Klassiek dramaTussen 1841 en 1845 was Felix Mendelssohn als componist en muzikaal directeur verbonden aan het Pruisische hof in Berlijn. Aangezien koning Friedrich Wilhelm IV dol was op grote antieke drama’s, werden deze met regelmaat aan het hof opgevoerd. Mendelssohn kreeg dan de opdracht er toneelmuziek bij te schrijven. In 1843 stond Athalie van Jean Racine op het programma. In eerste opzet componeerde Mendelssohn alleen enkele koorgedeelten op de originele Franse tekst, met een eenvoudige pianopartij. Dit was niet geheel naar de zin van de koning, die een uitgebreide Duitse versie verlangde. Mendelssohn toonzette daarom een Duitse vertaling en orkestreerde de pianobegeleiding. Maar nog was de koning niet tevreden. De componist voegde nog een ouverture en enkele andere instrumentale stukken toe. In deze versie vond de première plaats, op de eerste decem-ber 1845 in het koninklijk theater van Berlin-Charlottenburg. Omdat het toneelstuk met alle muzikale nummers meer dan drie uur duurde, verdween bij latere opvoeringen van lieverlee alle muziek van Mendelssohn. Alleen de Ouverture uit ‘Athalie’ bleef over: vooral als los stuk dat in de loop der jaren zijn weg naar de concertzaal vond.

Effectvol meesterwerkHet is tegenwoordig nauwelijks meer voor te stellen, maar bij leven was Max Bruch één van de beroemdste Duitse componisten die zelfs een grootheid als Brahms in populariteit naar de kroon stak. Vooral zijn vocale werken waren in trek. Zijn opera’s en oratoria werden regelmatig uitgevoerd en zijn koormuziek stond bij elk zichzelf respecterend koor op het

Romantiek pur sang

Uit de rijke schatkamer van de muziek van de 19e eeuw zijn de

klanken van Mendelssohn en Dvořák overbekend. Al zijn de

ouverture en symfonie uit dit programma tegenwoordig minder

vaak in de concertzaal te horen. Bij Bruch ligt het wat anders.

Zijn vioolconcert is eigenlijk zijn enige werk dat de tand des tijds

heeft doorstaan. Maar dat is dan ook één van de beroemdste

composities ooit geschreven.

Programmatoelichting

Bruch Vioolconcert

DvořákSymfonie 6

Michał Nesterowicz, dirigentRenaud Capuçon, viool

vr 6 oktoberPhilharmonie Haarlem za 7, zo 8 oktoberHet Concertgebouw

www.orkest.nl

programma. Bruch had eigenlijk de pech dat hij te oud werd. Toen na 1900 de muziek een totale metamorfose onderging, bleef Bruch hardnekkig in zijn vertrouwde 19e-eeuwse stijl componeren en raakte hij uit de gratie.Hij overleed in 1920 verbitterd en vrijwel vergeten. Vrijwel, want één werkis tot op de dag van vandaag een evergreen, gespeeld door alle grote vioolsolisten: Vioolconcert nr. 1. En dan te bedenken dat het Bruch heel wat hoofdbrekers heeft gekost om het stuk te componeren. De eerste schetsen stammen al uit 1857, maar pas in 1864 nam hij het werk serieus ter hand. Na anderhalf jaar was het een eind gevorderd, maar Bruch was er uitermate onzeker over, getuige zijn woorden in een brief aan zijn voormalig leraar Ferdinand Hiller: ‘Denkt u niet dat het overmoedig is om een vioolconcert te schrijven?’ Korte tijd daarna was het klaar, maar Bruch was na de première in april 1864 bepaald niet tevreden. Hij zond de partituur ter beoordeling achtereenvolgens naar de beroemde violist Joseph Joachim, dirigent Hermann Levi en componist Ferdinand David. Met hun aanwijzin-gen en tips was hij nog lange tijd bezig met het herschrijven en verbeteren van het vioolconcert. Begin 1868 speelde Joachim in Bremen de première van deze volledig herziene versie. Het succes was groot en vanaf dat moment begon het stuk aan zijn triomftocht over de hele wereld. Al had het hem in totaal bijna elf jaar gekost, Bruch leverde wel een effectvol meesterwerk af. Het eerste deel kreeg de aanduiding Vorspiel. Het is een vrije fantasie die vol dramatiek zit, maar wezenlijk niet meer is dan een uitgebreide voorbereiding op het daarop volgende lyrische en zeer melodi-euze Adagio. Groot is het contrast met de Finale, een uitbundig rondo dat klinkt als een wervelende dans waarin de solist in al zijn virtuositeit kan schitteren.

Tsjechische melodieënAntonín Dvořák, nog maar nauwelijks bekend buiten zijn geboorteland Tsjechië, was zeer vereerd dat Europa’s beroemdste dirigent Hans Richter, met de eveneens beroemde Wiener Philharmoniker, eind 1879 zijnSlavische Rapsodie nr. 3 in een concertprogramma had opgenomen. Dvořák was aanwezig bij de generale repetitie en zat op het podium met zijn mentor Johannes Brahms. Richter was enthousiast over het stuk, omhelsde de componist na de repetitie verscheidene malen en drukte

hem op het hart om voor hem en zijn orkest een symfonie te schrijven. Dvořák ging vrijwel onmiddellijk aan het werk en binnen een jaar was de symfonie klaar. Opgetogen ging hij ermee naar Wenen en speelde het Richter voor, die opnieuw zeer lovend was. Maar een uitvoering van deze Symfonie nr. 6 wilde maar niet tot stand komen. Richter stelde de première onder allerlei voorwendselen voortdurend uit. Pas veel later kwam Dvořák erachter dat politieke motieven een rol speelden. De componist was in deze tijd vaak uitgesproken Tsjechisch in zijn muziek. Tsjechië was echter onderdeel van het grote Habsburgse Rijk en streefde naar onafhankelijk-heid. Geen wonder dat men juist in Wenen, de hoofdstad van dit immense keizerrijk, geen trek had in nationalistisch klinkende muziek van een heethoofdig Tsjechische componist. De musici van de Wiener Philharmoniker schoven de uitvoering van Dvořáks nieuwe symfonie steeds opnieuw op de lange baan. In één opzicht hadden de Weense orkestleden gelijk. De muziek was uitgesproken Tsjechisch van karakter. Al meteen in de openingsmaten van het eerste deel klinkt een Boheems volksliedje en het derde deel is een furiant, een typisch Tsjechische volksdans die Dvořák al diverse malen daarvoor in zijn werk had gebruikt. En ook de rest van de symfonie zit vol met Tsjechische melodieën en ritmes. Dvořák nam zijn symfonie onverrichter zake weer uit Wenen mee terug en gunde de première aan het orkest van de Tsjechische hoofdstad Praag. Tijdens de première in maart 1881 wachtte hem, hoe kon het ook anders, een uitbundig succes waarbij de furiant zelfs herhaald moest worden. Dvořák werd uitbundig geprezen om deze zo nationaal klinkende symfonie. Eerder werk van hem had ook al deze klank, maar Symfonie nr. 6 spande volgens de critici de kroon. Het werk kreeg daarna in heel Europa een warm ontvangst. Richter dirigeerde in mei 1882 de Londense première.De Amerikaanse première volgde het jaar daarop. Ook Wenen maakte in dat jaar voor het eerst kennis met de symfonie, gespeeld door het orkest van het Gesellschaft der Musikfreunde. De Wiener Philharmoniker moest wachten tot 1942. Het trotse Habsburge Rijk was toen al bijna 25 jaar verleden tijd …

Tekst: Kees Wisse

Wolfgang-app

Bij dit concert kunt u gebruik maken van Wolfgang: een smartphoneapp voor klassieke muziek. Terwijl het orkest Symfonie nr. 6 van Dvořák speelt, leest u op de Wolfgang-app wat er, precies op dat moment, gebeurt in de muziek. Wolfgang vertelt in korte, goed getimede zinnen; af en toe een blik op uw smartphone is voldoende. De app is zo ontworpen dat u anderen niet afl eidt van de muziek. Rob Streevelaar, directeur Nederlands Philharmonisch Orkest|Nederlands Kamerorkest, raadt u de app van harte aan: ‘Op een mooie en eenvoudige manier licht Wolfgang tijdens het luisteren de muziek toe, en kan zo de beleving van het concert verrijken.’

DownloadenDownload Wolfgang (iPhone en Android) gratis in de app stores of viawww.wolfgangapp.nl. Start Wolfgang voor het concert en zet uw telefoonop stil. Maak verbinding met het wifi -netwerk van Wolfgang.wifi -login: Wolfgang | wachtwoord: wolfgang

Programma

Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809 - 1847)Ouverture uit ‘Athalie’,op. 74 (1845)

Max Bruch (1838 - 1920)Vioolconcert nr. 1 in g,op. 26 (1866)

Vorspiel: Allegro moderatoAdagioFinale: Allegro energico

Pauze

Antonín Dvořák (1841 - 1904)Symfonie nr. 6 in D,op. 60 (1880)

Allegro con brioAdagioScherzo: Furiant. PrestoFinale: Allegro con spirito

NederlandsPhilharmonisch OrkestMichał Nesterowicz, dirigentRenaud Capuçon, viool

vr 6 oktober 2017, 20.15 u(einde concert ca. 22.15 u)Philharmonie Haarlemza 7 oktober 2017, 20.15 u(einde concert ca. 22.15 u)Het Concertgebouwzo 8 oktober 2017, 14.15 u(einde concert ca. 16.15 u)Het Concertgebouw

ExtraInleiding vr 6 oktober, 19.15 uDe Ontmoeting, vr 6 oktober, 19.40 uMuziekcafé za 7 oktober, 19.40 u in de SpiegelzaalInleiding zo 8 oktober, 13.30 u in de Spiegelzaal

Biografi eën

Michał Nesterowicz, dirigent‘De uitvoering was een uiterst enerverend gebeuren en liet het publiek overdonderd en zinderend van opwinding achter, wat gepaard ging met een grootse en langdurige staande ovatie.’ Een zinsnede uit een recensie van de enthousiaste Amerikaanse pers naar aanleiding van een zeer succesvol concert van Michał Nesterowicz in de Verenigde Staten. En niet onterecht, want deze in 1974 geboren Poolse dirigent maakt in de muzikale wereld opmerkelijk carrière. Met nog maar 29 jaar was hij al artistiek leider van het Pools Baltisch Symfonieorkest van Gdansk. Vier jaar later werd hij in dezelfde functie benoemd bij het Nationaal Symfonieorkest van Chili. Tegenwoordig is hij chef-dirigent van het Orquesta Sinfónica de Tenerife en vaste gastdirigent van het Sinfonieorchester Basel. Bij een groot aantal orkesten was Michał Nesterowicz te gast, waaronder de Münchener Philharmoniker, het Royal Philharmonic Orchestra in Londen en het Tonhalle-Orchester Zürich. Inmid-dels heeft hij diverse cd’s op zijn naam staan, waaruit blijkt dat zijn interesse verder reikt dan alleen klassieke muziek. Zo maakte hij enkele opnames van Poolse fi lmmuziek en werkte hij samen met gerenommeerde Poolse jazzmusici.

Renaud Capuçon, vioolNog maar 14 jaar was de in 1976 geboren violist Renaud Capuçon toen hij werd toegelaten tot het Parijse conservatorium. Hij studeerde verder aan de Akademie der Künste in Berlijn waar hij zijn opleiding met onderscheiding afsloot. Als jeugdig violist was hij enkele jaren concertmeester van het prestigieuze Gustav Mahler Jugendorchester onder leiding van Claudio Abbado. Renaud Capuçon concerteerde met gerenommeerde orkesten als het Boston Symphony Orchestra, de Berliner Philharmoniker en het London Symphony Orchestra. Met het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder Yannick Nézet-Séguin maakte hij een opname van de vioolconcerten van Beethoven en Korngold. Daarnaast is hij actief in de kamermuziek en speelde hij met befaamde musici als Martha Argerich, Hélène Grimaud en zijn broer, de cellist Gautier Capuçon. Voor het Nederlands Philharmonisch Orkest|Nederlands Kamerorkest is hij geen onbekende. In maart 2013 ging hij met het Nederlands Kamerorkest mee op tournee door Duitsland.

Radio-opnamen Omroep Max Het concert van 7 oktober wordt op zondag8 oktober uitgezonden op NPO Radio 4 in hetMax Avondconcert. Kijk voor meer informatie op www.maxavondconcert.nl.

Beluister gratis onze playlist op

24classics.comWilt u vast een voorproefje van het concert dat u gaat bezoeken? Luister via 24classics.com of de 24classics-app gratis naar onze playlist Orkest met een steeds wisselende selectie van de werken die wij dit seizoen spelen.

Zit u op de winnende stoel?Elke bezoeker van onze concerten in Het Concert-gebouw kan op de winnende stoel zitten. Metuw plaatsbewijs maakt u kans op twee gratis concertkaarten. Kijk op de donderdag na het concert op www.orkest.nl of uw stoel het winnende nummer heeft.

Crowdfunding ContrabasEindelijk! Na drie jaar zoeken heeft João Seara, plaatsvervangend aanvoerder contrabas van het Nederlands Philharmonisch Orkest, zijn grote liefde gevonden: een beeldschone Engelse 18e-eeuwse contrabas. Met uw hulp kunnen we het instrument aan de collectie van het orkest toevoegen en opknappen. Doe mee: www.orkest.nl/contrabas