Ben je tussen 12 en 14? Ben je gefascineerd door alles wat met techniek te maken heeft? Voel je de bijna onweerstaanbare drang om elk apparaat uit elkaar te prutsen om te zien hoe het er vanbinnen uitziet?

Dan ben je een en dan is dit nog steeds je lijfblad!

In dit nummer:

waarschuw

ing

achttiende nummer: maart 2006

Serie of parallel

Aardige

Hoe levens redt

Zeker met zekeringen

Nieuwe opdracht

* Je leest meer over ELEKTRISCHE ENERGIE in

GaragastenKrant 12 of op www.garagasten.be

** Kijk uit met elektrische proefjes. Gebruik een batterij en nooit zomaar een stroombron van 230 volt.

Soms kies je beter voor een

parallelschakeling. Dan krijgen

de lampjes elk hun eigen .

Als het ene lampje niet werkt, blijft het

andere toch branden. Ze hoeven de energie ook niet te

delen en krijgen allebei dezelfde spanning als de batterij.

Wat gebeurt er als je twee lampen in je stroomkring zet**?

Dan gaan ze allebei branden natuurlijk. Maar je hebt twee

manieren om de lampen te schakelen. Je kan ze achter

elkaar zetten (in serie). Dan geeft de ene lamp de stroom

door aan de volgende en krijgen ze allebei een deel van de

energie die de batterij levert. Met een serieschakeling kan

je de stroombron nooit overbelasten, maar als er één lamp kapot is, heb je geen

stroomkring meer. Lastig als je tientallen lampen in serie geschakeld hebt, zoals bij

kerstverlichting. Ga dat ene kapotte lampje maar zoeken.

Maar er is ook een nadeel. Als je heel veel lampen parallel schakelt, kan je de

stroombron overbelasten. Je vraagt dan meer energie dan de leidingen

aankunnen en daardoor kan hitte of een vlam ontstaan. Als er dan brandbaar

materiaal in de buurt is... Gelukkig is het elektriciteitsnet bij

jou thuis beveiligd met zekeringen. Vroeger

bestond zo’n zekering uit een zilver-

draadje dat veilig zodra

er te veel stroom doorliep.

Bij de automatische zekeringen

van vandaag onderbreekt een

schakelmechanisme de

stroomkring als er te veel

elektriciteit door de leiding vloeit.

Wil je dat zelf zien? Vraag dan

even waar de zekeringkast

staat.

Wist je dat elektriciteit altijd in een rondje

stroomt? Hey, daarom noemen we het ook

stroom. Om elektriciteit te gebruiken moet je

dus een gesloten kring bouwen. Hiernaast zie

je zo’n stroomkring, met een batterij als

stroombron en een lamp die de stroom verbruikt.

Als je de lamp aan en uit wil zetten, heb je een

schakelaar nodig, want daarmee kan je de

stroomkring onderbreken.*

Het kastje onder de motorkap bevat zekeringen

voor de alternator (1), de koplampen (2) en de

voorste richtingaanwijzers (3). Het kastje naast het

zitje van de chauffeur bevat zekeringen voor de

ruitenwissers (1), de cd-speler (2), de

achterruitverwarming (3) en de achterlichten (4).

Heb je al eens met je blote handen schrikdraad opgetild waar stroom opzit? Niet doen,

want je krijgt er een flinke schok van. De metalen draad geleidt de stroom immers. Als

je de draad met een droge, houten stok opheft, voel je niets. Hout laat geen stroom

door, het isoleert. Een kleine elektrische stroom is ongevaarlijk. Maar

vanaf 42 volt kan elektriciteit dodelijk zijn. Het stopcontact

bij jou thuis levert 230 volt. Daarom moeten alle toestellen

die je op het lichtnet aansluit goed geïsoleerd zijn. Alle

delen waar elektriciteit door stroomt, zitten netjes

verpakt in materialen die geen stroom doorlaten, zoals

rubber of plastic. Dat soort materialen noemen we

isolatoren.

Bang van elektriciteit? Welnee. Bovendien zijn de meeste elektrische

toestellen geaard. Via de stekker en het stopcontact wordt het toestel

verbonden met een koperen staaf die in de grond zit. Als de isolatie van het

apparaat niet deugt, voorkom je dat blootliggende metalen onderdelen toch

onder stroom komen te staan. Via de vloeit de stroom

immers gewoon naar de aarde en zo voorkom je elektrocutie. Oef.

Schakelingen en zekeringen… wees maar

zeker dat je ze ook in een auto vindt. Weet jij hoe je de lege batterij

van een auto (de accu) weer aan de praat krijgt? Door ‘m met startkabels (geleiders)

te verbinden met de opgeladen accu van een andere auto. Je verbindt de positieve

polen met elkaar, en ook de negatieve. Je schakelt de accu’s dus parallel. Op die

manier krijgt de auto met de lege accu toch genoeg stroom om te starten. Maar goed

ook, want de accu is de stroombron voor de

koplampen, de zetelverwarming, de

cd-speler... in elke auto zitten

meters elektriciteitskabel. Nogal wiedes

dus dat dat netwerk met zekeringen

beveiligd wordt. Neem nu de ruitenwissers.

Die worden door een motortje aangedreven.

Enig idee wat er gebeurt als de ruitenwissers

geblokkeerd zitten, omdat ze vastgevroren zijn,

of omdat het rubber op de voorruit plakt? Dan

vraagt het motortje steeds meer stroom om de

ruitenwissers toch los te krijgen, tot de zekering

springt om te voorkomen dat de leiding

overbelast raakt. Hey, nu kan je bij je ouders

scoren met een goeie tip: zet nooit je

ruitenwissers aan als de kans bestaat dat ze

geblokkeerd, tja... zitten.

Naam:

Adres:

Geboortedatum:

E-mailadres:

De gegevens zullen enkel gebruikt

worden om de aanvrager te

voorzien van niet-commerciële

informatie over

toekomstopwielen.be-projecten.

Wijziging of schrapping van het

adres kan op eenvoudig verzoek.

Kan je maar niet genoeg krijgen van

techniek? Dan hebben wij de oplossing

voor jou: surf naar

en lees er alles wat je weten wou over

techniek en auto’s. De webstek zit

boordevol verrassingen. Kies een spelletje uit

de spelletjesgalerij en ga voor de hoogste score.

Of neem ’s een kijkje in de experimentenhoek.

Hey, misschien heb je wel een tip of een mening die je met

andere Garagasten wil delen. Laat dan snel een berichtje

achter in het Garagasten-gastenboek.

Maar dat is lang niet alles. Want op de Garagasten-webstek kan je ook terecht voor

handige tips over de ‘

’-wedstrijd. En als je meedeed, vind je

je inzending hier terug. En misschien staat jouw naam wel bij de winnaars. In dat geval wil

je zeker weten welke prijs je gewonnen hebt. Eén adres: .

Voor alle Garagasten met een mening is er de

. B

ij elke

nieuwe krant krijg je hier een vraag voorgeschoteld waarop we jouw reactie willen kennen.

Duid het antwoord aan waar jij je het meest in kan vinden en je ziet meteen hoeveel

procent van de andere Garagasten jouw mening delen. Spannend, niet?

Garagasten

p/a toekomstopwielen.be

Woluwedal 46 bus 8

1200 Brussel

KLEEF HIER EEN

POSTZEGEL

-

V.U. Uitgeverij Lannoo, Tielt | Bericht aan de boekhandelaars:

Deze bon is enkel inwisselbaar bij aankoop van de vermelde titel.

De bonnen dienen teruggestuurd te worden voor controle en ver-

rekening via VBB-bonnenclearing Hof ter Schriecklaan 17, 2600

Berchem. VBB-actienummer: 369-06-01. Actie geldig zolang de

voorraad strekt vanaf 24 maart tot 24 april 2006.

Geef deze bon af in een erkende boekhandel en ontvang het boek ‘100 paarden onder de motorkap’ (ISBN 90 209 64852)

voor € 11,45 i.p.v. € 13,95 .

euro

“100 paarden onder de motorkap” verzamelt het beste

van drie jaar GaragastenKrant. Volg je favoriete speurneu-

zen tijdens hun avonturen en ontdek alles over auto’s en

techniek.

Hoe brengen tandwielen een kracht over? Waarom ga je

onderuit op glad ijs? Waar komt elektriciteit vandaan?

Waarom ben je sterker met een hefboom? Ontdek het

antwoord in dit boek. Ga ook zelf aan de slag. Zoek een

citroen en maak er een batterij van, meet zelf de luchtdruk

en voorspel het weer...

Een ware Garagast mag dit boek niet missen. Ga dus snel

naar de boekhandel en neem de onderstaande bon mee, dan

krijg je alvast een mooie korting!

9 820663 312507

WB.100 PAARDEN ONDER

De GaragastenKrant is een initatief van

is een actie van de automobielsector en

aanverwante sectoren, op initiatief van Febiac en de sociale

partners: Federauto, ABVV-Metaal en ACV-Metaal.

EDUCAM coördineert dit project.

, Woluwedal 46 bus 8, 1200 Brussel

Verantwoordelijke uitgever: Luc De Moor,

Concept en realisatie: www.linkinc.be en www.zeppo.be

Tekeningen: Sam Vanallemeersch

EEN PASSIE VOOR TECHNIEK? DOE daar dan iets mee en kies nu de juiste studierichting!

Op de website vind je alle

studierichtingen die je kan volgen als je tuk bent op techniek.

Zo weet je meteen waar je met je toekomst naartoe kan!

Zowel in het technisch als beroepssecundair onderwijs

In deze GaragastenKrant lees je hoe je vlot en veilig kan omgaan met elektriciteit.

En dus kan je vast wel raden waar de nieuwe opdracht van Knap Geknutseld over gaat.

Over zekeringen en schakelingen natuurlijk.

Wat gebeurt er als je drie batterijen van 4,5V in serie schakelt en een gesloten stroomkring

bouwt met daarin een lampje van 2,5V? Zonde van het lampje, inderdaad. Hoe kan je ervoor

zorgen dat het lampje van 2,5V niet springt, ook al levert de stroombron 13,5V? Bouw je een zekering in? Of

gebruik je een geleider met een hoge weerstand? Zet ’s even op een rijtje hoe je dat kan oplossen. Of bespreek

het met je klasgenoten. En als je héééél nuttige, extra tips wil, surf dan naar .

Laat je hersenen knetteren en ga aan het werk. Zet foto’s en/of tekst over je

belevenissen op de Garagasten-website en win een bouwdoos van Lego of een

bezoek aan een heuse autorenstal. Als je hele klas meedoet, win je misschien

een bezoek aan een fabriek die auto’s bouwt of aan een autorenstal.

En als je dit schooljaar minstens twee keer meedoet aan de “Knap

Geknutseld”-wedstrijd kan je een bijzondere prijs winnen. Als je je knutselwerk

alleen maakte, kan je “Knapste Technische Knobbel van 2006” worden.

Als je hele klas meedoet, kan je de titel van “Knapste Technische Klas van 2006” winnen.

En de prijzen die aan die titels vasthangen, zijn al helemaal om van achterover te vallen.

Kijk snel op .

Heb je de boeiende Garagasten-rubriek

Knap Geknutseld al ontdekt? In elke

nieuwe krant krijg je een opgave en een

concreet voorbeeld.

Op ligt er

bovendien een pak tips op je te wachten.

Omdat we weten dat een echte Garagast

wel van een uitdaging houdt, hebben we

de tips verstopt achter een keileuke

schuifpuzzel, raadsel of woordspelletje.

Snel daarheen dus.

Maar natuurlijk kan je zelf nog veel leukere toepassingen bedenken dan

het voorbeeld dat wij je geven. Heb je iets gevonden wat je zelf in elkaar

kan knutselen? Neem dan pen en papier en schrijf op wat je allemaal

nodig hebt. Zoek al je materiaal bij elkaar en ga aan het werk.

Denk eraan dat je je creativiteit moet kunnen bewijzen als je mee wil

doen aan de wedstrijd. Maak daarom een paar foto’s van je werk en jezelf.

Of beschrijf in een tekst wat je precies gedaan hebt en wat het resultaat

is. Zet al je bewijsmateriaal daarna op .

Uit alle inzendingen worden de leukste, origineelste en mooiste

oplossingen bekroond. Veel succes.

DOE MEE AAN DE

“KNAP GEKNUTSELD”-

WEDSTRIJD EN ZET JE

FOTO’S EN TEKSTEN

VOOR 10 MEI 2006

OP DE GARAGASTEN-

WEBSITE!