de bronnenboeken die bij deze methode horen.

DocentenmateriaalBij de methode ontvangt de docent een cd-rom met onder andere handleidingen, zelftoetsen, toetsvragen, antwoorden op zelftoetsen en toetsen, antwoorden op de vragen uit de instructie-/werkboeken, handreikingen bij de opdrachten.

bronnenboek tendens HTV

23

Het materiaal bereidt de leerling goed voor op het programma voor toetsing en afsluiting (PTA). De weg naar dit programma staat weergegeven in het schema hieronder.

Plan voor Toetsing & Afsluiting 2013-2014 (versie 25-6- 2013) –praktijkvakkenVak: HBR Horeca, Bakkerij en RecreatieToetsperi

odeToetscod

e(magiste

r)

Toetsvorm Inhoud/leerstof Weging

HerkansJ/N

Tijdsduur

1

33%

4.1.1 Quayn F Tussentoets Voor en Nagerechten 1 N 10 min

4.1.2 Quayn S Eindtoets Voor-nagerechten 2 J 15 min

4.1.3 Quayn F Tussentoets Luxe Gistdegen RTTI 1 N 10 min

4.1.4 Quayn S Eindtoets Luxe Gistdegen RTTI 2 J 15 min

4.1.5 Praktisch S Toets voorgerechten bereiden 2 N 250 min

4.1.6 Praktisch S Toets luxe Gistdegen RTTI 2 N 250 min

4.1.7 Praktisch S Serveren van voorgerechten 2 N 250 min

4.1.8 Praktisch/ Quayn S

DOE opdracht Recreatie RTTI 3 J 200 min

2

33%

4.2.1 Quayn F Tussentoets GHV 1 N 10 min4.2.2 Quayn S Eindtoets GHV 2 2 J 15 min4.2.3 Quayn F Tussentoets Zand &

Korstdegen 1 N 10 min4.2.4 Quayn S Eindtoets Zand &

Korstdegen RTTI 2 J 15 min4.2.5 Quayn F Toets getoerd gerezen

en kleinbrood 1 N 10 min4.2.6 Quayn S Eindtoets getoerd

gerezen en kleinbrood RTTI

2 J 20 min

4.2.7 Praktisch S Toets nagerecht bereiden 1 N 250 min

4.2.8 Praktisch S Toets serveren Hoofdgerechten 1 N 250 min

4.2.9 Praktisch S Toets bakken korstdegen 1 N 250 min

4.2.10 Praktisch/ Quayn S

DOE opdracht Recreatie RTTI 1 J 200 min

3

34%

4.2.1 Quayn F Tussentoets Hoofd en bijgerechten 1 N 10 min

4.2.2 Quayn S Eindtoets Hoofd en bijgerechten RTTI 2 J 15 min

4.2.3 Quayn F Tussentoets beslagen en Gebak 1 N 10 min

4.2.4 Quayn S Eindtoets beslagen en Gebak RTTI 2 J 15 min

4.2.5 Quayn F Toets bartender 1 N 10 min4.2.6 Quayn S Eindtoets bartender 2 J 20 min

24

RTTI4.2.7 Praktisch S Toets hoofdgerecht

bereiden 1 N 250 min4.2.8 Praktisch S Toets bartender

serveren van dranken RTTI

1 N 250 min

4.2.9 Praktisch S Toets bakken beslagen en Gebak 1 N 250 min

4.2.10 Praktisch/ Quayn S

Recreatie Doe opdracht RTTI 1 J 250 min

Cijfer SE = Σ (toetscijfer x weging) / Σ weging

StageAlle leerlingen van het voortgezet onderwijs in Nederland vervullen een maatschappelijke stage. De school is verplicht elke leerling gedurende de schoolloopbaan minimaal 30 uur een maatschappelijke stage te laten verrichten. Deze stage loopt de leerling in de onderbouw. Tijdens deze stage verrichten de leerlingen vrijwilligerswerk. Op deze manier raken leerlingen bekend met het fenomeen stage lopen en leren zij, door iets te doen voor een ander, zich (meer) betrokken te gaan voelen bij de maatschappij.

In de bovenbouw is een belangrijk onderdeel van het leren van een vak de kennismaking met de beroepspraktijk. Bij Compaen wordt dit gedaan middels een stage periode. Leerlingen lopen in het derde- en vierde leerjaar een stage bij een leerbedrijf in de regio, dat ze zelf benaderen. Onder begeleiding van de docent solliciteert de leerling bij het bedrijf naar een stageplaats voor een periode van twee weken. Aan deze stage zit ook een opdracht verbonden zodat de leerling ook een beeld krijgt van de beroepspraktijk. Voor de basisberoeps gerichte leerweg is het ook mogelijk om een lintstage te lopen in het vierde leerjaar. Deze lintstage houdt in dat de leerling het gehele schooljaar één dag in de week stage loopt bij een stagebedrijf.

Om de beroepspraktijk meer binnen de school te halen is de afdeling consumptieve techniek begonnen met het geven van gastlessen door mensen uit het bedrijfsleven. Zo komen bijvoorbeeld de slager, de visboer, een chef-kok, een patissier en iemand van de horecagroothandel gastlessen verzorgen binnen de school.

ConclusieHet maken van deze opdracht heeft mij veel geleerd over de inrichting van het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs en het Compaen vmbo, waar veel gedaan wordt op het gebied van het verbeteren van de didactische manier van werken. Er is sinds mijn middelbareschooltijd een hoop verandert in het voorbereidend beroepsonderwijs. Zo worden er veel

25

actieve werkvormen worden gebruikt bij de theorie vakken waar niet alleen wordt gekeken naar het reproduceren van de theorie, maar ook naar het eigen maken van de kennis door de leerlingen. En is de manier van lesgeven door de vakdocenten verandert van een autoritaire docent die de leerling dirigeerde in een vakopleiding naar een coachende docent die de leerlingen begeleidt naar een vervolgopleiding.

Wat opvalt in de vergelijking met mijn collega van het Clusius College is dat het vmbo op zeer diverse manieren kan worden ingevuld. Er zijn inmiddels zo veel verschillende opzetten en afsluitingen binnen het vmbo dat de vraag rijst of dit nog wel goed aansluit bij zowel de leerling als het vervolgtraject. Het is daarom is het volgens mij van belang dat er, vooral voor de basisberoepsgerichte- en kaderberoepsgerichte leerweg, gekeken wordt naar een goede aansluiting bij het mbo. In de volgende opdracht (opdracht 2) heb ik daarom ook gekeken naar een nieuwe ontwikkeling binnen het vmbo die deze mening bijstaat.

26

Vergelijking met een andere VMBOIn de onderstaande tabel heb ik Compaen vmbo vergeleken met de school die mijn collega Michael Lodewijks heeft onderzocht, het Clusius College in Purmerend. Uit deze vergelijking blijkt dat de twee scholen veel verschillen hebben in de manier waarop zij hun onderwijs hebben ingericht.

Onderwerp Overeenkomst Verschil1. Globale beschrijving van de school

Beide scholen zijn ongeveer even groot met een leerling-populatie van ruim 800 leerlingen.

Het Clusius College is een groene school. Compaen is een openbare VMBO school.

2. Profiel van de VMBO- leerling

Scholen hebben beide leerlingen in de leeftijd van 12 t/m 16 jaar. Het grootste deel van de leerlingen volgt de Basisberoepsgerichte- of Kaderberoepsgerichte leerweg.

Van de Compaen leerlingen heeft 30% een allochtone achtergrond.

3. Aanwezige niveaus Beide scholen bieden de Basisberoepsgerichte- en Kaderberoepsgerichte leerweg aan.

Het Clusius College biedt de gemengde leerweg aan. Compaen biedt de theoretische leerweg aan.

4. Organisatie van de lessen

Beide scholen werken met een onder- en een bovenbouw in dezelfde school.

Bij Compaen is er in de bovenbouw de keuze voor drie sectoren (Techniek, Consumptieve techniek en Zorg & Welzijn) waarmee de leerlingen voor een specifieke vakrichting kiezen. Op het Clusius College vallen deze sectoren onder landbouw breed en krijgen de leerlingen deze vakken aangeboden in modules.

5. Plattegrond van de praktijkruimten

Compaen heeft voor alle richtingen binnen de consumptieve techniek één praktijklokaal (keuken, bakkerij, restaurant).

6. Beoordeling van de praktijkruimten

Docenten zijn redelijk tevreden met de praktijklokalen.

De leerlingen van het Clusius College vinden de praktijkruimte enigszins kil.

7. Onderwijskundig concept van de lessen en ervaren knelpunten

Het onderwijskundig concept van de lessen op het Clusius College is gebaseerd op de land- & tuinbouw. Bij Compaen probeert men de leerling zo dicht mogelijk bij de beroepspraktijk te brengen.

8. De rol van de docent De rol van de docent op Compaen is gebasseerd op de vijf rollen van de leraar

27

(Slooter, 2009).9. Inzet van een onderwijsassistent

Het Clusius College maakt gebruik van onderwijsassistenten in de lessen.

10. Gebruik en beoordeling lesmethode

Bij Compaen wordt al jaren gewerkt met Tendens HTRV. Hierover is men ook zeer tevreden.Op het Clusius College wordt het lesmateriaal door de vakdocenten zelf ontwikkeld en er wordt gewerkt met ELO.

11. Maatregelen/ aanpassingen voor de‘zorg’- leerling

Beide scholen zullen vanaf 2014 op dezelfde manier zorg bieden voor hun leerlingen.

12. Stageomvang en stageorganisatie

Leerlingen lopen zowel maatschappelijke stage als vakgerichte stage.

Op het Clusius College lopen alle 3e klas leerlingen maatschappelijk stage. In het 4e jaar lopen alle basis leerlingen 4x 8 weken stage.Leerlingen uit de kg en gemengde leerweg lopen 2x 1 week stage. De leerlingen van Compaen lopen hun maatschappelijke stage in het 2e leerjaar. In de 3e en 4e

is de stage vakgericht.13. Mogelijk leerwerktraject

Op het Clusius College geen leerwerktraject, op Compaen wel.

14. Beroepspraktijk binnen de school

De beroepspraktijk wordt vooral bij de vakken dier een plant en bloem binnen het Clusius College gebracht. Bij Compaen worden er gastlessen van mensen uit het bedrijfsleven georganiseerd.

28

Opdracht 2

vernieuwing in het vmbo

(VM2 traject)

29

VM2 traject in het VMBOPer 1 augustus 2008 kent een aantal vmbo scholen in Nederland het VM2 traject. Dit staat voor vmbo en mbo niveau 2, en houdt in dat leerlingen in de basisberoepsgerichte leerweg op hun eigen vmbo school een traject ingaan vanaf de bovenbouw waarbij ze minimaal een mbo niveau 2 diploma kunnen behalen. Op deze manier ontstaat er één nieuwe geïntegreerde beroepsopleiding waar leerlingen niet hoeven over te stappen naar een andere leeromgeving en waarbij ze, in sommige gevallen, ook geen vmbo examen hoeven af te leggen.

Het VM2 traject is ingevoerd omdat voor veel vmbo leerlingen, met name de leerlingen in de basisberoepsgerichte leerweg, de overstap naar het mbo lastig. Een deel schrijft zich niet in voor een vervolgopleiding in het mbo. En van de leerlingen die wel overstappen, vallen er in de eerste paar maanden van het mbo veel uit. De omschakeling naar een andere school blijkt een groot struikelblok. Doel van dit experiment is dat meer leerlingen hun startkwalificatie halen op mbo-niveau 2. Hiermee vergroten ze hun kansen op een goede loopbaan.

Uit de samenvatting van de uitkomsten van de VM2-monitor (Bouwmans, 2013) blijkt dat het vm2 traject wel degelijk een positieve invloed heeft op het aantal vroegtijdig schoolverlaters (vsv). Uit de onderstaande tabel kunnen we afleiden dat het aantal vsv significant lager is dan het landelijk aantal vsv.

Percentage vsv bij experimenten zoals beoogd (excl. leerlingen uit gestopte experimenten)

1 okt. 2011 % 1 okt. 2012 %Eerste tranche VM2 (2008) 11,6 19,9Landelijk cohort 2008 16.9 25.4Voorgaand cohort 2007 20.1 26.6Landelijk cohort 2007 17.8 26.1Tweede tranche VM2 (2009)

7.9 14.9

Landelijk cohort 2009 8.7 16.4Voorgaand cohort 2008 9.7 19.2Landelijk cohort 2008 8.5 16.3

Ook blijkt het aantal leerlingen dat devm2 opleiding verlaat met een startkwalificatie hoger ligt dan het landelijke percentage, zoals in de tabel hieronder is weergegeven.

Percentage startkwalificaties per tranche en teldatum – alleen leerlingen uit experimenten zoals beoogd

1 okt. 2011 % 1 okt. 2012 %Eerste tranche VM2 (2008)

25.5 52.9

Landelijk cohort 2008 4.3 38.7

30

Voorgaand cohort 2007 7.8 37.1Landelijk cohort 2007 5.4 37.9Tweede tranche VM2 (2009)

0.5 22.3

Landelijk cohort 2009 0.1 4.9Voorgaand cohort 2008 0.1 5.6Landelijk cohort 2008 0.1 4.2

31

MeningVolgens het SLO (Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling) is het van belang dat de leerling bij de overstap van primair naar voortgezet onderwijs, maar ook van het ene leerjaar naar het andere leerjaar zo min mogelijk overlap, breuken of lacunes in het leerproces ervaart. Daarom vind ik het VM2 traject een goed initiatief. Uit de eerste cijfers lijkt een positief effect naar boven te komen op het vroegtijdig schoolverlaten. Ook het aantal leerlingen dat de school verlaat met een startkwalificatie stemt tot een lichte tevredenheid. Met deze twee positieve factoren lijkt het mij goed om de proef te verlengen en uit te breiden.

De moeilijkheid in het VM2 traject lijkt hem te zitten in het aantal aanmeldingen van leerlingen en de samenwerking met het MBO (Bouwmans, 2013). Omdat het hier gaat om een proef zijn ouders zeer sceptisch om hun kind daar onderdeel van te laten zijn. Dit is ook een begrijpelijke reactie van ouders. Het zou daarom, vanuit het ministerie, een betere ondersteuning verdienen. De eerste cijfers geven, ondanks het feit dat een deel van de deelnemende scholen wegens een tekort aan interesse zijn afgehaakt, een duidelijk signaal aan de minister. Meer startkwalificaties en minder vsv staat hoog op de prioriteitenlijst van de minister. Dus als een initiatief laat zien dat ze daar, ondanks opstart problemen, toe in staat is. Zul je, om in horeca termen te blijven, boter bij de vis moeten doen. Laat scholen en ouders zien dat het VM2 traject menens is, en ondersteun het initiatief waar je kunt.

Het tweede probleem zit in de samenwerking met het MBO. Veel scholen geven aan een moeizame samenwerking te ondervinden met de ROC’s in de buurt. Vanuit het oogpunt van de ROC’s is het ook enigszins begrijpelijk dat ze het idee hebben dat het slagen van een VM2 traject een beetje jezelf in de voet schieten is. Want als meer leerlingen hun startkwalificatie op hun VMBO school behalen betekent dat automatisch minder leerlingen voor het ROC. De minister zal daarom ook een oplossing moeten vinden voor dit probleem. Zo zou een stimuleringsregeling, waarin de ROC worden beloond voor het aantal leerlingen dat succesvol een startkwalificatie behalen via het VM2 traject, het bekijken waard zijn. Ook is het een mogelijkheid om ROC’s te betrekken binnen de samenwerkingsverbanden, zodat ze als het ware onderdeel worden van de middelbare onderwijsinstellingen.

Als laatste is het interessant om het VM2 traject uit te breiden naar de gemengde- en de theoretische leerweg. Zo zou een leerling uit de gemengde leerweg op zijn of haar eigen school (eventueel versneld) een MBO niveau 3 startkwalificatie kunnen behalen. Op deze manier wordt een doorlopende leerlijn steeds meer geïntegreerd binnen het gehele beroepsonderwijs en wordt het voor ROC’s interessanter om een intensieve samenwerking te onderhouden met het voorbereidende beroepsonderwijs. Win win voor de leerling!

32

Opdracht 3

gastles

33

Samenvatting gastlesIn 2014 gaat het nieuwe stelsel voor passend onderwijs in. Wat dit inhoudt voor scholen en docenten in het VMBO vertelde Mark Tange van het Da Vinci College in Leiden tijdens een gastles op de Hogeschool van Amsterdam.

“Geen export van problemen, maar import van oplossingen.” (Mark Tange)In het nieuwe stelsel voor passend onderwijs zijn een aantal doelen geformuleerd die er voor moeten zorgen om leerlingen een zo passend mogelijke plaats in het onderwijs te geven terwijl de kosten hiervoor beheersbaar worden.

In de eerste plaats zal gekeken worden naar de onderwijsbeperking van leerlingen. Op dit moment is het zo dat scholen op basis van een zorgdiagnose ook extra onderwijsbehoefte kunnen vaststellen. Hiervoor komt dan per leerling met een vastgestelde onderwijsbeperking extra geld vrij. Het is dus voor een school lucratief om voor zoveel mogelijk leerlingen extra geld te krijgen van het ministerie. Hierdoor ontstaat er, volgens de minister, een oncontroleerbare kostenpost op de onderwijsbegroting. Om grip te krijgen op de kosten wil de minister zogenaamde samenwerkingsverbanden (SWV) tussen diverse scholen in de regio instellen. Het is de bedoeling dat er in het voortgezet onderwijs totaal 74 van deze SWV’s ontstaan. Deze SWV’s hebben een aantal wettelijke taken waarvan het maken van een ondersteuningsplan één van de belangrijkste is. Hiermee moeten SWV’s zorg dragen voor een passende onderwijsplek voor elke leerling. De SWV’s krijgen een ‘zak met geld’ van de minister, om te verdelen onder de scholen binnen het SWV. Waardoor de stimulans voor scholen niet meer bij de leerling ligt maar bij een passende plaatsing. Op deze manier verwacht de minister ook de groei van onderwijsbeperking aan te pakken.

Het verminderen van de bureaucratie rondom indicatiestellingen en wachtlijsten is ook een speerpunt voor de minister bij het beperken van de kosten in het onderwijs. Tot op heden is het een lange weg langs verschillende instanties om een indicatiestelling, en zo de leerling-gebonden financiering (lgf), bij de juiste leerling te krijgen. Met het instellen van de SWV’s hoopt de minister al deze verschillende instanties onder het dak van de SWV’s te krijgen. Waardoor de lijntjes vele malen korter worden en de zogenaamde slagboom diagnostiek, waarbij leerlingen van zorgloket naar zorgloket verwezen worden, tot het verleden behoort.Mede door deze wijzigingen door te voeren verwacht de minister het onderwijsbudget beheersbaar en de uitgaven transparanter te maken.

Vervolgens zal er ook geïnvesteerd worden in hoger opgeleide docenten. De minister wil binnen enkele jaren alle docenten geregistreerd hebben in het ‘lerarenregister’, zodat het aantal onbevoegde docenten kan worden teruggedrongen. Daarnaast zullen verplichte bijscholing en verdere ontwikkeling van de docent, zoals een masterdegree, enkele handvatten

34

zijn voor de minister om de toerusting van docenten voor het onderwijs te vergroten.

Ten slotte wil de minister het aantal thuiszitters terugdringen om voor elke leerling een zo passend mogelijke plaats te vinden binnen het onderwijs in zijn/haar regio. Dit betekent dat scholen verplicht worden om elke leerling aan te nemen en een passende plaats moet bieden binnen het SWV. Scholen doen dit door per leerling een plan op te stellen waarin de (verwachte) onderwijsbehoefte en ondersteuningsbehoefte wordt aangegeven. De ondersteuningsbehoefte zal binnen het SWV worden aangeboden, waarbij sommige delen van de ondersteuning gewoon bij de leerling op school kunnen worden verkregen en andere delen zullen elders worden aangeboden. Zaak is wel om de leerling zoveel mogelijk binnen de school te behouden.Zorg zal worden vervangen door ondersteuning, vandaar dat de verschillende lijnen van zorg zullen worden vervangen door drie gradaties in ondersteuning.

De eerste vorm van ondersteuning (voorheen eerstelijns zorg) is de basisondersteuning. Binnen deze basisondersteuning ziet men bijvoorbeeld dyslexie- & dyscalculiebeleid, SoVa training, faalangst training en remiedial teaching. Deze vorm van ondersteuning zal dus voornamelijk binnen de school plaatsvinden.

De tweede vorm (tweedelijns zorg) is de lichte ondersteuning. In deze lichte ondersteuning biedt de school extra ondersteuning waar nodig. De leerling blijft ingeschreven op dezelfde locatie, maar het kan zijn dat de leerling tijdelijk ergens anders wordt ondergebracht omdat de school zelf deze vorm van ondersteuning niet aanbiedt. Voorbeelden hiervan zijn reboundtrajecten en op de rails.

De derde en zwaarste vorm van ondersteuning (derdelijns zorg) is zware ondersteuning. Dit betekent dat de leerling in veel gevallen niet meer te behouden is voor de school waarop hij/zij is ingeschreven en de school onderbouwt een aanvraag voor VSO (voortgezet speciaal onderwijs). De leerling wordt ook daadwerkelijk uitgeschreven van de school.

35

overzichtskaart samenwerkingsverbanden

36

CompaenCompaen VMBO is onderdeel van het samenwerkingsverband Zaanstad e.o. (PO2705). Op dit moment is men bezig met het inventariseren van de gevolgen voor de school en de zorgstructuur in verband met het passend onderwijs.

Momenteel wordt de zorg geregeld door de volgende personen en/of teams. Dit betreft voornamelijk de eerste- en tweedelijns zorg, die vervolgens goed te implementeren zijn in de basisondersteuning en de lichte ondersteuning. Voor de zware ondersteuning zal Compaen in de toekomst een beroep moeten doen op het samenwerkingsverband.

De mentor is een docent die naast het lesgeven, de speciale taak heeft om voor een groep leerlingen te zorgen. Hij/zij is het eerste aanspreekpunt voor leerlingen, ouders en collega’s. De mentor houdt de vorderingen bij en houdt het welbevinden, het gedrag en het verzuim van de leerling in de gaten. Tevens onderhoudt de mentor het contact met de ouders en met de school van herkomst.

Op Compaen kunnen leerlingen in de 1e en 2e klas die wel de capaciteiten hebben voor het vmbo maar extra ondersteuning nodig hebben, in kleine(re) groepen worden geplaatst. Zij moeten dan wel een leerweg ondersteunende indicatie hebben (lwoo).

Op Compaen zijn ook interne begeleiders (IB) aanwezig die aan leerlingen specifieke hulp bij problemen geven. Zij ondersteunen de mentoren bij de begeleiding van leerlingen en zij onderhouden contacten met de externe hulpverlening. Het kan ook voorkomen, dat een leerling problemen heeft met bijvoorbeeld medeleerlingen, een leraar of thuis en daarover in vertrouwen wil praten. Leerlingen, ouders en medewerkers kunnen bij deze interne begeleiders terecht als zij problemen ondervinden op het gebied van (sexuele) intimidatie, agressie, geweld of discriminatie.

Het zorgteam (ZT) van Compaen bestaat uit leerlingbegeleiders, remedial teacher, en de zorgcoördinator. Het zorgteam zoekt uit wat het probleem van een leerling is, waardoor het veroorzaakt wordt en stelt een handelingsplan op om het probleem aan te pakken. Het zorgteam onderhoudt contacten met externe instanties zoals de schoolarts, de leerplichtambtenaar en de jeugdhulpverlening, maar ook met ambulante begeleiders van het speciaal onderwijs. Het zorgteam beheert in school de test- en onderzoeksgegevens. De pedagogisch medewerker houdt zich o.a. bezig met de registratie van verzuim en te laat komen en zorgt ervoor dat de gegevens correct worden ingevoerd in de absentenadministratie. Als een leerling te vaak ongeoorloofd verzuimt of te laat komt, bespreekt de pedagogisch medewerker deze problemen met de leerling en met de mentor en/of teamleider. De pedagogisch medewerker onderhoudt ook de contacten met de leerplichtambtenaar.

37

38

De stelling‘Hoe meer zorg je aanbiedt, hoe groter de vraag wordt’

Zorg is een steeds belangrijker item binnen onze maatschappij. Op radio, televisie, internet en in kranten komen de toenemende problemen, patiënten aantallen en kosten in de zorg bijna dagelijks langs. Op het werk, in de kantine of in het café is de zorg een dankbaar gespreksonderwerp, waar iedereen wel een mening over heeft. En ook, of misschien wel juist, in het onderwijs is zorg een belangrijk onderdeel geworden van de dagelijkse gang van zaken. De problematiek van de zorg in het onderwijs wordt gemakkelijk toegeschreven aan de toename van jeugdproblematiek en de afname van de kwaliteit van het onderwijs. Maar zijn dit gegronde argumenten? Volgens Kees van der Wolf, bijzonder hoogleraar Orthopedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam en lector aan de Hogeschool Utrecht, zijn deze twee argumenten ongegrond en zijn er andere oorzaken aan te wijzen.

De toename van jeugdproblematiek is vanwege het ontbreken van cijfers uit het verleden moeilijk meetbaar. Maar deze problematiek is wel iets van alle tijden. Zo had Socrates het zo’n 2600 jaar geleden al over de jeugd van tegenwoordig en wat er van hen moest worden, en dat doen we nu nog steeds. Aan de andere kant kunnen we wel zeggen dat het aantal verzorgende beroepen in de laatste 50 jaar enorm is toegenomen. Hiermee is ook de kennis over zorg ,d.m.v. vele onderzoeken en opleidingen, enorm toegenomen. Waar bijvoorbeeld vroeger een drukke leerling in de klas zat, zit nu een adhd-er. Door de toename van deze kennis is ook het aantal diagnoses toegenomen. Het interessante is dat in het huidige onderwijs extra geld direct gekoppeld is aan leerlingen met een zorgdiagnose. Dat betekent voor een school, hoe meer zorgleerlingen hoe meer geld. Het is dus lonend voor een school om meer leerlingen met een zorgbehoefte te hebben, en de hoeveelheid van deze behoeften kenbaar te maken aan de geldschieter oftewel de minister. Het exporteren van je problemen.

Ook de afname van de kwaliteit van het onderwijs is een veel gehoord argument voor de toename van de zorgbehoefte binnen het onderwijs. Volgens deze argumenten zijn de docenten van tegenwoordig niet zo goed toegerust als de docenten van vroeger. Dit is ook juist. Docenten staan niet meer rokend met een Spaans rietje in hun achterzak voor de klas. Toegegeven er zijn in de afgelopen jaren door een tekort aan personeel veel docenten onbevoegd voor de klas gekomen. Maar op dit gebied is het onderwijs met een inhaalslag bezig. Het is zelfs zo dat steeds meer docenten hoger opgeleid zijn dan voorheen. Daarnaast staat Nederlandse onderwijs in internationaal vergelijkend onderzoek heel goed aangeschreven. Het valt dus wel mee met de slechte staat van ons onderwijs, al kan er altijd gekeken worden naar verbeteringen. Met de wens van de minister om docenten op een hoger niveau te tillen door een eerste graads bevoegdheid en meer mogelijkheid tot scholing te bieden, is de minister begonnen met het importeren van oplossingen.

39

Als laatste zou ik willen toevoegen dat zorg niet noodzakelijkerwijs iets is wat bij het onderwijs hoort. Het is niet de taak van de docent om voor de

leerlingen te zorgen, maar om ze te begeleiden in hun leerproces. Het niet de taak van de school om voor leerlingen te zorgen, maar om ze zo goed mogelijk te begeleiden naar hun toekomst. Natuurlijk zal er voor sommige leerlingen meer begeleiding nodig zijn dan voor anderen, maar een school is en blijft een onderwijsinstelling en geen zorginstelling. Daarbij komt dat

alle zorg die je in huis haalt ook genoeg moet worden afgenomen als je wilt dat de zorg rendabel is. Dus hoe meer zorg je aanbiedt, hoe groter de

vraag zal worden.

40

Opdracht 4

examens in het vmbobasis- & kaderberoepsgerichte leerweg

41

Voorbereiding op de examensVoordat een examen werkelijk kan worden afgenomen onder de leerlingen is er een heel traject aan voorbereidingen nodig om de examens zo soepel mogelijk te kunnen afnemen. De voorbereidingen kunnen we verdelen in taken voor de examencommissie en taken voor de (vak)docent.

Voorbereiding ExamencommissieTesten van computers, netwerk en software.Leerlingen krijgen een eigen examen account. Deze software moet gecontroleerd worden ( bv Adobe Acrobate Reader, Excel en de Minitester).Draaiboek maken.Leerlingen uitnodigen voor het examen.Lokaal inrichten volgens richtlijnen.

Voorbereiding docentVoorlopige planning data examens.Goede communicatie houden met je collega docenten over de examens.Examen rooster controleren.Lokalen reserveren.Instructie voor de examinator.Computers reserveren op de geplande data.Testen van computers.Leerlingen instrueren.Absentielijst maken.Examinator indelen/evt. extra docenten indelen.Leerlingen indelen in de disciplines.Examens zelf maken.Examens bundelen op naam.Grondstoffen bestellen.Mise en place maken praktijklokaal. ( benodigde materialen en producten ) Op de hoogte zijn van de zak- en slaag regeling.Formulieren proces-verbaal praktijkexamen klaarleggen.

Horeca-examens basis- & kaderberoepsgerichte leerwegenOm te kunnen zien wat er van de leerlingen verwacht wordt op een VMBO examen, worden hieronder twee examens met elkaar vergeleken (CITO, 2013). Het consumptief breed examen voor de basisberoepsgerichte- en kaderberoepsgerichte leerweg bevat een aantal cruciale nuance verschillen. Zo zijn er voor de kader leerlingen een aantal extra vragen op de minitoetsen en moeten ze een tweetal meer specerijen kunnen benoemen. Maar het belangrijkste verschil zit hem in de kennis van Arbo-wet, HACCP en bewaren en opslag van producten. Deze kennis wordt wel verwacht van een leerling uit de kaderberoepsgerichte leerweg, maar niet van een leerling uit de basisberoepsgerichte leerweg.

42

43

Basisberoepsgericht Kaderberoepsgericht

Tijdsduur 700 minuten 700 minutenAantal opgave 20 22Te behalen aantal punten 128 144Voldoende (5,5) bij .. punten % .. punten %Opgave moeilijkheid Minder complexe opgave Meer complexe opgaveGeografie / topografie Geen Moet weten waar bepaalde

bekende plaatsen liggen op een kaart.

Minitoets Bakkerij 10 vragen (.. punten) 14 vragen (.. punten)Minitoets keuken 10 vragen 13 vragenProduct en deegkennis ja jaKennis van recepten minimaal Ja, juiste recept kunnen

kiezen uit vier voor koffiebroodjes

Kostprijs maken ja Uitgebreider/complexerTwee maal.

EHBO kennis nee jaKennis van afvalverwerking

nee ja

Juiste gereedschap kunnen benoemen

Ja, aan de hand van foto’s Ja, aan de hand van een receptbeschrijving

Berekening kunnen maken aan de hand van het deegtemperatuur

nee ja

Juiste afbaktemperatuur van producten weten

nee ja

Voedingswaarde groente en fruit

globaal globaal

Benoemen blad-, stengel- en vruchtgroente

nee ja

Eigenschappen rijst en aardappel

nee ja

Specerijen herkenning Vijf soorten Zeven soortenBewaartemperaturen nee jaWild- en diersoorten nee jaKwaliteitsklasse groente nee jaKennis van de Arbo-wet nee jaKennis van HACCP minimaal uitgebreiderVakjargon ja jaWerkplanning keuken ja Ja, uitgebreidAangeleverd stappenplan vanuit het examen

ja nee

Kunnen reflecteren ja Ja, twee maalKennen van schenkmaten nee jaIndekken van gerechten ja Ja, uitgebreidServeermethode ja jaWijnadvies nee ja

Basis beroepsgericht Kader beroepsgerichtGlas herkenning nee jaAanbeveling gerechten en samenstellen menu

ja Ja, uitgebreid

Rekening opmaken ja Ja, met korting berekenenMenukaart maken ja JaMaterialenlijst samenstellen

ja ja

Ontvangst-, verblijf-, en afscheidsfase

ja ja

44

ExamenconclusiesHet niveau van deze twee examens breed is goed. Al vind ik het wel opvallend dat basis leerlingen een minimale kennis van de hygiëne hoeven te hebben. Zo is de kennis over bewaartemperaturen zelfs helemaal niet van toepassing op het examen. Terwijl hygiëne toch een enorm belanghebbend onderdeel van het vak is, in mijn ogen. Daarentegen is het ook moeilijk, juist omdat er meerdere disciplines zijn, om diep in te gaan op de vakverdieping.

De opbouw van de diverse disciplines, die als een rode draad door het examen lopen, zorgen voor een mooie consistentie van dit examen. Alle onderdelen zijn met hun (eind) producten aan elkaar gelinkt waardoor het voor leerlingen ook een duidelijker geheel wordt. Zo worden bijvoorbeeld de broden die bij de bakkerij worden gemaakt weer meegegeven bij het hoofdgerecht van de keuken.

Al met al sluiten de examens redelijk goed aan bij de doelgroep waarvoor deze bedoeld is, en is de tijdsduur in mijn ogen voldoende om een goed examen te kunnen afleggen.

Wat duidelijk naar voren komt bij de minitoetsen, is dat het niveau voor kader een klein beetje hoger is als de basis. Dit is te zien in de complexiteit van de meerkeuzevragen. Daarnaast kun je bij kader ook een open vraag verwachten en het berekenen een kostprijs is ingewikkelder. De vraagstelling bij enkele vragen is voor kader minder uitgebreid, waardoor er meer inzicht verwacht wordt van deze leerling.

LeerbeperkingenNet als bij reguliere toetsen, geldt er voor de leerlingen met dyslexie of dyscalculie dat zij extra tijd krijgen (een half uur) om hun examens te maken. Ook kan er, waar mogelijk, gebruik gemaakt worden van ingesproken stukken als ondersteuning van het leeswerk.

Normering van de examensDe normering (N termen) van de centrale examens is te vinden op de site www.cito.nl. Het college voor examens heeft deze normering vastgelegd, deze is voorlopig. De puntenwaardering kan achteraf bijgesteld worden. Deze normering van de toetsen en de praktische opdrachten is van tevoren vastgelegd in een omzettingstabel. Hierin staan de schaallengtes aangeven. Dit is het maximale te behalen aantal punten. In de correctiemodellen staat aangeven hoeveel punten er per vraag of opdracht te behalen zijn. Er staat ook hoeveel punten eraf gaan als de vraag niet volledig of niet goed beantwoord is. Aan de examen kandidaten wordt er een indicatie van de puntenwaardering voor de verschillende onderdelen van zowel de toets en de praktische opdracht kenbaar gemaakt.Hieronder worden de omzettabellen weergegeven.

45

basisberoepsgerichte leerwegkaderberoepsgerichte leerweg

Opmerkingen bij het examenIn de onderstaande tabel vindt u de goede- en verbeterpunten die het examen in mijn ogen heeft.

goed kan beterHet examen is als een soort verhaal, deze draad loopt door het gehele examen.

Teveel losse bladen, terwijl een vmbo leerling moeite heeft met organiseren.

Er worden meer maatschappelijk betrokkenheid van de leerlingen verwacht.

In de minitoets van de bakkerij KB wordt in een meerkeuzevraag gevraagd naar de afbaktemperatuur van gevulde koeken. In verschillende lesmethoden en in verschil van docenten kunnen leerlingen hier benadeeld worden. Dit kan per school/docent verschillend zijn.

In de minitoetsen wordt veel

46

Schooltype: VMBO

Vak: Basis Beroepsgerichte leerweg consumptief breed CSPE 2013 tijdvak 1

Schaallengte:

128

Normterm: 0,3

score cijfer score cijfer0 1,01 1,0 81 6,024 2,0 95 7,038 3,0 109 8,052 4,0 121 9,067 5,0 128 10

Schooltype: VMBO

Vak: Kader Beroepsgerichte leerweg consumptief breed CSPE 2013 tijdvak 1

Schaallengte:

141

Normterm: 0,3

score cijfer score cijfer0 1,01 1,0 86 6,023 2,0 102 7,039 3,0 117 8,055 4,0 133 9,070 5,0 141 10

gebruik gemaakt van foto’s.

47

Digitaal examen wiskunde voor basisberoepsgerichte leerwegOp www2.cito.nl kun je een demo bekijken van het digitale wiskunde examen voor de basisberoepsgerichte leerweg. Aan mij de taak dit te beoordelen voor leerlingen van dit niveau.

Het voordeel van een digitale toets is dat je beter kunt aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen. Ook kan het toetsmateriaal makkelijk verduidelijkt worden met behulp van plaatjes, filmpjes en zelfs een voorleesfunctie (voor de leerlingen met een dyslectie verklaring of een discalculie verklaring). Daarnaast wordt de vraagstelling gecombineerd met herkenbare situaties uit het dagelijks leven. Op deze manier kun je de toetsen meer inzichtelijk maken voor de leerling, zodat deze zich een beter beeld kan vormen van de som. Zo komen er in de demonstratie vragen voorbij over de hoeveelheid glazen die nodig zijn voor een trouwerij (sluit aan bij vakgebied), het sparen van geld (sluit aan bij eigen behoefte) en het berekenen van de hartslag (sluit aan bij hobby).  Sommige vragen gaan door waar de vorige vraag gestopt is, dit zorgt voor samenhang in het examen. Een toelichting bij de vragen en de mogelijkheid om de vraag opnieuw af te spelen zorgen ervoor dat het examen, samen met alle voorgenoemde onderdelen, in mijn ogen uitermate geschikt is voor leerlingen in de basisberoepsgerichte leerweg van het vmbo. Deze leerlingen zijn zeer visueel ingesteld en hebben baat bij toetsvragen die nauw aansluiten bij hun belevingswereld.

naar wiskundetoets demo

48

NawoordNa een stageperiode in het praktijkonderwijs tijdens het tweede jaar van mijn opleiding was ik verkocht. Dit was mijn type onderwijs! Werken met leerlingen die het net (even) niet hebben, maar die tot op het bot gemotiveerd zijn. Leerlingen die open, eerlijk en vaak ondergewaardeerd zijn. En ondanks, of misschien juist dankzij, alles wat ze in hun dagelijkse leven al te stellen hebben, toch elke dag met een ongelofelijk positieve instelling naar school komen. Ik kreeg een baan aangeboden op deze school en ben daar met volle overtuiging in gestapt. Dat maakte alleen voor mij als aankomend docent, dat ik de afspraak met mezelf (om alle schooltypes via stages langs te gaan voordat ik een keuze zou maken) moest verbreken. Hierdoor heb ik nooit kennis gemaakt met het VMBO. Via deze module ben ik toch in aanraking gekomen met de structuur, het enthousiasme en de beleving op het VMBO, het heeft mij eerlijk verrast. Het heeft me een kijkje gegeven binnen de dagelijkse routine van leerlingen en docenten op Compaen vmbo in Zaandam. Wat me enorm heeft geïnspireerd!

49

Literatuurlijst

10.000scholen.nl. (2013, November 21). Opgehaald van www.10000scholen.nl: http://10000scholen.nl/7885/middelbarescholen-zaandam/scholengroep-zaandam-locatie-compaen-vmbo/leerlingen

Bouwmans, R. v. (2013). Vijf jaar VM2. Samenvatting van de uitkomsten van de VM2-monitor 2008-2012. 's-Hertogenbosch: ecbo.

Centraal Bureau Statistiek. (2013, December 17). www.cbs.nl. Opgehaald van www.cbs.nl: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bevolking/publicaties/artikelen/archief/2013/2013-3931-wm.htm

CITO. (2013, December 12). Centrale examens 2013 1e tijdvak. Opgehaald van www.cito.nl: http://www.cito.nl/nl/Onderwijs/Voortgezet%20onderwijs/centrale_examens/schriftelijke_examens_vmbo/examens_vmbo_2013/vmbo_cspe_bb_tv1.aspx

Gemeente Zaanstad. (2013). Staat van de stad 2013. Zaandam: Gemeente Zaanstad.

M. Heemskerk, J. G. (2010). E-MOVO: Gezondheid, welzijn en leefstijl vanjongeren in Zaanstreek Waterland. Zaandam: GGD Zaanstreek Waterland.

R. van Schoonhoven, F. S. (2009). VMBO in perspectief. Amsterdam: B.V. Uitgeverij SWP.

Slooter, M. (2009). De vijf rollen van de leraar. Amersfoort: CPS Onderwijsontwikkeling.

Vasterman, J. (2013, Maart 09). Op het vmbo zitten ook veel lieve kinderen. NRC.

50

BijlagePeerformulier

Beoordelingscriteria introductieopdracht vakdidatiek vmbo (individueel)Naam student: Bart Hoogvorst School: Compaen VMBONaam peer: Michael Lodewijks

Oordeel Toelichting1. Globale omschrijving school

O V G Duidelijke omschrijving.Goed organogram.Ik mis de gemengde leerweg, klopt dit zo ja waarom wordt deze niet aangeboden?Wordt er in de onderbouw nog een determinatie-toets afgenomen zodat leerlingen nog in een andere leerweg kunnen terecht komen?

2. Profiel vmbo-leerling O V G mooi in tabellen gezet. 3. Keuze sector CT O V G4. Beoordeling praktijklokalen / zorgplein

O V G Goed beschreven.Mooie plattegrond + legenda.Goede oplossing voor evt. probleem.

5. Onderwijskundig concept CT

O V G Prima.

6. Rol docent CT O V G Uitgebreide beschrijving.7 lesmethode O V G8. Zorgleerling O V G9. Stage / leerwerktraject O V G10. Beroepspraktijk binnen de school

O V G

Algemene aspecten: 1. Nederlands HBO-niveau O V 2. Layout O V 3. Opbouw/structuur O V Opmerkingen: Keurig werkstuk.Cijfer: 8 Datum:25-1-2014

=> 25 % van het cijfer

51

Beoordelingscriteria ontwikkelingen binnen het VMBO (beoordeling onderdeel peer)Naam student: Bart HoogvorstNaam peer: Michael Lodewijks

Oordeel Toelichting

Beschrijving van de ontwikkeling

O V G

Voor en nadelen docent O V G De nadelen zou ik nog even naar kijken voor de zekerheid.

Voor en nadelen leerling O V GErvaringen in het land O V G Ik lees er wel wat van terug maar zou

wat meer mogen.

Eigen mening O V G

Algemene aspecten: Een goed verzorgde opdracht. Kijk alleen nog even naar date ene puntje.

1. Nederlands HBO-niveau O V

2. Layout O V

3. Opbouw/structuur O V

Opmerkingen: Cijfer: 8 Datum:25-1-2014=> 25 % van het cijfer

Beoordelingscriteria gastles (beoordeling onderdeel peer)Naam student: Bart HoogvorstNaam peer: Michael Lodewijks

Oordeel ToelichtingZorgstructuur van je stage school met diverse onderwerpen/samenvatting van de gastles

O V G

stelling/mening O V GGevolgen voor leerlingen O V GGevolgen voor docenten O V GGevolgen voor ouders O V GAlgemene aspecten: Het was een duidelijk verhaal. Goed

beschreven 1. Nederlands HBO-niveau O V

2. Layout O V

3. Opbouw/structuur O V

Opmerkingen: Zie algemene aspecten!

52

Cijfer: 8 Datum: 25-1-2014

=> 25 % van het cijfer

53

Beoordelingscriteria en examen (beoordeling onderdeel peer)Naam student: Bart HoogvorstNaam peer: Michael Lodewijks

Examen /methode Oordeel Toelichting

Verschil tussen kader en basis

O V G Duidelijk.

Mening over minitoetsen O V G

Bevindingen over het examen

O V G

Beschrijving gedrag-leerstoornis

O V G

Mening over de opdrachten voor een leerling met gedrag-leerstoornis

O V G

Mening over het demo examen wiskunde

O V G

Algemene aspecten:

1. Nederlands HBO-niveau O V

2. Layout O V

3. Opbouw/structuur O V

Opmerkingen: Een keurige reader met zo goed als geen opmerkingen!Cijfer: 8 Datum: 25-1-2014

=> 25 % van het cijfer

54