Visie op Wonen en Zorg - Wonen Noordwest Friesland op Wonen en Zorg.pdf · Wonen Noordwest...

Visie op Wonen en Zorg

Nicole de Bruijn

Wonen Noordwest Friesland

december 2010

3

Samenvatting

Doelstelling (vanuit ondernemingsplan K-trije)

Wonen Noordwest Friesland wil ouderen graag geschikte en kwalitatief goede woningen bieden in een

leefbare woonomgeving. Tevens willen wij faciliteren dat ouderen, ook als zij behoefte krijgen aan

zorg en service, zo lang mogelijk in hun eigen huis en/of in hun eigen dorp kunnen blijven wonen.

Deze doelstelling sluit aan op de prestatievelden 6 (wonen en zorg; „het tot stand brengen van

huisvesting voor ouderen‟) en 5 (het bevorderen van de leefbaarheid) in het BBSH.

Ook sluit bovenstaande doelstelling aan op het rijksbeleid waarin ouderen zo lang mogelijk thuis

blijven wonen, ook als zij behoefte krijgen aan zorg en diensten.

Actiepunten

Achter de actiepunten staat het hoofdstuk aangegeven waaruit dit actiepunt naar voren komt.

1. WonenNWF zorgt er voor dat senioren zo lang mogelijk zekfstandig (thuis) kunnen blijven

wonen, ook als zij beperkingen krijgen. Dit doen we door woningaanpassing in bestaande

woningen en door (vervangende) nieuwbouw. WonenNWF heeft de laatste jaren veel

nieuwbouw voor senioren gerealiseerd (zie overzichtskaart op pagina 20). Momenteel (= eind

2010) bouwt WonenNWF 24 seniorenappartementen in Dronrijp (Kúkshiem) en 23

seniorenappartementen in Stiens (Skilwei) en werken we aan de planvorming van meerdere

projecten voor woningen geschikt voor senioren. (H. 3 en 4)

2. Qua nieuwbouw voor senioren bouwt WonenNWF in kleinere dorpen levensloopbestendige

woningen en in grotere dorpen seniorenappartementen, zo mogelijk met zorgsteunpunt. In de

komende jaren bouwt WonenNWF onder meer seniorenwoningen en –appartementen in St.

Annaparochie (10 woningen aan de A. Agnesstraat, 15 aanleunwoningen bij Beuckelaer, en

op langere termijn circa 35 seniorenwoningen op de locatie Ulbe van Houten) en in de dorpen

Tzummarum (16 woning geschikt voor senioren bij Nij Bethanië), Deinum (5

levensloopgeschikte woningen), Burdaard (12 patiowoningen, geschikt voor senioren,

Herbaijum (naar verwachting 4 woningen geschikt voor senioren). Daarnaast worden er in het

kader van het SVB op verschillende locaties woningen geherstructureerd of gesloopt en

vervangen door voor senioren geschikte woningen. Dit is o.a. in Ried en Dongjum aan de

orde. (H. 3 en 4)

Deze opgave is opgenomen in de projectplanning en in het SVB 2010-2010.

3. WonenNWF wil samen met de zorgpartijen de ontwikkeling van het aantal dementerenden en

hun woonwensen monitoren. WonenNWF neemt het initiatief voor overleg. Naar verwachting

zal de groep dementerenden de komende jaren sterk groeien en er is nog maar weinig

bekend over hun woonwensen (in de eigen vertrouwde omgeving eventueel met

woningaanpassingen of toch liever in speciale nieuwbouw). ( H.2)

4. Uit de kwalitatieve woningbehoefte (leefstijlen) komt naar voren dat senioren maar weinig

verhuisgeneigd zijn en hoge kwaliteitseisen stellen. Vooral de toekomstige generatie senioren

(de „babyboomers‟) is kritisch. Zij wensen:

- Een woning of appartement op een plek waar wat te beleven is (voorzieningen en

activiteiten).

WonenNWF streeft er naar bij nieuwbouw van appartementencomplexen voor

senioren een activiteitenruimte te realiseren. Daarnaast bouwen we bij voorkeur

op levendige plekken. Zie bijvoorbeeld de nieuwbouw in het centrum van Dronrijp,

in het centrum van St. Annaparochie, naast het nieuwe MFC van Burdaard en het

4

multifunctionele nieuwe Nij Bethanië (waarin o.a. kinderopvang wordt

gerealiseerd, zie pagina 32).

- Waar het gezellig is (sociaal contact)

WonenNWF legt in haar leefbaarheidsbeleid de nadruk op ontmoetingsplekken in

het dorp (MFC, dorpshuis) en zal dit in de komende jaren continueren, mede

omdat ouderen dergelijke ontmoetingsplaatsen belangrijk vinden. In de afgelopen

jaren zijn er i.h.k.v. het leefbaarheidsbeleid financiële bijdragen gedaan aan de

dorpshuizen en MFC‟s van o.a. Marssum, Blije, Boksum, Engelum, St.

Jacobiparochie en St. Annaparochie.

- Waar het veilig en geborgen is (vertrouwd)

Uit de gesprekken met stakeholders en de LeMon leefbaarheidsonderzoeken blijkt

dat bewoners Noordwest Friesland als uitermate veilig beschouwen. Daarom heeft

WonenNWF hierop geen actiepunten geformuleerd.

- En waar zorg en diensten te verkrijgen zijn.

De welzijnsdiensten die ouderen belangrijk vinden staan omschreven in hoofdstuk

6. Al deze diensten worden door de zorgen welzijnsorganisaties in Noordwest

Friesland geboden aan de ouderen in het werkgebied van WonenNWF. (H 6)

Verder:

5. WonenNWF gaat m.i.v. 2011 één tot 2 keer per jaar een bijeenkomst organiseren met

welzijnsorganisaties om zo de banden nauwer aan te halen en hen aan te spreken op hun

werk. Agendapunten tijdens dit overleg zijn:

- het bestrijden van eenzaamheid

- het organiseren van activiteiten voor ouderen door welzijnsorganisaties

(activiteiten zijn goed voor de leefbaarheid in het dorp en het is een woonwens

van senioren op de wonen op een plaats waar wat te beleven is; zie nr. 4)

- de resultaten uit de huisbezoeken die ouderenadviseurs afleggen

- de behoefte aan diensten aan huis (zoals tuinonderhoud)

- het in kaart brengen van belemmeringen die mensen mogelijk ervaren om zo lang

mogelijk thuis te kunnen blijven wonen.

- de behoefte die mensen hebben aan zingeving en de rol die welzijn hierin kan

vervullen (H 6)

6. WonenNWF gaat samen met verenigingen van dorpsbelangen tijdens de dorpsschouwen

kijken of de openbare ruimte toegankelijker kan worden gemaakt voor mensen die minder

goed mobiel zijn. De afgelopen tijd hebben er dorpsschouwen plaatsgevonden in Beetgum,

Engelum, Zweins, Peins, Oosterbierum, Tzum, Herbaijum, Hallum, Burdaard, Oudebildtzijl en

Vrouwenparochie. In december 2010 volgen Nij Altoenae en Minnertsga. In 2011 worden er

o.a. dorpsschouwen gehouden in Dongjum, Hitzum, Sexbierum, St. Annaparochie, St.

Jacobiparochie en Minnertsga. Voor de gemeenten Menaldumadeel en Ferwerderadiel worden

in januari 2011 afspraken gemaakt in welke dorpen dat jaar dorpsschouwen worden

gehouden. (H 6)

7. WonenNWF gaat de gemeenten in ons werkgebied meer aanspreken op hun WMO-taak het

aanpakken van eenzaamheid en het stimuleren van participatie. Dit punt zet WonenNWF op

de agenda van de bestuurlijke overleggen die WonenNWF met de gemeenten voert. Ook zal

dit onderwerp van gesprek zijn bij het maken van prestatieafspraken (H 6 en 7)

8. Wat betreft mobiliteit (oftewel; zijn voorzieningen voldoende bereikbaar voor senioren?) zijn

uit de gesprekken met de stakeholders geen problemen naar voren gekomen. Wel geven de

LeMon leefbaarheidsonderzoeken die WonenNWF in 2010 in gemeente het Bildt en in 2008 in

gemeente Franekeradeel heeft gehouden (i.s.m. de betreffende gemeenten) aan dat

bewoners in Oudebildtzijl en Ried ontevreden zijn over de busverbindingen in hun dorp.

WonenNWF zal in 2011 met de verenigingen van Dorpsbelang in deze dorpen bespreken wat

5

het probleem precies is en samen zoeken naar een oplossing, zonder daarbij op de stoel van

anderen te gaan zitten. WonenNWF vervult slechts de rol van katalysator. (H 6)

9. Tenminste 30% van de nieuw te bouwen woningen door WonenNWF in de periode 2010-2015

is geschikt voor senioren (levensloopbestendig). Dit staat ook opgenomen in het lokaal

akkoord met gemeente Franekeradeel. (H7 en H 4)

10. WonenNWF is onder voorwaarden bereid te investeren in zorgvastgoed. WonenNWF kan o.a.

het onderhoud aan zorgvastgoed verzorgen, zorginstellingen hierover adviseren en eventueel

zorgvastgoed in eigendom realiseren. De criteria hiervoor staan in de notitie maatschappelijk

vastgoed van WonenNWF. (H 7)

11. WonenNWF ziet momenteel weinig/geen vraag naar domotica-voorzieningen en laat het

initiatief tot het aanbieden van domotica-voorzieningen voorlopig over aan de zorgpartijen.

WonenNWF staat echter wel positief tegenover domotica en volgt de ontwikkelingen in de

markt. De wensen van huurders staan centraal. (H 8)

12. WonenNWF staat open voor nieuwe ontwikkelingen op het gebied van seniorenhuisvesting en

innovatieve woonvormen voor senioren. Bijvoorbeeld in Britsum doet WonenNWF momenteel

samen met andere partijen onderzoek naar de haalbaarheid en behoefte aan groepswonen/

centraal wonen, onder meer geschikt voor ouderen. (H 8)

Analyse

Deze conclusies zijn tot stand gekomen vanuit de reacties van stakeholders op de concept visie op

wonen en zorg, de samenwerking met de stakeholders en vanuit onderzoek naar de woonwensen van

senioren (kwantitatief en kwalitatief).

Reacties stakeholders (zie bijlage 5)

Over het algemeen vonden de stakeholders de visie gedegen en herkenbaar. Deze herkenbaarheid zit

onder meer in de wens van ouderen om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te blijven wonen, het

belang van een goed activiteitenaanbod voor ouderen en de toename van het aantal mensen met

dementie.

Men is positief over de inzet van WonenNWF op het gebied van levensloopbestendige woningen

(zowel nieuwbouw als aanpassingen doen in bestaande bouw). Bij nieuwbouw van

seniorenappartementen dient bij voorkeur ook een recreatieruimte aanwezig te zijn, waar bewoners

elkaar kunnen ontmoeten en activiteiten georganiseerd kunnen worden. Dit gaat eenzaamheid tegen.

Maar ook het dorpshuis kan deze rol van ontmoetingsplek vervullen. De stakeholders zijn daarom

positief t.a.v. de investeringen die WonenNWF in het kader van haar leefbaarheidsbeleid hierin doet.

Samenwerking met stakeholders / rolverdeling (p 45-53)

WonenNWF werkt nu en in de toekomst samen met gemeenten en zorgpartijen aan het realiseren van

voor seniorengeschikte woningen in Noordwest Friesland met daarbij een goed zorgaanbod. In

prestatieafspraken (convenant/lokaal akkoord) maar ook in afspraken op projectniveau is aangegeven

wie welke taken uitvoert. Simpel gezegd verzorgt WonenNWF de bouw en verhuur van de woningen,

de gemeente het „papierwerk‟(bestemmingsplanwijzigingen, vergunningen etc.) en de openbare

ruimte en de zorgpartij het leveren van zorg. Goede onderlinge afstemming hierbij is in ieders belang.

Omdat de woonomgeving van groot belang is voor plezierig wonen en de aantrekkelijkheid (en

daarmee verhuurbaarheid) van woningen én omdat deze woonomgeving ook voor senioren goed

toegankelijk moet zijn wil WonenNWF in de samenwerking met gemeente hier in de komende periode

meer aandacht besteden. Conform het SVB (Strategisch Voorraadbeleid Plan) van WonenNWF streeft

6

WonenNWF er naar bij herstructurering van bestaande woningen afspraken te maken met de

gemeente(n) om woningen en woonomgeving (openbare ruimte) tegelijkertijd aan te pakken zodat

de hele straat in een keer een grote kwaliteitsimpuls krijgt.

Met de Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noordwest Fryslân (die voor de acht gemeenten in

noordwest Friesland delen van de WMO uitvoert) heeft WonenNWF in 2009 prestatieafspraken

gemaakt over o.a. het aanbrengen van aanpassingen in woningen van senioren. De

prestatieafspraken geven duidelijkheid over vergoedingen, criteria en taakverdeling.

Daarnaast verzorgt „de Dienst‟ de aanbesteding van huishoudelijke zorg voor de gemeenten in haar

werkgebied, zodat geïndiceerde senioren verzekerd zijn van huishoudelijke zorg.

Wonen NWF werkt nauw samen met de vier zorgcentra in de regio: Nij Bethanie( onderdeel van

Zorggroep Noorderbreedte) in Tzummarum, Zorgcentrum het Bildt (Beuckelaer) in Sint Annaparochie,

Interzorg in Ferwert en Hallum en Stichting Palet met onder meer vestigingen in Menaldum, Berlikum

en Stiens. De rolverdeling tussen WonenNWF en de vier zorgcentra is als volgt:

- WonenNWF verhuurt aanleunwoningen op deze vier locaties waarbij vanuit de zorgcentra

zorg op maat wordt geleverd.

- De vier zorgcentra verzorgen activiteiten en maaltijdservice waardoor oudere huurders

van WonenNWF langer zelfstandig kunnen blijven wonen.

- Verder wordt er vanuit zorgcentrum het Bildt (locatie Beuckelaer) te St. Annaparochie en

vanuit Interzorg in Ferwert (locatie Foswert) huishoudelijke verzorging geleverd aan

oudere huurders in resp. gemeente het Bildt en gemeente Ferwerderadiel.

- WonenNWF is met alle vier de partijen in gesprek over ver-/nieuwbouw.

Er is nog maar weinig samenwerking tussen WonenNWF en de welzijnspartijen in de regio. Door het

bespreken van de visie op wonen en zorg met hen is hier een eerste stap in gezet en zijn er gespreks-

Kwantitatieve en kwalitatieve woningbehoefte (p 27 – 39)

Per gemeente zijn (toekomstige) vraag en aanbod aan wonen en zorg met elkaar vergeleken.Dit zijn

de conclusies per gemeente en de acties die WonenNWF hierop onderneemt (conform SVB):

In de gemeente Ferwerderadiel is sprake een afnemende bevolkingsomvang en stabilsatie gevolgd

door krimp op de woningmarkt. Om weer wat druk te krijgen op de ontspannen woningmarkt van

Ferwerderadiel vermindert WonenNWF haar woningbezit door sloop van woningen gevolgd door

minder nieuwbouw (m.u.v. Burdaard). Het aantal seniorenwoningen wordt wel vrijwel hetzelfde

gehouden (van 176 naar 172) (zie SVB). Het aandeel seniorenwoningen in de totale woningvoorraad

neemt derhalve toe; net zoals het aandeel senioren in de bevolking.

In de dorpen van Franekeradeel is het aantal senioren (75+) dusdanig klein dat hier nauwelijks een

opgave ligt. Dit komt ook omdat WonenNWF de laatste jaren al veel nieuw gebouwd heeft voor

senioren. Een getalsmatige toename van het aantal voor senioren geschikte woningen in de dorpen

van Franekeradeel is in de eerstkomende jaren niet en ook daarna nauwelijks nodig. Wel zal er –

vanuit WMO aanvragen – woningaanpassing plaatsvinden.

In gemeente Menaldumadeel wordt (conform het SVB) nieuwbouw voor senioren gerealiseerd in

Menaldum, Dronrijp en Berikum. In totaal wordt de hoeveelheid seniorenwoningen van WonenNWF in

Menaldumadeel licht uitgebreid om aan de vraag te kunnen voldoen.

In gemeente het Bildt is de getalsmatige uitbreiding van het aantal seniorenwoningen in de komende

jaren niet groot, maar door verschillende sloop/nieuwbouw projecten wordt er wel een flinke

7

kwaliteitsslag gemaakt om de senioren in het Bildt van eigentijdse huisvesting te voorzien (zie

hoofdstuk 4). Deze projecten zijn onder andere de verbouw en nieuwbouw van zorgcentrum

Beuckelaer, de herstructurering van de verouderde seniorenwoning aan de Dirk Janzsstraat en de

onlangs opgeleverde woningen aan de Middelweg Oost/Negenmorgenspad; allen in St. Annaparochie

Bij de kwalitatieve woningbehoefte komt allereerst naar voren dat senioren maar weinig

verhuisgeneigd zijn. Ze zijn tevreden in hun huidige woning. Om hen toch de stap naar een andere

woning te laten zetten moet je met een kwalitatief heel goed product komen. De senioren die wél

verhuisgeneigd zijn zoeken (gemiddeld gezien) een woning of appartement op een plek waar wat te

beleven is (voorzieningen en activiteiten), waar het gezellig is (sociaal contact), waar het veilig en

geborgen is (vertrouwd), en waar zorg en diensten (ondersteuning) te verkrijgen zijn. (zie actiepunt 4,

pagina 3). Hierbij moet niet de nadruk liggen op zorg en oud, maar juist op wellness en activiteit.

Verder is het belangrijk dat de woonomgeving leefbaar is. Denk hierbij aan veiligheid, aanwezigheid

van voorzieningen, een ontmoetingsplek (zoals dorpshuis) en looproutes door het dorp zonder

obstakels en met zitgelegen-heden. Via de acties 4, 5, 6 en 7 speelt WonenNWF hier op in.

Achtergronden (p 10 – 26, 57 – 60)

Zelfstandigheid, zelfredzaamheid en ´mee doen´(participatie) zijn de sleutelwoorden in het rijksbeleid

op het gebied van wonen en zorg. Ouderen moeten zo lang mogelijk thuis blijven wonen, ook als zij

beperkingen krijgen. Mensen kunnen kiezen van welke zorgaanbieder zij zorg willen betrekken

(marktwerking) omdat wonen en zorg juridisch gescheiden zijn (worden niet in één pakket

aangeboden). Door het nieuwe systeem van zorgzwaartepakketten (sinds 2010) ontvangen

intramurale instellingen niet meer een vast bedrag per cliënt, maar dit wordt voortaan bepaald op

basis van de zorgvraag.

Het aantal (en aandeel) senioren neemt flink toe in de komende jaren, wanneer de „babyboom-

generatie‟ (geb. ca. 1945-1960) 65+ wordt. Naast dat het aantal senioren toeneemt worden zij ook

nog eens steeds ouder. Gemiddeld gezien geldt; hoe ouder hoe meer zorg nodig. Zodoende neemt de

behoefte aan zorg toe. Dit terwijl er juist steeds minder geld beschikbaar is. Er zal waarschijnlijk flink

bezuinigd gaan worden in de zorg. Naar verwachting moeten mensen met een lichte zorgvraag in de

toekomst zich steeds meer zelf weten te redden en ook meer zorg zelf betalen. De overheid

concentreert zich op mensen met een zwaardere zorgvraag.

Het aantal senioren neemt toe, maar de totale bevolkingsomvang in Noordwest Friesland kent juist

een afnemende groei, gevolgd door stagnatie en vanaf ca. 2020 zal het inwonertal langzaam

afnemen. De bevolkingsopbouw wijzigt (minder jongeren, meer ouderen) en het totaal aantal mensen

zal, waarschijnlijk vanaf circa 2020/2025 afnemen. Op pagina 6 en in hoofdstuk 4 staat per gemeente

aangegeven hoe WonenNWF hier op in speelt.

Al sinds de jaren ‟70 bouwt WonenNWF woningen geschikt voor senioren. In de laatste circa tien jaar

zijn in vrijwel alle dorpen nieuwe seniorenwoningen gerealiseerd. Er wordt ook wel gesproken over

„levensloopgeschikte woningen; oftewel woningen die in elke levensfase, dus ook voor ouderen,

geschikt zijn. In de grotere dorpen zijn en worden zowel woningen als appartementen – vaak met

zorgsteunpunt – gebouwd. In de kleinere dorpen ligt de nadruk op grondgebonden woningen. In de

komende periode zal WonenNWF hier mee door gaan, maar zullen we tevens aandacht besteden aan

de herontwikkeling van verouderde verzorgings- en verpleeghuislocaties, aan het beter toegankelijk

maken van de openbare ruimte voor mensen die minder goed mobiel zijn (i.s.m. gemeenten) en

mogelijk ook een signalerende rol vervullen ten aanzien van vervoer / mobiliteit. (zie actiepunt 8)

Woon/zorg voorzieningen dienen namelijk wel bereikbaar te zijn voor ouderen.

8

Inhoud

1. Aanleiding .............................................................................................................................10

2. Ontwikkelingen ......................................................................................................................11

Maatschappelijke ontwikkelingen ...............................................................................................11

Wet- en regelgeving in de zorg ..................................................................................................13

Demografische ontwikkelingen ...................................................................................................14

Conclusies ................................................................................................................................18

3. Gevoerde beleid & gerealiseerde projecten van WonenNWF in afgelopen jaren .........................19

Gevoerde beleid: .......................................................................................................................19

Conclusies: ...............................................................................................................................21

Gerealiseerde projecten .............................................................................................................22

4. Woningbehoefte (kwantitatief) ...............................................................................................27

Algemeen .................................................................................................................................27

Gemeente het Bildt ................................................................................................................27

Gemeente Ferwerderadiel ......................................................................................................30

Gemeente Franekeradeel .......................................................................................................31

Gemeente Menaldumadeel .....................................................................................................33

Conclusies ................................................................................................................................35

5. Woningbehoefte kwalitatief (woonwensen) .............................................................................36

Conclusies: ...............................................................................................................................39

6. Woonomgeving .....................................................................................................................40

Toegankelijkheid & „uitgankelijkheid‟ ..........................................................................................40

Mobiliteit ..................................................................................................................................41

Leefbaarheid / woonmilieu .........................................................................................................41

Welzijn .....................................................................................................................................42

Conclusies: ...............................................................................................................................44

7. Samenwerking .......................................................................................................................45

7.1 Partijen, rollen en verantwoordelijkheden ........................................................................45

7.2 Voordelen van samenwerken ..........................................................................................51

7.3 Drempels bij samenwerken ............................................................................................51

Tijdshorizon ..........................................................................................................................52

Wettelijke beperkingen ..........................................................................................................52

Zorgzwaartepakketten ...........................................................................................................52

Marktwerking ........................................................................................................................53

7.4 Schaalvergroting .................................................................................................................54

7.5 Zorgvastgoed ......................................................................................................................54

9

Conclusies ................................................................................................................................56

8 Innovaties in wonen en zorg ..................................................................................................57

Technische innovaties ...............................................................................................................57

Innovatie in organisatie .............................................................................................................58

Innovatieve woonvormen voor senioren .....................................................................................58

Conclusies ................................................................................................................................58

9.Toekomst ..................................................................................................................................59

Conclusies ................................................................................................................................60

10. Acties ...............................................................................................................................61

Lijst van afkortingen .....................................................................................................................64

Literatuur .....................................................................................................................................65

Bijlage 1 Prognoses aantallen dementerenden .........................................................................67

Bijlage 2: Verantwoording Horizon © ......................................................................................69

Bijlage 3: berekening aantal geschikte woningen voor senioren door Horizonline .......................70

Bijlage 4 Gezinsverdunning ....................................................................................................71

Bijlage 5: Reacties stakeholders op visie Wonen en Zorg ..........................................................72

10

1. Aanleiding

Doelstelling

Wonen Noordwest Friesland wil faciliteren dat ouderen, ook als zij behoefte krijgen aan zorg en

service, zo lang mogelijk in hun eigen huis en/of in hun eigen dorp kunnen blijven wonen. Daarom

willen wij een actieve rol innemen bij het huisvesten van senioren, het bouwen van nieuwe

levensloopgeschikte woningen en appartementen voor senioren en het realiseren van

zorgsteunpunten.

Deze doelstelling van Wonen Noordwest Friesland (WonenNWF) vormt de aanleiding tot het schrijven

van deze visie op wonen en zorg. Daarnaast willen we met deze notitie tegemoet komen aan de

resultaten van de visitatie.

Medio 2007 laat WonenNWF zich „visiteren‟. Onafhankelijk onderzoeksbureau Raeflex licht de

organisatie door en constateert dat het WNWF ontbreekt aan een integrale visie op het terrein van

wonen en zorg. WonenNWF is van mening dat deze visie zit vervat in het ondernemingsplan Nije

Tiden, maar erkent dat deze nog verder uitgewerkt dient te worden. Hier wil WonenNWF in voorzien

door middel van onderhavige notitie.

Om bovenstaande doelstelling te kunnen realiseren dient er voldoende inzicht te zijn in

- De landelijke en regionale ontwikkelingen in wonen en zorg die van invloed zijn in ons

werkgebied

- Vraag en aanbod aan woningen geschikt voor senioren, zorg en welzijn

- De samenwerkingsmogelijkheden (rolverdeling) tussen WonenNWF en gemeenten,

zorgpartijen en welzijnspartijen

- Innovaties op het gebied van huisvesting voor ouderen, eventueel met zorgbehoefte

- En toekomstige ontwikkelingen op het gebied van wonen en zorg.

Deze onderwerpen worden in onderhavige notitie behandeld.

Doelgroep

In deze notitie ligt de focus op het zo goed mogelijk bedienen van onze oudere bewoners, nu en in de

toekomst. Ook als zij last krijgen van beperkingen en daarom zorg en service nodig hebben kunnen ze

op WonenNWF rekenen. Natuurlijk zijn er ook jongere bewoners die zorg nodig hebben, maar deze

groep is relatief klein, terwijl de groep oudere huurders aanzienlijk is. Bovendien zal deze groep in de

toekomst groeien. Daarom gaat het in deze notitie specifiek om ouderen.

Nieuw kabinet

Tijdens de ontwikkeling van deze Visie op Wonen en Zorg (hierna genoemd „de Visie‟) is het kabinet

Rutte aangetreden. In het regeerakkoord staan verschillende plannen ten aanzien van zowel de zorg

als de woningmarkt. Deze plannen zijn niet meegenomen in de Visie aangezien nog onduidelijk is op

welke wijze de plannen uit het regeerakkoord in weten regelgeving zullen worden vertaald. Wel zijn

in hoofdstuk 9 van deze Visie enkele tendensen aangegeven die van invloed zijn op het toekomstig

beleid op het gebied van wonen en zorg.

11

2. Ontwikkelingen

Er zijn verschillende landelijke en regionale ontwikkelingen op het gebied van wonen en zorg die van

invloed zijn op het werkterrein van WonenNWF. Het gaat hierbij onder meer om ontwikkelingen in de

maatschappij, veranderende weten regelgeving en demografische ontwikkelingen. Deze

ontwikkelingen vormen het kader, de context waarbinnen WonenNWF werkt en zodoende ook haar

beleid vorm geeft.

Maatschappelijke ontwikkelingen

Vermaatschappelijking en zelfstandigheid

Het huidige rijksbeleid op het gebied van gezondheidszorg staat in het teken van zelfstandigheid.

Mensen moeten zelf keuzes kunnen maken en dat geldt ook voor mensen met een beperking. De

eigen kracht van mensen staat centraal. Mensen met een beperking moeten zo veel mogelijk kunnen

participeren in de samenleving; „mee doen‟. Dit meedoen is echt de Wmo-gedachte, waar later in deze

notitie op ingegaan wordt.

Deze nadruk op zelfstandigheid en participatie vloeit voort uit een proces van „vermaatschappelijking

van de zorg‟. Dit betekent mensen met een beperking niet in een instelling opnemen (zoals tot in de

jaren ‟70 gebruikelijk was), maar hen een zo gewoon mogelijk leven laten leiden. Dus het verlenen

van zorg buiten de muren van de instelling zodat mensen zelfstandig kunnen blijven wonen en blijven

deelnemen aan de samenleving. Deze verschuiving van het wonen in een instelling („intramuraal‟)

naar een vorm van wonen waarin de cliënt zoveel mogelijk zelfstandigheid behoudt, bijvoorbeeld in de

eigen woning wordt extramuralisering genoemd. Extramuralisering betekent letterlijk „buiten de

muren brengen‟. Doel is het verbeteren van de levenskwaliteit van mensen met een beperking.

Tevens is kostenbeheersing een van de motieven.

Het doorvoeren van de „vermaatschappelijking‟ van de zorg heeft heel veel nieuwe ontwikkelingen in

gang gezet, zoals bovengenoemde extramuralisering & bijbehorende tendens om zelfstandig te blijven

wonen, het scheiden van wonen en zorg, ketenzorg en nieuwe regelgeving en financiering. Deze

onderwerpen komen hierna aan bod.

Zelfstandig (blijven) wonen

Zelfstandig (blijven) wonen, ondersteund met zorg en diensten, is niet alleen een wens van de

regering maar lijkt ook steeds vaker de wens van mensen zelf. Mensen moeten in principe zorg

krijgen in de omgeving waar zij dat willen. Dat iemand zorg nodig heeft betekent immers niet dat

iemand de regie over de leefsituatie en woonomgeving hoeft kwijt te raken. Grote groepen ouderen,

zieken en gehandicapten geven er de voorkeur aan zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen.

Om zelfstandig wonen mogelijk te maken bouwen woningcorporaties, waaronder WonenNWF,

woningen die geschikt zijn voor senioren. Tevens worden bestaande woningen aangepast,

bijvoorbeeld door het plaatsen van een traplift of beugels in douche/toilet.

Zorgorganisaties spelen in op deze ontwikkeling door (thuis)zorg en service aan huis te bieden. Denk

hierbij aan maaltijdservice, verzorging en huishoudelijke verzorging. Welzijnsorganisatie leveren

welzijnsdiensten in de buurt. Het gaat dus om een samenspel van wonen, zorg en welzijn. De

rolverdeling tussen deze partijen wordt nader beschreven in hoofdstuk 7.

Zelfstandig wonen in combinatie met (in)formele zorg binnen een stevig sociaal netwerk is een

belangrijk uitgangspunt van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) die in 2007 is ingevoerd.

(zie paragraaf Wmo)

12

Er zijn echter grenzen verbonden aan de zorg die mensen in de thuissituatie kunnen krijgen. Met de

brief „Betekenis visie langdurige zorg voor bekostiging AWBZ‟ (01-02-2010) start staatssecretaris

Bussemaker van VWS het debat over de vraag of die grenzen de juiste zijn.

Zij doet daarin geen harde uitspraken, maar tussen de regels door wordt wel duidelijk dat op termijn

het huidige stelsel, waarin iedereen zorg aan huis kan krijgen die (grotendeels) vergoed wordt,

financieel gezien niet houdbaar is. In het hoofdstuk toekomst wordt hier nader op in gegaan.

Scheiden van wonen en zorg

Een andere tendens die samenhangt met voornoemde extramuralisering en nadruk op zelfstandigheid

en keuzevrijheid van mensen met een beperking is het scheiden van wonen en zorg.

„Hier wordt onder verstaan de juridische en financiële scheiding tussen wonen/verblijf en zorg.

Juridisch in die zin dat er voor de cliënt minstens twee contracten bestaan: één met de

woningaanbieder of financier en één met de zorgaanbieder. Financieel gescheiden: de cliënt betaalt

huur of hypotheek voor de woning en betaalt anderzijds een eigen bijdrage voor de afgenomen zorg.‟

Bron: Standpunt scheiden van wonen en zorg, 26-06-2009

Mensen moeten dus kunnen kiezen hoe zij willen wonen, ook als zij zorg nodig hebben. Naast het

bieden van keuzevrijheid is de achterliggende gedachte bij het scheiden van wonen en zorg dat

hiermee de diversiteit in woonvormen ook voor mensen die langdurige zorg nodig hebben, kan

worden vergroot.

In alle seniorenwoningen en –appartementen van WonenNWF kunnen bewoners zelf kiezen via welke

zorgaanbieders zij hun zorg willen afnemen. Er zijn geen verplichte combinaties van wonen en zorg.

Zie hoofdstuk 7.

Een voorbeeld hiervan zijn bewoners van het Súdderhoog (appartementengebouw naast locatie

Beuckelaer van Zorgcentrum het Bildt te St. Annaparochie) die persoonlijke verzorging krijgen vanuit

Beuckelaer en huishoudelijke verzorging door een zorgpartij naar keuze, terwijl zij natuurlijk ook beide

vanuit Beuckelaer kunnen krijgen.

Ketenzorg

Organisaties streven naar een goede onderlinge afstemming van wonen en zorg eventueel

gecombineerd met welzijn. Partijen vinden samenwerking noodzakelijk, o.a. om een integraal en

gevarieerd aanbod aan de cliënt te kunnen bieden. Een ketendienst is een dienst geproduceerd door

meerdere organisaties ten behoeve van een klant. Iedere organisatie in de keten produceert een

deeldienst.

Er wordt veel gepraat en geschreven over ketenzorg maar tot nog toe verloopt de samenwerking nog

niet zo soepel. Aan de ene kant legt de overheid de nadruk op concurrentie door het beleid van

marktwerking en aan de andere kant stimuleert zij samenwerking en netwerkvorming.

De begeleidingscommissie het Bildt is een voorbeeld van ketenzorg waar WonenNWF bij betrokken is.

Deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers van zorgcentrum het Bildt (ZHB), huisarts, stichting

welzijn ouderen (SWO), gemeente het Bildt, Thuiszorg Het Friese Land, Interzorg en WonenNWF

(voorzitter). Circa eens per zes weken worden in deze vergadering mensen besproken die zorg nodig

hebben, grotendeels ouderen, om samen te komen tot een geïntegreerd aanbod op het gebied van

wonen en zorg.

Toename zwaarte van de zorgvraag

Mensen worden steeds ouder waardoor het aantal jaren dat zij zorg nodig hebben toeneemt en dit

betreft ook steeds zwaardere zorg. Bovendien blijven mensen steeds langer thuis wonen, ook als de

behoefte aan zorg toeneemt. Dit stelt specifieke eisen aan de woning. De verwachting is dan ook dan

het aantal aanvragen voor woningaanpassing toe zal nemen. Zie paragraaf WMO.

13

Stagnatie op de woningmarkt

Bij nieuwe seniorenwoningen en appartementen van WonenNWF komt ongeveer de helft van de

mensen uit een huurwoning en de helft uit een koopwoning. De stagnatie op de woningmarkt vormt

een groot probleem voor deze laatste groep. Veel ouderen met een eigen woning willen wel verhuizen

naar een seniorenappartement maar kunnen hun eigen woning niet verkopen.

Wet- en regelgeving in de zorg

De eerder genoemde nadruk op zelfstandigheid, keuzevrijheid en participatie in de samenleving van

mensen met een beperking is duidelijk te zien in de veranderende weten regelgeving. Enerzijds volgt

de weten regelgeving deze ontwikkelingen in de maatschappij, anderzijds worden deze

ontwikkelingen in gang gezet door de veranderende weten regelgeving.

WMO, Wet Maatschappelijke Ondersteuning

Sinds 1 januari 2007 is er de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Deze wet verstrekt

voorzieningen om personen met een lichamelijke- en/of psychische beperking zo veel mogelijk te

ondersteunen, zodat zij zolang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en actief kunnen deelnemen

aan de samenleving. Het gemeentelijk Wmo-loket bundelt alle voorzieningen waar ouderen binnen de

gemeentegrenzen de beschikking over hebben.

Het gaat hierbij om:

Huishoudelijke verzorging

Rolstoelvoorziening

Vervoersvoorziening

Welzijnsvoorzieningen

Ondersteuning van mantelzorgers

ZZP’s / Zorgzwaartebekostiging

De financiering van instellingen in de verpleging en verzorging, de gehandicaptenzorg en de

langdurige geestelijke gezondheidszorg verandert. Vóór 2009 ontvingen zorginstellingen een

geldbedrag op basis van beschikbare capaciteit (het aantal bedden). Sinds 1 januari 2010 bepaalt de

„zorgzwaarte‟ van de cliënten het budget (2009 was een overgangsjaar). Voor cliënten die weinig zorg

nodig hebben, krijgen zorginstellingen minder geld dan voor cliënten met een grote zorgvraag. Bij

zorgzwaartebekostiging horen zorgzwaartepakketten (ZZP). In een zorgzwaartepakket staat

beschreven hoeveel en welke zorg een bewoner van een instelling nodig heeft.

Het bepalen hoeveel hulp en zorg iemand nodig heeft (en het vaststellen van bijbehorende

zorgzwaartepakket) heet indiceren. Voor een indicatiebesluit kunnen mensen terecht bij het Centrum

indicatiestelling zorg (CIZ). Bij een zorgzwaartepakket hoort een zorgplan. In dit plan worden de

afspraken die bewoner en zorginstelling maken over de invulling van de zorg vastgelegd.

Aan de financiering van de intramurale zorg op basis van zorgzwaartepakketten wordt in de toekomst

een element voor de huisvesting toegevoegd (kapitaallastencomponent). Dit betekent dat

zorginstellingen niet meer een vast bedrag krijgen voor hun huisvesting, maar dat de kosten van

huisvesting in de zorgzwaartepakketten wordt opgenomen. Het effect hiervan op de rolverdeling &

risico‟s bij woon-zorgprojecten wordt beschreven in H 7.

(gereguleerde) Marktwerking

De rijksoverheid ziet concurrentie tussen zorgaanbieders als middel om zorginstellingen te motiveren

om de beste kwaliteit zorg te leveren. Er is concurrentie tussen verschillende zorgpartijen in de regio

14

voor nieuwe clienten. Door de marktwerking lopen zorgorganisaties grotere (financiële) risico´s dan

voorheen. Dit betekent dat WonenNWF alert moet zijn op risico´s en op de levering van voldoende en

goede zorg in haar (nieuwbouw) seniorenwoningen. Zie hoofdstuk 9.

Bezuinigingen in de zorg

Mede door toename van het aantal senioren nemen de kosten van de gezondheidszorg flink toe terwijl

er steeds minder geld beschikbaar is. Er dient derhalve (op termijn) bezuinigt te worden in de zorg.

Hier wordt nader op in gegaan in het hoofdstuk Toekomst.

Demografische ontwikkelingen Noordwest Friesland heeft in de komende periode te maken met vergrijzing, ontgroening en een

afname van de bevolkingsgroei. Deze demografische veranderingen worden in dit hoofdstuk

geschetst. Veranderingen in de omvang van de leeftijdsgroepen zijn een indicatie voor de te

verwachten invloeden op de verschillende (beleid)sectoren. De invloed van deze demografische

ontwikkelingen op de woningbehoefte (zowel kwantitatief als kwalitatief) worden in hoofdstuk 4 en 5

beschreven.

Provincie Fryslân brengt eens in de twee jaar een notitie naar buiten met daarin een actueel beeld van

de trendmatig te verwachten bevolkings- en huishoudensontwikkeling. Hieruit valt ook de

kwantitatieve woningbehoefte af te leiden. Voor inzicht in de kwalitatieve woningbehoefte is er het

WOBOF. In dit hoofdstuk worden zowel de provinciale cijfers als de cijfers van het CBS (Horizonline)

gehanteerd.

Afname bevolkingsgroei

Provinciaal gezien is er op dit moment (2010) een geboorteoverschot van circa 1500 personen per

jaar. Het gemiddeld kindertal in Fryslân ligt traditioneel gezien hoger dan het landelijk gemiddelde; de

laatste jaren iets boven 1,9 kinderen per vrouw (landelijk 1,7). In de periode 2004-2008 was het

gemiddeld kindertal het laagst in de gemeente Leeuwarden (1,56) en het hoogst in Ferwerderadiel

(2,37). Deze laatste gemeente is gelegen in het werkgebied van WonenNWF.

Verwacht wordt dat de natuurlijke groei in Fryslân rond 2025 negatief zal worden en dat het

geboorteoverschot daarmee dus een sterfteoverschot wordt.

Ten opzichte van de vorige prognoses (2007 en 2004) is de Friese bevolkingsgroei naar beneden

bijgesteld als gevolg van bovengenoemd toekomstig negatief geboorteoverschot en een negatieve

binnenlandse migratie. De provincie Fryslân kent al decennia lang een binnenlands vertrekoverschot:

er vertrekken meer mensen dan dat er zich vestigen en er is geen reden om aan te nemen dat dit zal

veranderen.

In deze notitie wordt onder de regio Noordwest Friesland het werkgebied van WonenNWF verstaan (=

Ferwerderadiel, Menaldumadeel, het Bildt en Franekeradeel). In het provinciale WOBOF onderzoek

omvat de regio noordwest de gemeenten Harlingen, Franekeradeel, het Bildt en Ferwerderadiel. De

gemeente Menaldumadeel hoort in het provinciale onderzoek bij de regio midden. In deze notitie

wordt de provinciale definitie van de regio Noordwest aangeduid met „de provinciale regio Noordwest‟.

In de provinciale regio Noordwest zal het inwonertal naar verwachting in 2020 lager zijn dan anno

2010.

15

Afname aantal huishoudens

De neerwaarts bijgestelde groei van het Friese inwonertal werkt ook door in een lagere verwachting

t.a.v. de groei van het aantal huishoudens. Overigens zal, omdat er een proces van individualisering

en gezinsverdunning gaande is, het aantal huishoudens naar verhouding nog wel wat meer en langer

toenemen dat het aantal inwoners.

De huishoudensgroei in de provinciale regio Noordwest was in 2007 circa 130 huishoudens en blijft de

komende tien jaar (2010-2020) op beperkte schaal groeien. Daarna zakt deze groei af en rond 2030

komt de nullijn in zicht. De verschillende prognoses lopen overigens aardig uiteen (flinke

bandbreedte).

Prognose Fryslân Huishoudens 2009-2030 (PrFr 2009)

2010-

2020

2020-

2030

2009 2010 2015 2020 2025 2030 abs rel abs rel

Menaldumadeel 5.642 5.636 5.547 5.463 5.366 5.270 -173 -3,10% -193 -3,50%

Het Bildt 4.457 4.479 4.568 4.647 4.795 4.876 168 3,80% 229 4,90%

Ferwerderadeel 3.549 3.587 3.677 3.660 3.686 3.661 73 2,00% 1 0,00%

Franekeradeel 8.731 8.766 8.998 9.099 9.110 9.300 333 3,80% 201 2,20%

Noordwest 23.546 23.658 24.241 24.549 24.732 24.915 891 3,80% 366 1,50%

Fryslân 278.612 280.636 289.869 296.981 302.372 305.066 16.345 5,80% 8.085 2,70%

Voor het maken van deze prognose maakt de provincie gebruik van een model dat berekeningen

uitvoert op basis van ontwikkelingen in het recente verleden (trends), nationale prognoses en

verwachtingen qua vruchtbaarheid, sterfte en huishoudensvorming en de relatieve verschillende

daarbij tussen gemeenten. Het betreft dus een trendprognose, waarbij trends uit het verleden worden

doorgetrokken naar de toekomst. Deze wijze van berekenen brengt twee opvallende zaken met zich

mee:

In bovenstaande prognose springt gemeente Menaldumadeel er in negatieve zin uit. Dit komt met

name omdat het een trendprognose is. Menaldumadeel heeft de laatste 10 jaar heel weinig gebouwd

(vanwege de provinciale contingentering). Daardoor heeft de gemeente met stevige

vertrekoverschotten te maken gekregen die in dit model trendmatig doorgetrokken zijn naar de

toekomst. Gezien de goede verhuurbaarheid van woningen in Menaldumadeel en de gunstige ligging

van deze gemeente (t.o.v. Leeuwarden en ontsluitingswegen) gaat WonenNWF er van uit dat de

feitelijke huishoudensontwikkeling in Menaldumadeel een stuk minder negatief zal zijn.

In gemeente het Bildt en Ferwerderadeel gaat het model uit van een behoorlijke gezinsverdunning

(zie bijlage) waardoor het aantal huishoudens hoger uit komt dan op het eerste gezicht wellicht

verwacht zou worden. Als gevolg van de aanwezigheid van een AZC worden er in het Bildt naar

verhouding iets meer alleenstaande huishoudens verwacht. Gemeente Ferwerderadeel kent op dit

moment een hoge gemiddelde huishoudensgrootte. Het model gaat er van uit van een flinke

huishoudensverdunning in de komende periode, richting het provinciaal gemiddelde. Door deze

aanname daalt in deze prognose de huishoudensgrootte niet, terwijl het aantal inwoners wel daalt.

Kortom, bovenstaande cijfers zijn slechts indicatief en met name bedoeld om de algehele tendens van

afnemende groei en stagnatie aan te geven. Zowel op provinciaal niveau als in noordwest Fryslân

komt de totale groei van het aantal huishoudens vrijwel alleen voor rekening van de groei van het

aantal alleenstaanden (meer scheidingen en een verouderende bevolking).

16

Veranderende bevolkingsopbouw; vergrijzing en ontgroening

Voor de provincie als geheel nemen tot 2030 de 0 tot 15 jarigen af met ruim 10.000 personen. De

groep jongeren van 15 tot 25 jaar neemt eveneens met 10.000 personen af. De 25 tot 50 jarigen

nemen in absolute aantallen het sterkst af, namelijk met een kleine 40.000 personen. De groep 50 tot

65 jaar groeit eerst een aantal jaren om vanaf 2020 weer af te nemen. Per saldo zal de groep in 2030

dezelfde omvang kennen als in 2009. Het aantal 65 plussers zal naar verwachting het sterkst

toenemen. Van 100.000 nu tot meer dan 160.000 personen in 2030. Er wordt ook wel gesproken over

de dubbele vergrijzing. Naast dat er relatief gezien 65 plussers in de samenleving komen, neemt ook

het aandeel 85 plussers binnen de groep ouderen toe.

De strakke gele lijn omhoog in bovenstaande figuur is te danken aan de babyboomgeneratie. In de

bevolkingsopbouwfiguren van Fryslân is te zien dat de babyboom generatie langzaam naar boven in

de figuur schuift. Dit impliceert dat we komende decennia met een versnelde vorm van vergrijzing te

maken krijgen. Belangrijke constatering is echter wel dat deze generatie op enig moment ook zal

komen te overlijden en dat het aandeel 65 plussers op de totale bevolking dan weer af zal nemen.

Het aantal 0-49 jarigen neemt in de meeste gemeenten waar WNWF werkzaam is met meer dan -

10% af in de periode 2010-2020 (ontgroening). In gemeente Het Bildt is de ontgroening naar

verwachting iets minder (-10 < -5).

17

Voor de gemeenten het Bildt, Ferwerderadiel, Menaldumadeel en Franekeradeel geven Horizonline

(een product van TNO en ABF Research; zie bijlage 2) en de prognose van provincie Fryslân het

volgende beeld:

Het Bildt

horizonline 2009 2015 2030

prognose

fryslan 2015 2030

aantal inwoners 11.135 11.662 12.518 aantal inwoners 11.046 11.170

aantal 75-plussers 730 811 1242

Ferwerderadiel


prognose

fryslan 2015 2030


aantal 75-plussers 596 690 1.110

Franekeradeel


prognose

fryslan 2015 2030


aantal 75-plussers 1.491 1.627 2.810

Menaldumadeel


prognose

fryslan 2015 2030


aantal 75-plussers 833 900 1.701

Ondanks dat de prognoses van provincie Fryslân en Horizonline uiteenlopen is de tendens wel

duidelijk. In gemeente het Bildt vlakt de groei van de bevolking af en in de andere gemeenten van

ons werkgebied zal de omvang van de totale bevolking in de komende periode dalen terwijl het aantal

75-plussers flink stijgt.

Dementie

De forse stijging van het aantal ouderen brengt ook een aanzienlijke stijging van het aantal mensen

met dementie met zich mee. Ook in de gemeenten waar WonenNWF werkzaam is zal het aantal

mensen met dementie fors stijgen. Bijvoorbeeld voor gemeente het Bildt gaat Horizonline uit van 155

dementerenden nu (in 2010), 174 in 2015 en 252 in 2030. Dit is een verwachting waarbij op basis van

het aantal (oudere) inwoners van een gemeente een doorrekening wordt gemaakt. Het is WonenNWF

momenteel onduidelijk hoeveel van deze mensen daadwerkelijk in gemeente het Bildt wonen,

aangezien hier geen (officiële) opvangplaatsen voor mensen met dementie zijn. In de komende

periode zal geprobeerd worden om dit in kaart te brengen aangezien dit veel zegt over de

daadwerkelijke opgave t.a.v. het huisvesten van mensen met dementie.

Het totaal aantal dementerenden in Noordwest Friesland zal in de komende jaren toenemen van circa

770 nu naar circa 965 in 2020 en 1125 in 2025. Dus een toename van ca. 355 personen. Zie Bijlage 1.

18

Op provinciaal niveau gaat het om een verwachte stijging van het aantal dementerenden van ca. 9000

personen nu, oplopend naar ca. 12.000 personen in 2020. In de komende tien jaar neemt het aantal

dementerenden dus met circa 40% toe.

Op landelijk niveau woont circa 35% van de dementerenden in een verpleeg- of verzorgingshuis.

Ongeveer 60% van de thuiswonende mensen met dementie is iedere dag of continu afhankelijk van

zorg. Dit legt een zwaar beslag op zowel professionele thuiszorg als mantelzorg.

Er van uit gaande dat 35% van de 355 extra dementie-patiënten die Noordwest-Friesland in 2025 telt

intramuraal gaat wonen, betekent dit dat er een capaciteit van circa 125 extra intramurale plaatsen

nodig is. Dit is een opgave bovenop de huidige – zoals hierboven aangegeven grotendeels onbekende

– opgave.

Aan de andere kant is er sprake van extramuralisering in de zorg waarbij mensen langer thuis blijven

wonen en alleen mensen met een zware zorgvraag (deels dementie-patiënten) recht hebben op

intramurale zorg. Kort door de bocht gezegd: met de lichte gevallen het verzorgingshuis uit (cq. Niet

meer in) en alleen de zware gevallen het verzorgingshuis in kan de per saldo benodigde extra

capaciteit veel lager uitvallen dan de toename van het aantal dementerenden op het eerste gezicht

doet denken. WonenNWF zal deze ontwikkeling monitoren en in overleg met zorgpartijen kijken of op

termijn extra capaciteit nodig is en deze zo mogelijk realiseren. In de gesprekken die in het kader van

de Visie hebben plaatsgevonden met zorgpartijen in de regio komt geen (dringende) vraag naar

specifieke huisvesting voor dementerenden naar voren. De nadruk ligt op thuiszorg en mantelzorg

aangezien deze mensen steeds langer thuis blijven wonen.

Verder dient hierbij opgemerkt te worden dat de medische kennis omtrent dementie zich steeds

verder ontwikkelt. Er zijn medicijnen tegen dementie in ontwikkeling waardoor de toename van het

aantal mensen met dementie in de toekomst minder hard zou kunnen gaan.

Conclusies

Zelfstandigheid, zelfredzaamheid en ´mee doen´(participatie) zijn de sleutelwoorden in het rijksbeleid

op het gebied van wonen en zorg. Ouderen moeten zo lang mogelijk thuis blijven wonen, ook als zij

beperkingen krijgen. Mensen kunnen kiezen van welke zorgaanbieder zij zorg willen betrekken

(marktwerking) omdat wonen en zorg juridisch gescheiden zijn.

Door het nieuwe systeem van zorgzwaartepakketten (sinds 2010) ontvangen intramurale instellingen

niet meer een vast bedrag per cliënt, maar dit wordt bepaald op basis van de zorgvraag. De invoering

van de zorgzwaartepakketten heeft invloed op de financiële positie van zorgpartijen die zich richten

op intramurale huisvesting van senioren en daarmee op hun betrouwbaarheid als

samenwerkingspartner. Zie hoofdstuk 7.

Demografisch gezien neemt het aantal ouderen in noordwest Friesland de komende jaren flink toe

(vergrijzing) terwijl de leeftijdscategorie 25 t/m 50 jaar flink af neemt. Ook neemt in de loop der tijd

het totale aantal inwoners – en later ook het aantal huishoudens – af (krimp).

Voor WonenNWF betekent dit dat er voldoende woningen geschikt voor senioren moeten zijn, waarin

zij ook als zich beperkingen aandienen, kunnen blijven wonen. Overigens is het aantal senioren dat

daadwerkelijk verhuist beperkt; zie hoofdstuk 5. Vanwege de (toekomstige)bevolkingskrimp kan het

totaal aantal woningen op de lange termijn verkleind worden.

Verder neemt het aantal dementerenden flink toe, maar vanwege de extramuralisering is hiervoor niet

direct nieuwbouw nodig.

19

3. Gevoerde beleid & gerealiseerde projecten van WonenNWF

in afgelopen jaren

Gevoerde beleid:

Al sinds de jaren ‟70, het begin van de extramuralisering, investeert WonenNWF in het realiseren van

seniorenwoningen. In de jaren ‟70 zijn in dit kader in vrijwel alle dorpen in noordwest-Friesland

seniorenwoningen gerealiseerd. Deze seniorenwoningen kenmerken zich door hun geringe omvang en

daarom zijn deze woningen naar onze huidige maatstaven minder geschikt voor senioren. In de

praktijk worden de „seniorenwoningen‟ uit de jaren ‟70 voor een aanzienlijk deel bewoond door

jongeren. Dit heeft met name te maken met de lage huurprijs.

In de jaren ‟80 en ‟90 concentreerden WonenNWF en de gemeenten zich op de realisatie van

complexen aanleunwoningen bij zorgcentra. Verder heeft WonenNWF in deze periode een aantal

seniorenwoningen van Palet overgenomen in Menaldumadeel.

Eind jaren ‟90 (voorraadbeleidsplan 1998) werd een tekort geconstateerd aan ruimere en kwalitatief

betere ouderenwoningen, met name in de gemeenten het Bildt en Menaldumadeel.

Verder is er in deze periode een tekort aan koopwoningen en een overschot aan huurwoningen. Dit

speelt in alle gemeenten van ons werkgebied. De overschotten aan huurwoningen concentreren zich

voornamelijk in de rijwoningen. Om hier op in te spelen staan in het voorraadbeleidsplan maatregelen

om de woningvoorraad van (toen nog) „Woningstichting Noord-West Friesland‟ in de komende 15 jaar

met ongeveer 1100 woningen te laten afnemen ( van 4500 naar 3400). Een kleine duizend woningen

zullen worden verkocht en bijna 300 woningen zullen worden gesloopt. Daartegenover stonden

plannen voor ruim 100 nieuwbouwwoningen (vervangend en uitbreiding). Dit betrof met name de

bouw van woningen voor ouderen („levensloopgeschikte woningen‟); grotendeels op

herstructureringslocaties.

Rond het jaar 2000 groeit het besef dat het goed huisvesten van senioren niet alleen draait om het

aanbieden van woningen, maar dat ook de zorg goed geregeld moet zijn. Deze nieuwe manier van

denken valt ongeveer samen met de wijziging van het BBSH in 2001. Er wordt een nieuw

prestatieveld voor woningcorporaties toegevoegd, namelijk presteren op het terrein van wonen met

zorg.

In het ondernemingsplan „Van verhuurder naar Woonmaatschappij‟ uit 2001 staat aangegeven dat

WonenNWF niet alleen een actieve rol wil innemen bij het huisvesten van senioren, maar ook bij het

verzorgen van zorgdiensten. In verband met het verzorgen van woondiensten wil de corporatie met

name een regisserende rol aannemen. Dat betekent dat de zorgdiensten niet zelf worden uitgevoerd

maar dat de corporatie als gesprekspartner met zorginstellingen communiceert om zorgdiensten voor

de doelgroep te regisseren/verzorgen. Ook wordt er gesproken over het ontwikkelen van één loket

samen met zorginstellingen waar mensen met hun vragen over wonen en zorg terecht kunnen.

Om bovengenoemde samenwerking te intensiveren en vanwege de komst van de Wet

Maatschappelijke Ondersteuning ( Wmo) organiseert WonenNWF in 2003 een conferentie wonen en

zorg. Tijdens deze conferentie is een start gemaakt met het denken over een meer gezamenlijke

aanpak om goed aanbod te creëren. Gezamenlijk doel is mensen zo lang mogelijk in de eigen woning

te kunnen laten wonen. Tevens wordt als doel geformuleerd een goede spreiding van aanpasbare

20

(levensloopbestendige) woningen over het werkgebied met in alle grotere dorpen zorgvoorzieningen.

Oftewel een netwerk van zorgsteunpunten. Hier worden onder meer met de gemeente Ferwerderadiel

concrete afspraken over gemaakt. De dorpen Birdaard, Hallum en Ferwert worden aangewezen als

dorpen waar zorgsteunpunten met voor ouderen geschikte woningen moeten worden gerealiseerd.

De taakverdeling hierbij is: de gemeente is voorwaardenscheppend, de woningcorporatie bouwt en

de zorginstellingen leveren zorg en diensten zowel intramuraal (in instelling) als extramuraal (bij

mensen thuis). Tevens is er aandacht voor welzijn als middel om mensen zo lang mogelijk „buiten de

zorg‟ te houden. Met goede woningen, goede welzijn en dienstverlening is minder zorg nodig.

Ten aanzien van de woningvoorraad wordt in het ondernemingsplan Nije Tiden (2004/2005)

aangegeven dat de leegstand van huurwoningen (overschot) wat in 1998 werd geconstateerd is

verdwenen. Dit vormt een reden om het wat rustiger aan te doen met het verminderen van de

omvang van de woningvoorraad van WonenNWF. Tevens geeft Nije Tiden aan dat het van belang is

de waarde van ons onroerend goed op peil te houden; leefbaarheid en (zorg) voorzieningen zijn

daarmee ook ons belang. Ten aanzien van de woonwensen wordt in Nije Tiden een toenemende

vraag naar comfort, kwaliteit en zorggaranties/ zorgarrangementen geconstateerd.

De in het ondernemingsplan 2001 genoemde „actieve rol‟ wordt in Nije Tiden opnieuw bevestigd. In

vervolg op de conferentie uit 2003 is het plan om met zorginstellingen afspraken te maken over het

leveren van zorgdiensten aan ouderen die niet in een zorgcentrum wonen. Hiermee wordt

gestimuleerd dat ouderen langer zelfstandig blijven wonen, ook in de kleinere kernen waar het

voorzieningenniveau lager is. Hier zijn overigens geen concrete stappen in gezet. Dit heeft vooral te

maken met de scheiding van wonen en zorg en de keuzevrijheid die mensen hebben t.a.v. het kiezen

van hun woning en hun zorgleverancier. Het aanbieden van één pakket aan huisvesting en zorg is

extramuraal niet meer toegestaan; intramuraal (dus in verzorgings- en verpleeghuizen) wel. Zie

hoofdstuk 7.

De combinatie van het realiseren van voor senioren geschikte woningen en de samenwerking met

zorgen welzijnspartijen (zodat senioren verzekerd zijn van goede zorg en diensten) komt eveneens

naar voren in het strategisch voorraadbeleidsplan 2006 en in de plannen die hierna volgen

(bedrijfsplan K-trije, 2009 en SVB 2010)

Het SVB 2006 gaat uit van het geleidelijk aanpassen van de voorraad t.b.v. seniorenhuisvesting:

„Omdat de vergrijzing geleidelijk verloopt én een groot deel van de senioren mobiel is en blijft en goed

uit de voeten kan (tevreden is) met de reguliere woning, geeft dat ons de mogelijkheid om geleidelijk

de voorraad aan te passen, door nieuwbouw en opplussen‟. Deze nieuwbouw betreft met name het

realiseren van appartementen, zo mogelijk met een zorgsteunpunt. Ook worden er verouderde

(kleine) seniorenwoningen gesloopt en vervangen door ruime levensloopgeschikte woningen.

Het SVB 2006 benadrukt tevens de samenwerking met zorgorganisaties in het kader van het

verbeteren van de zorgdienstverlening en het scheiden van zorg en wonen. Over het hele gebied zou

een soort zorgstructuur moeten komen, zodat mensen binnen een bepaalde afstand van zorg wonen.

Dit betekent overigens niet dat er in alle dorpen zorgwoningen gebouwd moeten worden. Het ligt voor

de hand om te kiezen voor de bouw van multifunctionele centra, waar voorzieningen geconcentreerd

zijn, in bepaalde dorpen. Naast reguliere woningen kan in de toekomst ook bezit van zorginstellingen

overgenomen worden.

Begin 2007 stelt WNWF de notitie „domoticabeleid‟ vast. Uit de voor deze beleidsnotitie verrichte

literatuurstudie en naar aanleiding van enquêtes die WonenNWF heeft verricht in Hallum en Birdaard

21

(i.h.k.v. nieuwbouwplannen voor seniorenwoningen) komt naar voren dat er onder senioren vooral

behoefte is aan woonhuisautomatisering die de veiligheid van mensen vergroot. Hierin worden twee

soorten alarmering onderscheiden. Allereerst is er alarmering om (medische) hulp in te roepen

wanneer dit nodig is. Deze alarmering wordt doorgaans geleverd door de zorginstelling indien hier

behoefte aan is. De tweede vorm van alarmering betreft alle automatisering die bedoeld is om

ongenode gasten buiten de deur te houden en inbraak tegen te gaan. Hiervoor zijn bij

appartementencomplexen intercoms met beeldschermen handig.

Medio 2007 laat WonenNWF zich „visiteren‟. Onafhankelijk onderzoeksbureau Raeflex licht de

organisatie door en constateert dat het WNWF ontbreekt aan een integrale visie op het terrein van

wonen en zorg. WonenNWF is van mening dat deze visie zit vervat in het ondernemingsplan Nije

Tiden, maar erkent dat deze nog verder uitgewerkt dient te worden. Hier wil WonenNWF in voorzien

door middel van onderhavige notitie.

Deze doelstelling om te komen tot een visie wonen, zorg en welzijn staat opgenomen in het nieuwe

ondernemingsplan K-trije (vastgesteld begin 2009). Tevens staat hierin (nogmaals) opgenomen dat

WonenNWF wil faciliteren dat mensen zo lang mogelijk in hun eigen huis kunnen blijven wonen, of

anders in hun eigen dorp. Hiervoor dienen er voldoende voor senioren geschikte woningen te zijn.

WonenNWF bouwt levensloopgeschikte woningen en (senioren)appartementen en renoveren

bestaande woningen om deze geschikt te maken voor senioren. Tevens streven wij naar een netwerk

van zorgsteunpunten (met haal- en brengfuncties). In de samenwerking met zorgpartijen staat voor

WonenNWF het leveren van zorgdiensten aan ouderen die niet in een zorgcentrum wonen centraal.

Begin 2010 presenteert WonenNWF haar nieuwe Strategisch Voorraadbeleidsplan 2010. Ook in dit

beleidsplan wordt het belang van goede en voldoende seniorenhuisvesting onderschreven.

Tegelijkertijd wordt geconstateerd dan slechts een beperkt deel van de senioren daadwerkelijk

verhuist naar een levensloopgeschikte woning of –appartement (zie ook hoofdstuk 5). Bovendien

merkt WonenNWF dat de verhuurbaarheid van nieuwe woningen/appartementen voor deze doelgroep

op sommige plaatsen matig is. Rustig aan dus met de realisatie van seniorenhuisvesting, maar wel

verder gaan op de ingeslagen weg.

Conclusies:

De inzet van WonenNWF op het gebied van wonen en zorg is gericht op

Ouderen zo lang mogelijk thuis te laten blijven wonen

Levensloopgeschikte woningen in kleine dorpen (grondgebonden) aanbieden door zowel

nieuwbouw als het opplussen van delen van de bestaande woningvoorraad.

Woningen of appartementen met zorg in de grotere dorpen realiseren

Het bestaande netwerk van zorgsteunpunten/zorgzones versterken

In de komende periode zullen hier nog een paar nieuwe aandachtsgebieden aan toegevoegd worden:

De herontwikkeling van verouderde verzorgings- en verpleeghuislocaties

Het beter toegankelijk maken van de openbare ruimte voor mensen die minder goed mobiel

zijn. (i.s.m. gemeenten)

Vervoer / mobiliteit. WonenNWF ziet hierin een rol om eventuele knelpunten te signaleren.

Woon/zorg voorzieningen dienen namelijk wel bereikbaar te zijn voor ouderen.

22

Gerealiseerde projecten

In de laatste vijf jaar heeft WonenNWF veel projecten geschikt voor senioren gerealiseerd.

Conform he top pagina 21 beschreven beleid zijn er appartementen met zo mogelijk een

zorgsteunpunt/gezondheidscentrum gerealiseerd in de grotere dorpen (St. Annaparochie, St.

Jacobiparochie, Hallum, Berlikum, Dronrijp, Minnertsga en Sexbierum) en levensloopgeschikte

woningen in vrijwel alle dorpen. Ook zijn er woningen aangepast of ingrijpend verbouwd.

Verder werkt WonenNWF nauw samen met vier zorgcentra in de regio: Nij Bethanie( onderdeel van


Interzorg in Ferwert en Stichting Palet met onder meer vestigingen in Menaldum, Berlikum en Stiens.

Op deze locaties verhuurt WonenNWF aanleunwoningen waarbij vanuit de zorgcentra zorg op maat

wordt geleverd.

Zie voor een overzicht van woningen geschikt voor senioren in het werkgebied van Wonen Noordwest

Friesland de kaart ´Aanbod aan seniorenwoningen´.

Hierbij worden drie woonvormen voor senioren worden onderscheiden, namelijk

Geschikt wonen,

= een zelfstandige woning waarbij de bewoner vanuit de woonkamer zonder traplopen de keuken, het

toilet, de badkamer en tenminste 1 slaapkamer kan bereiken. Bovendien is de woonkamer van de

woning vanaf de straat te bereiken zonder traplopen. Voorbeelden zijn een levensloopgeschikte

woning (nultredenwoning), een appartement of een ingrijpend aangepaste woning.

Verzorgd wonen,

Dit is een ouderenwoning waarbij het mogelijk is om via een nabij gelegen zorgsteunpunt (zoals

bijvoorbeeld een verzorgingshuis of dienstencentrum) verpleging of verzorging te ontvangen. Vroeger

aanleunwoning genoemd. Bijvoorbeeld Bjirmenstate in Sexbierum,´t Súdderhoog in St. Annaparochie,

Berlingastate in Berlikum of Offingaburg in Hallum.

Beschermd wonen

Hierbij zijn zorg en toezicht 24 uur-dag aanwezig. Begeleiding en huisvesting is groepsgewijs

georganiseerd. Hieronder vallen intramurale instellingen zoals verpleeghuis en verzorgingshuis.

Bijvoorbeeld Beuckelaer in St. Annaparochie.

23

Aanbod aan seniorenwoningen (2010)

Legenda

Zorgcentrum / verzorgingshuis (intramuraal) / beschermd wonen of in nabije toekomst

Appartementen geschikt voor senioren met zorgsteunpunt of gezondheidscentrum

/ verzorgd wonen

Appartementen geschikt voor senioren / geschikt wonen

Levensloopbestendige woningen / geschikt wonen, of in nabije toekomst

24

Het kaartje op de vorige bladzijde laat zien dat het aanbod

aan voor senioren geschikte woningen in Noordwest

Friesland zeer volledig is.

Dit geldt ook voor de zorgstructuur. De spreiding van

zorgsteunpunten staat aangegeven in het kaartje op de

vorige pagina. De verdere zorgstructuur staat aangegeven

in onderstaande twee kaarten, beiden afkomstig uit de

Friese Bosatlas.

In alle „grotere‟ dorpen (ca. > 1800 inwoners) is een

zorgsteunpunt of gezondheidscentrum aanwezig. Vanuit

deze punten wordt er haal- en brengzorg geleverd. Onder

haalzorg valt onder meer mee doen aan activiteiten in het

dorpshuis, boodschappen doen en sociale contacten in het

dorp onderhouden. De haalfuncties zijn behalve bij het

zorgsteunpunt ook vaak ondergebracht in het dorpshuis.

Onder brengzorg (=functies die worden gebracht aan huis)

wordt onder meer huishoudelijke zorg, maaltijdservice en verpleging aan huis verstaan.

25

Het aanbod aan zorg in Noordwest Friesland: Bron: Bosatlas Fryslân, 2009

26

Bron: Bosatlas Fryslân, 2009

27

4. Woningbehoefte (kwantitatief)

Algemeen In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de kwantitatieve woningbehoefte ontwikkeling. Voor de

kwalitatieve behoefte (woonwensen) wordt verwezen naar het volgende hoofdstuk.

Volgens de provinciale prognoses zal de woningbehoefte in de regio Noordwest tot 2020 op een vrij

constant niveau blijven (krimp en groei, prognose 2009/2030, WOBOF). Voor het berekenen van de

woningbehoefte wordt gekeken naar de bevolkingsontwikkelingen en de ontwikkeling van de

huishoudensgrootte. Vanaf circa 2020 - 2025 daalt de woningbehoefte. De daling doet zich wat later

voor dan de bevolkingsdaling, die in komende jaren al langzamerhand begint. Dit komt omdat deze

daling in eerste instantie wordt ´opgevangen´ door de gezinsverdunning (= minder personen per

huishouden).

Rond 2030-2035 wordt de woningbehoefte negatief. Op dat moment hoeft de woningvoorraad dus

niet verder te groeien (ervan uitgaande dat in de tussenliggende jaren naar behoefte wordt

gebouwd).

Binnen deze woningbehoefte heeft de provincie drie woningbehoefteprognoses gericht op type

woningen doorberekend (WOBOF, 2007). Uitgaande van de middenvariant zal de behoefte aan

huurflats met lift en huurwoningen rij/hoek voor de regio noordwest in de periode 2007-2016 licht

toenemen.

Naast het provinciale WOBOF onderzoek wordt er in dit hoofdstuk ook gebruik gemaakt van de

gegevens uit het (landelijke) Horizonline-onderzoek. Zie voor een uitleg hiervan bijlage 2. In dit

onderzoek worden senioren gedefinieerd als mensen van 75 jaar en ouder. WonenNWF sluit aan bij

deze leeftijdsgrens. Vanaf 75 jaar (en niet al bij 55 of 65 jaar) gaat gemiddeld genomen de fysieke

gezondheid van mensen achteruit en komen woningaanpassingen of het verhuizen naar een

seniorenwoning en zorg en welzijnsdiensten aan huis in beeld.

Gemeente het Bildt

Algemeen

Anno 2010 is de gemeente het Bildt iets minder vergrijsd dan landelijk. Het aandeel 75-plussers is

6,6% van de bevolking, 6,9% landelijk. Naar verwachting is gemeente het Bildt in 2030 juist meer

vergrijsd dan landelijk. Het aandeel 75-plussers is dan 12,0% van de bevolking, 11,5% landelijk.

In de gemeente het Bildt is het aanbod aan voor senioren geschikte woningen/appartementen in St.

Annaparochie het grootst. Dit past bij de bevolkingsamenstelling waarbij 10,3 % van de inwoners van

St. Annaparochie 75 jaar en ouder is (gemiddeld 6,6 % in de gemeente).

St. Annaparochie is ook de enige kern in het Bildt waar zich intramurale huisvesting voor ouderen

bevindt, op de locatie Beuckelaer van zorgcentrum het Bildt. Zij leveren vanaf hier ook zorg

(huishoudelijke zorg en verpleging) aan zelfstandig wonende ouderen in de gemeente.

28

Bron: Structuurvisie Wonen, gemeente het Bildt

In bijgevoegd figuur zijn de „ontgroening‟ en „vergrijzing‟ in gemeente het Bildt in de afgelopen jaren

te zien. Deze tendens zal zich in de komende jaren voortzetten.

Afgelopen jaren

In de laatste jaren heeft WonenNWF heel wat nieuwe appartementen voor senioren gerealiseerd in St.

Annaparochie, maar ook in de dorpen St. Jacobiparochie en Minnertsga. De verhuurbaarheid van de

seniorenwoningen en – appartementen in St. Annaparochie is goed. In de andere kernen van het Bildt

matig.

Nieuwbouw

WonenNWF en Zorgcentrum het Bildt zijn momenteel (=2010) bezig met het uitwerken van verbouw-

en nieuwbouwplannen voor Beuckelaer. Het zorgcentrum wordt – naar verwachting in 2013-

uitgebreid verbouwd en gemoderniseerd en er komen 15 aanleunappartementen bij.

Verder is WonenNWF bezig met de voorbereiding van een grote herstructurering van de woningen

aan de Dirk Janszstraat in St. Annaparochie. Naar verwachting worden deze woningen gesloopt en

vervangen door nieuwbouw die beter aan de huidige woonwensen van senioren voldoet. Verder zijn

er in 2010 nieuwe woningen gebouwd aan de Middelweg Oost/Negenmorgenspad in St.

Annaparochie. Ook dit betreft een sloop/nieuwbouw project, met veel aandacht voor architectuur.

Aan verouderde woningen aan de A. Agnesstraat in St. Annaparochie worden gesloopt en vervangen

door 10 nieuwe voor senioren geschikte woningen.

Op iets langere termijn zullen op de huidige locatie van de Ulbe van Houten school (die wordt

verplaatst) waarschijnlijk rond de 35 woningen/appartementen geschikt voor senioren gebouwd

worden.

Renovatie (SVB)

Zoals aangegeven in hoofdstuk 3 heeft WonenNWF begin 2010 nieuw Strategisch Voorraad

Beleidsplan (SVB) gepresenteerd, waarin de nadruk ligt op het verbeteren van de kwaliteit van

woningen van voor 1960 en seniorenwoningen tot 1974. Kort gezegd wordt de kwaliteit van deze

29

woningen verhoogd (door o.a. goede isolatie en aanpakken keuken en badkamer) en worden ze meer

geschikt gemaakt voor kleine huishoudens. Deze ingrepen noemen we renovatie. Bij grootschalige

renovatie wordt daarnaast ook de uitstraling van de woning (aangezicht) verbeterd.

Voor gemeente het Bildt betekent het nieuwe SVB dat circa 225 woningen worden gerenoveerd; 65

woningen worden grootschalig gerenoveerd en bij 42 woningen wordt basiskwaliteit aangebracht. Ook

worden er 6 woningen gesloopt en 4 nieuw gebouwd. In totaal worden conform dit nieuwe SVB 338

van de circa 1300 woningen die WonenNWF in het Bildt verhuurt uitgebreid veranderd en verbeterd.

Het aantal woningen geschikt voor senioren in de bestaande huurwoningvoorraad van WonenNWF in

het Bildt verandert door het nieuwe SVB niet veel. Het totaal aantal seniorenwoningen in de

bestaande voorraad verschuift van 300 naar 292. Hierbij neemt het aantal seniorenwoningen in St.

Annaparochie (+8) en St. Jacobiparochie licht toe (+3) en in de overige kernen licht af (-19).

Horizonline Conform de cijfers van het Horizonline-onderzoek uit 2009 (Fortune/ABF research) is er op dit

moment een licht overschot aan voor senioren geschikte woningen in gemeente het Bildt. Bij

gelijkblijvend aanbod zal er vanaf 2020 een tekort ontstaan.

Voor de wijze waarop Horizonline vraag en aanbod aan geschikte woningen per gemeente berekend

wordt verwezen naar bijlage 3. WonenNWF ervaart de getallen als hoog. In gemeente het Bildt staan

circa 4500 woningen. Een aanbod van 1.424 geschikte woningen betekent dat bijna een derde van

het totaalaanbod aan woningen extra geschikt is voor senioren. Dit forse percentage komt ook naar

voren bij de andere gemeenten.

Overzicht geschikt wonen het Bildt

2009 2010 2015 2020 2025 2030

Vraag naar

geschikt wonen 1.278 1.295 1.372 1.435 1.486 1.530

Aanbod geschikt

wonen 1.424 1.424 1.424 1.424 1.424 1.424

Opgave geschikt

wonen -145 -129 -52 11 62 106

Horizonline raadt aan om vanaf 2020 geschikte woningen te realiseren in het verzorgingsgebied waar

extramurale zorg geleverd kan worden (“verzorgd” wonen in de nabijheid van bestaande

voorzieningen). Volgens de prognoses is het aanbod aan intramuraal/verzorgd wonen in het Bildt

onvoldoende en ligt hier een aardige opgave. Vanwege de toenemende extramuralisering is het echter

niet nodig om intramurale capaciteit toe te voegen, maar kan door middel van het realiseren van extra

voor senioren geschikte woningen/appartementen in de nabijheid van het zorgcentrum aan deze

opgave worden voldaan. Hier wordt door WonenNWF onder meer door de nieuwe aanleunwoningen

bij Beuckelaer aan gewerkt.

Overzicht verzorgd wonen het Bildt

2009 2010 2015 2020 2025 2030

Vraag naar

verzorgd wonen 118 124 150 164 171 196

Aanbod verzorgd

wonen 56 56 56 56 56 56

Opgave verzorgd

wonen 62 68 94 108 115 140

30

Conclusie gemeente het Bildt

Voor gemeente het Bildt kan worden geconcludeerd dat met de geplande geringe toevoeging van

seniorenappartementen in St. Annaparochie aan de huidige en toekomstige vraag kan worden

voldaan. De opgave concentreert zich in St. Annaparochie. Vanwege de reeds matige verhuurbaarheid

van voor senioren geschikte woningen/appartementen in de kleinere kernen van het Bildt en de trek

van senioren naar (de voorzieningen van) St. Annaparochie ligt er in de overige dorpen op dit moment

geen opgave voor realisatie van extra woningen voor deze doelgroep. Conform het SVB zal het aantal

seniorenwoningen in de overige dorpen zelfs licht afnemen ten gunste van St. Annaparochie.

Gemeente Ferwerderadiel

Algemeen & Afgelopen jaren Anno 2010 is de gemeente Ferwerderadiel gemiddeld vergrijsd. Het aandeel 75-plussers is 6,9% van

de bevolking, 6,9% landelijk. Naar verwachting is gemeente Ferwerderadiel in 2030 meer vergrijsd

dan landelijk. Het aandeel 75-plussers is dan 12,5% van de bevolking, 11,5% landelijk.

In gemeente Ferwerderadiel is het aanbod aan voor senioren geschikte woningen/appartementen

geconcentreerd in Ferwert en Hallum. In de dorpen Marrum en Blije bevinden zich ook

seniorenwoningen. In Ferwert bevindt zich woonzorgcentrum Foswert van Interzorg (90 bewoners) en

vanuit hier wordt extramurale zorg (verzorging en verpleging) aan thuiswonende ouderen in de

gemeente geleverd. In Hallum hebben WonenNWF en Interzorg in 2009 Offingaburg gerealiseerd. Dit

project betreft een combinatie van zorgappartementen, seniorenappartementen en gezinswoningen in

een hofstructuur, gericht op het gemakkelijk kunnen verlenen van mantelzorg. Ook bevindt zich een

zorgsteunpunt in Offingaburg.

Nieuwbouw Voor het dorp Burdaard wordt er momenteel gewerkt aan een plan om een 12-tal patiowoningen

geschikt voor senioren te realiseren. Er is voorafgaand aan de planvorming een

woningmarktonderzoek gehouden. Hier kwam wel belangstelling uit naar voren, zij het gering.

Horizonline Ferwerderadiel is een gemeente die heeft te maken met een langzaam afnemende bevolking. Het

totaal aantal inwoners zal in de periode 2010-2030 naar verwachting met circa 800 afnemen. Het

aantal 75+ in de bevolking neemt echter met bijna 600 toe. Oftewel, een flinke vergrijzing. Naar

verwachting zal in de toekomst ook het aantal huishoudens gaan afnemen. Volgens de prognoses van

Horizonline bestaat er nu reeds een overschot aan zowel geschikt als verzorgd wonen. Dit overschot

wordt in de loop der jaren kleiner, wanneer het aantal ouderen toeneemt, maar het blijft wel een

overschot.

Overzicht geschikt wonen Ferwerderadiel

2009 2010 2015 2020 2025 2030

Vraag naar

geschikt wonen 961 964 962 985 1.037 1.056

Aanbod geschikt

wonen 1.150 1.150 1.150 1.150 1.150 1.150

Opgave geschikt

wonen -189 -187 -188 -165 -113 -94

31

Overzicht verzorgd wonen Ferwerderadiel

2009 2010 2015 2020 2025 2030

Vraag naar

verzorgd wonen 86 91 107 119 136 150

Aanbod verzorgd

wonen 333 333 333 333 333 333

Opgave verzorgd

wonen -247 -242 -226 -214 -197 -183

WonenNWF herkent de ontspannen woningmarkt in Ferwerderadiel aan de matige tot slechte

verhuurbaarheid van woningen, waaronder seniorenwoningen. Ook de verkoop van woningen is (zeer)

moeizaam en er is weinig zicht op verbetering. Dit betekent voor verhuisgeneigde senioren in een

koopwoning dat het voor hen zeer moeilijk is om de eigen woning te verkopen wanneer zij naar een

seniorenwoning/appartement willen verhuizen.

Renovatie (SVB) Zoals aangegeven in hoofdstuk 3 heeft WonenNWF begin 2010 nieuw Strategisch Voorraad






Voor gemeente Ferwerderadiel betekent het nieuwe SVB dat circa 99 woningen worden gerenoveerd;

53 woningen worden grootschalig gerenoveerd en bij 44 woningen wordt basiskwaliteit aangebracht.

Ook worden er 24 woningen gesloopt en 6 nieuw gebouwd. In totaal worden conform dit nieuwe SVB

218 woningen die WonenNWF in Ferwerderadiel verhuurt uitgebreid veranderd en verbeterd.

Om weer wat druk te krijgen op de ontspannen woningmarkt van Ferwerderadiel vermindert

WonenNWF haar woningbezit door sloop van woningen gevolgd door minder nieuwbouw. Dit gebeurt

in alle dorpen, met uitzondering van Burdaard waar meer woningvraag is dan gemiddeld in de

gemeente. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de gunstige ligging aan de Dokkumer Ee. Het aantal

seniorenwoningen wordt wel vrijwel hetzelfde gehouden (van 176 naar 172). Het aandeel

seniorenwoningen in de totale woningvoorraad neemt derhalve toe; net zoals het aandeel senioren in

de bevolking.

Conclusie gemeente Ferwerderadiel

Ondanks de bevolkingsafname wordt er wel een enorme toename verwacht van het aantal senioren in

Ferwerderadiel (van 596 in 2009 naar 1110 in 2030). WonenNWF speelt hier met haar SVB 2010 op in

door het totaal aantal huurwoningen in Ferwerderadiel af te laten nemen en het aantal huurwoningen

voor senioren constant te houden. Uitbreiding van het aantal woningen in Ferwerderadiel is niet aan

de orde, met uitzondering van een klein bouwplan (12 woningen) in het qua woningmarkt betere

Burdaard.

Gemeente Franekeradeel

Algemeen Zowel anno 2010 als in 2030 is de gemeente Franekeradeel meer vergrijsd dan gemiddeld. Het

aandeel 75-plussers is anno 2010 7,2% van de bevolking, 6,9% landelijk. In 2030 is het aandeel 75-

plussers in Franekeradeel 12,5% van de bevolking, 11,5% landelijk. Dit zijn cijfers voor de gehele

32

gemeente. In de dorpen van Franekeradeel ligt het percentage 75+-ers lager. Het huidige percentage

75+ ers in de kleine dorpen van Franekeradeel is zeer gering (ca. 3 %). Enkel in de dorpen waar

voorzieningen voor ouderen zijn (Tzummarum, Tzum en Sexbierum) gaat het om hogere percentages

(ca. 8%).

WonenNWF heeft enkel woningbezit in de dorpen van gemeente Franekeradeel. In de stad Franeker is

corporatie Accolade actief. De grootste dorpen in de gemeente zijn Sexbierum, Tzummarum en Tzum.

In deze dorpen is een redelijk voorzieningenaanbod. Daarnaast zijn er veel voorzieningen in de stad

Franeker.

Afgelopen jaren In Sexbierum heeft WonenNWF in 2007 (i.s.m. zorggroep Noorderbreedte) het

appartementencomplex Bjirmenstate gerealiseerd met daarin 23 appartementen, geschikt voor

senioren, en een gezondheidscentrum (huisarts, fysiotherapeut, thuiszorgwinkel).

In Tzum zit woonzorgcentrum Martenahiem (onderdeel van zorggroep Tellens) met 36 intramurale

plaatsen en 23 aanleunwoningen. Rondom het zorgcentrum heeft WonenNWF in 2005

levensloopbestendige woningen gerealiseerd, aan de Dekemastraat.

Nieuwbouw In Tzummarum bevindt zich zorgcentrum Nij Bethanië (onderdeel van zorggroep Noorderbreedte) met

60 zorgplaatsen en zij verzorgen ook extramurale zorg in de omgeving. WonenNWF verhuurt

seniorenwoningen in de nabijheid van het zorgcentrum en heeft samen met zorggroep

Noorderbreedte en gemeente Franekeradeel een ontwikkelingsvisie vastgesteld voor de bouw van een

multifunctionele accommodatie voor onderwijs, kinderopvang, peuterspeelzaal en zorg. WonenNWF

neemt het deel voor de kinderopvang/peuterspeelzaal voor zijn rekening en voert een belangrijke

herstructurering uit voor de woningen in het gebied. Voor dit grote project zijn een gezamenlijke

stuurgroep en projectgroep actief.

Overzicht geschikt wonen Franekeradeel

2009 2010 2015 2020 2025 2030

Vraag naar

geschikt wonen 2.427 2.462 2.613 2.799 2.999 3.157

Aanbod geschikt

wonen 2.566 2.566 2.566 2.566 2.566 2.566

Opgave geschikt

wonen -140 -105 47 233 433 591

Overzicht verzorgd wonen Franekeradeel

2009 2010 2015 2020 2025 2030

Vraag naar

verzorgd wonen 242 258 314 352 394 450

Aanbod verzorgd

wonen 129 129 129 129 129 129

Opgave verzorgd

wonen 113 129 185 223 265 321

Renovatie (SVB) Zoals aangegeven in hoofdstuk 3 heeft WonenNWF begin 2010 nieuw Strategisch Voorraad


33





Voor gemeente Franekeradeel betekent het nieuwe SVB dat circa 145 woningen worden gerenoveerd;

30 woningen worden grootschalig gerenoveerd en bij 37 woningen wordt basiskwaliteit aangebracht.

Ook worden er 59 woningen gesloopt en 32 nieuw gebouwd. In totaal worden conform dit nieuwe

SVB 271 woningen die WonenNWF in Franekeradeel verhuurt uitgebreid veranderd en verbeterd.

Er is weinig druk op de woningmarkt in de dorpen van Franekeradeel. Om weer enige druk te krijgen

verminderd WonenNWF haar woningbezit in deze gemeente. Ook het aantal seniorenwoningen wordt

verminderd. Dit betreft vooral kleine verouderde seniorenwoningen die voor een groot deel door

jongeren bewoond worden. Momenteel heeft WonenNWF in de dorpen Ried, Sexbierum, Tzum en

Tzummarum (= de grotere dorpen van Franekeradeel) 179 seniorenwoningen. Na uitvoering van het

SVB, dus in 2020, zijn dit er nog 134.

Conclusie gemeente Franekeradeel

De bevolkingsprognoses en prognoses m.b.t. de verwachte vraag naar woningen voor senioren in

gemeente Franekeradeel zeggen vanwege de rol van de stad Franeker niet zo veel over de

toekomstige ontwikkelingen in de dorpen. Duidelijk is dat vanwege de zeer geringe omvang van de

dorpen, het lage percentage ouderen (75+) aldaar en de nabijheid van Franeker (met alle

voorzieningen en de aantrekkende werking van deze stad) in de kleine kernen vrijwel geen opgave

ligt. Dit komt ook omdat WonenNWF de laatste jaren al veel nieuw gebouwd heeft voor senioren. Een

getalsmatige toename van het aantal voor senioren geschikte woningen in de dorpen van

Franekeradeel is in de eerstkomende jaren niet en ook daarna nauwelijks nodig. Woningaanpassing

wel.

Gemeente Menaldumadeel

Algemeen Anno 2010 is de gemeente het Menaldumadeel minder vergrijsd dan landelijk. Het aandeel 75-

plussers is 6,3% van de bevolking, 6,9% landelijk. Naar verwachting is gemeente Menaldumadeel in

2030 juist meer vergrijsd dan landelijk. Het aandeel 75-plussers is dan 12,9% van de bevolking,

11,5% landelijk.

Gemeente Menaldumadeel is gunstig gelegen, kent meerdere aantrekkelijke kernen en heeft dan ook

in principe goede marktperspectieven voor woningbouw. Ook hier moet echter niet meer gebouwd

worden dan de markt aan kan.

Afgelopen jaren & Nieuwbouw WonenNWF heeft in 2009 vier levensloopbestendige woningen en vier en seniorenappartementen

gebouwd in Menaldum (Ljochtmisdyk, locatie Rabobank). Verder houdt WonenNWF zich bezig met de

bouw van 24 seniorenappartementen in Dronrijp (locatie Kúkshiem; bouw gestart in april 2010). Ook

realiseert een marktpartij hier tien seniorenappartementen voor de verkoop.

Horizonline

Volgens de prognoses van Horizonline zijn er op dit moment in Menaldumadeel voldoende voor

senioren geschikte woningen. Bij een gelijkblijvend aanbod zal dit vanaf 2020 echter om slaan in een

tekort (van 90 woningen in 2025 en 160 in 2030). Op dit moment is er een overschot aan verzorgd

wonen en dit blijft ook zo. In Menaldum bevindt zich een verzorgingscentrum van corporatie Habion

en dit complex is dus voldoende qua capaciteit om aan de vraag naar verzorgd wonen te voldoen. Wel

34

is dit complex is aan modernisering toe en eingenaar Habion is in samenwerking met huurder Palet

aan het bekijken hoe ze dit gaan doen.

Overzicht geschikt wonen Menaldumadeel

2009 2010 2015 2020 2025 2030

Vraag naar

geschikt wonen 1.522 1.539 1.611 1.704 1.792 1.862

Aanbod geschikt

wonen 1.702 1.702 1.702 1.702 1.702 1.702

Opgave geschikt

wonen -180 -163 -91 1 90 160

Overzicht verzorgd wonen Menaldumadeel

2009 2010 2015 2020 2025 2030

Vraag naar

verzorgd wonen 148 152 170 193 218 256

Aanbod verzorgd

wonen 318 318 318 318 318 318

Opgave verzorgd

wonen -170 -166 -148 -125 -100 -62

Renovatie (SVB)

Zoals aangegeven in hoofdstuk 2 (demografische ontwikkelingen) herkent WonenNWF zich niet in de

negatieve bevolkings- en huishoudensontwikkeling prognoses voor gemeente Menaldumadeel.

Conform het SVB zullen naast de huidige ontwikkeling in Menaldum ook in Dronrijp en Berlikum

woningen geschikt voor senioren worden gebouwd. In totaal wordt de hoeveelheid seniorenwoningen

van WonenNWF in Menaldumadeel licht uitgebreid.

Zoals aangegeven in hoofdstuk 3 heeft WonenNWF begin 2010 nieuw Strategisch Voorraad






Voor gemeente Menaldumadeel betekent het nieuwe SVB dat circa 221 woningen worden

gerenoveerd; 34 woningen worden grootschalig gerenoveerd en bij 91 woningen wordt basiskwaliteit

aangebracht. Ook worden er 30 woningen gesloopt en 22 nieuw gebouwd. In totaal worden conform

dit nieuwe SVB 376 woningen die WonenNWF in Menaldumadeel verhuurt uitgebreid veranderd en

verbeterd.

Conclusie gemeente Menaldumadeel

Met de ontwikkelingen in Menaldum en Dronrijp (totaal 44 woningen) is de helft van de

geprognotiseerde opgave aan geschikte woningen tot 2025 reeds gerealiseerd. Dit betekent dat er

kwantitatief gezien nog slechts een geringe opgave is in Menaldumadeel, waar WonenNWF geen

haast mee hoeft te maken omdat de verwachte kleine tekorten pas na 2020 gaan optreden. Echter,

de bevolkings- en huishoudensprognoses voor gemeente Menaldumadeel zijn negatiever dan in de

omliggende gemeenten terwijl WonenNWF juist van mening is dat Menaldumadeel een gemeente is

met veel potentie. De verhuurbaarheid van woningen in deze gemeente is erg goed. WonenNWF is

35

daarom voornemens voor gemeente Menaldumadeel ongeveer eenzelfde lijn te volgen als voor

naastgelegen gemeente het Bildt.

Gemeente Leeuwarderadeel

In april 2010 is gestart met de bouw van het eerste woningbouwproject van WonenNWF in

Leeuwarderadeel. Aan de Skilwei in Stiens realiseert WonenNWF 17 appartementen geschikt voor

senioren en 6 patiowoningen. Het betreft een prachtige locatie in het centrum van Stiens op

loopafstand van het winkelcentrum. Stichting Palet levert naar behoefte van de bewoners zorg op

maat vanuit zorgcentrum Skilhiem. De oplevering is voorzien in april 2011.

Conclusies Uit het provinciale woningbehoefte onderzoek WOBOF (WoningbehoefteOnderzoek Fryslân) 2007

komt voor de provinciale regio Noordwest Friesland slechts een geringe woningbouwopgave naar

voren. Ongeveer een derde van de opgave bestaat uit het realiseren van voor senioren geschikte

woningen. Volgens het WOBOF gaat het hierbij om circa 300 voor senioren geschikte woningen die in

de komende tien jaar gerealiseerd zouden moeten worden.

Uit het meer recente Horizonline-onderzoek komt echter naar voren dat de vraag naar voor senioren

geschikte woningen kleiner is dan in 2006/2007 (en in voorgaande jaren) werd verwacht.

In het provinciale onderzoek „Groei en krimp‟ uit januari 2010 (meest recente onderzoek bij het

schrijven van deze notitie) wordt helaas geen uitspraak gedaan over de vraag naar seniorenwoningen.

Daarom worden in dit hoofdstuk conclusies getrokken op basis van gegevens uit het WOBOF en het

Horzonline-onderzoek. Per gemeente kunnen de volgende conclusies worden getrokken:

In de gemeente Ferwerderadiel is sprake van afname van de bevolking en stabilisatie (en in de

toekomst krimp) van het aantal huishoudens. Het toevoegen van voor senioren geschikte woningen in

daarom in deze gemeente niet aan de orde (m.u.v. Burdaard). Wel dient er geïnvesteerd te worden in

woningaanpassing zodat senioren zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen.

In de dorpen van Franekeradeel is het aantal senioren dusdanig klein dat ook hier nauwelijks een

opgave ligt. De opgave die er is zit, net als in Ferwerderadiel, vooral in het aanpassen van woningen

zodat de huidige bewoners, ook als zij ouder worden hier prettig kunnen blijven wonen.

In de gemeenten het Bildt en Menaldumadeel is het huidige aanbod (anno 2010) aan voor senioren

geschikte woningen op dit moment voldoende. Pas vanaf 2020 zal er bij gelijkblijvend aanbod een

(licht) tekort gaan optreden. Getalsmatige uitbreiding is de komende jaren nauwelijks aan de orde

maar een kwaliteitsslag in het aanbod aan voor senioren geschikte woningen wel. Via sloop en

vervangende nieuwbouw van seniorenwoningen/appartementen wordt hierop ingespeeld.

Concluderend kan worden gesteld dat wanneer het huidige aanbod aan seniorenwoningen in

Noordwest-Friesland wordt afgezet tegen de (geprognotiseerde) vraag duidelijk naar voren komt dat

er nauwelijks vraag is naar extra woningen voor senioren. In de vraag die er was is door de bouw van

seniorenwoningen/appartementen in de afgelopen jaren al vrijwel voorzien. In de komende jaren zal

de focus daarom niet op kwantiteit maar op de kwaliteit van woningen geschikt voor senioren moeten

komen te liggen. Met de huidige projecten van WonenNWF (zoals omschreven in de projectplanning)

en het Strategisch Voorraad Beleidsplan 2010 wordt hierin voorzien.

36

5. Woningbehoefte kwalitatief (woonwensen)

Ondanks dat senioren in woningbehoefte onderzoeken vaak aangeven verhuisgeneigd te zijn, blijken

ze in de praktijk hier maar zelden daadwerkelijk toe over te gaan. Van de huidige 70-plussers verhuist

slechts 15 tot 20%. (TNO) Voor veel senioren is verhuizen een erg grote stap, waar ze lang tegenaan

hikken. Ze wonen prettig in hun huidige, vertrouwde en vaak ook goedkope woning. Veel senioren

hebben hun koopwoning reeds afbetaald en daardoor lage woonlasten. Senioren in huurwoningen

wonen hier vaak al erg lang en betalen zodoende maar weinig huur.

Dit beeld wordt onderschreven door het landelijke onderzoek WoON55+. Uit dit onderzoek blijkt dat

ouderen van nu en in de toekomst een sterke wens hebben om niet te verhuizen en langer zelfstandig

te wonen. De uitkomsten van dit onderzoek zijn door de minister van WWI op in maart 2010 naar de

Tweede Kamer gestuurd.

Weg gaan uit hun vertrouwde huis (en woonomgeving) en meer gaan betalen voor huisvesting, dat

doen senioren dus liever niet. Vaak pas als het echt niet anders meer kan (meestal vanwege een

verslechterende gezondheid).

Om senioren te verleiden al iets eerder de stap te maken naar een andere woning moet je met het

goede product komen, met een woning die precies aan sluit bij hun woonwensen. Maar wat zijn die

woonwensen?

Allereerst; DE senior bestaat niet. Dat klinkt logisch, maar welke categorieën zijn er te onderscheiden?

En wat willen zij dan?

´vooroorlogs´vs. ´babyboom´

Een belangrijk onderscheid betreft het verschil tussen de huidige „vooroorlogse‟ senioren (geboren in

de periode ca. 1910-1940) en de toekomstige senioren, de „babyboomers‟ (geboren in de periode ca.

1945-1955). De „babyboom-generatie‟ is in vergelijking met de vooroorlogse generatie gemiddeld

hoger opgeleid, meer vermogend, mobieler, „digitaler‟, assertiever en vaker gescheiden of kinderloos.

Deze babyboomers zeggen op een andere manier oud te willen worden dan de huidige generatie.

„Huize avondrood‟ is voor hen een schrikbeeld. 61% zegt zo lang mogelijk thuis te willen wonen m.b.v.

thuiszorg, 25% ziet zich voorlopig nog wel thuis wonen met een vorm van mantelzorg en nog maar

11% ziet een toekomstig thuis in een verzorgings- of verpleeghuis.

Onderzoek van Habion (landelijk opererende woningcorporatie gericht op seniorenhuisvesting) laat

zien dat „Huize Avondrood‟ heeft afgedaan omdat de toekomstige senioren dit beschouwen als een

„patiëntenconcept‟. En zij zien zichzelf absoluut niet als patiënt. Waar de huidige generatie senioren na

een leven van hard werken naar een „verzorgingshuis‟ gaat en daar verzorgd wordt gaat de voorkeur

van de nieuwe senior veel meer in de richting van een „Wellnessconcept‟. Hierbinnen verwachten zij

ondersteuning bij de dingen die men niet meer kan. Het streven is om zo lang, zo goed en zo plezierig

mogelijk te kunnen leven. Ook moet er wat te beleven zijn. De nieuwe senior is weinig

verhuisgeneigd, maar als hij/zij verhuist is dat graag naar een plek waar wat te beleven is. Daarom

zijn brede combinaties van seniorenwoningen met voorzieningen (winkels, scholen, café, bibliotheek

etc.) zo in trek. Brede multifunctionele accomodaties, waar naast beleving evt. ook de mogelijkheid

bestaat bij te dragen aan de maatschappij door bijvoorbeeld vrijwilligerswerk (zingeving).

De appartementencomplexen die WonenNWF de laatste jaren heeft gebouwd passen binnen deze

tendens. Denk hierbij aan appartementencomplex Bjirmenstate met een gezondheidscentrum en

gelegen in het centrum van Sexbierum. Of denk aan Offingaburg met een zorgsteunpunt, gelegen

37

midden in het centrum van Hallum, dus met voorzieningen in de buurt. Ook bij nieuwe projecten,

zoals de ontwikkelingen in Tzummarum rond Nij Bethanië en in St. Annaparochie rond Beuckelaer

wordt door WonenNWF op deze trend ingespeeld door zo multifunctioneel mogelijke accomodaties te

realiseren samen met andere partijen. Mogelijk kan in samenwerking met welzijnspartijen of

vrijwilligersorganisaties ingespeeld worden op bovengenoemde behoefte aan zingeving.

Gezondheid

Naast het onderscheid tussen de „vooroorlogse‟ generatie en de babyboomers valt er ook onderscheid

te maken tussen senioren op basis van gezondheidsprofielen, financiële positie en leefstijlgroepen.

Wanneer je kijkt naar gezondheid dan blijkt dat verreweg de meeste senioren niet direct een

aangepaste woning en zorg nodig hebben. Maar hoe ouder mensen worden, hoe groter de kans op

beperkingen en aandoeningen wordt. Én aangezien we met z‟n allen gemiddeld steeds ouder worden

neemt ook het aantal levensjaren waarin mensen te maken krijgen met beperkingen toe. Bij 75-

plussers ervaart ongeveer 60% van de huishoudens lichamelijke beperkingen. Verder neemt naar

verwachting het aantal mensen met dementie de komende jaren flink toe. Zie pagina 17.

Overigens hebben ouderen met een lage sociaal economische status een hogere zorgvraag en deze

zorgvraag begint op een lagere leeftijd. Een flink deel van deze ouderen woont in een sociale

huurwoning en is daarmee klant van WonenNWF.

Mensen met alleen lager onderwijs leven gemiddeld 44 jaar zonder chronische ziekte en 60,5 jaar

zonder fysieke beperkingen. Voor mensen met een HBO of WO opleiding is dit gemiddeld 49 resp. 74

jaar. De leeftijd waarop chronische (langdurige) aandoeningen optreden, blijft in de loop der jaren

nagenoeg gelijk. Het gevolg daarvan is dat mensen gemiddeld meer jaren in ongezondheid leven.

(bron, RIVM).

Financiën

Wat betreft financiële positie heeft de babyboom-generatie gemiddeld gezien een stuk meer geld te

besteden dan de vorige generatie. Hier wordt in alle studies over „de toekomstige senior‟ ook veel

nadruk op gelegd. Echter, niet alle „babyboomers‟ hebben evenredig gedeeld in de stijging van de

welvaart. Daardoor bestaat er tevens een omvangrijke groep (toekomstige) ouderen die wel

afhankelijk is van het sociale stelsel en daardoor minder zelfstandig is. Ook voor deze groep moet er

in de toekomst voldoende geschikte huisvesting beschikbaar zijn. Zij zullen vooral een beroep (blijven)

doen op de sociale huurwoningvoorraad.

Leefstijl

Een vierde, en in dit verband laatste, onderscheid is te maken qua leefstijlgroep. Hagen &

Mandemakers onderscheiden er zes: (uit: Essenties voor samenwerking in wonen en zorg, H.K. van den Beld & D. van Zalk, januari 2010)

1) De groep ongebondenen (15%) is vitaal, op zichzelf gericht en maatschappelijk actief; reizen

en genieten van het leven zijn bij deze groep de trefwoorden. Zij wonen veelal in een

koopwoning.

2) De dynamische individualisten (13%) zijn de carriéremakers in ruste. Ze hebben zich enigszins

teruggetrokken en willen privacy en rust. Zij wonen veelal in een koopwoning.

3) De derde groep zijn de onafhankelijken (17%); veelal alleenstaande vrouwen, 70-plus en

stedelijk georiënteerd en vaak flatbewoners.

4) De samenlevers (19%) zijn vooral groepsgeoriënteerd; ze willen samen dingen doen met

leeftijdgenoten en zoeken gezelligheid en geborgenheid. Zij wonen veelal in een huurwoning.

38

5) Een vijfde groep is te typeren als de verankerden (19%); zij willen vasthouden aan het sociale

netwerk in de eigen woonomgeving en willen niet verhuizen. Zij wonen veelal in een

huurwoning.

6) De terugtreders (16%) tot slot hebben hun leefwereld ingeperkt. Ze hebben minder behoefte

aan sociale contacten en zijn weinig geneigd om te verhuizen. Zij wonen zowel in koop- als

huurwoningen.

Ondanks dat er nog vele andere indelingen zijn te bedenken, geeft dit toch wel enig idee van de

„klantgroep‟ van WonenNWF. De (toekomstige) huurders van WonenNWF liggen in de laatste drie

categorieën, aangezien dit huurders betreft. Hierbij bestaat een aardig deel van groep 5 „verankerden‟

en 6 „terugtreders‟ uit huurders die graag op dezelfde plek willen blijven wonen. Oftewel, dit gaat ook

over onze huidige huurders die met enkele woningaanpassingen (WMO) graag zo lang mogelijk thuis

willen blijven wonen. In tegenstelling tot de mensen van categorie 5 en 6 zijn de „samenlevers‟ uit

groep 4 zijn wel verhuisgeneigd en zoeken hierbij vooral de gezelligheid, sociale contacten en

veiligheid die het samenleven met andere senioren biedt. In het bouwen voor deze categorie is het

handig met deze voorkeur rekening te houden.

Woning & woonvorm

Dat de seniorenwoning moet voldoen aan een aantal specifieke eisen spreekt eigenlijk voor zich. De

verhuisgeneigde senior neemt eigenlijk als vanzelfsprekend aan dat zijn seniorenwoning:

- toegankelijk is (gemakkelijk de woning in en uit kunnen komen, ook met rollator of rolstoel);

- drempelloos is;

- dat woonkamer, slaapkamer, keuken en douche/toilet op hetzelfde niveau (verdieping) liggen

- en de woning relatief onderhoudsarm is

WonenNWF probeert seniorenwoningen te realiseren die zowel qua fysieke aspecten onderscheidend

zijn en ook op aantrekkelijke locaties worden gebouwd. De nieuwbouw die WonenNWF in de

afgelopen jaren heeft gerealiseerd voor senioren is zeer ruim. Ieder appartement heeft een (ruim)

balkon, de hoofdslaapkamer en badkamer zijn ruim genoeg voor het gebruik van een rollator en er

zijn aparte (parkeer)ruimten gerealiseerd voor scootmobiels.

Bovendien heeft WonenNWF veel aandacht besteed aan de architectuur van de appartementen/

woningen en de uitstraling van de seniorencomplexen. Bijvoorbeeld woonzorgcomplex Offingaburg is

in 2010 onderscheiden met de Vredeman de Vriesprijs voor architectuur.

Uit onderzoek komt naar voren dat fysieke aspecten die senioren later meewegen in hun oordeel

vooral de oppervlakte van de woning en het aantal kamers betreft. Ook de aanwezigheid van een

ontmoetingsruimte vinden veel senioren een pré. Zeker als hier activiteiten georganiseerd worden die

hen aanspreken. Op deze manier wordt ingespeeld op eerder genoemde behoefte aan sociaal contact

en dat er wat te beleven is.

Qua woonvorm geeft de overgrote meerderheid van de senioren aan een negatief beeld te hebben

van het wonen in een omgeving met uitsluitend andere senioren, zoals in een ´seniorenstad´(denk

hierbij aan de Amerikaanse voorbeelden zoals SunCity). Men geeft de voorkeur aan individueel wonen

tussen alle leeftijden.

Een minderheid voelt zich wel aangesproken door aspecten van gemeenschappelijk wonen. Dat zijn

degenen die al wat ouder zijn (70+), geen partner hebben en niet tevreden zijn over hun huidige

sociale netwerk. Dit betreffen vooral oudere, alleenstaande vrouwen die zich soms onveilig voelen in

hun woning en zich mede daarom aangetrokken voelen tot de sociale contacten en de

gemeenschappelijkheid die een woongroep of andere vorm van gemeenschappelijk wonen met zich

39

mee brengt. Naar verwachting blijft het gemeenschappelijk wonen echter een nichemarkt. (zie

hoofdstuk 8, innovatieve woonvormen)

De woning staat echter niet op zichzelf. Een geschikte en comfortabele woning is voor senioren

belangrijk maar niet voldoende. Ouderen willen namelijk ook dat hun buurt toegankelijk, veilig en

aantrekkelijk is. In het volgende hoofdstuk wordt verder ingegaan op de eisen die senioren aan hun

woonomgeving stellen.

Conclusies: - Senioren zijn maar weinig verhuisgeneigd

- Qua (woon)wensen zijn er veel verschillende tussen de huidige generatie senioren (geboren

ca. 1910-1940) en de toekomstige generatie (geboren 1945-1955), de zgn. babyboomers.

- De senioren die wél verhuisgeneigd zijn zoeken (gemiddeld gezien) een woning of

appartement op een plek waar wat te beleven is (voorzieningen en activiteiten), waar het

gezellig is (sociaal contact), waar het veilig en geborgen is (vertrouwd), en waar zorg en

diensten (ondersteuning) te verkrijgen zijn. Hierbij moet niet de nadruk liggen op zorg en

oud, maar juist op wellness en activiteit.

40

6. Woonomgeving

Wonen is meer dan een goede woning alleen. Ook de woonomgeving is van groot belang. Het gaat

hierbij om zowel „fysieke‟ aspecten, bijvoorbeeld dat de woonomgeving toegankelijk en netjes

onderhouden is, als „sociale‟ aspecten, zoals een goede leefbaarheid en sociale contacten in de buurt.

In dit hoofdstuk wordt hier op in gegaan.

Woonomgeving Fysiek

Toegankelijkheid & „uitgankelijkheid‟ Een goed toegankelijk gebouw en een goed toegankelijke buitenruimte zijn van groot belang voor het

vergroten van zelfstandigheid en veiligheid van mensen, met name voor hen met een beperking.

Een goede toegankelijkheid zorgt dat mensen zich vrijer kunnen bewegen. Men kan meer zelfstandig

ondernemen. Dit gevoel van zelfstandigheid draagt sterk bij aan de kwaliteit van leven.

Het is daarom van belang in (ver)bouw- of renovatieprojecten de toegankelijkheid van de gebouwde

omgeving goed mee te nemen. Hiervoor is een gezamenlijke aanpak nodig door gemeente(n),

woningcorporatie en zorginstellingen.

Onder toegankelijkheid wordt verstaan: „de eigenschap van buitenruimten, gebouwen en woningen

die maakt dat mensen er kunnen doen wat zij er volgens de bestemming moeten kunnen doen‟. Het

gaat dus om het gebruik van de ruimte. Niet alleen de toegang tot een gebouw moet goed zijn, ook

de doorgang binnen het gebouw en de uitgang het gebouw uit.

Gemeenten zijn vanwege de Wmo verantwoordelijk voor maatschappelijke ondersteuning.

Prestatieveld nummer vijf van de Wmo is als volgt: „het bevorderen van de deelname aan het

maatschappelijke verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking‟. (zie

actiepunt 7)Dit kan op verschillende manieren ingevuld worden; een ervan is het opheffen van

blokkades in de gebouwde omgeving.

Tot blokkades in de gebouwde omgeving kunnen worden gerekend:

- Hoogteverschillen, zoals drempels en trappen.

Deze dienen zoveel mogelijk vermeden te worden, bijvoorbeeld door aanleg van een lift. Zorg

verder bij trappen voor een duidelijke markering op de treden en een steun om aan vast te

houden.

- Slechte of ontbrekende bewegwijzering

Borden moeten duidelijk zijn en op goed zichtbare plaatsen worden aangebracht.

- Bediening van licht, lift deuren e.d.

Zorg voor knoppen op een goed bereikbare plaats, die duidelijk als knop te onderscheiden zijn

en gemakkelijk te bedienen.

- Vloer

De vloer dient niet te glad of te stroef te zijn.

- Verlichting

Zonder goed licht is het lastig om te zien of er obstakels zijn. Daarnaast kan te weinig licht

zorgen voor onveilige/onprettige plekken. Te veel licht daarentegen kan pijn doen aan de

ogen en ongezellig zijn. Zorg dus voor goede verlichting.

Naast toegankelijk moeten gebouwen ook goed „uitgankelijk‟ zijn. Dit zorgt er voor dat bij een

calamiteit alle aanwezigen snel en onbelemmerd op een veilige plek kunnen komen. Dus ook degenen

41

die slecht ter been zijn, slecht zien of slecht horen. Een goede vlucht bij calamiteiten begint met goed

gebouwde vluchtroutes, met goede bewegwijzering en een werkend alarmsysteem. Dit moet ook

regelmatig gecontroleerd worden.

Mobiliteit Het is van belang dat voorzieningen op het gebied van wonen en zorg ook daadwerkelijk te bereiken

zijn voor ouderen. Omdat zij vaak afhankelijk zijn van het openbaar vervoer of haal- en brengdiensten

houdt WonenNWF de ontwikkelingen hieromtrent in de gaten.

In onderstaande figuur van provincie Fryslan zijn de huisartsen en de buslijnen in het noordwesten

van Friesland weergegeven. Veruit het grootste deel van de dorpen waar WonenNWF woningbezit

heeft is goed te bereiken met de bus (zie paarse lijnen).

Ook de gesprekken met stakeholders zijn geen problemen t.a.v. mobiliteit naar voren gekomen. Wel

geven de LeMon leefbaarheidsonderzoeken die WonenNWF in 2010 in gemeente het Bildt en in 2008

in gemeente Franekeradeel heeft gehouden (i.s.m. de betreffende gemeenten) aan dat bewoners in

Oudebildtzijl en Ried ontevreden zijn over de busverbindingen in hun dorp. WonenNWF zal in 2011

met de verenigingen van Dorpsbelang in deze dorpen bespreken wat het probleem precies is en

samen zoeken naar een oplossing (= actiepunt 8)

Woonomgeving Sociaal

Leefbaarheid / woonmilieu Naarmate de leeftijd vordert, brengen ouderen meer tijd door in huis en in de directe leefomgeving.

Ze hebben dus baat bij een geschikte woning en een geschikte leefomgeving, waar dit hoofdstuk over

gaat. Zoals aangegeven in de vorige paragraaf dient de woonomgeving van ouderen toegankelijk te

zijn, zodat zij zich vrij kunnen bewegen, maar de woonomgeving moet ook leefbaar zijn.

42

Leefbaarheid is een zeer breed begrip, zoals ook de brede inzet van WonenNWF op dit terrein laat

zien. Voor alle buurtbewoners, maar met name voor ouderen zijn de volgende aspecten van belang:

1. Veiligheid; Voelen ouderen zich veilig in hun dorp? Zijn er veilige looproutes met rustplaatsen

in het dorp? (dus ook verkeersveiligheid)

2. Sociale cohesie; voelen ouderen zich thuis in hun dorp? Horen ze erbij? Zijn er mensen op

wie ze kunnen terugvallen als zij hulp nodig hebben? (burenhulp, mantelzorg,

vrijwilligerswerk). Maar ook ouderen zelf willen graag hun kennis en levenservaring inzetten

om een positieve bijdrage aan hun woonomgeving te leveren.

3. Voorzieningen. Is er een bakker of supermarkt in de buurt? Zijn er goede OV-voorzieningen?

Is er een dorpshuis of soos waar activiteiten voor ouderen georganiseerd worden? Is er een

huisarts in het dorp?

4. Infrastructuur. Zijn de looproutes in het dorp veilig & ´rollator-proof´, zonder hoge

stoepranden, gaten en losliggende tegels? Ouderen willen graag zonder hindernissen de

winkel, het dorpshuis of de bushalte kunnen bereiken. Ook is het prettig wanneer routes

overzichtelijk zijn en met bankjes of andere zitgelegenheden onderweg.

Activiteit & tegengaan eenzaamheid

Naast leefbaar, is de woonomgeving bij voorkeur ook „uitnodigend‟. De buurt moet zowel in fysiek-

ruimtelijke als in sociaal opzicht mensen verlokken tot deelname aan activiteiten. Het fysieke aspect

van een uitnodigende leefomgeving slaat vooral op de afwezigheid van belemmeringen en de

aanwezigheid van plekken waar iets te genieten en te beleven valt. Bij sociale aspecten gaat het

vooral om de interacties tussen bewoners onderling en tussen bewoners en andere belanghebbenden,

zoals winkeliers, politieagenten en welzijnswerkers. Om de interactie te bevorderen is het prettig

wanneer er een ontmoetingsplek in het dorp is, zoals een dorpshuis of MFC. Ook voorzieningen als

winkels zijn vaak een ontmoetingsplek. Maar ook zitgelegenheden die zo zijn opgesteld dat ze

uitnodigen tot ontmoeting zijn hiervoor geschikt.

Eenzaamheid is een probleem onder ouderen. Vooral in de zomerperiode wanneer, „iedereen‟ op

vakantie is. Een goed palet aan wonen, zorg en welzijn helpt tegen eenzaamheid. Verschillende zorg-

en welzijnsaanbieders in noordwest Friesland (bijvoorbeeld ZHB en SWO het Bildt in gemeente het

Bildt) bieden een uitgebreid activiteitenaanbod voor ouderen. Het is van belang dat er plaats is,

ruimte is, voor activiteiten. WonenNWF doet haar best bij de bouw van seniorenappartementen een

gemeenschappelijke ruimte te realiseren, ook bij kleine(re) projecten. In deze ruimte kunnen

activiteiten voor en door bewoners worden gehouden. (Actiepunt 4)

Daarnaast is WonenNWF al jaren actief op het gebied van leefbaarheid. In het leefbaarheidsbeleid

nemen het ondersteunen van dorpshuizen en multifunctionele centra en het stimuleren van sociale

cohesie een belangrijke rol in. Zoals hierboven aangegeven is er vanuit ouderen bezien alle reden om

dit beleid voortvarend voort te zetten. Daarbij kan – in overleg met gemeenten- in de komende

periode wellicht nog wat meer aandacht besteed worden aan de infrastructuur / looproutes in het

dorp. (zie Actiepunten 4 en 6)

Welzijn Binnen welzijn, het algehele welbevinden van mensen, speelt prettig wonen in een leefbare

woonomgeving een grote rol. Door welzijnsbevorderende activiteiten en voorzieningen wonen mensen

prettiger. Voelen ze zich meer thuis. In het rijksbeleid gericht op ouderen wordt steeds meer nadruk

gelegd op het welzijnswerk. Welzijn wordt gezien als manier om ouderen zo lang mogelijk „uit de zorg‟

te houden.

43

In de trits wonen-welzijn-zorg gaat het erom dat mensen welzijnsbevorderende voorzieningen en

diensten krijgen aangeboden waardoor zo lang mogelijk voorkomen kan worden dat die mensen

(extra) zorg nodig hebben of zelfs hun huis moeten verlaten om deze zorg te kunnen krijgen.

De term van dit moment is Welzijn Nieuwe Stijl (Bussemaker, 2009). Welzijn Nieuwe Stijl impliceert

dat welzijnsorganisaties hun werkzaamheden herijken door meer integraal, verbindend,

resultaatgericht en vooral vraaggericht te werk te gaan. Dit allemaal –nogmaals – met als doel om

door middel van activiteiten en diensten op het gebied van welzijn mensen zo lang mogelijk „uit‟ de

zorg te laten blijven (want dat kost geld).

Welzijnspartijen worden doorgaans gefinancierd vanuit de gemeente en proberen daarom goede

relaties te onderhouden met gemeenten. De winst van welzijnsactiviteiten is doorgaans moeilijk hard

te maken en meer van immateriële aard. Denk bijvoorbeeld aan meer tevreden burgers, langer

zelfstandig wonen, minder eenzaamheid, leefbaarheid, etc. Welzijnspartijen moeten het daarom

vooral hebben van hun creativiteit en overtuigingskracht om de financiering rond te krijgen.

WonenNWF heeft er belang bij dat mensen zo lang mogelijk thuis blijven wonen, tevreden zijn over

hun woonsituatie en hun dorp als leefbaar ervaren. Hierin kan het welzijnswerk een rol spelen en daar

ligt dus de samenwerking tussen corporatie en welzijn. De volgende vraag is dan; waar bestaat

welzijn uit?

Het volgende basispakket aan welzijnsdiensten voor ouderen wordt in Nederland veelal door cliënten

en aanbieders als cruciaal gezien (Uit het onderzoek WWZ, Prov Fryslân 2004):

1. Maaltijdvoorziening aan huis

Dit kan zijn in de vorm van een warme maaltijd (tafeltje-dekje) of als koelvers- over

vriesversmaaltijd die mensen zelf (in de magnetron) opwarmen. Deze laatste vorm is

sterk in ontwikkeling.

2. Aangepast vervoer van deur tot deur.

Aandachtspunten hierbij zijn beschikbaarheid, toegankelijkheid en betaalbaarheid.

3. Alarmering.

Vaak is (het gevoel van) veiligheid – er komt iemand als het echt nodig is – een

belangrijke voorwaarde om zelfstandig te blijven wonen. Het gaat hierbij om sociale

alarmering (waarbij een mantelzorger wordt opgeroepen) of medische alarmering

(waarbij een professional komt).

4. Consulent / ouderenadviseur

Voor een persoonlijk advies en het beantwoorden van vragen op het gebied van

wonen, welzijn en zorg.

5. Één loket

Hierin is voorzien met de huidige WMO-loketten, waardoor mensen één duidelijke

plek hebben waar ze met hun vragen terecht kunnen.

6. Recreatieve en sportieve activiteiten

Dit is een van de belangrijkste haalfuncties. Sportbeoefening vergroot de vitaliteit en

gezondheid en draagt er daardoor aan bij dat mensen zelfstandig kunnen blijven

wonen.

7. Open eettafel

Een belangrijke andere haalfunctie. Goed voor de sociale contacten.

8. Kleinschalige dienstverlening aan huis (handen spandiensten)

Denk hierbij aan klussendienst, boodschappendienst en tuinonderhoud.

Deze diensten worden allen geboden door de zorg en welzijnspartijen in noordwest Friesland. In aanvulling op bovenstaande algemene welzijnsdiensten komen in de Friese situatie nog enkele

specifieke aandachtspunten naar voren:

44

1. Een ontmoetingsplek in elke kern of wijk

Een centraal gelegen ontmoetingsplek waarin mensen elkaar kunnen ontmoeten en

activiteiten kunnen ondernemen draagt bij aan de activering van verschillende groepen en

aan het voorkomen van eenzaamheid.(Sociaal rapport Fryslan)

Vanuit het oogpunt van leefbaarheid onderschrijft WonenNWF het belang van

ontmoetingsplekken (dorpshuis, MFC) en investeert zij hier ook volop in.

2. Extramuralisering als extra stimulans voor welzijn (en zorg) in kleine kernen. Het afbouwen

van grote instellingen biedt aanknopingspunten voor het ontwikkelen van kleinschalige

clusters van wonen, welzijn en zorg in de kleine kernen.

3. Aanwezigheid basisvoorzieningen

Een belangrijke randvoorwaarde bij het langer zelfstandig wonen is het hebben van een

aantal basisvoorzieningen in de eigen woonkern. Het gaat hierbij om de huisarts, het

dorpshuis en de supermarkt. Ook de basisschool wordt als cruciale voorziening beschouwd,

maar daarbij gaat het om een andere doelgroep. Ook de mogelijkheid om geld op te nemen

wordt vaak bij het rijtje van favoriete voorzieningen genoemd.

WonenNWF is reeds erg actief op het gebied van leefbaarheid (met name t.a.v. dorpshuizen,

sportaccomodaties, speeltuinen, etc.) en het ondersteunen van welzijnsdiensten zou hier ook bij

kunnen horen. Wel is het hierbij van belang om vrijwilligers in de dorpen te ondersteunen bij hun

werk en vooral niet zaken van hen over te nemen.

Een van de onderwerpen die binnen leefbaarheid op dit moment in de belangstelling staat is

tuinonderhoud. Slecht tuinonderhoud heeft zijn weerslag op het hele aangezicht van een straat en is

daarom een grote ergernis van veel buurtbewoners. WonenNWF is samen met Empaselect en de

Dienst SoZaWe Noordwest Friesland bezig om een pilot-project op te zetten voor het ondersteunen en

activeren van huurders om hun tuin goed te onderhouden. Voor ouderen met een tuin die fysiek

gezien achteruit gaan wordt het tuinonderhoud steeds zwaarder. Zowel vanuit welzijn als vanuit

leefbaarheid kan je deze bewoners ondersteunen bij hun tuinonderhoud, zodat ze de zaken die ze nog

wel kunnen zelf kunnen doen en dat er voor de rest de mogelijkheid bestaat om dit te laten doen.

Verder werd in hoofdstuk 5 (woonwensen) geconstateerd dat de senior van de toekomst behoefte

heeft aan zingeving. Deze zingeving kunnen zij ervaren via welzijns- of vrijwilligerswerk. Mogelijk kan

in samenwerking met welzijnspartijen of vrijwilligersorganisaties ingespeeld worden op deze behoefte

aan zingeving. (Zie actiepunt 5)

Conclusies: Woningen en appartementencomplexen voor senioren moeten goed toegankelijk zijn voor mensen

met een beperking. Dit betekent, hoogteverschillen vermijden, goede bewegwijzering, goede

verlichting en gemakkelijke bediening van lift, deuren e.d. Tevens moeten gebouwen

´uitgankelijk´zijn, d.w.z. gemakkelijk te verlaten bij calamiteiten, ook voor mensen met een

beperking. De nieuwbouw van WonenNWF voldoet hieraan.

Verder is het belangrijk dat de woonomgeving leefbaar is. Denk hierbij aan veiligheid, aanwezigheid

van voorzieningen en een ontmoetingsplek (zoals dorpshuis). Zie hiervoor het leefbaarheidsbeleid van

WonenNWF en actiepunt 4). Via welzijnsbevorderende activiteiten en diensten wordt het algehele

welbevinden van (oudere) bewoners verbeterd. Dit draagt bij aan het langer zelfstandig thuis kunnen

blijven wonen van mensen. Hoe langer mensen „ uit de zorg‟ gehouden worden, hoe minder kosten,

en daarom stimuleert het rijk welzijnsactiviteiten. (zie actiepunt 5) Kernwaarden voor prettig wonen

en oud worden in je eigen woonomgeving zijn; ontmoeting, (welzijns) activiteiten, veel beleven, zinvol

leven en het voeren van regie over het eigen leven. Oftewel ´ondernemend oud worden´.

45

7. Samenwerking

In dit hoofdstuk wordt allereerst uiteengezet welke partijen zich bezig houden met wonen & zorg.

Tevens wordt aangegeven welke rollen en verantwoordelijkheden elke partij heeft. Vervolgens komen

de mogelijkheden en de moeilijkheden bij samenwerking aan de orde, zowel op dit moment als

rekening houdend met nieuwe ontwikkelingen zoals schaalvergroting en marktwerking.

7.1 Partijen, rollen en verantwoordelijkheden

In Noordwest Friesland zijn, naast WonenNWF, de volgende partijen actief op het gebied van wonen,

zorg en welzijn:

Gemeenten

Zorgpartijen

Welzijnspartijen

Overige partijen

De rollen en verantwoordelijkheden van deze partijen worden hieronder uiteengezet.

Wonen Noordwest Friesland

De rol van woningcorporaties, zoals WonenNWF, in wonen & zorg staat aangegeven in het BBSH

(Besluit Beheer Sociale Huursector). In het BBSH staan zes prestatievelden aangegeven waarop

corporaties (zgn. toegelaten instellingen) moeten presteren, waaronder (nr. 6) Wonen en zorg.

Samengevat luidt de tekst uit het BBSH als volgt:

De toegelaten instelling draagt bij aan het volgens redelijke wensen tot stand brengen van huisvesting voor

ouderen, gehandicapten en personen die zorg of begeleiding behoeven.

Ter uitvoering hiervan kan de toegelaten instelling overgaan tot:

a. het bouwen en exploiteren van woon-zorgcomplexen en de daarbij behorende gemeenschappelijke

ruimten en fysieke zorginfrastructuur

b. het leveren van een bijdrage aan de totstandkoming van arrangementen m.b.t. wonen, zorgen

dienstverlening, die het zelfstandig wonen bevorderen;

c. het vervullen van een bemiddelende rol voor bewoners met betrekking tot zorgen dienstverlening

Naast dus het bouwen en verhuren van woningen en woon-zorgcomplexen mag WonenNWF ook op

andere manieren, zoals via een bemiddelende rol een bijdrage leveren aan het zelfstandig wonen van

mensen met een zorgvraag.

Naast wonen en zorg kent het BBSH ook een vijfde prestatieveld, namelijk het bevorderen van de

leefbaarheid. Zoals eerder in deze notitie aangegeven pakt WonenNWF deze taak met beide handen

aan, ook met het oog op haar oudere huurders.

Verder is het vanzelfsprekend voor ons als corporatie, dat WonenNWF zich – conform het BBSH – in

zet om mensen met een krappe beurs een kwalitatief goede goedkope of betaalbare huurwoning aan

te bieden. Aangezien er een flinke groep ouderen is – en blijft – met een laag inkomen is dit van groot

belang.

Om onze (toekomstige) huurders, waaronder ouderen met een zorgvraag, goed te bedienen moet

WonenNWF samenwerken met gemeenten en zorgpartijen. Daarom hieronder inzicht in hun positie.

Gemeenten

Gemeenten zijn – conform de gemeentewet – verantwoordelijk voor het goed huisvesten van hun

inwoners. Hiervoor maken zij (prestatie)afspraken met o.a. woningcorporaties. Zie hieronder. Ook zijn

46

gemeenten verantwoordelijk voor het ruimtelijk beleid in hun gemeente. Via bestemmingsplannen

wordt de bestemming van een bepaald gebied aangegeven. Om de bestemming van een perceel te

wijzigen (bijvoorbeeld van landbouwgrond naar woningbouw) is een bestemmingsplanwijziging

noodzakelijk. Hiervoor zijn gemeenten verantwoordelijk. Dit betekent concreet dat om nieuwe

woningen te bouwen de corporatie altijd bij de gemeente moet aankloppen voor een

bestemmingsplanwijziging. Zodoende is de corporatie afhankelijk van de gemeente. Andersom zijn

alleen woningcorporaties bereid om onrendabel te investeren in sociale huurwoningen. Voor het goed

huisvesten van hun inwoners met een laag inkomen zijn gemeenten daarmee afhankelijk van

woningcorporaties. Zo hebben woningcorporaties zoals WonenNWF en gemeenten elkaar nodig om

hun doelstellingen te realiseren.

Naast het onderwerp wonen hebben gemeenten ook een stevige verantwoordelijkheid op het gebied

van zorg. De verantwoordelijkheid voor de zorgverlening is gedecentraliseerd van het rijk naar de

lokale overheid, de gemeenten. Het idee hierachter is dat de gemeenten dichterbij hun inwoners

staan dan het rijk.

In het kader van de WMO heeft de gemeente een regierol bij het organiseren van o.a. zorg en

huishoudelijke hulp voor haar (oudere) inwoners. De dienst SoZaWe Noordwest Fryslân voert voor

acht gemeenten in het noordwesten van Friesland, waaronder de gemeenten in het werkgebied van

WonenNWF, de onderdelen van de WMO gericht op wonen&zorg uit (waaronder de aanbesteding

huishoudelijke verzorging). De prestatievelden in de WMO die gericht zijn op welzijn worden

doorgaans door welzijnsorganisatie uitgevoerd (financieel) gesteund door de gemeenten. Anders

gezegd: de Dienst voert prestatievelden 5 en 6 uit voor de gemeenten en Dienst en gemeenten

werken samen op het gebied van prestatievelden 3 en 4.

Daarbij vult de Dienst voor een aantal gemeenten (Ferwerderadiel, Leeuwarderadeel, Harlingen, Het

Bildt (tijdelijk) en binnenkort ook Vlieland prestatieveld 3 volledig in door middel van het inzetten van

een Wmo-adviseur. Het (basis)Wmo-loket zoals dat in alle 8 gemeenten is ingericht is in eerste

instantie alleen bedoel voor het verstrekken van informatie in het kader van de huishoudelijke zorg en

de voorzieningen. Iedere gemeente afzonderlijk heeft verder op eigen wijze de overige

prestatievelden ingevuld en tevens de informatievoorziening daaromtrent.

Via de medewerker WMO bestaat er vrij veel contact tussen WonenNWF en de dienst SoZaWe. Dit

contact is vooral praktisch van aard; „In welke woning dienen welke aanpassingen te worden gedaan?‟

In augustus 2009 zijn er nieuwe prestatieafspraken gemaakt tussen Dienst dienst SoZaWe Noordwest

Fryslân en de drie woningcorporaties die werkzaam zijn het werkgebied van de dienst. Hierin is voor

het eerst de mogelijkheid opgenomen om bij nieuwe woningbouwprojecten direct aanpasbaar te

bouwen, in plaats van achteraf voorzieningen aan te brengen (artikel 3).

Hier is wel een voorbehoud aan verbonden. De Dienst dient in een vroegtijdig stadium te worden

betrokken én er dient door de verhuurder te worden aangetoond dat er aanzienlijke meerkosten zijn

boven de normen van het Bouwbesluit (zie artikel 4). Indien dit beide het geval is kán de Dienst

besluiten een financiële tegemoetkoming te verlenen. Zij zullen van geval tot geval beoordelen of het

financieel zinvol en haalbaar is of dergelijke aanpassingen in het kader van de Wmo in de vorm van

één algemene voorziening of diverse individuele voorzieningen kunnen worden verstrekt.

WonenNWF is blij met deze ontwikkeling want wij denken dat het in veel gevallen een stuk handiger

en goedkoper is om direct bij meerdere appartementen bepaalde aanpassingen aan te brengen (in het

kader van de WMO) in plaats van pas later, één voor één, wanneer bewoners hun aanvraag doen.

Wat betreft het onderdeel huishoudelijk zorg voert de Dienst SoZaWe de aanbesteding uit. Deze

aanbesteding vindt in 1 keer plaats voor alle acht gemeenten waar de Dienst SoZaWe werkzaam is.

47

Op dit moment wordt de huishoudelijke zorg (HV1 en HV2) in noordwest Friesland uitgevoerd door

drie combinaties van partijen. Hierdoor heeft elke oudere bewoner van noordwest Friesland de keuze

uit drie zorgaanbieders:

1. de combinatie Interzorg / Zorgcentrum het Bildt / Tellens.

2. Het Friese Land

3. Palet

WonenNWF heeft prestatieafspraken gemaakt met twee van de gemeenten waar zij werkzaam is,

namelijk gemeente het Bildt en gemeente Franekeradeel. Het is de bedoeling om ook

prestatieafspraken te gaan maken met gemeente Menaldumadiel. Gemeente Ferwerderadiel heeft

eerder aangegeven geen behoefte te hebben aan het maken van prestatieafspraken omdat de

samenwerking – ook op het gebied van wonen & zorg – zo ook prima gaat.

In de prestatieafspraken met gemeente het Bildt (2009) is o.a. aangegeven dat:

beide partijen (=gemeente & corporatie) een speciale inzet tonen op het gebied van

combinaties van wonen en zorg.

WonenNWF nadrukkelijk wordt betrokken bij de totstandkoming van de nieuwe

structuurvisie wonen van de gemeente; waarin wonen & zorg ook wordt behandeld.

Deze structuurvisie is in 2010 vastgesteld en WonenNWF is hier inderdaad nadrukkelijk

bij betrokken in verschillende gespreken en inspraakrondes.

Beide partijen zich inzetten voor leefbaarheid en de kwaliteit van de woonomgeving door

o.a. samen rotte plekken (= verpauperde panden) aan te pakken, dorpsschouwen te

houden en een leefbaarheidsonderzoek (LeMon) te verrichten (in de periode februari –

juni 2010) om a.d.h.v. de resultaten hiervan samen de leefbaarheid te verbeteren. Het

LeMon onderzoek is inderdaad uitgevoerd in de eerste helft van 2010 en aan de hand

van de resultaten van het onderzoek voeren gemeente en WonenNWF nu verschillende

acties uit, waaronder het beter onderhouden van de speelvoorzieningen in de gemeente.

In het lokaal akkoord met gemeente Franekeradeel (2010)staat o.a. opgenomen dat

Tenminste 30% van de nieuw te bouwen woningen door de corporaties( = WonenNWF

en Accolade in de stad Franeker) in de periode 2010 -2014 is levensloopbestendig.

Rotte plekken worden gezamenlijk aangepakt en het leefbaarheidsonderzoek LeMon

wordt gezamenlijk uitgevoerd

Gemeente Menaldumadeel heeft in 2009 gewerkt aan het opstellen van haar woonvisie. Deze visie

dient als input bij het maken van prestatieafspraken. T.a.v. wonen en zorg / seniorenhuisvesting staat

in gemeentelijke woonvisie opgenomen dat de gemeente circa 30% van het woningbouwprogramma

voor deze doelgroep wil inzetten. De nadruk ligt hierbij – vanwege het zorgaanbod- op de grotere

kernen; Menaldum, Dronrijp en Berlikum. In de nieuwbouw zet de gemeente in op de normen van

Woonkeur (levensloopgeschikte woningen). Verder wil de gemeente de dienstverlening aan

thuiswonende ouderen stimuleren door inzet vanuit het steunpunt mantelzorg. „Omtinkers‟ worden

ingezet om huurders en eigenaar-bewoners te informeren over mogelijke woningaanpassingen die

zorgen voor meer wooncomfort. WonenNWF neemt deel aan de gemeentelijke projectgroep

omtinkers. Gemeente Menaldumadeel en WonenNWF zijn verder van plan om in de eerste helft van

2011 een LeMon leefbaarheidsonderzoek uit te laten voeren.

Met gemeente Ferwerderadiel is de afgelopen jaren gewerkt aan verschillende nieuwe

woningbouwprojecten, waaronder projecten op het gebied van wonen en zorg zoals Offingaburg in

Hallum. Zie verder hoofdstuk 3, gerealiseerde projecten. In de komende jaren zal er eveneens

gewerkt worden aan nieuwbouw voor senioren, bijvoorbeeld in Burdaard, en naar verwachting ook in

48

Ferwert rondom Foswert. Verder worden er bestaande woningen aangepast voor senioren, conform

de WMO.

Zorgpartijen

Wonen NWF werkt nauw samen met vier zorgcentra in de regio: Nij Bethanie( onderdeel van


Interzorg in Ferwert en Hallum en Stichting Palet met onder meer vestigingen in Menaldum, Berlikum

en Stiens. De rolverdeling tussen WonenNWF en de vier zorgcentra is als volgt:

- WonenNWF verhuurt aanleunwoningen op deze vier locaties waarbij vanuit de zorgcentra

zorg op maat wordt geleverd.

- De vier zorgcentra verzorgen activiteiten en maaltijdservice waardoor oudere huurders

van WonenNWF langer zelfstandig kunnen blijven wonen.

- Verder wordt er vanuit zorgcentrum het Bildt (locatie Beuckelaer) te St. Annaparochie en

vanuit Interzorg in Ferwert (locatie Foswert) huishoudelijke verzorging geleverd aan

oudere huurders in resp. gemeente het Bildt en gemeente Ferwerderadiel (zie hierboven)

- WonenNWF is met alle vier de partijen in gesprek over ver-/nieuwbouw.

De zorgpartijen richten zich op tevreden (en voldoende) cliënten, continuïteit door het onderhouden

van goede relaties met partijen die de opdrachten verlenen (= gemeente (huishoudelijke zorg) en

zorgkantoor (verzorging en verpleging), en goed (up-to-date) vastgoed waarin en waar vanuit zorg

kan worden geleverd. Hierbij komt WonenNWF in beeld (zie hierboven).

Noorderbreedte

Nij Bethanië te Tzummarum beschikt over 60 plaatsen in het zorgcentrum, 26 aanleunwoningen en

een dagcentrum. Verder biedt Nij Bethanië maaltijdenservice en thuiszorg. Nij Bethanië is onderdeel

van zorggroep Noorderbreedte. Er is een groot ontwikkelingsplan voor Nij Bethanië en omgeving

opgesteld bestaande uit een combinatie van wonen, zorg en onderwijs (zie pagina 25)

Ook op twee andere locaties werken WonenNWF en Noorderbreedte samen. In het

gezondheidscentrum bij Bjirmenstate biedt Noorderbreedte ondersteuning voor ouderen in de vorm

van consultatie. Tevens is serviceorganisatie Nynke (onderdeel Noorderbreedte) vertegenwoordigd in

het gezondheidscentrum. Bij de ontwikkeling van het Van Harenshus in St. Annaparochie realiseert

Noorderbreedte 36 verpleeghuisplaatsen en WonenNWF 16 aanleunappartementen.

Zorgcentrum het Bildt (ZHB)

ZHB biedt op de locatie Beuckelaer te St. Annaparochie circa 80 verzorgingsplaatsen en een uitgebreid

aanbod aan activiteiten die ook voor niet-bewoners toegankelijk zijn. Ook in de kernen St.

Jacobiparochie en Minnertsga verzorgt ZHB activiteiten, waar alle ouderen uit het dorp (dus ook de

huurders van WonenNWF) gebruik van kunnen maken. Verder levert ZHB maaltijdservice en

huishoudelijke zorg aan huis in gemeente het Bildt.

ZHB en WonenNWF hebben momenteel en in de komende jaren in verschillende hoedanigheden met

elkaar te maken;

- bij de ver-/nieuwbouw van Beuckelaer en de bouw van nieuwe aanleunwoningen hierbij.

- bij het aanbieden van dagactiviteiten door ZHB in Minnertsga en St. Jacobiparochie voor o.a.

bewoners van de seniorencomplexen van WonenNWF aan Hermanawei en Noordeinde.

- Middels de WMO; bij het bieden van huishoudelijke hulp en verzorging aan o.a. oudere

huurders van WonenNWF (in seniorenappartementen, levensloopgeschikte woningen en

aangepaste woningen)

49

Hierbij zorgt WonenNWF voor „de stenen‟ (fysiek) en ZHB voor activiteiten, huishoudelijke hulp en

verzorging (sociaal). De twee organisaties vullen elkaar aan en versterken elkaar op deze manier.

Interzorg

Het woonzorg centrum Foswert van Interzorg in Ferwert biedt plaats aan circa 90 bewoners. Rondom

het woonzorgcentrum verhuurt WonenNWF aanleunwoningen. Vanuit het woonzorg centrum biedt

Interzorg maaltijdservice en een activiteitenaanbod voor senioren in gemeente Ferwerderadiel. Net als

bij ZHB zijn WonenNWF en Interzorg in gesprek over ver-/nieuwbouw van het woonzorgcentrum.

Tevens hebben WonenNWF en Interzorg samengewerkt bij de realisatie van Offingaburg te Hallum.

Dit complex bestaat uit twee groepswoningen met ieder zes zorgappartementen voor licht

dementerende ouderen, 14 zelfstandige seniorenappartementen en zes eengezinswoningen.

Verder werken WonenNWF en Interzorg samen in Birdaard. Hier is sprake van de bouw van een nieuw

MFC, met daarin een zorgsteunpunt van Interzorg. WonenNWF is voornemens hier een 12-tal

woningen geschikt voor senioren te realiseren.

Palet

Stichting Palet heeft onder meer vestigingen in Menaldum, Berlikum en Stiens. Woonzorgcentrum Nij

Statelân in Menaldum biedt plaats aan circa 200 bewoners (verdeeld over drie gebouwen; Gralda

State, Orxma State en woongroep „Oars Wenje‟). Bewoners van Menaldum e.o. kunnen vanuit Nij

Statelân thuiszorg, verpleging, verzorging en diensten afnemen. De rest van de gemeente

Menaldumadeel wordt bediend vanuit de zorgsteunpunten Dronrijp en Berlikum. In 2009 heeft

WonenNWF het appartementencomplex Berlingastate in Berlikum gerealiseerd. Hierin bevinden zich

22 voor senioren geschikte appartementen en een zorgsteunpunt van Palet.

Woonzorgcentrum Skilhiem in Stiens bestaat uit 42 appartementen. Ook zijn er circa 70

aanleunwoningen in de omgeving van het centrum. In Skilhiem bevindt zich een kleinschalige

woonvorm voor ouderen met psychogeriatrische of somatische problemen. Bewoners van de

gemeente Leeuwarderadeel kunnen vanuit Skilhiem thuiszorg, verpleging, verzorging en diensten

afnemen. In Petterhûsterstate huisvest Palet 19 dementerenden, Talant 6 dementerenden met een

lichamelijk beperking en er is 1 crisisopvangplek. In totaal zijn er 26 appartementen.

Aan de Skilwei in Stiens (vlak bij Skilhiem) bouwt WonenNWF in 2010 17 appartementen en 6

patiowoningen. De toekomstige bewoners kunnen gebruik maken van de zorg die stichting Palet

verzorgt vanuit Skilhiem.

Ook in de omliggende grotere plaatsen Franeker, Harlingen en Leeuwarden (dus buiten ons

werkgebied) zijn zorgcentra.

Tellens

Zorggroep Telllens heeft 20 woonzorgcentra in Friesland, waaronder in Tzum. Het woonzorgcentrum

Martenahiem in Tzum telt 36 intramurale plaatsen. Daarnaast zijn er 23 seniorenappartementen

vastgebouwd aan het woonzorgcentrum. Bewoners en andere ouderen uit het dorp kunnen in de

recreatiezaal van Martenamhiem terecht voor activiteiten. Daarnaast wordt er vanuit de centrale

vestiging van Tellens in Franeker (huishoudelijke) zorg geleverd aan thuiswonende ouderen in Tzum

en omgeving.

50

Talant

Talant is een grote zorgorganisatie die een breed scala aan wonen met ondersteuning, zorg en

dagbesteding biedt aan verstandelijk gehandicapten.

In Sint Annaparochie (Steven Huygenstraat) verhuurt WonenNWF een woongebouw met diverse

zorgmogelijkheden aan Talant. Hier wonen 12 verstandelijk gehandicapten.

In Tzummarum wordt op de locatie van het zorgcentrum ook een gebouw verhuurd aan Talant voor

oudere verstandelijk gehandicapten. Ook wordt op deze locatie dagbesteding voor ouderen

georganiseerd.

In Stiens heeft Talant een centrum voor dagbesteding waar gehandicapten uit de omgeving terecht

kunnen voor activiteiten en verzorging.

Thuiszorg

Thuiszorg bestaat uit huishoudelijke zorg en verpleging aan huis.

Zoals aangegeven onder het kopje gemeenten voert de Dienst SoZaWe Noordwest Friesland de

aanbesteding van het huishoudelijk zorg in uit voor de acht gemeenten in het noordwesten van

Friesland waar zij werkzaam is. Door deze constructie hebben inwoners van noordwest Friesland de

keuze uit 3 aanbieders van huishoudelijke zorg.

Binnen de huishoudelijke verzorging wordt onderscheid gemaakt tussen Huishoudelijke Verzorging 1

(HV1) en Huishoudelijke Verzorging 2 (HV2). HV1 veronderstelt dat de cliënt in staat is zelf de regie te

voeren over de planning van de activiteiten. Bij HV2 is er ook sprake van hulp bij de organisatie van

het huishouden, zoals het plannen van huishoudelijke zorg (wie doet wat), aandacht voor hygiëne in

huis, advies en hulp bij het kopen van levensmiddelen en het beheer van de levensmiddelenvoorraad

en/of noodzakelijke opvang van thuiswonende kinderen.

Op het gebied van verpleging aan huis zijn onder meer Het Friese Land, Interzorg en Noorderbreedte

actief in het noordwesten van Fryslân.

Welzijn

In het werkgebied van WonenNWF zijn de volgende welzijnsorganisaties actief:

SWO het Bildt

Stichting Welzijn Ouderen (SWO) het Bildt is actief in gemeente het Bildt. Bij SWO het Bildt kunnen

ouderen terecht voor voorlichting, informatie en advies. Tevens worden er door SWO activiteiten voor

ouderen georganiseerd, zoals tennisles, Engelse les, scootmobielcursus en computercursussen. Het

loket van SWO het Bildt bevindt zich in zorgcentrum Beuckelaer te St. Annaparochie. Dit is een

zelfstandige organisatie, wiens werk financieel mogelijk wordt gemaakt door de gemeente

Stichting Welzijn Middelsee

Deze stichting verzorgt ouderenwerk in gemeente Menaldumadeel en Leeuwarderadeel. Voor de

kleinsten verzorgen zij peuterwerk in gemeenten het Bildt, Menaldumadeel, Leeuwarderadeel en

Littenseradiel. Ook het Jeugd- en jongerenwerk van de gemeenten Menaldumadeel en het Bildt valt

onder de verantwoordelijkheid van de Stichting.

De Skûle Welzijn

Dit is een regionale instelling voor sociaal cultureel werk en welzijnsactiviteiten. De Skûle Welzijn is

actief in Franekeradeel en Noordwest Friesland. Voor alle ouderen in gemeente Franekeradeel

verzorgen zij ouderenadvisering. Denk hierbij aan hulp bij het invullen van formulieren of bij het

aanvragen van een taxi-pas. Ook organiseert De Skûle in Franekeradeel en Menadumadeel cursussen

voor alleenstaande oudere vrouwen om actief te blijven en meer glans aan het leven te geven.

Verder is de Skûle actief in het jongerenwerk in Franekeradeel.

51

De rol van WonenNWF is als volgt. WonenNWF organiseert niet zelf deze activiteiten en diensten,

maar kan wel een stimulerende rol spelen ten opzichte van zorgen welzijnsorganisaties. Hiermee

faciliteert WonenNWF dat mensen zo thuis kunnen blijven wonen. Dit zo lang mogelijk thuis blijven

wonen is wat mensen doorgaans graag zelf willen. Bovendien is dit is in het belang van WonenNWF,

want zij blijven zo langer huurder. Ook zijn welzijnsbevorderende activiteiten en diensten goed voor

de leefbaarheid in het dorp en de woonbeleving van mensen (prettig wonen, je thuis voelen).

WonenNWF zal in de komende periode in overleg treden met bovengenoemde welzijnsorganisaties om

de samenwerking te verbeteren , zie actiepunt 5.

7.2 Voordelen van samenwerken In het vorige hoofdstuk zijn al enkele redenen tot samenwerking tussen verschillende partijen

aangegeven. De samenwerking tussen woningcorporatie en gemeente is hierin ook beschreven en

wordt als volkomen vanzelfsprekend beschouwd, mede omdat deze er „altijd‟ al is geweest.

De samenwerking tussen woningcorporaties en zorgorganisaties is van recenter datum en daarom is

het goed om nog even te laten zien welke voordelen deze samenwerking voor beide partijen heeft.

Zie hieronder.

De samenwerking tussen woningcorporaties en welzijnsorganisaties staat beschreven in de vorige

paragraaf en zal hier niet verder uitgewerkt worden.

Wat zijn motieven om als woningcorporatie samen te werken met een zorgorganisatie:

1. Marktvraag beantwoorden. Een groot deel van onze huurders is 65+ en we willen hen graag

goed bedienen.

2. Leefbaarheid bevorderen. Vooral wanneer het gaat om het organiseren van activiteiten en het

creëren van ontmoetingsplaatsen kunnen corporatie en zorgorganisatie elkaar ondersteunen

en versterken.

3. Deskundigheid benutten. Zorgorganisaties hebben simpelweg meer kennis van zorg dan wij

en het is goed deze te benutten

4. Zorg leveren; dat mag een woningcorporatie namelijk niet

5. Presteren op het prestatieveld wonen en zorg (BBSH).

En waarom willen zorgorganisatie graag met woningcorporaties, zoals WonenNWF, samenwerken?

1. Financiëel meer mogelijk maken. Ondanks dat ook de financiële middelen van

woningcorporaties beperkt zijn, hebben ze toch vaak net iets meer mogelijkheden om

investeringen met een relatief laag rendement te doen.

2. Benutten deskundigheid, vooral op het gebied van projecten vastgoedontwikkeling.

3. Inzetten relaties. Als corporatie heeft WonenNWF een uitgebreid netwerk (denk aan contacten

bij gemeenten, bouwbedrijven, architecten, etc), en weten we hoe de hazen lopen in

„vastgoedland‟ en dat kan voor een zorgorganisatie aantrekkelijk zijn.

Oftewel, samen sta je sterk. Samenwerken heeft voor zowel corporatie als zorgpartij veel voordelen.

Deze voordelen zijn vooral gelegen in elkaars deskundigheid, contacten en financiële slagkracht.

Bovendien hebben we een sterk gezamenlijk motief om samen te werken, namelijk het bedienen van

de doelgroep. Deze maatschappelijke opgave verbindt ons.

7.3 Drempels bij samenwerken Na het lezen van bovengenoemde voordelen spreekt het voor zich dat woningcorporaties en

zorgpartijen veel samenwerken. Dit gaat echter niet altijd over rozen. Hiervoor zijn verschillende

52

redenen aan te geven. Allereerst vrij algemene redenen zoals het eigen referentiekader dat elke

organisatie hanteert en ook dat er chemie moet zijn tussen de mensen die moeten samenwerken.

Investeren in een goede kennismaking, interesse tonen in elkaars belangen en voornoemd

referentiekader zijn daarbij erg belangrijk. Het slagen van een project is voor een groot deel

afhankelijk van de openheid en bereidheid tot investeren in elkaar. Maar naast deze punten zijn er ook

meer woon-zorg specifieke redenen aan te geven waarom de samenwerking tussen corporatie en

zorgpartijen wel eens moeilijk verloopt:

Tijdshorizon

Een belangrijk verschil tussen woningcorporaties en zorgpartijen is de gebruikte tijdshorizon.

WonenNWF werkt vanuit een langetermijnperspectief, van vaak 50 jaar. Dit is in de boeken van een

woningcorporatie de levensduur van een woning. De investeringen van woningcorporaties worden pas

na vele jaren – of soms helemaal niet (onrendabel) – terugverdiend. Zorgorganisaties moeten juist

vaak jaarlijks onderhandelen over hun „productie‟. Denk bijvoorbeeld aan de Europese aanbesteding

van de huishoudelijke zorg in het kader van de WMO. Daarom is het voor hen veel moeilijker om de

lange termijn te overzien. Bovendien zijn ze niet gewend om op die manier te denken. Dit maakt

gesprekken over lange termijn investeringen vaak lastig. Het vergt heel wat inlevingsvermogen van

beide kanten om je te verplaatsen in de positie van de andere partij.

Wettelijke beperkingen

Wonen en zorg zijn wettelijk gescheiden (zie pagina 5). Soms zouden woningcorporaties en

zorgaanbieders graag afspraken willen maken over het gezamenlijk aanbieden van één

woonzorgproduct: de woning en de bijbehorende zorg. Zo kan je bewoners – ook op bijvoorbeeld

verafgelegen plaatsen – verzekeren van zorg. Dit is echter wettelijk niet toegestaan.

Overigens is er op dit moment geen reden om ons zorgen te maken of er ook in de meer perifere

delen van ons werkgebied ook zorg aan huis geleverd wordt. Zoals beschreven in paragraaf 7.1 gunt

de Dienst SoZaWe de huishoudelijk zorg alleen aan (combinaties van) partijen die garanderen dat in

alle delen van het werkgebied van de dienst zorg geleverd wordt. Echter, deze zorg is voor een deel

onrendabel, daarom is het maar afwachten hoe dit in de toekomst zal gaan.

Verder is het wettelijk (BBSH) niet toegestaan om als woningcorporatie je te verbinden met niet-

toegelaten instellingen zoals zorgaanbieders.

Zorgzwaartepakketten

Zoals aangegeven in hoofdstuk 2 is er tegenwoordig sprake van (gereguleerde) concurrentie tussen

zorgpartijen. De vrijheid, maar ook de risico‟s voor zorgaanbieders nemen geleidelijk toe. Tot voor

kort was er het Bouwcollege Zorg dat investeringen in de zorg beoordeelde. Na een vergunning van

het Bouwcollege stond de overheid garant voor investeringen in de zorg en liepen zorgaanbieders

geen enkel risico. Zij kregen gewoon een vast bedrag per aanwezige plaats (of bed). Dat is nu

allemaal anders. Sinds 2009 is het systeem van zorgzwaartepakketten van kracht. Zorgaanbieders

krijgen geld op basis van de geleverde productie. Van iedere patiënt wordt (door het CIZ) de

zorgzwaarte beoordeeld (geïndiceerd) en daar hoort een bepaald zorgzwaartepakket (ZZP) bij. In juli

2009 heeft het ministerie van VWS de minimumvergoedingen voor kapitaallasten per ZZP voor

nieuwbouwprojecten bekend gemaakt. Veel is echter nog onduidelijk. Het oude regime van

vergunningverlening bestaat niet meer en de toekomstige tarieven zijn nog niet bekend. Dit geeft veel

onzekerheid bij zowel zorginstellingen als partijen die met hen zaken doen, zoals woningcorporaties.

Niet alleen zijn veel tarieven nog niet bekend, maar ook de vaste vergoeding per bed is losgelaten. Nu

is het afhankelijk van het ZZP van een patiënt hoeveel geld de zorgaanbieder van de overheid krijgt.

Aangezien van te voren maar moeilijk is te voorspellen welke ZZP‟s de (toekomstige) bewoners van

53

een zorgvoorziening zullen hebben zijn de inkomsten van zorgorganisaties veel onzekerder geworden.

Daar komt nog bij; geen patiënten = geen geld. Als een zorgorganisatie in een pand leegstand kent

draait ze daar voortaan zelf voor op. Maar bijvoorbeeld in het geval dat een zorgpartij een gebouw

huurt van een woningcorporaties brengen deze ZZP‟s (en met name de fluctuaties in zorgzwaarte) de

onzekerheid met zich mee of de zorgpartij in de toekomst de huur wel kan blijven betalen. Het is van

groot belang om bij de realisatie van zorgvastgoed van te voren goede afspraken te maken over de

risico‟s leegstand en lichtere ZZP‟s (= lagere inkomsten) dan gepland.

Marktwerking

VWS wil meer concurrentie in de zorg. Naar de mening van het ministerie van VWS is gereguleerde

marktwerking het middel om de instellingen een prikkel te geven de klant als koning te zien.

Concurrentie tussen zorginstellingen dwingt en motiveert hen om de beste kwaliteit zorg te leveren.

Dit betreft wel gereguleerde concurrentie, d.w.z. concurrentie tussen zorgverzekeraars en tussen

zorginstellingen maar wel onder voorwaarden van risicosolidariteit tussen zieken en gezonden (dit is

geregeld in de Wet marktordening gezondheidszorg, WMG).

De gezondheidszorg kent drie samenhangende „markten‟; zorgverlening (het contact tussen cliënt en

zorgaanbieder), zorginkoop (het contact tussen zorgaanbieder en verzekeraar) en zorgverzekering

(het contact tussen verzekerde en zorgverzekeraar).

Bij zorgverlening gaat het onder meer over concurrentie tussen verschillende zorginstellingen in de

regio voor nieuwe cliënten. Tevens is er concurrentie tussen verschillende zorgpartijen om het

uitvoeren van (huishoudelijke) zorg en diensten in het kader van de WMO (zorginkoop door dienst

SoZaWe NW Fr).

Vanwege de marktwerking is het voor zorginstellingen steeds belangrijker om „zichtbaar‟ te zijn. Dit uit

zich op drie manieren:

- Zichtbaar voor (toekomstige) cliënten en hun familieleden

Mensen moeten op de hoogte gebracht worden van de zorgen dienstverlening die een zorgcentrum

te bieden heeft. Reclame en PR om er voor te zorgen dat ouderen voor jouw zorgcentrum kiezen en

niet voor een andere zorgaanbieder.

- Zichtbaar voor „verwijzers‟

Vanwege de gereguleerde marktwerking in de zorg moeten zorgpartijen nu met elkaar concurreren

met andere zorgleveranciers voor het verlenen van zorg. Een voorbeeld hiervan is de aanbesteding

van de WMO. Om deze opdrachten toegekend te krijgen dienen zorgorganisaties zichtbaar te zijn voor

de organisatie(s) die zich bezig houden met het inkopen van zorg en dienstverlening. Tevens dienen

zorgpartijen bekend te zijn bij degenen die mensen doorverwijzen (naar bijvoorbeeld thuiszorg of

zorgcentra), zoals huisartsen.

- Zichtbaar voor (toekomstig) personeel

In deze notitie wordt hier verder niet op in gegaan, maar naar verwachting zullen in de zorg in de

komende jaren personeelstekorten gaan optreden. De zorgpartij moet dus zichtbaar zijn voor

werkzoekenden (stagiaires, pas afgestudeerden, herintreders en mensen die van baan wisselen).

Het ligt in de lijn van verwachting dat deze concurrentie tussen zorgpartijen en het belang van

„zichtbaar zijn‟ in de komende jaren zal toenemen. Voor WonenNWF betekent dit dat zorgorganisaties

waarschijnlijk een beroep op ons zullen doen in het kader van hun reclame en PR. Wij hebben

namelijk ook deels een verwijzende functie.

Belangrijker is echter dat er minder zekerheid is t.a.v. het aantal toekomstige cliënten van een

zorgcentrum. Het is niet meer zo dat mensen automatisch naar het zorgcentrum bij hun in de buurt

gaan, want ze kunnen kiezen. Zoals aangegeven in de paragraaf zorgzwaartepakketten is het van

54

groot belang goede afspraken te maken met zorgpartijen over wat te doen bij matige verhuurbaarheid

van appartementen.

Overigens gaat het hier over een ontwikkeling die langzaamaan zijn intrede doet. Op dit moment zijn

de zorgcentra in noordwest Friesland en de ouderen die zij bedienen (nog) erg lokaal gericht.

Zorgcentrum het Bildt bedient de ouderen in het Bildt, Skilhiem in Stiens bedient de ouderen in

Leeuwarderadeel, Interzorg in Ferwert de ouderen in Ferwerderadiel, Orxmastate en Nij Statelân in

Menaldum de ouderen in Menaldumadeel, en in Harlingen en Franekeradeel gaat het net zo. Deze

zorgcentra beconcurreren elkaar nog nauwelijks, maar deze ontwikkeling komt er aan.

In de thuiszorg is de marktwerking al wat verder. „Kom bij ons!‟ is het verzoek aan ouderen die op

zoek zijn naar goede thuiszorg. Het eerder genoemde „zichtbaar zijn‟ wordt voor thuiszorgorganisaties

daarom steeds belangrijker.

Voor WonenNWF maakt het in principe niet zoveel uit via welke organisatie mensen hun thuiszorg

betrekken, zolang er maar voldoende aanbod is. Dit geldt vooral voor de kleinere dorpen. Echter,

zoals aangegeven in paragraaf 7.1 is de dienst SoZaWe Noordwest Friesland – die de aanbesteding

van de thuiszorg uitvoert voor de gemeenten in Noordwest Friesland – er zeer alert op dat overal

thuiszorg wordt verleend.

Wel vreest WonenNWF een inefficiënte versnippering in het zorgaanbod in Noordwest Friesland,

veroorzaakt door de marktwerking. WonenNWF is daarom voorstander van samenwerking in plaats

van concurrentie.

7.4 Schaalvergroting De onderlinge positionering en profilering van de partijen in de zorg is aan verandering onderhevig. Er

vinden op grote schaal fusiebewegingen plaats, rollen en machtsposities van partijen verschuiven en

er ontstaan andere vormen van samenwerking (o.a. met woningcorporaties) en concurrentie.

De vraag is welke doelstellingen beter bereikt kunnen worden door schaalvergroting? Voordelen

kunnen zijn; beter zichtbaar voor o.a. nieuwe cliënten en voor andere zorgen welzijnspartijen, betere

inkoopcondities, betere (financiële) risicospreiding en meer interne deskundigheid. Echter, deze

mogelijke voordelen moeten afgezet worden tegen belangrijke nadelen van schaalvergroting zoals

verlies van herkenbaarheid en het „eigene‟ van de organisatie. Maar ook langere besluitvormingslijnen

en meer interne afstemmingsproblemen.

Op dit moment hebben de zelfstandige zorgpartijen in onze regio (ZHB en Interzorg) geen plannen tot

fusie met andere zorgpartijen. Wel zien zij voordelen in het intensiveren van de samenwerking met

andere partijen.

7.5 Zorgvastgoed Nu de financiering van instellingen in de verpleging en verzorging gaat veranderen en de vergoeding

van huisvesting integraal deel gaat uit maken van de zorgzwaartepakketten, is het voor

zorginstellingen de moeite waard om nog eens goed naar hun vastgoed te kijken. Toen er nog vaste

bedragen voor zorgvastgoed waren stond alles vast, maar omdat zorginstellingen nu één totaalbedrag

per patiënt krijgen komt een mogelijke besparing op het vastgoed ten goede aan hun totaalbudget.

Hierbij dient echter direct opgemerkt te worden dat er vanuit de rijksoverheid wel minimum-bedragen

zijn gedefinieerd voor huisvesting. Dit wordt de normatieve huisvestingscomponent (NHC) genoemd.

Deze NHC vormt een belangrijk uitgangspunt bij het rekenen aan zorgvastgoed. De NHC geeft

namelijk aan hoeveel huur per maand een zorginstelling per cliënt kan betalen wanneer zij haar

vastgoed van de corporatie huurt.

55

Voor veel zorgorganisaties is het even wennen dat zij nu zelf verantwoordelijk zijn voor hun vastgoed.

Zoals aangegeven in de paragraaf samenwerking (7.2) zijn zorgorganisaties als vanzelfsprekend

gefocussed op het verlenen van goede zorg en is „vastgoed‟ iets wat ze erbij moeten doen. Expertise

op dit vlak hebben zij (nog) maar weinig. Samenwerking met een woningcorporatie kan daarom erg

aantrekkelijk zijn. Op die manier kunnen beide partijen zich richten op hun „core-business‟, op waar zij

goed in zijn. De corporatie heeft verstand van vastgoed en de zorgpartij van zorg.

WonenNWF heeft haar visie op maatschappelijke vastgoed in 2010 verwoord in een notitie. In deze

notitie komen onder meer de doelstellingen en criteria die van belang zijn bij investeringen (in brede

zin) in maatschappelijk vastgoed aan de orde. Hieronder volgen enkel onderdelen uit deze notitie.

Voor nadere informatie wordt verwezen naar de notitie maatschappelijk vastgoed.

Bij beslissingen over het bouwen of overnemen van zorgvastgoed door WonenNWF stelt WonenNWF

als voorwaarde dat het project op kostendekkende basis gerealiseerd kan worden en dat er een

langjarig huurcontract met de zorgpartij wordt afgesloten. Dit zorgt voor financiële zekerheid voor

WonenNWF.

Daarnaast zijn (op hoofdlijnen) de volgende aandachtspunten van belang:

De aantrekkelijkheid van de locatie

De verwachte courante waarde van het zorgvastgoed aan het eind van de levensduur (dus na

50 jaar). Hoeveel kan je er dan nog mee? Hoe flexibel is het vastgoed? Toekomstwaarde?

Hoe is de huidige staat van het vastgoed? Verwachte levensduur? Verwachte

waardeontwikkeling? En verwachte moment van investeringen?

Goede afspraken maken over de risico‟s t.a.v. toekomstige cliënten. Wat gebeurt er als deze

een lagere zorgvraag hebben dan verwacht (en dus minder inkomsten voor de zorgpartij) en

wat gebeurt er bij leegstand?

Naast de exploitatie van zorgvastgoed is er natuurlijk ook onderhoud. Ook hier geldt dat dit iets is wat

zorgorganisaties „er bij‟ doen terwijl dit voor woningcorporaties „core-business‟ is.

WonenNWF heeft de kennis en expertise in huis om onderhoud op efficiënte wijze te regelen en uit te

voeren. Hierbij dient onderscheid gemaakt te worden tussen niet-planmatig onderhoud en planmatig

onderhoud. Afhankelijk van de grootte van het pand kan WonenNWF niet –planmatig onderhoud

relatief gemakkelijk meenemen in haar werkzaamheden.

Bij het mogelijkerwijs overnemen van planmatig onderhoud (zoals schilderwerk) is dit niet het geval.

Wel heeft WonenNWF de kennis en ervaring om dit op een goede wijze te (laten) uitvoeren.

Bij de afweging om planmatig onderhoud te gaan verzorgen voor zorginstellingen is het van belang

om eerst goed de huidige onderhoudssituatie in kaart te brengen (0-meting) zodat de aanvangsituatie

en de verwachte hoeveelheid aan onderhoud duidelijk zijn. Bovendien moet er gekeken worden in

hoeverre het onderhoud op dit moment wordt uitgevoerd door vrijwilligers. WonenNWF wil namelijk

niet vrijwilligerswerk overnemen, maar mensen hierin juist ondersteunen/stimuleren.

Ideaal gesproken doet WonenNWF een aanbod voor het verzorgen van het onderhoud aan de

zorgpartij waarin de zorgpartij - door gebruikmaking van de expertise van WonenNWF - goedkoper

uit is dan nu en WonenNWF ook nog wat verdient.

56

Conclusies

- WonenNWF werkt samen met gemeenten en zorgpartijen aan het realiseren van voor

seniorengeschikte woningen in Noordwest Friesland met daarbij een goed zorgaanbod.

- Een intensieve samenwerking van WonenNWF met zorgpartijen heeft voor beide partijen

voordelen, maar het is goed er rekening mee te houden dat we vanuit verschillende

perspectieven opereren. Denk bijvoorbeeld aan een andere tijdhorizon, regelgeving en

financieringsstructuur.

- Vanwege de nieuwe weten regelgeving in de zorg wordt strategisch om gaan met

zorgvastgoed steeds belangrijker. WonenNWF staat open voor het overnemen van

zorgvastgoed en het onderhouden van zorgvastgoed. De criteria hieromtrent staan

aangegeven in de notitie maatschappelijk vastgoed.

- Er is nog maar weinig contact met welzijnspartijen in de regio. Door de handen ineen te slaan

kunnen we samen werken aan (nog) meer leefbare dorpen waar wat te beleven is o.a. door

een goed activiteitenaanbod voor senioren. WonenNWF neemt daarom het initiatief tot het

versterken van de samenwerking, zie actiepunt 5.

57

8 Innovaties in wonen en zorg

Technische innovaties

Domotica, ook wel woonhuisautomatisering genoemd, kan er aan bijdragen dat mensen langer

zelfstandig kunnen blijven wonen. Er zijn veel verschillende technische mogelijkheden. Deze zijn op

hoofdlijnen te onderscheiden in domotica gericht op veiligheid, zoals alarmering, en domotica gericht

op gemak en comfort.

Personenalarmering geeft een cliënt de mogelijkheid alarm te slaan, als men gevallen is bijvoorbeeld.

Zorgpartijen bieden vaak de mogelijkheid om een alarmknop te huren. Dit betreft doorgaans een

soort ketting met daarop een rode alarmknop die mensen kunnen indrukken wanneer er wat aan de

hand is. Alarmering gericht op het buiten de deur houden van inbrekers wordt door marktpartijen

aangeboden en is zeker niet alleen voorbehouden aan senioren.

Naast alarmering is er veel „gemaksdomotica‟. Deze domotica kan voor iedereen, maar met name

voor mensen met een beperking erg handig zijn, zoals het automatisch sluiten van gordijnen of van

ramen bij regen. Van deze domotica wordt nog maar weinig gebruik gemaakt.

Ook kan er zorg op afstand verleend worden via een beeldscherm. Omdat de nadruk ligt op zo lang

mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen kan deze manier van zorgverlening kosten besparen omdat er

niet speciaal een verpleegkundige aan huis hoeft te komen en/of de patiënt naar huisarts of

ziekenhuis hoeft. Bovendien zien veel mensen dat minder vaak naar huisarts of specialist toe moeten

als voordeel. Zorgpartijen zijn al enkele jaren bezig met het uitvoeren van (pilot)projecten hiermee,

maar tot nog toe wordt zorg op afstand nog niet op grote schaal toegepast.

Wat deze technische mogelijkheden gemeen hebben is dat ze nog niet op grote schaal worden

toegepast. De kosten van deze toepassingen zijn relatief hoog. Mensen zijn kritisch en de populariteit

van deze toepassingen is nog maar gering.

De vraag is in hoeverre er een rol voor WonenNWF is weggelegd in het aanbieden van domotica. Tot

nog toe sneuvelen ideeën voor het toepassen van domotica – zoals bijvoorbeeld elektrische deuren,

elektrische zonwering of een intercom met beeld bij appartementencomplexen, – vaak in de beginfase

van een project vanwege de kosten die ermee gemoeid zijn. Vanwege de krappe budgetten

(onrendabele top) wordt „franje‟ als domotica als snel geschrapt. Bovendien is de vraag in hoeverre

hier echt behoefte aan is. De wens van de bewoner staat centraal. Het aanleggen van domotica-

voorzieningen waar de bewoner geen interesse in heeft, niet begrijpt, of niet nodig heeft is zonde.

Tot nog toe heeft WonenNWF geen signalen gekregen dat er grote behoefte bestaat bij huidige of

nieuwe huurders aan domotica-voorzieningen, zeker niet als men hier een eigen bijdrage voor moet

betalen.

Dit neemt niet weg dat het goed is om alert te blijven op ontwikkelingen op dit terrein. Voorlopig zal

WonenNWF omtrent domotica echter een afwachtende rol aannemen en de markt haar gang laten

gaan. Pas wanneer zorgpartijen of (groepen van) bewoners aangegeven graag domotica-

voorzieningen te willen wordt gekeken in hoeverre deze wens door WonenNWF kan worden

ondersteund. Deze rol sluit aan bij notitie domoticabeleid die WonenNWF in 2007 heeft opgesteld.

Hierin wordt aangegeven:

- de ontwikkelingen in de markt en de wensen van de klant worden gemonitoord. Dit gebeurd

onder meer via het bezoeken van projecten.

- De wensen van de (toekomstige) huurder staan centraal

58

Innovatie in organisatie Zoals aangegeven in hoofdstuk 7 heeft het voor zowel WonenNWF als zorgpartijen (en mogelijk ook

welzijnspartijen) voordelen om met elkaar samen te werken. Om over scheidslijnen heen te kijken en

kennis uit te wisselen. Met name op het gebied van vastgoed en onderhoud, maar ook op het gebied

van zorg en woningaanpassing kunnen corporaties en zorginstellingen van elkaar leren.

Ook kan vanuit een oogpunt van personeelsbeleid uitwisseling van kennis en personeel interessant

zijn. Hiermee wordt medewerkers nieuwe kansen geboden. Dit is goed voor zowel het werkplezier als

het kennisniveau van medewerkers. Een voorbeeld hiervan is dat in het najaar van 2009 de

beleidsmedewerker van WonenNWF één dag in de week bij Zorgcentrum het Bildt heeft gewerkt om

het nieuwe ondernemingsplan van ZHB op te stellen. ZHB beschikt zelf niet over een

beleidsmedewerker en daarom was dit voor hen handig. Voor WonenNWF en de betreffende

medewerker was dit een kans om meer kennis op te doen op het gebied van wonen en zorg.

Overigens is een fusie tussen zorginstellingen en woningcorporaties niet toegestaan maar

verdergaande samenwerking wel.

Innovatieve woonvormen voor senioren WonenNWF heeft eerder geïnvesteerd in groepsgewijs wonen voor senioren, bijvoorbeeld in

Sexbierum, en staat open voor nieuwe initiatieven van toekomstige bewoners hieromtrent.

In het woonzorgcomplex Offingaburg te Hallum is vanwege de opzet zeer geschikt voor het verlenen

van mantelzorg. Door het innovatieve ontwerp zijn de woningen zeer gemakkelijk geschikt te maken

als kangaroewoning.

WonenNWF zal ook in de komende jaren haar ogen en oren open houden als het gaat om nieuwe

ontwikkelingen op het gebied van seniorenhuisvesting en proberen om deze te realiseren.

Ideeën hierbij zijn:

- Koopgarant ook voor senioren

- Verzilverd wonen; d.w.z. senioren de mogelijkheid bieden hun woning aan WonenNWF te

verkopen en deze vervolgens te gaan huren. Op die manier komt voor de bewoners de

overwaarde vrij en kan WonenNWF interessant vastgoed verwerven.

- Investeren in een zorgboerderij

- Groepswonen

- Wonen voor mensen van buiten Friesland „Drentenieren in Noordwest Friesland‟.

Conclusies

- WonenNWF staat positief tegenover domotica-voorzieningen, maar ziet hierin het

ondersteunende rol. Het initiatief hierin wordt overgelaten aan (groepen)bewoners en

marktpartijen. Zodra zij kunnen aantonen dat er behoefte is aan deze voorzieningen zal

WonenNWF afwegen in hoeverre zij hierin gaan investeren.

- (verdergaande) samenwerking tussen WonenNWF en zorgpartijen heeft voor beide positieve

effecten. De bestaande samenwerkingen worden daarom geïntensiveerd. Ook de banden met

de welzijnspartijen worden aangehaald. Zie actiepunt 5.

- WonenNWF staat open voor nieuwe ontwikkelingen op het gebied van seniorenhuisvesting en

innovatieve woonvormen voor senioren. Zie actiepunt 12.

59

9.Toekomst

Minder zorg en diensten aan huis in kleine kernen, meer zelf betalen.

Zoals aangegeven in hoofdstuk 2 heeft staatssecretaris Bussemaker begin 2010 de discussie gestart

over de grenzen die verbonden zijn aan de zorg die mensen in de thuissituatie kunnen krijgen. Door

de combinatie van toenemende (dubbele) vergrijzing en de bezuinigingen die (gaan) plaatsvinden in

de zorg komt de huidige zorg zeer onder druk te staan. De huidige uitgebreide mogelijkheden om

AWBZ-gefinancierde zorg en diensten aan huis te ontvangen zijn in de toekomst financieel gezien niet

meer haalbaar. Meer mensen die zorg nodig hebben en minder budget betekent dat er keuzes

gemaakt moeten gaan worden.

De uitkomst van deze discussie zal een groot effect hebben op de mogelijkheid om ook in kleine

kernen zelfstandig te kunnen blijven wonen met zorg en diensten aan huis. Het ziet er naar uit dat er

een steeds groter beroep gedaan zal moeten worden op mantelzorg en dat mensen ook steeds meer

zelf moeten gaan betalen. Zeker voor mensen met een krappe beurs (onze doelgroep) kan dit

betekenen dat in het eigen dorp blijven wonen niet meer haalbaar is. Voor WonenNWF rijst hierbij de

vraag of we wel door moeten gaan met het bouwen van levensloopgeschikte woningen in kleine

kernen.

Actiz, de koepelorganisatie van zorginstellingen, heeft eind maart 2010 aangekondigd dat de

gezondheidszorg fundamenteel anders moet om de kosten van de zorg terug te dringen.

In het rapport „Naar autonomie, verbondenheid en een gezond leven‟ geeft de Commissie

Fundamentele Herbezinning Langdurige Zorg aan dat patiënten en cliënten een grotere

zelfredzaamheid aan de dag moeten leggen. Nederlanders zouden moeten gaan sparen voor een

persoonlijke bijdrage in de zorgkosten, net als voor pensioenen. Ook moeten zieken en zwakkeren

meer hulp uit hun naaste omgeving krijgen (mantelzorg) om zo de „zorgconsumptie‟ te verminderen.

Tevens moeten zorginstellingen anders gaan werken, maar gericht op de zelfredzaamheid van hun

cliënten.

Zorggroep Noorderbreedte heeft reeds besloten het beleid van steeds kleinschaliger woonvormen los

te laten. Vanuit financieel oogpunt is clustering veel aantrekkelijker. In de afgelopen periode (2002-

2008) hebben zij vooral gebouwd in clusters van circa 30 zorgeenheden/woningen. Dit bestond dan

uit 3 x 6 zorgeenheden (bijvoorbeeld voor dementerende ouderen) met daarbij een aantal

aanleunwoningen. Samen 30 plaatsen. Na evaluatie van dit beleid én met het oog op de toekomst is

besloten voortaan in clusters van minimaal 50 eenheden te bouwen. Het gaat hierbij dan om 4 x 8

zorgplaatsen met daarbij aanleunwoningen. Een aardige opschaling dus. Dit betekent dat zij helemaal

niet meer in kleine kernen investeren. Zelfs een ontwikkelingen als het Van Harenshus (totaal 36

plaatsen; 20 zorgplaatsen en 16 aanleunwoningen) is binnen deze nieuwe visie te klein.

Globaal gezien zijn er in de zorg drie categorieën te onderscheiden:

Thuis wonen met zorg (thuiszorg)

Verblijf zonder zorg (intramuraal zonder behandeling)

Verblijf met zorg (intramuraal met behandeling)

Door de combinatie van meer ouderen en minder geld verwacht Noorderbreedte dat de (financiële)

focus van het rijksbeleid komt te liggen bij „verblijf met zorg‟. Voor de andere twee categorieën geldt

dan met name „zelfredzaamheid‟.

60

Bezuinigingen in de zorg

Zoals hierboven aangegeven nemen de kosten van de gezondheidszorg flink toe terwijl er steeds

minder geld beschikbaar is. De ambtelijke werkgroepen die het vierde kabinet Balkenende had

ingesteld om te zoeken naar bezuinigingen presenteerden 1 april 2010 plannen voor

miljardenbezuinigingen in de zorg. Het gaat hierbij om plannen, niet om vastgesteld beleid. De

tendens is echter duidelijk: eerst zelfzorg, dan betaalde zorg. Vooral de „lichtere‟ vormen van

persoonlijke verzorging zullen mensen steeds meer zelf moeten regelen/betalen. Dit betekent (veel)

hogere eigen risico‟s. Het basispakket in de zorg zou versoberd moeten worden. Patiënten moeten dus

meer voorzieningen zelf betalen, of er een aanvullende verzekering voor afsluiten. Ook dient er meer

beroep gedaan te worden op zorg door partner of familie (mantelzorg) en minder op professionele

zorg. De Leeuwarder Courant kopte bij deze plannen “Patiënt de klos bij bezuinigingen”.

De eisen (aan zorgzwaarte) voor verblijf in een verzorgingshuis gaan omhoog in de plannen behoorlijk

omhoog. Dit kan voortaan alleen als er serieuze, zware problemen zijn (intensieve zorgbehoefte). Dus

voor ouderen betekent dit (nog) langer thuis blijven wonen. Ondanks dat veel senioren zelf

aangegeven graag zo lang mogelijk thuis te willen blijven wonen (zie hoofdstuk..) komt de

keuzevrijheid zo behoorlijk in het geding en is er sprake van thuis moeten blijven wonen.

Gevreesd wordt voor een (verdere) tweedeling in de zorg. De mensen met een lage sociaal

economische status hebben meer zorg nodig, maar beschikken over minder informatie en minder geld

om zorg in te kopen. Vooral voor hen zijn hogere eigen bijdragen een probleem. De mensen met een

hoge sociaal economische status daarentegen beschikken over meer informatie en de financiële

middelen en zijn daardoor meer zelfredzaam.

Nog langer zelfstandig thuis blijven wonen

In de huidige ontwikkelingen ziet het er naar uit de ZZP1, ZZP2 en mogelijk ook ZZP3 uit de AWBZ

worden gehaald. Deze mensen hebben dan geen recht meer op intramurale zorg, maar dienen te

extramuraal te gaan wonen in gewone seniorenwoningen. Wel bij voorkeur in de nabijheid van een

zorgcentrum. Hier is nog geen (kabinets)besluit over genomen, maar het is wel de verwachting. Het

ziet er naar uit dat deze ontwikkeling ervoor zal zorgen dat er minder beroep wordt gedaan op

verzorgingshuisplaatsen en dat er nog meer nadruk komt te liggen op woningaanpassing en – in

mindere mate vanwege de geringe verhuisgeneigdheid van senioren – op de bouw van

seniorenwoningen. Voor WonenNWF betekent dit dat de ingezette lijn van nadruk op

woningaanpassing (kwaliteitsimpuls van de bestaande voorraad) en in beperkte mate (sloop en)

nieuwbouw voor senioren voortgezet kan worden. Wel zal er bij de herontwikkeling van zorgcentrum

Beuckelaer in St. Annaparochie onderzocht moeten worden welke effecten deze tendens zal hebben

op de toekomstige vraag naar verzorgingshuisplaatsen.

Conclusies De kosten van de gezondheidszorg nemen toe terwijl er steeds minder geld beschikbaar

is. Naar verwachting moeten mensen met een lichte zorgvraag in de toekomst zich

steeds meer zelf weten te redden en ook meer zorg zelf betalen. De overheid

concentreert zich op mensen met een zwaardere zorgvraag.

61

10. Acties

Achter de actiepunten staat het hoofdstuk aangegeven waaruit dit actiepunt naar voren komt.

1. WonenNWF zorgt er voor dat senioren zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen, ook als

zij beperkingen krijgen. Dit doen we met name door woningaanpassing in bestaande

woningen en op geringere schaal door nieuwbouw. WonenNWF heeft de laatste jaren al veel

nieuwbouw voor senioren gerealiseerd (zie overzichtskaart op pagina 20). Momenteel bouwt

WonenNWF 24 seniorenappartementen in Dronrijp (Kúkshiem) en 23 seniorenappartementen

in Stiens (Skilwei). (H. 3 en 4)

2. Qua nieuwbouw voor senioren bouwt WonenNWF in kleinere dorpen levensloopbestendige

woningen en in grotere dorpen seniorenappartementen, zo mogelijk met zorgsteunpunt. In de

komende jaren bouwt WonenNWF onder meer seniorenwoningen en –appartementen in St.

Annaparochie (10 woningen aan de A. Agnesstraat, 15 aanleunwoningen bij Beuckelaer, en

op langere termijn circa 35 seniorenwoningen op de locatie Ulbe van Houten) en in de dorpen

Tzummarum (16 woning geschikt voor senioren bij Nij Bethanië), Deinum (5

levensloopgeschikte woningen), Burdaard (12 patiowoningen, geschikt voor senioren,

Herbaijum (naar verwachting 4 woningen geschikt voor senioren). Daarnaast worden er in het

kader van het SVB op verschillende locaties woningen gesloopt en vervangen door voor

senioren geschikte woningen. Dit is o.a. in Ried en Dongjum aan de orde. (H. 3 en 4)

Deze opgave is opgenomen in de projectplanning en in het SVB 2010-2010.

3. WonenNWF wil samen met de zorgpartijen de ontwikkeling van het aantal dementerenden en

hun woonwensen monitoren. WonenNWF neemt het initiatief voor overleg. Naar verwachting

zal de groep dementerenden de komende jaren sterk groeien en er is nog maar weinig

bekend over hun woonwensen (in de eigen vertrouwde omgeving eventueel met

woningaanpassingen of toch liever in speciale nieuwbouw). ( H.2)

4. Uit de kwalitatieve woningbehoefte (leefstijlen) komt naar voren dat senioren maar weinig

verhuisgeneigd zijn en hoge kwaliteitseisen stellen. Vooral de toekomstige generatie senioren

(de „babyboomers‟) is kritisch. Zij wensen:

- Een woning of appartement op een plek waar wat te beleven is (voorzieningen en

activiteiten).

WonenNWF speelt hier op in door nieuwbouw op levendige plekken te realiseren.

Zie bijvoorbeeld de nieuwbouw in het centrum van Dronrijp, in het centrum van

St. Annaparochie, naast het nieuwe MFC van Burdaard en het multifunctionele

nieuwe Nij Bethanië (waarin o.a. kinderopvang wordt gerealiseerd).

- Waar het gezellig is (sociaal contact)

WonenNWF legt in haar leefbaarheidsbeleid de nadruk op ontmoetingsplekken in

het dorp (MFC, dorpshuis) en zal dit in de komende jaren continueren, mede

omdat ouderen dergelijke ontmoetingsplaatsen belangrijk vinden. In de afgelopen

jaren zijn er i.h.k.v. het leefbaarheidsbeleid financiële bijdragen gedaan aan de

dorpshuizen en MFC‟s van o.a. Marssum, Blije, Boksum, Engelum, St.

Jacobiparochie en St. Annaparochie.

- Waar het veilig en geborgen is (vertrouwd)

Uit de gesprekken met stakeholders en de LeMon leefbaarheidsonderzoeken blijkt

dat bewoners Noordwest Friesland als uitermate veilig beschouwen. Daarom heeft

WonenNWF hierop geen actiepunten geformuleerd.

- En waar zorg en diensten te verkrijgen zijn.

62

De welzijnsdiensten die ouderen belangrijk vinden staan omschreven in hoofdstuk

6. Al deze diensten worden door de zorgen welzijnsorganisaties in Noordwest

Friesland geboden aan de ouderen in het werkgebied van WonenNWF. (H 6)

Verder:

5. WonenNWF gaat m.i.v. 2011 één tot 2 keer per jaar een bijeenkomst organiseren met

welzijnsorganisaties om zo de banden nauwer aan te halen en hen aan te spreken op hun

werk. Agendapunten tijdens dit overleg zijn:

- het bestrijden van eenzaamheid

- het organiseren van activiteiten voor ouderen door welzijnsorganisaties

(activiteiten zijn goed voor de leefbaarheid in het dorp en het is een woonwens

van senioren op de wonen op een plaats waar wat te beleven is; zie nr. 4)

- de resultaten uit de huisbezoeken die ouderenadviseurs afleggen

- de behoefte aan diensten aan huis (zoals tuinonderhoud)

- het in kaart brengen van belemmeringen die mensen mogelijk ervaren om zo lang

mogelijk thuis te kunnen blijven wonen. (H 6)

-

6. WonenNWF gaat samen met verenigingen van dorpsbelangen tijdens de dorpsschouwen

kijken of de openbare ruimte toegankelijker kan worden gemaakt voor mensen die minder

goed mobiel zijn. De afgelopen tijd hebben er dorpsschouwen plaatsgevonden in Beetgum,

Engelum, Zweins, Peins, Oosterbierum, Tzum, Herbaijum, Hallum, Burdaard, Oudebildtzijl en

Vrouwenparochie. In december 2010 volgen Nij Altoenae en Minnertsga. In 2011 worden er

o.a. dorpsschouwen gehouden in Dongjum, Hitzum, Sexbierum, St. Annaparochie, St.

Jacobiparochie en Minnertsga. Voor de gemeenten Menaldumadeel en Ferwerderadiel worden

in januari 2011 afspraken gemaakt in welke dorpen dat jaar dorpsschouwen worden

gehouden. (H 6)

7. WonenNWF gaat de gemeenten in ons werkgebied meer aanspreken op hun WMO-taak het

aanpakken van eenzaamheid en het stimuleren van participatie. Dit punt zet WonenNWF op

de agenda van de bestuurlijke overleggen die WonenNWF met de gemeenten voert. Ook zal

dit onderwerp van gesprek zijn bij het maken van prestatieafspraken (H 6 en 7)

8. Wat betreft mobiliteit (oftewel; zijn voorzieningen voldoende bereikbaar voor senioren?) zijn

uit de gesprekken met de stakeholders geen problemen naar voren gekomen. Wel geven de

LeMon leefbaarheidsonderzoeken die WonenNWF in 2010 in gemeente het Bildt en in 2008 in

gemeente Franekeradeel heeft gehouden (i.s.m. de betreffende gemeenten) aan dat

bewoners in Oudebildtzijl en Ried ontevreden zijn over de busverbindingen in hun dorp.

WonenNWF zal in 2011 met de verenigingen van Dorpsbelang in deze dorpen bespreken wat

het probleem precies is en samen zoeken naar een oplossing, zonder daarbij op de stoel van

anderen te gaan zitten. WonenNWF vervult slechts de rol van katalysator. (H 6)

9. Tenminste 30% van de nieuw te bouwen woningen door WonenNWF is geschikt voor senioren

(levensloopbestendig). Dit staat ook opgenomen in het lokaal akkoord met gemeente

Franekeradeel. (H7 en H 4)

10. WonenNWF is onder voorwaarden bereid te investeren in zorgvastgoed. WonenNWF kan o.a.

het onderhoud aan zorgvastgoed verzorgen, zorginstellingen hierover adviseren en eventueel

zorgvastgoed in eigendom realiseren. De criteria hiervoor staan in de notitie maatschappelijk

vastgoed van WonenNWF. (H 7)

63

11. WonenNWF ziet momenteel weinig/geen vraag naar domotica-voorzieningen en laat het

initiatief tot het aanbieden van domotica-voorzieningen voorlopig over aan de zorgpartijen.

WonenNWF staat echter wel positief tegenover domotica en volgt de ontwikkelingen in de

markt. De wensen van huurders staan centraal. (H 8)

12. WonenNWF staat open voor nieuwe ontwikkelingen op het gebied van seniorenhuisvesting en

innovatieve woonvormen voor senioren. Bijvoorbeeld in Britsum doet WonenNWF momenteel

samen met andere partijen onderzoek naar de haalbaarheid en behoefte aan groepswonen/

centraal wonen, onder meer geschikt voor ouderen. (H 8)

64

Lijst van afkortingen

AWBZ Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten

BBSH Besluit Beheer Sociale Huursector

CBS Centraal Bureau voor de Statistiek

CIZ Centrum Indicatiestelling Zorg

CMO centrum voor maatschappelijke ondersteuning

HV Huishoudelijke verzorging

MFC Multifunctioneel centrum (voorheen ook wel dorpshuis genoemd)

MKW platform van middelgrote en kleine woningcorporaties

NHC Normatieve HuisvestingsComponent

Pgb Persoonsgebonden budget

SoZaWe Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid (noordwest Friesland)

SVB Strategisch Voorraad Beleidsplan

SWO Stichting Welzijn Ouderen

VWS Volksgezondheid, Welzijn, Sport (ministerie)

WMG Wet marktordening gezondheidszorg

WMO Wet Maatschappelijke Ondersteuning

WOBOF Woning Behoefte Onderzoek Friesland

WonenNWF Wonen Noordwest Friesland

WWZ wonen, welzijn, zorg

ZHB Zorgcentrum het Bildt

ZNB Zorggroep Noorderbreedte

ZZP ZorgZwaartePakket

65

Literatuur

Brieven:

Betekenis visie langdurige zorg voor bekostiging AWBZ, ministerie van VWS, 01-02-2010

Standpunt scheiden van wonen en zorg, ministerie van VWS, 26-06-09

Tussenstand kapitaallasten, ministerie van VWS, 09-07-2009

Rapporten, boeken e.d.

Basiszorg in Fryslân, Ontwikkelingen in spreiding en bereikbaarheid, Partoer CMO, juni 2009

BBSH

De Grijze Motor, het nieuwe ouder worden, het nieuwe wonen, Habion, maart 2007

Essenties voor samenwerking in wonen en zorg, H.K. van den Beld & D. van Zalk, januari 2010

Goed wonen in de toekomst, woonwensen en –behoeften van ouderen in relatie tot voorzieningen- en

zorgcapaciteit, Partoer CMO Fryslân, april 2010

Krimp en groei, demografyske feroaring yn de provinsje Fryslân, Provincie Fryslân, januari 2010

Naar autonomie, verbondenheid en een gezond Leven, een nieuwe ambitie voor de langdurige zorg,

ActiZ, 26 Maart 2010

Werken aan een uitnodigende leefomgeving voor ouderen, K. Penninx & T. Royers, 2007

Prognose Fryslân 2009-2030, Trendprognose Bevolking en Huishoudens, Provincie Fryslân, januari

2010

WOBOF

Prestatieafspraken – lokaal akkoord – convenant

Structuurvisie Wonen gemeente het Bildt

Woonvisie gemeente Menaldumadeel

Interne documenten

Notitie domoticabeleid (2007)

Rapport visitatie

Ondernemingsplannen (van verhuurder naar woonmaatschappij, 2001, Nije Tiden, 2005, K-trije, 2009)

Voorraadbeleidplan 1998, SVB 2006 & SVB 2010

Verslag conferentie wonen en zorg, 2003

Jaarverslagen 2002 t/m 2009

Notitie maatschappelijk vastgoed (2010)

Gesprekken:

Oriënterende gesprekken

Bijeenkomst WWZ in Noordoost Friesland, 11 februari 2010

Bijeenkomst omtinkerij Menaldumadeel, 18 februari 2010 en 16 april 2010

Roelie Mossel, Palet, 10 december 2009

Anita Kamperman, Partoer, 29 maart 2010

Inge Leuverink, Dienst SoZaWe Nw Friesland, 8 maart 2010

Johan Lettink, Zorggroep Noorderbreedte, 24 maart 2010

Gesprekken over de concept visie Wonen en Zorg

Atje Tadema, Zorgcentrum het Bildt, 7 juli 2010

66

Klaas Koops en Machiel Talsma, Palet, 14 juli 2010

Johan Lettink, Zorggroep Noorderbreedte, 28 juli 2010

Martijn van der Werf en Egbert Dijkstra, Talant, 1 september 2010

Andries Bos, SWO het Bildt, 6 september 2010

Peet Velthuizen, Stichting Welzijn Middelsee, 6 september 2010

Marianne Burgers, De Skûle Welzijn, 6 september 2010

Ageeth Visser en Sytske Brouwer, locatie Martenahiem, Tellens, 7 september 2010

Nel Haarsma en Baukje Tol, gemeente het Bildt, 15 september 2010

Lute Pen en Gerard Hoekstra, gemeente Menaldumadeel, 15 september 2010

Ronald Heimink, Dienst SoZaWe Noordwest Fryslân, 15 september 2010

Haije Talsma, gemeente Ferwerderadiel, 13 oktober 2010

Schriftelijke reacties op de concept Visie op Wonen en Zorg van;

Gemeente Franekeradeel,

Dienst SoZaWe Noordwest Fryslân

Huurdersvereniging De Bewonersraad Friesland

Ondernemingsraad WonenNWF

Websites

www.actiz.nl

www.bevolkingsdaling.nl

www.frieslab.nl

www.fryslan.nl

www.horizonline.nl

www.ikpfryslan.nl

www.interzorg.nl

www.kcwz.nl

www.kiesbeter.nl

www.koalaweb.nl

www.lc.nl

www.minvws.nl

www.paletgroep.nl

www.partoer.nl

www.sev.nl

www.sozawe-nw-fryslan.nl

www.vilans.nl

www.zorgcentrumhetbildt.nl

www.znb.nl

http://www.actiz.nl/

http://www.bevolkingsdaling.nl/

http://www.frieslab.nl/

http://www.fryslan.nl/

http://www.horizonline.nl/

http://www.ikpfryslan.nl/

http://www.interzorg.nl/

http://www.kcwz.nl/

http://www.kiesbeter.nl/

http://www.koalaweb.nl/

http://www.lc.nl/

http://www.minvws.nl/

http://www.paletgroep.nl/

http://www.partoer.nl/

http://www.sev.nl/

http://www.sozawe-nw-fryslan.nl/

http://www.vilans.nl/

http://www.zorgcentrumhetbildt.nl/

http://www.znb.nl/

67

Bijlage 1 Prognoses aantallen dementerenden

het Bildt

Ferwerderadiel

68

Menaldumadeel

Franekeradeel

69

Bijlage 2: Verantwoording Horizon ©

Horizon© model is een model waarmee de (toekomstige) vraag naar de diverse woon- en

verblijfsvoorzieningen kan worden geprognosticeerd. De bronnen voor het bepalen van het

aanbod zijn afkomstig uit het monitoringonderzoek Verpleging en Verzorging (CBZ: 2005). Dit

betreft voornamelijk de opgegeven (verblijfs)capaciteit van de instellingen voor verpleging en

verzorging ten tijde van dit onderzoek.

Om de potentiële vraag naar verpleging en verzorging te kunnen ramen - landelijk, dan wel in

een bepaald gebied - is in samenwerking met TNO Kwaliteit van Leven een instrument

ontwikkeld. Kern van het instrument zijn de profielen van ouderen. Deze profielen zijn

combinaties van bevolkingskenmerken, aandoeningen en beperkingen die kunnen leiden tot een

zorgvraag.

De profielen

o Profiel 1: ouderen met weinig of geen beperkingen (relatief gezonde ouderen). Zij hebben

over het algemeen geen behoefte aan zorg en kunnen zelfstandig wonen in hun eigen

huur/koopwoning.

o Profiel 2: ouderen met mobiliteitsbeperkingen (trappen lopen, het huis verlaten en binnengaan

en zich buitenshuis verplaatsen); Zij kunnen ook zelfstandig wonen, maar de woning moet wel

geschikt zijn voor ouderen met mobiliteitsbeperkingen. Hier aangeduid als „geschikt wonen‟;

o Profiel 3: ouderen met mobiliteitsbeperkingen en beperkingen in de persoonlijke verzorging;

Zij hebben vooral behoefte aan planbare zorg en ondersteuning, eventueel op afroep, en allerlei

(welzijns)diensten. Dit integrale aanbod wordt aangeduid als verzorgd wonen. Het gaat om

nultredenwoningen, waarbij de mogelijkheid tot het verkrijgen van extramurale verzorging,

verpleging, begeleiding en hotel- en welzijnsdiensten onlosmakelijk onderdeel uitmaken van het

geboden arrangement

o Profiel 4: ouderen met veel fysieke beperkingen. Ouderen in profiel 4 en in het profiel

dementie komen in aanmerking voor intramuraal wonen (niet zelfstandig wonen) vanwege de

onplanbare zorg en 24-uurstoezicht die nodig zijn.

De groep dementerende ouderen is uit deze vier profielen gelicht en in een apart profiel

geplaatst omdat een deel van deze groep (circa 30%) sowieso in aanmerking komt voor 24-

uurszorg en toezicht (intramuraal wonen). Aldus ontstaan vijf profielen van ouderen.

70

Bijlage 3: berekening aantal geschikte woningen voor senioren door Horizonline

Overige geschikte woningen: betreffen zelfstandige woningen waarvan diverse kenmerken aangeven dat ze

meer geschikt zijn voor de doelgroep (ouderen en andere hulpbehoevenden) dan gebruikelijke woningen. De

hierbinnen onderscheiden woningtypen zijn:

De woning is een ouderenwoning als onderdeel van een complex met extra diensten zoals

maaltijdverzorging, receptie, gemeenschappelijke recreatieruimte, etc. (wonen met diensten)

De woning is een ouderenwoning, niet vallend onder verzorgd wonen of wonen met diensten (overige

ouderenwoning)

De woning is ingrijpend aangepast (ingrijpend aangepaste woning)

De woning is een nultredenwoning (overige nultredenwoning)

Bij een nultredenwoning kan men vanuit de woonkamer zonder traplopen de keuken, het toilet, de badkamer en

tenminste 1 slaapkamer bereiken. Bovendien is de woonkamer van de woning of woonruimte vanaf de straat te

bereiken zonder traplopen.

Vraag en aanbod

Vraag en aanbod wordt bepaald door de huidige situatie op de woningmarkt. Op basis van het WoonOnderzoek

Nederland 2006 (WoON 2006), van het ministerie van VROM, is bepaald hoe de huidige situatie is. De vraag is

op zorgregioniveau bepaald, en vervolgens op grond van de samenstelling van de bevolking naar 5-jaars-

leeftijdsklasse, geslacht, huishoudtype, opleiding en inkomen, verdeeld over de diverse gemeenten. Ook voor het

aanbod van overige geschikte woningen is op zorgregio-niveau uitgegaan van het WoON, waarna de aantallen

op grond van relevante kenmerken van de woningvoorraad, zoals het aantal meergezinswoningen, zijn verdeeld

over de diverse gemeenten. Voor het aanbod van verzorgd wonen is gebruik gemaakt van een bestand met

woonzorgcomplexen.

Confrontatie van vraag en aanbod levert de gepresenteerde verschillen in het startjaar op. De gepresenteerde

verschillen in het startjaar moeten voor kleine zorgregio's en per gemeente met name ook vanwege de

schattingen van de aanbodcijfers met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd.

De vraagontwikkeling is uitgesplitst naar twee onderdelen: de extra vraag die ontstaat door de ontwikkeling van

de bevolking (met als belangrijkste kenmerk de vergrijzing) en de extra vraag die ontstaat door de afbouw van

verzorgingshuisplaatsen (extramuralisering). Het afbouwen van verzorgingshuisplaatsen heeft ten gevolg dat er

een extra vraag naar verzorgd wonen ontstaat. Op nationaal niveau gaat het om 40 duizend plaatsen (ofwel circa

40% van de huidige voorraad aan verzorgingshuisplaatsen). Deze afbouw wordt naar rato van huidig aanbod

over de diverse gemeenten verdeeld, en is opgenomen in het onderwerp "Aanbod wonen met

verzorgingshuiszorg". Extra vraag die ontstaat ten gevolge van extramuralisering bij GGZ en instellingen voor

gehandicapten is ook meegenomen. Dit betreft 8,5 duizend plaatsen. In feite bestaat de opgave uit de

toekomstige vraag minus het aanbod in 2007. De raming van de woonvraag is gebaseerd op de volgende

hoofdveronderstellingen:

De aard van de vraag zal per bevolkingsgroep in de komende jaren gelijk blijven. In de raming worden

bevolkingsgroepen onderscheiden naar 5-jaars leeftijdsgroepen, geslacht, huishoudtype, opleidingsniveau en

inkomensniveau. In de prognose wordt binnen de onderscheiden categorieën verondersteld dat het aandeel

huishoudens dat gebruik maakt van diverse vormen van wonen met zorg, ofwel de verhouding tussen

feitelijke en potentiële vraag, niet verandert.

Het verschil tussen vraag en aanbod is de resultante van het starttekort en de verwachte groei door

vergrijzing.

De opgave voor verzorgd wonen en de overig geschikte woningen bestaat de opgave die ontstaat uit

ontwikkeling van de bevolking en de extra vraag als gevolg van het extramuraliseringsbeleid. Het

extramuraliseringsbeleid geeft het grootste effect op het verzorgd wonen; slechts een klein gedeelte wordt

opgevangen door de overige geschikte woningen.

71

Bijlage 4 Gezinsverdunning

72

Bijlage 5: Reacties stakeholders op visie Wonen en Zorg

7 juli 2010, Atje Tadema, directeur Zorgcentrum het Bildt (ZHB)

Mevrouw Tadema heeft de notitie met belangstelling gelezen en vindt het een gedegen stuk.

Ten aanzien van de bezuinigingen in de zorg is de tendens op hoofdlijnen aangeduid. In de huidige

ontwikkelingen ziet het er naar uit de ZZP1 en ZZP2 uit de AWBZ worden gehaald. Deze mensen

hebben dan geen recht meer op intramurale zorg, maar dienen te gaan wonen in gewone

aanleunwoningen (extramuraal). Wel bij voorkeur in de nabijheid van een zorgcentrum. Hier is nog

geen (kabinets)besluit over genomen, maar het is wel de verwachting.

Op het gebied van ouderenhuisvesting liggen er de komende periode meerdere opgaven in St. Anne

(Dirk Janzstraat, Beuckelaer). Indien er vanwege bovenstaande ontwikkeling meer vraag naar

aanleunwoningen komt is er dan wel genoeg aanbod?

En zijn er ook mogelijkheden om meer flexibel om te gaan met intramurale vs. extramurale plaatsen?

Hier zit wel een financiële component achter, want intramurale huisvesting realiseert WonenNWF op

een kostendekkende manier en bij extramurale seniorenwoningen is sprake van een onrendabele top.

Afspraak: in de komende periode dit nader verkennen/onderzoeken.

Bij nieuwe seniorenwoningen en appartementen van WonenNWF komt ongeveer de helft van de

mensen uit een huurwoning en de helft uit een koopwoning. De stagnatie op de woningmarkt vormt

een groot probleem voor deze laatste groep. Veel ouderen met een eigen woning willen we verhuizen

naar een seniorenappartement maar kunnen hun eigen woning niet verkopen. Afspraak: dit

probleem opnemen in visie

Mevrouw Tadema herkent de forse getalsmatige toename van het aantal dementerenden in de

komende periode (zowel in het bildt als in andere, omliggende, gemeenten) zoals weergegeven in de

visie. Dit betekent echter niet direct dat er veel extra plaatsen voor deze groep gerealiseerd moeten

worden. Deze mensen blijven doorgaans gewoon thuis wonen in hun eigen vertrouwde omgeving en

worden verzorgd door hun partner.

Ondanks dat ze officieel geen verpleeghuis zijn biedt ZHB wel een groot deel van de verpleeghuis-zorg

(behalve zeer specialistische medische zorg). ZHB vindt dat Bilkerts op het Bildt oud moeten kunnen

worden en wil dementerenden daarom de kans bieden in het Bildt te blijven.

Eenzaamheid is een probleem onder ouderen. Vooral in de zomerperiode wanneer, „iedereen‟ op

vakantie is. Een goed palet aan wonen, zorg en welzijn helpt tegen eenzaamheid. ZHB biedt in

samenwerking met SWO een uitgebreid activiteitenaanbod voor ouderen. Nu in de zomer is er het

zomerprogramma. Het is van belang dat er plaats is, ruimte is, voor activiteiten.

Afspraak: WonenNWF doet haar best bij de bouw van seniorenappartementen een

gemeenschappelijke ruimte te realiseren, ook bij kleine(re) projecten. In deze ruimte kunnen

activiteiten voor en door bewoners worden gehouden.

Veiligheid is volgens mevrouw Tadema geen thema onder ouderen in het Bildt. Ouderen voelen zich

hier absoluut veilig. Overigens onderschrijven de uitkomsten van het LeMon leefbaarheidsonderzoek

dit beeld.

Vervoer is via gewone busvervoer en WVG-taxi‟s wel goed geregeld, al moeten mensen wel de tijd

nemen als ze gebruik maken van de WVG want taxi‟s komen vaak een half uur eerder of later dan de

afgesproken tijd.

73

14 juli, Klaas Koops (interim-bestuurder) en Machiel Talsma, Palet

Palet heeft in 2001 een masterplan opgesteld met daarin als voornaamste doel zorg in de wijk/dorp.

Decentraal en kleinschalig. De bouwplannen die hierna zijn ingezet volgen deze lijn.

Deze ideologie staat nog steeds overeind maar dit wordt moeilijk vanwege de veranderende

regelgeving en financiering (= minder geld) en vraagt creatieve oplossingen. Bovendien is er een

arbeidsmarkt probleem. Het is steeds moeilijker jonge mensen te vinden die in de zorg willen werken.

Ook kunnen zorgorganisaties zoals Palet deze mensen vanwege marktwerking & flexibel moeten zijn

geen volledige en ook geen vaste baan aanbieden. Deeltijdwerk en korte contracten zijn

onaantrekkelijk voor mensen die in een fase zijn dat ze graag hun eerste huis willen kopen.

Op dit moment is Palet bezig de doelen en de haalbaarheid van deze doelen per wijk/dorp in kaart te

brengen in wijkondernemingsplannen. Rond 30 september wordt een eerste versie hiervan verwacht.

Het is handig om de doelen van WonenNWF en de wijkondernemingsplannen van Palet voor de

dorpen waarin we beiden werkzaam zijn naast elkaar te leggen.

Afspraak: Hiervoor wordt een vervolgafspraak gemaakt.

In Leeuwarderadeel zijn WoonFriesland en Palet een partnership aangegaan. Het is interessant om

hier eens over door te praten of er ook dergelijke mogelijkheden zijn tussen WonenNWF en Palet; en

welke voor- en nadelen hieraan zitten.

Afspraak: dit thema wordt meegenomen in de vervolgafspraak op 14 oktober, 15.30-17.30u

Palet herkent de in de Visie Wonen Zorg genoemde flinke toename van het aantal dementerenden.

Deze mensen wonen echter grotendeels gewoon thuis. Ook zitten er veel dementerenden in

verzorgingshuizen die niet officieel het label dementerend hebben, maar dat wel degelijk zijn.

Wat betreft bezuinigingen in de zorg verwacht Palet dat ZZP1, ZZP2 en mogelijk ZZP3 in de toekomst

uit de AWBZ zullen verdwijnen. Mensen met ZZP1, ZZP2 en mogelijk ZZP3 mogen dan niet meer naar

een verzorgingshuis maar dienen thuis te blijven wonen.

Het toenemende belang van goede PR en communicatie voor zorgorganisaties vanwege de

marktwerking wordt door Palet onderschreven. Zij zijn hier ook erg mee bezig en alert op.

Bijzondere woonvormen hoeft van Palet niet zo. In het kader van het scheiden van wonen en zorg

willen zij mensen die zorg nodig hebben juist zo gewoon mogelijk huisvesten. Dus in een zo gewoon

mogelijke woning, maar wel met de mogelijkheid tot zorg aan huis.

N.a.v. het scheiden van wonen en zorg wijst de heer Talsma op het Geertruidenbergarrest. Hierin

staat – in hoofdlijnen – dat verplichte zorgafname soms wel mag. De zorgorganisatie moet haar

investering (bijvoorbeeld in domotica) terug kunnen verdienen. Er moeten wel voldoende andere

zorgaanbieders zijn om de keuzevrijheid te garanderen.

De ervaringen met woongroepen zijn niet super. Bijvoorbeeld in de woongroep Oars Wenje in

Menaldum staat een appartement leeg. Er had zich wel iemand daarvoor gemeld maar die kwam niet

door de „ballotage‟ van de andere bewoners. Ondertussen zit Habion met de kosten van de leegstand.

Palet bouwt woningen het liefst zo flexibel mogelijk zodat deze relatief gemakkelijk weer kunnen

worden „omgekat‟ wanneer doelgroepen en/of financiering verandert.

Tevens streven ze naar een mix van jong en grijs omdat dit goed is voor de levendigheid, voor het

welbevinden van bewoners en voor het imago van de woningen / het complex. Mensen, ook oude

74

mensen, willen niet wonen tussen alleen maar oude en vaak wat „krakkemikkige‟ ouderen.

Offingaburg in Hallum wordt door beide partijen gezien als een zeer geslaagde mix van jong en oud.

Andere opmerking:

p. 44 rapport. Petterhusterdyk moet zijn Petterhûsterstate. Hier huisvest Palet 19 dementerenden,

Talant 6 dementerenden met een lichamelijk beperking en er is 1 crisisopvangplek. Totaal 26

appartementen.

Bespreekpunten voor het volgende overleg

- Wijkondernemingsplannen vs. plannen WonenNWF

- Mogelijkheden partnership

- Mogelijkheden domotica

- Zorgvoorzieningenniveau in dorpen (1e en 2e lijn)

- Marktwerking in de zorg

28 juli, Johan Lettink, lid raad van bestuur, Zorggroep Noorderbreedte

Wegens vakantie heeft de heer Lettink helaas geen kans gezien de visie te lezen. Dit zal hij alsnog

doen en opmerkingen/aanvullingen doorgeven. Na een korte uitleg door Nicole van de voornaamste

punten uit de visie ontwikkeld het gesprek zich als volgt:

Qua woonomgeving rondom seniorenwoningen is het van belang dat de tuin of binnenplein aanvoelt

als een beschermde omgeving waar senioren zich vrij en veilig voelen om te wandelen.

De verblijfsduur in verpleeghuizen neemt af. De toelatingseisen zijn steeds strenger geworden.

Vanwege deze kortere verblijfsduur brengt de verwachte flinke toename van het aantal mensen met

dementie in de komende jaren niet een gelijke toename van de vraag naar verpleeghuisplaatsen. Er

zijn echter wel extra plaatsen nodig. Noorderbreedte zal in de komende jaren daarom het aantal

verpleeghuisplaatsen uitbreiden (ZZP5 en ZZP7). Dit gebeurt grotendeels door het omzetten van

verzorgingshuisplaatsen in verpleeghuisplaatsen.

Verzorgingshuizen hebben steeds minder bestaansrecht omdat mensen steeds langer thuis blijven

wonen (ZZP1 en ZZP2 blijven in de toekomst gewoon thuis) en pas als het thuis echt niet meer gaat

gaan verhuizen. Dat is vaak het moment om direct naar een verpleeghuis te gaan.

Voor verzorgingshuizen wordt vanuit de AWBZ een appartementsgrootte van 45m2

voorgeschreven/vergoed. Noorderbreedte bouwt gewone appartementen van 76 m2. In het ene

appartement woont iemand met een zorgindicatie (die tot 45m2 vergoed krijgt en de rest zelf moet

betalen) en in het andere iemand die dit niet heeft. Op deze manier zijn de appartementen voor

meerdere doelgroepen geschikt/flexibel en krijgt het complex (hopelijk) niet het stigma van alleen

voor oude krakkemikkige mensen.

Noorderbreedte is voorzichtig bij het uitbreiden van haar woningbezit. De nadruk ligt op het

ombouwen van de bestaande locaties: minder verzorgingshuis, meer verpleeghuis en beschermd

wonen. Daarnaast plekken voor revalidatie.

Nieuwbouw vindt zoveel mogelijk geclusterd plaats. Minimaal ca 50 plaatsen bij elkaar.

Noorderbreedte heeft graag haar zorgvastgoed in eigendom, i.p.v. het te huren van een andere partij

zoals een woningcorporatie.

Noorderbreedte wil zich op termijn terugtrekken uit de thuiszorg, behalve bij beschermd wonen

complexen die zij zelf verhuren.

75

Er is inderdaad een arbeidsmarktprobleem in de zorg. Er is minder instroom bij zorgopleidingen terwijl

er juist meer mensen nodig zijn. Noorderbreedte heeft contact met zorgopleidingen en biedt

stageplaatsen aan. Daarnaast proberen ze contracten van meer uren te bieden zodat de zorg ook voor

starters op de arbeidsmarkt aantrekkelijk is. Verder wordt krijgt bestaand personeel de mogelijkheid

meer uren te maken. Vaak geven 45+ers (kinderen al wat groter of de deur uit) aan meer uren te

willen werken. Noorderbreedte probeert hierin te voorzien door mensen op meerdere locaties te laten

werken, zodat ze meer uren kunnen maken.

Tot slot wordt aangestipt dat het rijk vrijwel geen geld heeft voor preventieve maatregelen om

gezondheidsproblemen te voorkomen. Bijvoorbeeld voor dementie-coaches is geen geld en

Noorderbreedte betreurt dat omdat ze hier tot nog toe goede resultaten mee hebben geboekt.

1 september, Martijn van der Werf, zorgdirecteur Noordwest, & Egbert Dijkstra,

regiodirecteur noordwest (Bolsward, Franeker, St. Anne, etc.), Talant

De heer van der Werf opent het gesprek met zijn complimenten voor de gedegen visie. Hij vindt de

visie overzichtelijk en een zeer compleet beeld geven.

Talant is positief over de inzet van WonenNWF op het gebied van levensloopbestendige woningen.

Het is belangrijk dat zorgfaciliteiten gemakkelijk in woningen kunnen worden aangebracht, zowel voor

ouderen als jongeren met een beperking. Hierdoor kunnen mensen die zorg nodig hebben zo lang

mogelijk in hun eigen omgeving blijven wonen.

Voor mensen met zowel een fysieke als een (licht) verstandelijke beperking is het van belang dat ze in

hun eigen omgeving, in hun eigen sociale netwerk kunnen blijven wonen.

Talant heeft een goed beeld van het aantal mensen met een beperking en de ontwikkeling hierin. Zij

zien een trek van jongeren naar de stad. Soms redden ze het daar niet en keren dan weer terug naar

hun eigen dorp. Familie is voor deze groep erg belangrijk.

Wat betreft de ontwikkeling van het aantal mensen met een beperking in het werkgebied van

WonenNWF is de verwachting dat deze vrij constant blijft. Geen toename.

Particuliere initiatieven zoals Thomashuizen richten zich met name op mensen met een lichte

beperking. Talant huisvest naast „lichte‟ ook de „zwaardere gevallen‟. Een „zwaar geval‟ is bijvoorbeeld

iemand met een (lichte) lichamelijke beperking + psychische problemen + verslavingsproblemen.

Talant biedt een breed en compleet en kwalitatief goed aanbod aan zorg, nu en in de toekomst.

Talant verwacht een toename van de vraag naar domotica. Hiermee worden de loonkosten in de zorg

beperkt. Ook de toename van het aantal mensen met dementie brengt een groeiende vraag naar

bijvoorbeeld anti-dwaling techniek met zich mee. Verder zal er meer gebruik gemaakt gaan worden

van „zorg op afstand‟ door bijvoorbeeld contact via beeldtelefoon en computer. Voor de (toekomstige)

aanleg van domotica faciliteiten is het handig bij de bouw van levensloopbestendige woningen reeds

loze leidingen aan te leggen, waar laten de benodigde kabels doorheen getrokken kunnen worden.

De financiering van zorg staat onder druk. Kleine locaties met 6 – 8 mensen zijn niet meer haalbaar.

De voorkeur gaat uit naar minimaal 18 personen. Qua inrichting hebben mensen steeds meer

behoefte aan een eigen plek, aan privacy. Het allerbelangrijkst is echter dat er een ontmoetingsruimte

aanwezig is.

76

Bij personen waar meerdere organisatie „mee bezig‟ zijn is het van belang helder te hebben wie de

regie heeft. Deze afstemming vindt onder meer plaats in het sociaal team.

Net als andere partijen merkt Talant ook de krapte op de arbeidsmarkt in de zorg. Ook signaleren zij

dat steeds meer mensen in de stad gaan wonen, waardoor de extramurale zorg op het platteland

lastiger wordt. Namelijk even een oogje in het zeil houden in eigen dorp zit er dan niet in.

Voor een zorgboerderij ziet Talant niet direct markt in het werkgebied van WonenNWF. Mochten we

hier wel ooit concrete plannen voor hebben dan is het van belang goed de marktvraag in kaart te

brengen, een risicoprofiel op te stellen en een zo flexibel mogelijk gebouw te realiseren.

6 september, Andries Bos, SWO het Bildt en Peet Veldhuizen, manager sociaal cultureel

werk Stichting Welzijn Middelsee, Marianne Burgers, ouderenadviseur, De Skûle Welzijn

Voorstelronde: SWO het Bildt organiseert sociaal culturele activiteiten voor 55+ers in het Bild, in

samenwerking met Zorgcentrum het Bildt, de Zonnebloem en enkele andere organisaties.

Stichting Welzijn Middelsee is actief is alle vier de Middelsee gemeenten, zowel voor kinderen,

jongeren en ouderen (in Leeuwarderadeel en Menaldumadeel). Tevens vrijwilligerscentrale en

steunpunt mantelzorg. De Skûle richt zich op 55+ ers in Franekeradeel. Mevrouw Burgers is

ouderenadviseur en brengt 75+ers in de dorpen van Franekeradeel preventieve huisbezoeken.

Mevrouw Burgers en de heer Bos spreken hun complimenten uit voor de visie. Leesbaar en

herkenbaar. Deze herkenbaarheid zit vooral in:

- Het zo lang mogelijk thuis blijven wonen van senioren

- Het verschil tussen de „traditionele, volgzame‟ oudere ouderen en de nieuwe assertieve

babyboom-generatie ouderen.

- Toename van het aantal mensen met dementie

- Eenzaamheid

Wat betreft de aanpak van eenzaamheid pleit mevrouw Burgers er voor bij nieuwe seniorencomplexen

zoveel mogelijk een recreatieruimte aan te leggen.

Verder moeten activiteiten bereikbaar zijn. Hiervoor is vervoer belangrijk. Gelukkig functioneert dit

momenteel goed.

De heer Bos benadrukt het belang van het sociaal team, vooral waar het gaat om afstemming tussen

partijen en het helder krijgen wie de regie heeft.

Mevrouw Burgers geeft aan dat er onduidelijkheid bestaat over de criteria die het WMO-loket

hanteert. Waarom krijgt de een wel een bepaalde voorziening en de ander niet?

De aansturing op verhuizing die vaak als eerste en beste optie wordt gezien betekent dat ouderen uit

de dorpen verdwijnen en dat de sociale context waarin senioren leven vaak ontregelt raakt.

Voor de dorpen is het juist een verrijking wanneer de bevolkingsopbouw heterogeen blijft.

Mevrouw Burgers en de heer Bos signaleren niet of nauwelijks behoefte aan domotica bij ouderen. De

kinderen van deze mensen geven wel af en toe aan dat er alarmering of beveiliging van het

gasfornuis moet komen, maar ouderen zelf zien dit niet zo.

En als ze er al open voor staan dan vinden ouderen (zonder indicatie) alarmering te duur.

Tot slot geven de aanwezigen aan het prettig te vinden WonenNWF nader te hebben leren kennen.

Concrete veranderpunten t.a.v. de visie op wonen en zorg hebben zij niet.

77

7 september, Ageeth Visser (locatiemanager Martenahiem) en Sytske Brouwer

(teamleider Welzijn Martenahiem), Tellens.

Martenahiem telt 36 intramurale en 24 extramurale appartementen. De intramurale appartementen

bestaan uit 1 zit/slaapkamer, de extramurale appartementen hebben een woonkamer en 2

slaapkamers. Alle senioren uit Tzum en omgeving kunnen deelnemen aan de activiteiten in

Martenahiem en gebruik maken van het restaurant van Martenahiem. Ook bezorgt Tellens (vanuit

Franeker) warme maaltijden aan huis in heel Franekeradeel.

Martenahiem verzorgt geen thuiszorg. Dit is een bewuste keuze, zij focussen op de zorg in

Martenahiem. Bovendien is het niet mogelijk alleen thuiszorg in Tzum te leveren. Zie gemeentelijke

aanbesteding voor heel noordwest Friesland tegelijk via de Dienst SoZaWe NW Fryslân.

Er is contact tussen Martenahiem de Skûle. De ouderenadviseur van de Skûle (Marianne Burgers, zie

vorig overleg) attendeert zelfstandig wonende ouderen ook op de activiteiten en maaltijden service

van Martenahiem.

De visie op Wonen en Zorg is voor Martenahiem herkenbaar en duidelijk.

Ze onderschrijven o.a. het belang van activiteiten/ wat te doen voor senioren, zowel intramuraal als

extramuraal.

Dat senioren langer thuis blijven wonen is een bekend gegeven.

Specifieke seniorenwoningen worden alleen goed verhuurd als er ook echt zorg bij zit, anders gaat de

verhuur veel moeizamer. Zie bijvoorbeeld … appartementen voor senioren aan het spoor in Franeker.

Daar staan nog steeds een paar woningen leeg.

Ook de gesignaleerde toename van het aantal mensen met dementie wordt herkend. Martenahiem en

vele andere zorgaanbieders in noordwest Friesland (o.a. Zorgcentrum het Bildt) doen mee aan het

project TINZ waarbij casemanagers (ouderenadviseurs voor dementerenden) huisbezoeken brengen

aan mensen, het probleem in kaart brengen en mensen attenderen het zorgaanbod voor deze groep

(van dagbesteding tot in het verpleeghuis gaan wonen).

Domotica is niet iets waar Martenahiem mee bezig is. Gewoon de basics en verder geen fratsen.

Dwaaldetentie e.d. is volgens hen ook niet nodig vanwege de sociale controle in het kleine

Martenahiem. Wel is er op zondag een live (webcam) verbinding met de kerk voor de kerkdienst.

15 september, Nel Haarsma & Baukje Tol (wethouders gemeente het Bildt), Lute Pen

(wethouder Menaldumadeel), Gerard Hoekstra (beleidsmedewerker gemeente

Menaldumadeel), Ronald Heimink (beleidsmedewerker Dienst SoZaWe Noordwest

Fryslân). Gemeente Franekeradeel was verhinderd en heeft later schriftelijk gereageerd.

Ook de Dienst SoZaWe Noordwest Fryslân heeft een schriftelijke reactie gegeven.

Wethouder Haarsma is positief over de inzet van WonenNWF om senioren te faciliteren zo lang

mogelijk thuis te blijven wonen. Hierbij wordt in de visie ook het belang van goede

vervoersvoorzieningen in de dorpen genoemd. Welke rol wil WonenNWF daarin spelen?

Nicole de Bruijn antwoordt dat WonenNWF een signalerende en stimulerende rol wil spelen. We zullen

niet zelf vervoer gaan regelen, maar wel de ontwikkelingen hieromtrent volgen en bij de betreffende

partijen aan de bel trekken als zich problemen voordoen. WonenNWf vindt het namelijk belangrijk dat

senioren zorgen welzijnsvoorzieningen kunnen bereiken.

Wethouder Tol geeft aan de visie herkenbaar en volledig te vinden. Zij onderschrijft het voornemen

van de Dienst SoZaWe, gemeenten en woningcorporaties in noordwest Friesland – zoals

opgeschreven in het gesloten convenant tussen deze partijen – om bij de bouw van seniorenwoningen

reeds goed na te denken over (WMO-)voorzieningen voor senioren, zodat niet later allerlei

aanpassingen nodig zijn.

78

Wethouder Haarsma benadrukt het belang van sociale cohesie en het tegengaan van eenzaamheid.

Vervolgens wordt er gesproken over de woonwensen van senioren. Vaak geven ouderen aan gewoon

thuis te willen blijven wonen, maar als ze eenmaal de stap hebben gemaakt naar een seniorenwoning

zijn ze erg tevreden. Vooral in een (kleinschalig) seniorencomplex hebben ze veel gezelligheid

onderling. Verder wordt geconstateerd dat „de senior‟ in noordwest Friesland graag grondgebonden

woont.

Wethouder Haarsma en wethouder Pen zijn het met WonenNWF eens dat het van belang is de

plannen tot herstructurering van woningen (door WonenNWF) en woonomgeving/openbare ruimte

(door de gemeente) op elkaar af te stemmen om hiermee een maximaal resultaat te bereiken. Ook

dient hierbij direct rekening gehouden te worden met de toegankelijkheid voor minder-validen zodat

de woonomgeving „rollator-proof‟ is. Kan er bij de dorpsschouwen iemand mee lopen die hier

verstand van heeft?

Wethouder Pen vraagt of bij de voorbeelden van seniorenwoning in gemeente Menaldumadeel in de

visie Orxmastate en Drenningahof toegevoegd kunnen worden. Ook wordt er kort gesproken over de

vraag naar seniorenwoningen in Menaldumadeel en de woonvisie van gemeente Menaldumadeel.

Provincie Fryslân afkeurend gereageerd op de forse geplande nieuwbouw van woningen in deze

woonvisie. Ook WonenNWF heeft haar zorg uitgesproken over deze overproductie en doet dat in dit

gesprek opnieuw. Anderzijds zijn de cijfers uit het WOBOF 2007 wellicht wat aan de lage kant, zoals

ook aangegeven staat in de visie wonen zorg.

In de visie wonen zorg wordt niet verwezen naar de woonvisie van gemeente het Bildt. Hier zal alsnog

naar gekeken worden.

Tot slot wordt er gesproken over het belang van vrijwilligers voor activiteit, leefbaarheid en

ontmoeting in het dorp. WonenNWF wil graag het „sociaal cement‟ in de dorpen stimuleren en

organiseert verschillende activiteiten hiervoor. Twee voorbeelden zijn de training voor het

professionaliseren van de dorpswebsite die WonenNWF in het voorjaar samen met

communicatiebureau Terp 10 uit Oosterbierum heeft gegeven aan de beheerders van de

dorpswebsites. Deze uitgebreide training (5 avonden) werd enthousiast ontvangen en zeer goed

bezocht. Daarnaast loopt er momenteel, samen met de vrijwilligerscentrale, een (pilot)project in

Oosterbierum om vraag en aanbod van vrijwilligers in het dorp beter te „matchen‟.

WonenNWF zal in de komende periode een stimulerende en faciliterende rol blijven vervullen t.a.v.

het sociaal cement in de dorpen.

13 oktober, overleg met wethouder Haye Talsma, gemeente Ferwerderadiel

Er bestaat groot verschil in de getallen en visie op de groei\krimp van de gemeente in de

samenvatting en de cijfers uit de prognose in de tekst en horizon cijfers.

Gemeente vind dit verwarrend en begrijpt de motitvatie niet goed. Moeten we beter uitleggen.

Hetzelfde geldt voor de aantallen dementerenden. Verschil tussen de theorie en de praktijk duidelijker

aangeven in de notitie.

Op het overzichtskaartje staat bij Burdaard genoemd dat daar appartementen komen. De plannen zijn

gewijzigd, er komen nu levenloopbestednige woningen. Graag aanpassen.

Huurdersvereniging De Bewonersraad Friesland heeft schriftelijk gereageerd op de visie.

Visie op Wonen en Zorg - Wonen Noordwest Friesland op Wonen en Zorg.pdf · Wonen Noordwest...

Documents

Transcript of Visie op Wonen en Zorg - Wonen Noordwest Friesland op Wonen en Zorg.pdf · Wonen Noordwest...