VINCENT VAN GOGH In 1890 overleed Vincent van Gogh, de Brabantse schilder die wereldberoemd werd door zijn gedrevenheid en onnavolgbare

handschrift. Bij gelegenheid van-zijn 125e sterfjaar worden er veel tentoonstellingen en andere activiteiten rond de schilder gehouden,

in binnen- en bui tenland. In deze bij lage aandacht voor die exposities, lezingen, films, muziekuitvoeringen en meer­

allemaal in het teken van van Gogh.

Het palet van Vincent van Gogh . foto: Musée d' Orsay

2 VINCENT VAN GOGH

DE I<UNSTEN R

VERDER:

Vincentvan Gogh in Zeven­bergen. Van 1884 tot 1886 zat Vin­cent van Gogh op de kostschool van Jan Provily in de Stations­straat in Zeven­bergen. Het ge­bouw staat er nog, een gevel­steen op het pand herinnert daaraan. Het pand is in parti­culier bezit. Ori­ginele werken van Van Gogh zijn niet of nau­welijks meer În Brabants bezit. Het Noordbra­bants Museum in Den Bosch be­zit een werk van Van Gogh dat dankzij bruikle­nen is aangevuld tot negen.

ONTDEI<I<EN IN BRABANT

Anderhalf, twee, misschien wel drie keer zoveel bezoekers; de Brabantse dorpen waar Van Gogh leefde, wrijven zich in de

l,landen. Maar wat hebben Van Gogh Village Nuenen, Van GoghHuis

Zundert, de Van Gogh Kerk Et ten en Vincents Tekenlokaal Tilburg eigenlijk te bieden?

door Gerri t van den Hoven

NAAM: VAN GOGH KERK

Waar:· Et ten-Leur Aantal bezoekers per jaar: nvt Organisatie: 0. 5 tijdelijke kracht tot de zomer, 40 vrij­willigers Entreeprijs: € 4,-Open: wo t/m zo 13.30-16 uur

In het voorjaar van 1881 vond in Etten een belangrijk familieberaad plaats, over Vincent. Daar werd besloten dat hij kunstenaar zou worden en dat de familie - en dan vooral Theo - hem zou ondersteunen. Van

Gogh toonde zijn goede wil en maakte in de vijf jaar die hij bij zijn ouders in Etten woonde, veel tekenin­gen. Eind vorig jaar opende de Van Gogh Kerk, geves­tigd in het centrum van het dorp waar Vincents va­der zeven jaar lang dominee was. Het valt te prijzen dat Etten-Leur, tussen Nuenen en Zundert in, een andere benadering zocht. Het bedrijfDNT uit Baarn koos voor een sobere vormgeving met negen

glas-in-loodramen die elk een gebeurtenis uit het leven van Van Gogh in Etteri-Leur weergeven. De kerk is door hetprachtig binnenvallende licht mooi, maar de Van Gogh-presentatie is te sober. Een paar reproducties van tekeningen van Van Gogh en panelen met informatie, dat had wel wat levendiger gekund. In een pand voor de kerk is nog een kleine win­kel. De Van Gogh Kerk is nog in opbouwfase. Er zijn onder meer plan­nen om een film in de pastorie te vertonen. Oordeel: Voorlopig legt de Van Gogh Kerk het nog aftegen de professio­nelere erfgoed-locaties. De inkleuring is te lokaal en Etten-Leur heeft de Van Gogh-bezoekers weinig te bieden. Er is een Van Gogh-wandeling maar die heeft een te groot heemkundekarakter. De kerk is fraai, maar zou beter benut moeten worden.

- - -' -

.. . T NSTELLINGEN WANDELINGEN VOORDRACHTE _ ·

(Dit is een selectie. Voor het kenden worde n uitge no- tenslotte h e t woon- naast is er theater en schildere n. Dimmen Ge - 24 juli - 2 augustus gehele aanbod zie o.a. digd. Curator Wendy huis van Marg a t Bege - een kunstma rkt. ste l, Antoon Hermans , · Schoutse Vennen 18 www. vangoghbraba.nt.com) Plomp van de Eindhoven- man, kortstondig de -------- ------ ------ Anton Kerssemake rs en Dit jaarlijkse evene-

se studio Edhv nodigde vriendin van Van Gogh. Van Goghs schilder- Willem van de Wakker ment op Landgoed Gul-_"e ::: uit: Lucas Maas sen, ------ --------- -- --- vrienden toen en nu, (allen uit Eindhoven) bergen heeft dit keer

The Vincent Affair, Atelie r NL, Raw Color, Buitenschilderdag, Tot 31 december kregen les van Van Van Gogh als thema . 1 april - 1 oktober Mike Roelofs, Erwin 31mei Berg29 Gogh en dat kun je wel Langs de wandelroute Berg24 Thomasse, Jolan van Diverse locaties In het Vincentre is zien als je de twaalf staandiverse items Vanaf 1 april begint der Wiel en We Make Car- Op die ple kken in Nue - werk te zien van vier schilderijen van deze die aan Van Gogh her in-in het historische pets. Doel : de ruimtes nen waar Van Gogh ook tijdgenoten van Van amateurschilders be- neren. Bezoekers kun-pand Nune Ville een · van het pand verande- werkte, wordt op deze Gogh. Zij gingen des- kijkt. nen tijdens de 22e edi-proj eet waarvoor di- ren in een kunstwerk . dag door di verse kun- tijds met de kunste- --- --- -- ------------ tie ook zelf meedoen verse kunstenaars , de- Vol passie liefst, stenaars geschilderd naar-in-wording op Tuinbeurs met het maken v a n een signers en andersden- wa n t Nune Vi l l e was en getek end . Daar- stap e n gingen samen Bloem en Tuin, groot 'kunstwe rk'.

~INDHOVENSDAGBLAD DINSDAG 24 FEBRUARI 2015

NAAM: VINCENT VAN GOGHHUIS

Waar: Zundert Aantal bezoekers per jaar: 10.000 Organisatie: 1.5beroepskracht, 110vrijwilligers Entreeprijs: € 6,-Open: wo t/mvrij 10-17 za en zo 12-17 uur.

Van Gogh werd in 1853 geboren in Zundert en groeide er op. Als protestant had hij het in het dorp niet gemakke­lijk. Het Van GoghHuis vertelt het verhaal van Vincents jeugd, aangevuld met de bekende feiten uit zijn leven. Er is een kleine winkel. Het Van GoghHuis staat op de plek waar Vincent werd geboren. In 1864 vertrok hij naar een kostsç:hool in Zevenbergen. Zundert heeft niet veel meer wat aan Van Gogh herin­nert. De kerk waar vader Theo predikte is nog in gebruik en te bezichtigen. Op het kerkhofis het grafvan Vincent

te zien, het broertje dat in 1852 dood werd geboren. Op het pleintje voor de kerk staat het in 1964 onthulde standbeeld dat Ossip Zadkine maak­te van Vincent en Theo van Gogh. Het Vincent van GoghHuis zet in op de kunstkant van Van Gogh. Er is een artist-in-residence gebouwd

naast de oude kosterswoning waar kunstenaars kunnen werken en in de kosterswoning is een presentatieruimte. Ook is er een expositieruimte in het Van GoghHuis voor

' exposities rond Van Gogh. Een café-restaurant is onder­deel van het Van GoghHuis. Oordeel: Zundert heeft zijn zwakke punt omgezet in een sterk punt: het gemis aan authentieke plekken is goedge­maakt door een levendige presentatie. De kwalitatief goe­de exposities, kunstenaars dié er werken, zorgen voor een dynamische scene die soms wel weg drijft van de bele­ving van de Van Gogh-toeristen. De presentatie in het Van GoghHuis zou een stuk interèssanter kunnen zijn.

-

. NAAM: VINCENTS TEKENLOKAAL

Waar : Tilburg Aantal bezoekers: 6000 Organisatie: 4 vaste medewerkers (2fte), geen vrijwilligers Entreeprijs: €2, 50 vanaf 13 jaar Open: di t/m zo 13-16 uur voor individueelbezoek

De vreemde eend in de Van Gogh-bijt Vincents Tekenlokaal, richt zich geheel op educatie. Van Gogh zat van 1866 tot 1868 op de Rijks-HBS en had er zijn eerste tekenlessen van Constant Huijsmans. De school was gevestigd in het pa­leis dat Koning Willem II in Tilburg liet bou­wen. Vincents Tekenlokaal richt zich op jonge­ren van 8 t/m 14 jaar. Het programma is vooral op Tilburg en omgeving gericht, maar in het ka­der van het huidige Van Goghjaar is het project

uitgebreid met project 'De Nieuwe Vincent'. Scholen kunnen deelnemen aan de­ze wedstrijd die verderop in het jaar de beste teken­talenten uit de provincie moet doen bovendrijven . . Authentiek voelt het niet

aan, ondanks dat dit wel de vroegere school was van Van Gogh. Vincents Tekenlokaal is vooral een doe-activiteit. Kinderèn kunnen er met be­hulp van computers tekenen. Tilburg zelfheeft ook niets authentieks meer. Van Gogh woonde destijds op het St. Annaplein waar een gevelsteen op zijn kosthuis aan zijn verblijf herinnert. De wandeling van huis naar school is te lopen, maar Tilburg is door de aan­leg van ringbanen totaal veranderd. Oordeel: Sympathieke activiteit, maar weinig ge­schikt voor Van Goghliefhebbers.

VINCENT VAN GOGH 3

NAAM! VAN GOGH VILLAGE

Waar: Nuenen Aantal bezoekers per jaar: 30.000 Organisatie: 0.5berqepskracht, 150 vrijwilligers Entreeprijs Van Gogh Village ~; 7, -; Van GoghAffair€ 6, - . Combiprijs €11,­Open: dit/mzol0-17uur.

Van Gogh woonde en werkte van 1883 tot 1885 in Nuenen. Het sterke punt van deze plaats is dat maar liefst 22 plekken die voor Van Gogh belangrijk waren, er nog steeds zijn. De belangrijkste zijn de pastorie inclusief tuin waar de familie woonde en het huis van Margot Bege­mann - waar Vincent een affaire mee had - ernaast. Ook het kerkje, populierenlaantj~, watèrmolen en wevershuisjes zijn nog te bekijken. Nuenen heeft een wandeling omlijst door handige informatiezuilen die de tijd van Van Gogh en,zijn leven en werk dichterbij brengen. Midden in het dorp is het Vincentre, het voormalige gemeentehuis dat is ingericht als Van Goghcentrum. Er is een café en een winkel

met Van Gogh-artikelen. Achter het gemeente­huis is een vaste presentatie over Van Gogh in Nuenen en het Nuenen van Van Gogh. Er zijn kijkdozen, mensen die vertellen over Van Gogh. Oordeel: een wat statische presentatie die niet veel weet toe te voegen aan het bekende verhaal van Van Gogh; zal ook weinig mensen kunnen verleiden tot een tweede bezoek. Soms ook te

nostalgisch ingekleurd met vitrinekasten vol voorwerpen uit de tijd van Van Gogh. Uitstekend is de presentatie buiten in het dorp met goede informatie. Het door Daan Roosegaarde gemaakte oplichtende Van Gogh fietspad versterkt dat. Horeca-ondernemers in het dorp springen goed in op de activiteiten. De ruimte voor wisselende exposities op de bovenverdieping van het Vincentre is klein en weinig uitnodigend. Ook het aanbod laat te wensen over. Het statische karakter van de presentatie kan wellicht worden opgevangen door het project 'de Vincent Affair'. De villa Nu­ne Ville, het vroegere woonhuis van Margot Begemann, is gehuurd en gaat plaats bieden aan kunstenaars, symposia's en andere bijeen­komsten.

-- DRANI< ,

Water ja, dat dronk Vincent van Gogh. Veel koffie ook; hij betaalde zijn modellen nogal eens met pakken kof­fie. En als hij buiten ging werken, dan zat er gegaran­deerd wat cognac in zijn veldflesje. Daarnaast echter, en dan vooral in Frankrijk, dronk hij veel wijn en - met name in Parijs - absinth. Meerdere keren vroeg hij zijn broer Theo om meer geld, dan kon

hij betere wijn kopen, als hij weer eens ziek of zwak was. 'Dank je voor de 100 francs. Ik kon dan tenminste die na­re plek verlaten. Mijn ge­zondheid is sindsdien flink verbeterd. Het was vooral het slechte eten dat zij op­diende en hun wijn - dat was echt vergif.' In een andere brief aan Theo: 'Ik geef er de voorkeur aan me op te sluiten, net als de monniken, om naar een

bordeel te gaan, net als de monniken, of naar de wijn­handel te gaan als ons hart dat ons aangeeft.' En hij haalde de Britse schrijver Diekeus aan om duidelijk te maken wat hij deed: 'Elke dag neem ik de remedie die de onvergelijk­baare Diekeus voorschreef tegen zelfmoord. Dat be­staat uit een glas wijn, een stuk brood met kaas en een pijp.'

/

4 VINCENT VAN GOGH

Zo NAUW VERWANT

AAN R

Een van de hoogtepunten van het her.­denkingsjaar is de expo

Mi.Jnch : Van Gogh die in het Van Gogh Museum wordt gehouden. Maite van Dijk is een van de curatore n. Een gesprek .

door Rob Schoenen

HET werk van de twee wordt nogal eens door elkaar gehaald:

de Noor Edvard Munch (1863-1944) had een handschrift dat zich goed laat vergelijken met dat van Vincent van Gogh (1853-1890). Sterker: een van de meest gestelde vragen in het Van Gogh Museum in Amsterdam is 'Waar hangt De Schreeuw?', maar dat wereldberoemde schilderij is toch echt van de Noor, die in zijn geboor- · teland als een halfgod wordt be­schouwd. Nog nooit is er een gede­gen expositie geweest waarin de twee zijn samengebracht. Daar komt nu verandering in. Curatoren van het Munch Museum in Oslo en van het Van Gogh Museum hebben er jaren aan gewerkt. Maite van Dijk is één van hen.

Je bent nu zes jaar bezig met het onder­zoek, de tentoonstelling en het begelei­dende boek. Wat is je in die tijd het meeste opgevallen? "Ik ben het meest geraakt door de diepere lagen in hun werk en de over-

eenkomsten daari1;1. Want iedereen ziet wel die stilistische overeenkom­sten, maar de manier waarop zij na­dachten over hun kunst, hoe zij von­den dat dat moest functioneren, wel­ke betekenis dat moest hebben; dat

·had ik me niet zo sterk gérealiseerd. Dat er op het meest essentiële van hun kunst, ook zo'n sterke verwant­schap is. Daarbij hebben ze zich be­zig gehouden met dezelfde thema's: angst, hoop, liefde. Die menselijke emoties waren voor beiden van enorm groot bèlang - vormden de kern van hun kunst."

En er zijn ook wat meer 'platvloerse' overeenkomsten. "Ha, ja: dat ze beiden in een gesticht hebben gezeten, niet erg gelukkig in de liefde waren ... "

Ze hebben elkaar nooit ontmoet? "Voor zover we weten niet. Ik denk wel dat Munch Theo van Gogh ont­moet moet hebben. En Munch kende het werk van Van Gogh heel erg goed."

Is religie, of de beleving van religie, door de twee kunstenaars een belangrijk onderdeel van de expo? "Zeker. Ze komen beiden uit zeer gelovige gezinnen. Pro­testants. Munch werd thuis ook met de bijbel opgevoed. Op een vrij rigide manier ook, stond zijn vader tijdens het eten te preken over hel en verdoemenis. Zowel Van Gogh als Munch hebben een afkeer gekregen van een al te bijbelse interpretatie van het geloof. Daar kwam een meer pantheïstische opvatting voor in de plaats (het god­delijke is alomvattend en het universum, de natuur en god zijn hierin hetzelfde). De beleving van spiritualiteit is bij beiden vrijwel hetzelfde."

Hoe zwaarmoedig was Munch nu predes? "Dat hij zwaarmoedig was staat vast. Ik denk ook dat hij - net als Van Gogh - alles vroeg van zichzelf, voor zijn kunst. Maar Munch heeft het lang volgehouden, is rela­tief oud geworden en heeft tot het einde toe mooie wer­ken gemaakt. Ik denk niet dat zijn hele leven gekenmerkt werd door depressieve gevoelens. Hij putte juist ook heel veel kracht en moed uit zijn kunst. Kijk naar zijn doeken waarin hij de schoonheid van de natuur weergeeft; daar is geen enkele zwaarmoedigheid in terug te vinden." "Ik hoop echt dat onze tentoonstelling ook die meer vro­lijke kant van hem laat zien en dat het niet alleen maar kommer en kwel was. Munch is veel meer dan De Schreeuw alleen. Veel mensen kennen vooral dat werk uit de jaren negentig. Die draaiden om angst en wanhoop

Brood en kaas, dat at Van Gogh het liefste, zo blijkt uit zijn brie­ven en uit verklaringen van men­sen die hem hebben gekend. Hij wilde zijn zoals de mensen die hij tekende en. schilderde; boeren, mensen 'van eenvoudige komaf, arbeiders en mijnwer­kers.

den te zijn in zake eten, drinken, kleding, slapen, met waar de boe­ren tevreden mee zijn.' En ook: 'mits wij toch vooral maar zor­gen wij eenvoudig eten; er staat niet voor niets "Geef ons heden ons dagelijksch brood".'

aan zijn gastheer: 'Wat is nou ei­genlijk de bedoeling? Is dat eten daar voor mij klaar gezet? Ik eet alleen een korst brood. Ik eet dat brave eten niet.' En een keer op stap met andere schildervriend Anton Kerssen­makers, liet hij de ham, boter en de suiker voor wat die waren: 'Nee, dan verwen ik mijzelf te veel, brood en kaas daar ben ik aan gewoon', aldus Van Gogh. Bovendien, zo liet hij weten: brood en kaas bederven niet.

Wat zij aten, at hij ook en dat was niet veel meer dan brood, kaa~, aardappels, pap en heel af en toe wat vlees. 'Wat ik dus niet hoop te vergeten is dat tevre-

Van Gogh werd in zijn Nuenen­se tijd eens voor een etentje uit­genodigd door de moeder van zijn vriend Van de Wakker. Toen hij binnenkwam en de uit­gebreide maaltijd zag, vroeg hij

en verdriet, maar er waren zeker ook andere tijden."

Hoe voorkom je dat bezoekers de wer­ken van beide kunstenaars alleen maar vergelijken? "Een van de meest gestelde vragen in ons museum is inderdaad 'Waar hangt De schreeuw?' Dat is veelzeg­gend; heel veel mensen denken echt dat dat schilderij een werk van Van Gogh is. Dat zegt iets over hun ver­wantschap. Maar ik hoop vooral dat het niet een gevecht tussen twee tita­nen wordt. Natuurlijk hangen we af en toe twee doeken naast elkaar - bij­voorbeeld werken die stilistisch erg met elkaar verwant zijn - maar ver­der hangen we ze juist niet een-op-een. Ik hoop dat mensen op­nieuw gaan kijken, óók naar werken die ze dénken te kennen, en zien dat beide kunstenaars bepaalde keuzes hebben gemaakt en dat hun verwant­schap meer zit in de betekenis van hun werk. Meer dan in de vraag of Munch sterker kon schilderen dan Van Gogh."

EINDHOVENSDAGBLAD DINSDAG 24 FEBRUARI 2015

Met welk gevoel hoop je dat de bezoe­ker naar buiten stapt? "Dat ze de grote, iconische werken, die iedereen op zijn netvlies heeft (al dan niet op een koekblik) opnieuw hebben bekeken, dat ze écht hebben gezien wat voor geweldige kunste­naars beide mannen waren."

Was Munch een einzelgänger?' "Ja en nee. Munch had veel contac­ten, ook met andere kunstenaars en verzamelaars, had af en toe ook be­hoefte aan contact, aan bespiegelin­gen. Maar hij trok zich steeds meer te­rug, in zijn huis. Je kunt zeggen dat hij soms- dus ja: net als Van Gogh -afzondering nodig had, maar soms zich juist doelbewust onder de men­sen begaf. Zijn kringen waren ook breder dan bij Van Gogh. Zeker: in Berlijn en Parijs onderhield Munch contacten met geleerden, schrijvers, musici en kunstenaars. Die zocht hij op. Hij was in dat opzicht meer een man van de wereld. Van Gogh had be­hoefte aan kunstenaars-vrienden, maar daar bleefhet bij."

'Van Gogh liet in zijn korte leven zijn vlam niet

doven- zijn pensele n waren vol vuur en gloed in die

weinige jare n waarin hij zichzelf opbrandde voor

zijnkunst. Ikwilde, inmijn l angere leven en met meer

g e ld ter beschikking 1

-mijn vlam ook niet laten doven, net als hij, en met brandend penseel tot het

laatste moment schilderen 1 ..

Uit een brief van Edvard Munch, 23/10/1933

Er zijn mensen die stellen dat Munch minder baanbrekend is geweest dan Van Gogh; dat de Noor meer in de for­mele schilderkunst is blijven hangen. "Daar ben ik het absoluut niet mee eens. Als je ziet wat voor invloed hij had op de kunst uit de jaren vijftig, de Amerikaanse Abstract Expressio­nisten o[Jasper Johns bijvoorbeeld, en nu eigenlijk nog steeds."

Zien de Noren Munch zoals wij Neder­landers Van Gogh zien? "Nee, het is daar nog veel sterker. Munch was echt een Noor, terwijl Van Gogh nogal eens geclaimd wordt door bijvoorbeeld 4e Belgen en de Fransen. Munch is het grootste deel van zijn leven in Noorwegen geble­ven, dat .scheelt. Voor de Noren is hij simpelweg een held. Wat ook mee­speelt: zij hebben niet echt nog een andere schilder van dit formaat. Wij hebben ook Rembrandt en Mon­driaan, zij niet."

Droom je wel eens van de expositie of vanMunch?

Bond wandeling, Het gehele jaar door Berg 29 (Vincentre) Meer dan in andere ste­den of dorpen waar Van Gogh heeft geleefd, zijn er in Nuenen plek­ken te vinden die di­reet of indirect herin­neren aan de schilder. Die hebben ze hier in een wandeling gestopt. 22 locaties zijn dat, waar v an 18 d oor Va n

Gogh zijn getekend en/ of geschilderd, de andere acht zijn gebou­wen of standbeelden. Wande.len kan met een gids, een kaart óf met een smartphone. Daar­voor is de Van Gogh Bra­bant Layar-app ontwik­keld.

Lekerstraat bij Beek en Donk. Het inmiddels zeer bekende dance­feest blinkt altijd al uit door de bijzondere vormgeving. Dit keer staat die in het teken van Van Gogh.

(zie verder bij Zun­dert). Expositie De Nieuwe Vincent, 1 t/m 31 dec Stadhuisplein 128 Vincents Tekenlo­kaal. De eindresulta­ten van het educatie­ve programma voor jon­ge talenten: De Nieu­we Vincent.

BE:E EN DO K

Wish Outdoor, 3 t/m 6 j u li Fe s ti val t errei n d e Aa ,

Tl B qG

De wereld van VanGogh, 13-30 september Centrum stad Fo t o-exposit i e

E BOSC

Design uit het land van

VINCENT VAN GOGH 5

"Ja, nogal! Als je al zes jaar bezig bent met zo'n project, dan gaat het onder je huid zitten."

Als je Munch in 1932 had ontmoet, wat voor man zou je dan zien? "Een wat in zichzelf gekeerde, enigs­zins verwilderde man; heeft weinig contact met anderen, heeft geen vrouw of kinderen, geen directe fami­lie ... "

. Waarover had je met hem gesproken? "De natuur waarschijnlijk. Enne ... Tja - over de grote vragen van het be­staan; waarop ook hij geen antwoord heeft, maar die hij wel probeert te vinden. In zijn werk."

Munch: Van Gogh. M~ch Museum, Oslo, van 9 mei- 6 september; in het Van Gogh­museum, Amsterdam van 25 september-17 januari.

(geheel links) Edvard Munch S terrennacht , 1922. Olieverf op doek, 80 x 65 cm. Munch Museum, Oslo.

Vincentvan Gogh S t e r r ennacht boven de Rhone , 1888. Olieverf op doek, 72,5x92cm. Musée d' Orsay, Parijs.

de aardappeleters, (vanaf 3 oktober). Tot 17 mei Verwersstraat 41 Tentoonstelling in het Noordbrabants Mu­seum van eigentijds designuit Brabant. Oók in het museum: ex­po met werk van Hockney, Picaaso en Tinguely, en de ex­po's Rondom de pasto­rie (vanaf 3 oktober ) e n Waar is Va n Gogh

.JENE

Uitvoering Palette deVanGogh 11 juli Opwettense watermo­len Muziekstuk van Palet­te de Van Gogh van Desiree_ van Warmer­dam, uitgevoerd door Brabant Sinfonia en Zuid-Nederlands ka­merkoor .

• c Vincent van Gogh was ~en Brabander. Hij werd hier geboren en groeide hier op. Het Brabantse land en <;Ie Brabantse mensen waren een bron van inspiratie voor hem. Ze keren terug in zijn schilderijen en brieven. Dit jaar wordt Van Gogh groots geëerd met een uitgebreid programma. Laat je inspireren door de schilder, zijn werk en zijn leven.

Van Gogh in Brabant De Brabantse Van Gogh-erfgoedlocaties in Zundert, Etten-Leur, Tilburg, Nuenen en Het Noordbrabants Museum in 's-Hertogenbosch vertellen een persoonlijk verhaal in woord, beeld en geluid. Samen met lokale organisaties en ondernemers hebben ze dit jaar extra veel te bieden.

<..L Ec

Exposities Het Vincent van GoghHuis biedt een uitgebreid expositieprogramma met moderne en hedendaagse kunstenaars, door Van Gogh geïnspireerd. O.a. Robert Zandvliet (29 maart tjm 7 september).

Bloemencorso Zundert Het grootste dahliacorso ter wereld eert Van Gogh (6 en 7 september).

f en-Leur Festival Van Gogh Leeft! Evenement met een Kunstexplosie aan Stationsplein 45 en een expositie van Wim Schutz in de Van Gogh Kerk. Maar ook wandel-, fiets-en boottochten door het landschap van Van Gogh, 2D en 3D streetpainting en (straat) theater van o.a. CloseAct Op 31 mei de combinatie met de meest kleurrijke koopzondag - met braderie - van het jaar. (29 mei t;m 7 juni).

Tilburg In de voetsporen van Van Gogh Expositie van foto's uit de Brabantcollectie en Regionaal Archief Tilburg van_ het Brabantse platteland. In Natuurmuseum Brabant (1 oktober t;m 31 december).

De Nieuwe Vincent Expositie van de eindresultaten ·van een educatief talentenprogram ma. In Vincents Tekenlokaal {1 t/m 31 december).

Het volledige overzicht vind je op: vangoghbrabant.com

Zundert Geboorteplaats van Van Gogh

·r r The Vincent Aftair Tentoonstelling en optredens. Beleef het gedachtengoed van Van Gogh op een eigentijdse manier in het voormalige woonhuis van Margot Begemann, Vineent's geliefde. In Nune Ville (1 april t;m 1 oktober).

Exposities Het Vincentre-biedt gedurende dit jaar drie wisselexpo's: 'De aardappeleters', 'De schildervrienden van Van Gogh' en 'Familie Van Gogh toen en nu'.

's-Henog nbosc'l Design uit het land van de aardappeleters · vormgevers ontmoeten Van Gogh Ca. 85 werken en producten van gevestigde Brabantse designers en jong talent gekoppeld aan bekende thema's van Van Gogh. In Het Noordbrabants Museum (25 januari t/m 26 april).

Waar is Van Gogh? In deze tentoonstelling zie je hoe Van Gogh's beeldtaal wordt toegepast in de moderne tijd en in je dagelijkse omgeving. In Het Noordbrabants Museum (3 oktober 2015 t;m 10 januari 2016).

Natuurlijk is er nog veel meer te doen in Brabant rondom Van Gogh, bijvoorbeeld Festival Boulevard in 's-Hertogenbosch, dancefestival WiSH Outdoor in Beek en Donk, de Roodharigendag in Breda en lichtfestival GLOW in Eindhoven.

Etten-leur

Tilburg De eerste

's-Hertogenbosch De origrnole werken

Het eerste meesterwerK

IJ 1ncent

Maak van je bezoek een complete Van Gogh-beleving De Watermolen van Opwetten Lunchen/dineren in een eeuwenoude Watermolen die door Van Gogh geschilderd is. Je kunt genieten van diverse streekproducten. De perfecte combinatie: een bezoek aan het Vincentre, de Van Gogh locaties en natuurlijk het Van Gogh­Roosegaarde fietspad. Nuenen: van~oghvillagenuenen.nl

Workshop Van Gogh anno nu Een volledige Van Gogh-geïnspireerde dag met een bezoek aan het Vincentre en de Van Gogh locaties, een inspirerende kookworkshop in vijfsterren Kookstudio John Geven met ingrediënten uit Vineent's schilderijen. Nuenen: vangog_hvillagenuenen.nl

Van Gogh Experience Combineer een bezoek aan de Van Gogh Kerk met een Twizy Tour of boottocht door het landschap van Van Gogh. Maak een stadswandeling met gids, bezoek de Van Gogh Boerenkamer in het monumentale Paulushofje en koppel het aan een Van Gogh lunch of diner en een overnachting bij Monument076 of Hotel Het Witte Paard. Etten-Leur: vangoghkerk.nl

Verruim je blik Rondleidingen door het Van GoghHuis zijn perfect te combineren met een verrassende schilderworkshop, een Van Gogh wandeling of een fietstocht over bijvoorbeeld de Oude Buisse Heide. Voor een unieke blik op de rijke cultuurhistorie van het gebied. Zundert: vangoghhuis.com

Plan je bezoek op visitbrabant.nl

VISIT BRABANT

EI NDHOVENS DAGBLAD DINSDAG 24 FEBRUARI 2015 VINCENT VAN GOGH 7

--------- - -- - --

'VINCENT HOORDE

DE eerste aanzet voor de compo­sitie Palette de Van Gogh van de Bredase componist Desi­

ree van Warmerdam werd in 2003 gege­ven door Ron Dirven van het Vincent van GoghHuis in Zundert. Hij had in het Ere­da's Museum de expositie Verloren vond­sten georganiseerd, over mogelijk verdwe­nen schilderijen van Van Gogh. Dirven kende Desiree van Warmerdam en haar muzikale aspiraties en vroeg haar: 'hoe klinkt Van Gogh'? Of ze een compositie wilde maken voor bij de expositie. Het werd een muziekstuk van één minuut. Met gesampledemuziek en zeifingezon­gen koorpartijen. De tekst: Gek van Van Gogh. "Dat 'gek' kun je letterlijk en figuur­lijk opvatten: mensen die helemaal weg zijn van zijn schilderijen, maar ook gek in de negatieve betekenis." Dat de compositie van één minuut uit­groeide tot een vierluik van ruim twintig minuten, komt door dirigent Paul van Gu­lick van het koor en orkest ConsQrtium Musicum Divertimento uit Breda. Hij maakte in 2011 kennis met Desiree's com­positorische kwaliteiten en was zo onder de indruk dat hij Desiree vroeg een werk te componeren voor koor en orkest. "Ik heb toen dat werk uit 2003 weer ter hand genomen. De thema's die daarin wa­ren samengebald, heb ik uitgewerkt. Het werd een vierluik met de onderdelen Bra-

I<LEUREN' Pa l e tt e d é Va n Gogh he.et de compositie van de Bredase componiste Des i ree van Warmerdam die in 201 5 mee rde r e keren

wordt uitgevoerd.

door Wim van Lees t

bant, Le becheur (Frans voor De spitter), Arles en Auvers-sur-Oise. Dat zijn vier be­langrijke periodes in zijn leven. Arles klinkt vrolijk. Brabant en vooral Au­vers-sur-Oise zijn somber van toon. Op internet vond ik brieven van Vincent die aansluiten bij die periodes. Fragmen­ten uit die brieven gebruikte ik als tek­sten. Het was mijn eerste grote werk." Op_YouTube is een prachtige live-opname van Palette de Van Gogh te zien. Die werd gemaakt in de Laurentiuskerk in Ulven­hout, bij de eerste uitvoering in Neder­land. "De kerk zat bomvol, 750 mensen. Ik kreeg na afloop minutenlang applaus en werd overladen met complimenten. Ik be­sefte dat ik met mijn muziek mensen uit allerlei geledingen had weten te raken.

Mij gaf dat het besef dat ik door moest gaan met componeren." Het filmpje trok ook de aandacht van het Van Gogh Museum. Dat plaatste een link op zijn site: "In anderhalf jaar tijd heb ik drieduizend views gekregen. En toen het Van Gogh Museum de link plaatste, werd het opeens 8oo keer op één dag bekeken. De reacties komen uit alle windstreken."

Had Van Gogh zelfiets met muziek? "Hij heeft wel pianolessen gevolgd, maar zijn leraar werd helemaal dol van hem. Want hij hoorde kleuren in plaats van to­nen. Er zijn neurologische onderzoeken waaruit zou kunnen blijken dat zijn geest beïnvloed werd door stoffen in zijn verf. Hij maakte die verf zelf. En mogelijk likte

..

hij geregeld aan :ûjn penseel als hij dunne lijntjes moest trekken."

Zijn er schilderijen van hem waarop muziek een rol speelt? "Er is het schilderij Marguerite Gachet aan de piano. En er zijn studies van een pianist

·"' en een violist. Meer is mij niet bekend."

Heb je zelf iets met Van Gogh? "Ik ben gefascineerd door Van Gogh. Mijn vader wees me als kind in Etten-Leur de plekken aan waar Vincent geweest is. Ik heb veel met beeldende kunstenaars opge­trokken en dan word je toch wel gevoed. Dan ga je brieven en boeken over hem le­zen. En na die composities is dat alleen maar toegenomen. Dan gaat hij nog meer leven."

Palette de Van Gogh wordt ditjaar op verschillende plaatsen uitgevoerd: 23 mei: Ponton Spanjaards Gat, Breda. 11 juli: bij de Opwettense Watermolen, Nuenen (nachtconcert), 4 oktober: Stadsschouwburg van Tilburg. 18 okto­ber: Grote Kerk, Den-Bosch. 21 novem­ber: Grote Kerk, Breda. (Er volgen mogelijk nog meer uitvoe­ringen, zie daarvoor: www.desireevan­warmerdam.com)

'Hij rookte graag en veel!', zei Dimmen Gestel aan de au­teur Stokvis in 1926. "Als het gezin at, nam Vincent twee stoelen apart; ging op de ene zelf zitten, plaatste de andere tegenover zich en zette daar­op het werk waaraan hij be- · zig was, benevens zijn maal. Hij leefde overigens als een aceet en ontzegde zich alle weelde en genoegens, behal­ve ... zijn pijp. Tabak rookte hij

veel." Soms stopte hij een tijd­je, maar hield dat nooit lang vol: 'Ik heb in mijn pijp een oude trouw vriend terug ge­vonden .. .' En ook: 'Heb ik U reeds verteld ik weer in 't pij ­pen rooken ben vervallen? Ik heb in mijn pijp een oude trouw vriend terug gevonden en nu zullen wij wel niet meer scheiden denk ik. Van Oom Vincent hoorde ik dat gij ook i•10kt.'

Ook in Engeland rookt hij en komt tot een opmerkelijke vaststelling: 'In de Londen­sche straten verkoopt ·men overal ruikende viooltjes, die bloeijen hier tweemaal s'jaars. ik kocht er van vöor Mrs Jones om mijne pijp te vergoeden die ik nu en dan hier rook, vooral s'avonds laat in de speelplaats. Maar de ta­bak is nog al zwaarmoedig hier'.

•·

1 · . . ·' ' ... -; . . ·~ ·~, . ...,

. ' " ..

Dichter bij Van Gogh kan je _niet komen ...

Van Gogh Village Nuenen heeft alles in huis voor een heerlijk dagje uit!

Vincent van Gogh leren kennen in

museum Vincentre

Kijken naar maar liefst 22 locaties

die aan hem herinneren

's Avonds fietsen over het

Van Gogh-Roosegaarde fietspad

met duizenden fonkelende steentjes-

Staan waar Vincent stond, en z.ien

wat hij ooit zag

The Vincent Affair: in de geest van Van Gogh

Wandelen en fietsen langs ·de mooiste

plekjes in het Brabantse land

Lekker eten en ·drinken in het

centrum van Nuenen

Een heerlijk dagje uit,

voor jong en oud

vangoghvillagenuenen.nl

_j

-!

EINDHOVENSDAGBLAD DINSDAG 24 FEBRUARI 2015 VINCENT VAN GOGH 9

NIEUWE FILM OVER HET HELE LEVEN VAN VAN GOGH door Leo Bankersen

Ze noemen zich 'Van Gogh-detectives', de produ­centen die een nieuwe speelfilm over het leven van de beroemde schilder op stapel hebben staan. Emiel Pijnaker en Kira Ma­dallo Sesay van het Ameri­kaanse Kalliope Films gin­gen bij de voorbereidingen niet over één nacht ijs. "We hebben zes jaar diep-

gravende research achter de rug", aldus Emiel Pijn­aker. Hij en zijn team be­zochten alle plaatsen waar Vincent woonde en werk­te. Ze wroetten in de ar­chieven, lazen oude politie­verslagen, ontdekten onbe­kende documenten en raad­pleegden deskundigen. "Toen iemand de theorie publiceerde dat Vincents dood geen zelfmoord maar moord was, zijn we er op-

nîeuw ingedoken. Met hulp van experts hebben we het raadsel opgelost." Medeproducent en scena­rioschrijver Kira Marlallo Sesay voegt daaraan toe dat het logisch is dat er met zo veel onderz~ek nieuwe din­gen aan het licht komen: ·"Maar die willen we nu nog niet onthullen." Anderhalf jaar geleden sloot Rutger Hauer zich als uitvoerend producent bij

het team aan. Aanvankelijk wilde men de film in het Van Gogh-jaar 2015 in pre­mière laten gaan, maar dat zal toch niet lukken. Wel hoopt men snel van start te gaan met de opnamen. De financiering is rond en als regisseur is de hier nog niet zo bekende Zweed Daniel Fridell aangetrok­ken. Fridell is ook docent method-acting. Dat kan nog goed van pas komen.

Voor dezelfde producent gaat Fridell New Amster­dam maken, een histori­sche film over de Neder­landse nederzetting die zou uitgroeien tot New York. Razend nieuwsgierig zijn we natuurlijk naar de hoofdrolspeler. Wie kruipt er straks in de huid van Vincent van Gogh? Daar­over zijn onderhandelin­gen gaande. Meer willen de producenten er nog niet

over kwijt. Er zijn natuur­lijk al vaker films over Van Gogh gemaakt. Bekel).d zijn Lust For Life (1956) met Kirk Douglas en Robert Alt­mans Vincent & Theo met Tim Roth als Vincent. Bijzonder aan het nieuwe project is echter dat het de eerste film wordt die Van Goghs hele leven, vanaf zijn jeugd in Zundert tot en met zijn einde in beeld brengt.

ROOD HAAR VIEREN METVAN GOGH

HET thema kiezen voor de Redhead

Days 2015 was niet moeilijk. Vincent van Gogh had immers rood haar en een rosse baard. Maar dat is niet de enige reden, zegt initiator Bart Rouwen­horst en motiveert vervolgens de keuze voor de befaamde ar­tiest. "Van Gogh heeft moeten knokken in zijn leven. Voor een jongetje van 12 is het niet altijd even leuk om rood haar te hebben, gepest te worden, een buitenbeentje te zijn. Een roodharige moet die uitdaging aangaan. Vincent deed dat en is uiteindelijk geworden wat hij wilde: kunstschilder."

Ook de 'Redhead Days' in Breda staan in het teken van Vincent van Gogh. De orga­nisatie belooft letterlijk vuurwerk.

dag de opbouw in Zundert en gaan op maandag naar de eind­resultaten, de wagens kijken." En dan is er nog een knallend plan, verklapt Rouwenhorst "De sterren op het schilderij De Sterrennacht zijn niet realis­tisch, het zijn meer halve zon­nen. Als we er een sponsor voor vinden, willen we aan de Bredase hemel ook ·een 'Starry Night' creëren, met behulp van blauw en geel vuurwerk, en draaiende zonnen."

door Jacques Hendriks

Aan ideeën geen gebrek bij Bart Rouwenhorst, opgeleid als werktuigbouwkundig inge­nieur, werkzaam in de IT, met als hobby kunst en als passie roodharige vrouwen. Wat denkt hij? Wat zou Vincent van Gogh zelf er van vinden, dat hij in 2015 het thema van een internationale roodharigen­manifestatie is? Rouwenhorst:

"Elke jaar houden wij een expo­sitie in de Grote Kerk in Breda. Van Gogh heeft daar rondgelo­pen. Zijn grootvader was er pre­dikant. Dat moet vooral voor buitenlandse bezoekers gewel­dig zijn, dat zij in een kerk kun­nen rondwandelen, waar Vin­cent ook geweest is." "Tenslotte is het goed voor on­ze naamsbekendheid. Als een buitenlander ons vroeg waar Breda ligt, zeiden we: 'In de buurt van Amsterdam'. Maar nu kunnen we Breda en de Redhead Days linken met de wereldwijd bekende Van Gogh, zeggen dat Vincent uit Zun­dert, uit onze regio, komt." Voor dit jaar, de tiende editie, zijn ongeveer vijftig activitei­ten gepland, verspreid over vier dagen: van vrijdag 4 sep­tember tot en met maandag 7 september. "We linken alles naar Van Gogh. Zo is de thema­kleur blauw, een kleur die je ze­ker in de wat vrolijkere levens­fase van Van Gogh veel terug-

Deelnemers aan een eerde r e editie van d e jaa rlijkse r oodha rige nda g in Breda. foto Bas Cze rwinski

"Uit wat ik over hem gelezen heb, begrijp ik dat het een hoogsensitieve, zwaar introver­te man was, die leefde voor de schilderkunst. Bezoekers aan ons evenement vertellen wel eens dat ze zich miskend voe­len als roodharigen, dat ze als aparte, afwijkende mensen be-. handeld worden. Met de Redhead Days willen we die mensen er juist op wijzen dat ze heel trots kunnen zijn op hun rode haar. Wij vieren het rode haar! Ik denk dat Vincent het geweldig zou vinden dat wij dit zo groots vieren. Kon

b.

Muziekstuk Palette deVanGogh, 23mei Onderdeel van Concert Spanjaardsgat, centrum Stad De première van het stuk, gemaakt door Desiree van Warmer­dam, uitgevoerd door het Brabant Sinfonia en het Zuid-Neder­lands k amerk oor oon-

ziet in zijn werk, onder andere in De Sterrennacht En voor de groepsfoto - waarmee we het record van 2014 proberen te ver­beteren: 1714 roodharigen in het park Valkenberg samen op de foto - stelt een sponsor liefst tweeduizend zonnebloe-

men beschikbaar, een voor ie­dere roodharige, die meepo­seert." "Het gratis festival is uitge­groeid van één dag naar een meerdaagse. Buitenlandse gas­ten willen daarom ook dingen eromheen doen. Dus organise-

ren we op vrijdag en maandag excursies naar plaatsen, die ·iets met Vincent hebben, zoals Et­ten-Leur en Zundert, waar dat weekeinde het jaarlijkse Bloe­mencorso gehouden wordt, ook al in het teken van het Van Goghjaar. We bezoeken op vrij-

hij erbij zijn, dan zou hij hier in Breda niet in het middel­punt van de belangstelling wil­len staan, maar hij zou er, denk ik, wel met alle plezier op een · rustige locatie over willen le­zen in de krant."

der leiding van Paul vanGulick. Metmede­werking van onder ande­ren Christian van Es, André de Jager en Ids van der Krieke (zie ar­tikel op pagina 8) .

Activiteit: Roodharigendag 4-6 september .Centrum stad Expositie in de Grote Kerk , 'levend me-

ga - portret' Van Gogh met de aanwezige circa 5000 ·roodharigen, tochten en vuurwerk (zie verhaal op deze pagina).

Lichtfestival Glow 7-14 november Centrum stad Een aantal van de lichtobjecten is geïn­spireerd op het werk v an Van Gogh .

E o, Expositie Verder dan VanGogh Tot 30 augustus Gemeentemuseum Helmond, Kasteelplein 1 Werken van kunste­naars die net als Van Gogh geïnspireerd wer­den door boeren, we­vers en Braba;ntse kop­·pen. Schilderwerken van tij dgenoot u i t de

Nuenense periode zo­als Anton van Rappard, maar ook late re kunste­naars als Charley Toer­op en Herman Heijen­brock.

....,.E

Beleving, wandeling en film Van Gogh in dit dorp Gehele jaar, Markt 4 Over de Ettense perio­de in de Hervormde Kerk waar de vader van

Vincent-als dominee predikte.

Lezing Van Gogh in Brabant 25feb Bibliotheek, Kerkstraat 12 Kunsthistoricus Ger Jacobs verhaalt over de Brabantse tijd van Van Gogh. ( 11 maart in Son, Bibliotheek, Air­bern s traat 1 )

I

10 VINCENT VAN GOGH

De vier vermeende

VanGoghs. Onder: Klaas

enSoph~e

Elzinga met de vierwerken

die zij toedichten aan Vincent

vanGogh.

DE

foto's Catrinus

vanderVeen

v~

Blvrd-Pitch, Festival Boulevard, 6 t/m 16 augustus Centrum stad Het bekende festival presenteerttijdens de 31e editie een aan-talvoorstellingen die direct van doen hebben met het leven en de werken van Van Gogh.

z E: Expositie Vincents Asylu.m. Vanaf 29 juli Van Goghuis, Markt26 Reizende expositie van Loek Grootj ans . La-ter exposeren andere kunstenaars in de ruim-te, onder wie Robert Zandvliet en Jacomijn den Engelsen.

lUoemencorso, 6 en 7 september Centrum Misschien wel het bes-te bloemencorso van Ne-derland staat geheel .in het teken van het le~ ·

ven en werk van de schilder.

--------------------Zomer van Zundert 27 juni- 12 juli Centrum

Manifestatie in het ries geëxposeerd van grafen getoond die in centrum van Zundert Paul den Hollander, de loop van de twintig-met twee weken kunst, Hanneke van Velzen, An- ste eeuw in de voet spo-cultuur. ne Ge ene, Aki Tanaka ren van Van Gogh zijn

-------------------- en Katsumi amor i. Deze gereisd, met Bill Expositie De wereld Nederlandse en Japan- Brandt, Brassai, Emmy van Van Gogh, se fotografen brengen Andriesse, Ed van der Tot a maart de wereld van Van Gogh Elsken, Emile Waage-Van GoghHuis, op bij zondere wij ze in naar, HenriBerssen-Markt26 beeld (later ook nog brugge en Pa~l Huf. In de tuin van het Van in Tilburg). GoghHuis worden op Binnen worden vintage Expositie De Wereld ct groot formaat fotose- fotoprints van foto- vanVanGogh

-?

EINDHOVENSDAGBLAD DINSDAG 24 FEBRUARI 2015 VINCENT VAN GOGH 1.1.

VIER VAN GOGHS -OF TOCH NIET? ~~

------------------------------------~-Klaas en Sopbie Elzingé:\ uit het Friese dorp Elahuizen hebben vier

schilderijen van Vincent van Gogh in beheer, stellen ze. Het Van Gogh Museum heeft ze na onderzoek niet aan de schilder toegeschreven. Het

echtpaar blij ft echter strijden voor wat ze als hun gelijk zien.

SOPHIE Elzinga (66), ge­boren in

Eindhoven en eigenares van galerie Kesk in het Friese Workum, heeft vier kunstwerken in beheer waarvan ze overtuigd is dat ze geschilderd zijn door Vincent van Gogh in de pe­riode dat hij in Nuenen woonde, tus­sen 1883 en 1885. Met haar echtgenoot Klaas (69) woont ze in Elahuizen, een stil dorp aan het Friese meer Fluessen, alleen te bereiken via een smalle, bochtige weg. In deze idyllische omgeving wordt ge­vochten. De inzet: erkenning van vier schilderijen die in bezit zijn van de familie Keunen. Die werken zijn afkomstig uit het ouderlijk huis van Hans Keunen in Eindhoven, eerder eigendom van de bemiddelde tabak­handelaar en amateurschilder Anton Kerssemakers. Deze is bevriend met Van Gogh in zijn Nuenense jaren en gaat regelmatig met hem uit schilde­ren. In correspondentie schrijft hij over werken van de schilder die hij in bezit heeft. Later, als het huis met de inboedel in handen k-omt van de familie Keunen, duiken vier schilde­rijen op die - naar verluidt- van Van Gogh zouden zijn. Keunen liet de schilderijen in 2006 onderzoeken door experts van het Van Gogh Museum. Die concluderen uiteindelijk dat het niet om authen­tieke werken gaat. Hij legt zich daar niet bij neer. Bij zijn overlijden ander­halfjaar geleden wordt deElzinga's gevraagd zijn werk voort te zetten. Het echtpaar heeft zich met verve op die taak geworpen. De vier omstreden werken zijn voor

16 mei-7 juni Buitenplem Baadhuisplein Reizende tentoon-stelling van di ver-se fotografen (zie Zundert).

---------------~--

Festival Van Gogh Leeft! 30 mei-7 juni Centrum en Stationsplein

door René va:'l Peer

de gelegenheid uit een bankkluis ge­haald waar ze opgeslagen liggen. De onderwerpen zijn verwant aan het werk van Van Gogh uit die periode. Brabantse landschappen, korenscho­ven op een akker. Sophie wijst op de manier waarop de verf is aange- . bracht, in een dikke laag. "Impasto, een streek die karakteristiek is voor Van Gogh", benadrukt ze. "Deze vier werken zijn niet van Kerssemakers zelf, die een veel gladder handschrift had. Uit onderzoek van het museum bleek dat de grondering en de verf de­zelfde materialen zijn die Van Gogh gebruikte. De schilderijen kwamen door die laatste technische tests. Dan zou het eigenlijk goed moeten zijn. Maar uiteindelijk zijn ze op stilisti­sche gronden afgewezen."

Keunen en deElzinga's legden de werken daarna voor aan anderen. Pro­fessor Postma, verbonden aan de Uni­versiteit van Tilburg, concludeerde volgens het echtpaar na een digitale analyse dat het schilderij dezelfde structuur had als werkenvan Van Gogh uit ·die tijd. Sophie: "Hans Keu­nen had de schilderijen op voor­spraak van Willem Rappard, direc­teur van het Rijksbureau voor Kunst­historische Documentatie, voor on­derzoek aan het museum aangebo­den. Die was ervan overtuigd dat het schilderij met de korenschovel) een echte Van Gogh was. Als het mu­seum dan afwijst, is dat toch de arro­gantie ten top? Ze twijfelen aan de stijl, maar in een interview met het Algemeen Dagblad stelt de hoofdcon­servator van het museum dat Van Gogh in Brabant nog geen vaste stijl had. Ze spreken zichzelf tegen!"

Een van de oorzaken achter de controverse rond deze schilderijen is dat veel werk van Van Gogh verspreid is ge­raakt nadat hij vanuit Nuenen naar zuidelijke oorden trok. Hij liet ze achter bij zijn moeder. Toen zij naar Bre­da verhuisde, kwamen de werken in die stad terecht, in handen van opkopers. Ron Dirven, directeur van het Van GoghHuis in Zundert, heeft er uitgebreid onderzoek naar gedaan. Hij verwerkte de resultaten in Verloren Vondsten, een boek uit 2003 (dat zich laat lezen als een detectiveverhaal) en een expo­sitie in het Ereda's Museum met werken uit die 'diaspo­ra', waarvan de echtheid voor het grootste deel niet vast­gesteld werd. "Wij hebben gekeken naar de verspreiding van die werken. Daar circuleren allerlei mythes over. Van Gogh zou overal waar hij geweest was, werken achtergela­ten hebben, maar daarvan is nauwelijks bewijs. Hij was juist heel zuinig op zijri werk. Maar doordat hij werken naar Breda heeft laten sturen, is er een groot grijs gebied ontstaan."

Het Van Gogh Museum verwijst in een reactie op het ver­haal van deElzinga's naar de correspondentie van Anton Kerssemakers: "Kerssemakers had volgens eigen zeggen drie werken van Van Gogh in bezit. Een hiervan was een litho van De Aardappeleters. Die is echter vanwege de slechte papierkwaliteit geheel uit elkaar gevallen. De an­dere twee werken waren schilderijen, en daarover ver­meldde Kerssemakers zelf in 1912: 'Het schilderij (Herfst) dat ik van hem had, heb ik voor vijfduizend gulden ver­kocht. Ik heb nu helaas niets meer van hem dan dat klei­ne doekje waar de witte verf is afgeloopen, doch dit be­waar ik als goud': Het eerste werk bevindt zich nu in het Kröller-Müller Museum, en het tweede in een particulie­re collectie. Deze opmerking suggereert dat de vier schil­derijen van een andere maker zijn dan Van Gogh." Senior Onderzoeker Teio Meedendorp voegt daaraan toe: "In 1997 heeft Hans Keunen één schilderij voor onder­zoek bij ons aangeboden: Boslandschap en houtzagerij. Hij heeft toen nul op rekest gekregen. In 2006 heeft hij drie andere stukken aangeboden. We doen onderzoek tot in de vezels. Technisch onderzoek kan aantonen dat een schilderij niet van Van Gogh is. We wéten dat Van Gogh zijn pigmenten samen met Kerssemakers gekocht heeft, dus biedt het materiaal zelf geen uitsluitsel."

"In de werken zelf zien we een min­der krachtige penseelstreek dan we van Van Gogh kennen. Het kleurge­bruik is ook minder gedurfd. We kun­nen die vergelijking maken omdat we in ons museum al langdurig en in­tensief onderzoek doen naar Van Goghs oeuvre. Wij hebben een bij­zondere positie, omdat we ons als in­stituut uitsluitend op één kunstenaar richten. Wij vinden ook niets. leuker dan een echte Van Gogh te kunnen ontdekken, maar je moet ook ge­woon realistisch zijn. We wijzen veel schilderijen af, maar klachten daar­over krijgen we hoogst zelden."

De familie Elzinga geeft echter niet op. Met het werk dat ze in gang gezet hebben, zijn ze onderhand de hele dag bezig. "Hans Keunen vertelde ons dat Kerssemakers een paar schil­derijen zelfwilde houden. Hij sprak daar bewust niet over omdat Helene Kröller-Müller in die tijd op grote schaal naar Van Goghs zocht. Door schulden die de zoon van Kersserna­kers maakte, zijn ze overgegaan in handen van de familie Keunen. Het Van Gogh Museum rept hier niet over, maar zoekt naar nieuwe argu­menten om ons op een zijspoor te zetten. Van deze vier werken is aange­toond dat ze niet van Kerssemakers zijn en dat in die jaren dit palet al- · leen bekend was van Vincent. Geen andere kunstenaar in de Brabantse periode gebruikte deze pigmenten en geen van l].en had dat impasto. Dat is door meerdere experts buiten het museum bevestigd. Hoe wil het museum dat verklaren? Deze vier werken zijn erfgoed, dat niet ver­kwanseld mag worden."

Ook wat kleding betFeft gaf in de Zwolsche Courant pakje waarin een jas, een praktisch mogelijk te hebben hield Van Gogh het graag van 1940: ' Hij ging steeds ge- hoed, een pakje _sigaren, een voor werken in de duinen of simpel. Driek Dekkers uit kleed in een blauw, linnen koek, een couponnetje.' binnenshuis doch mijn klee-Nuenen beschreef de kunste- pak, alle dagen in dezelfde Hij was ook niet re beroerd ren om mee uit te gaan wor-naar-in-wording als 'Een plunje, met een grote zwar- om er simpelweg om te vra- den wel wat kaal. En of-vriendelijk man, steeds arm- ten hoed met brede rand.' gen: 'Het zou mij hoógst aan- schoon ik mij niet schaam zalig gekleed. Als je hem zag, Van Gogh kreeg nogal eens - genaam zijn als er in Uwe om in een ordinair pak op zou je hem een cent hebben gedragen- kleding van zijn garderobe misschien nog een straat te gaan als ik uit wer- . gegeven'. vader of broer. 'Den brief in jas & pantalon was die ge- ken ga zoo schaam ik mij Die kleding bestond vaak uit kwestie is Pa's eerste schrij- schikt ware voor mij & niet wel degelijk voor heerenklee-een kiel en een eveneens ven sedert zijn bezoek en is meer door U gedragen werd. ren die een air krijgen van blauwe broek. Of, zoals Dries zeer gemoedelijk en hartelijk Want ik werk er vooral op een heer aan lager wal ge-Dekkers uit Nuenen het aan- en ging vergezeld van een om als ik iets koop het zoo raakt.'

/

...

, 12 VINCENT VAN GOGH

STERREN WORDEN

EURO'S Van Gogh-bier I Van Goghparaplu 1 sen Van Goghkoffiemokken

(met halve oren): veel commerciële activiteiten rond Vincent van Gogh ontnemen bijna het ~icht op

VAN Gogh en commer­cie; die twee gàan niet samen. Dat

heeft er natuurlijk mee te maken dat de kunstenaar gedurende zijn leven doorlopend geld tekort kwam. Had broer Theo hem niet structureel flink wat Franse Francs gestuurd, dan had het leven van de schilder er nog beroerder uitgezien. En die povere leefwijze- 'Alles voor de kunst!'­vind ik wat lastig combineren met de vracht aan commerciële activiteiten die stuk voor stuk aangeven de schil­der te willen eren, maar uiteindelijk toch vooral bedoeld :z;ijn om centen te verdienen. De sterren (uit Van Goghs bekende schilderij De Sterren­nacht) worden euro's, daar komt het dan eigenlijk op neer. Is dat erg? Nee, eigenlijk niet. Als je geld kunt verdienen, op een eerlijke manier, waarom dat dan niet te.r hand nemen? Sterker: je bent wel gek als je dat niet doet! Maar toch, er blijft iets knagen ... Dat heeft niet zozeer met die tegen­stelling tussen 'platzak' en 'rijk' te maken. Het heeft misschien meer van doen met het gemak waarmee veel mensen, stichtingen, musea en andere instellingen de nalatenschap van Van Gogh hebben vercommercia­liseerd. En dan bedoel ik niet alleen letterlijk de honderden tekeningen, schilderijen en brieven, maar meer nog zijn manier van leven.

waar het eigenlijk om gaat: zijn schilderijen, tekeningen en brieven.

Ikea is eind vorig jaar een reclame­campagne gestart waarbij bekende schilderijen in een eigentijds jasje zijn gestoken. Naast werken van Hop­per en Renoir heeft het Zweedse be­drijf ook De Aardappeleters van Van Gogh als inspiratiebron gebruikt voor een foto waarop jonge, hippe modellen met hun vorken prikken in wat eruit ziet als een chocoladetaart. Uiteraard is dit geplaatst in een door Ikea vormgegeven ruimte, tot en met de kopjes aan toe. 'Dat is grappig', zal de een zeggen. 'Ik had dat niet eens gezien', mompelt misschien de an­der. 'Jammer', zeg ik, want Ikea geeft hiermee aan niets te begrijpen van dit werk van Van Gogh. Waar de Brabander probeerde de hárdheid van het boerenbestaan in die tijd te vangen in aardse, donkere kleuren, plaatst fotograa[Jim Cole in opdracht van Ikea de hele enscene­ring in een lichte, 'coole' sfeer. 'Om het eten als gezin te bevorderen', ver­klaart Ikea. Ha! De boerenfamilie van Van Gogh was blij dat ze überhaupt wat te eten hád ... En even voor alle duidelijkheid: ik ben niet zwaar op de hand of zwart­gallig en probeer geen spijkers op laag water te zoeken; ik probeer dui­delijk te maken dat Ikea hier de plank misslaat en voorbijgaat aan de drijfveren van Van Gogh. Ten gunste van Ikea zelf In dit geval geldt dus: 'Aardappels worden euro's'. En dat

door Rob Schoonen

veroorzaakt dat knagende gevoel. We gaan het hier overi­gens niet hebben over-het Van Gogh-bier, de Van Gogh­paraplu's, de Van Goghkoffiemokken of de Van Goghstropdassen, en al die andere merchandise-spullen. Dat is veelal klein bier en daar kan ik soms hartelijk om lachen, ook al omdat het vaak dom is of weinig smaakvol gemaakt. Een van de hoogte/dieptepunten: de mokken met de halve oren ... Wat wél weer knaagt, is wanneer een stad als Ede deel­neemt aan Van Gogh Europe. Dat is een samenwerkings­verband van tientallen instellingen en instanties die zich in Nederland, België, Frankrijk en Engeland 'actief inzet­ten voor behoud van het erfgoed van Van Gogh'. Daar is natuurlijk helemaal niets mis mee, in tegendeel: prima initiatief Maar Ede (vlakbij het Kröller-Müller Museum in Otterlo, waar veel werken van Van Gogh in de collectie zitten) heeft zich vooral op 'eten' gestort. Geen mens weet waar­om, maar de gemeente gaat projecten tot stand brengen onder de veelzeggende titel De smaak van Van Gogh. 'Die moeten een bijdrage leveren aan de groei van het dag- en verblijfstoerisme in Ede en omgeving', aldus de gemeen­te op haar website. Eén van de manieren waarmee dat moet worden bereikt is 'Topkoks uit de regio ontwikkelen smaakprofielen, ge­baseerd op schilderijen van Van Gogh'. En ook: 'Produc­tie van een speciaal banket, waaronder het Van Gogh 2015-koekje'. Het staat er echt ... Je stuurt als gemeente de bezoeker dus niet eerst en vooral naar het Kröller-Müller

. en dan vooral de komende tentoonstelling Van Gogh & . Co. Dwars door de collectie, maar je verwijst naar een res­taurant en het Van Gogh-koekje ... 'Och, goed ondernemerschap', zegt dan de een weer. 'Zo gaat dan nu eenmaal anno 2015', zegt de ander. 'Buikpijn', zeg ik. Mijn grote vrees is dat door die randactiviteiten de men­sen vergeten waar het nu eigenlijk om gaat, namelijk de

Van Gogh droeg, net als veel te betalen en was daarom OuDE BOSCH

schilderijen, tekeningen en brieven van Vincent van Gogh. Dat door die Ikea-foto's, de Van Gogh-biertjes, de Van Gogh- koekjes en de Van Gogh-bloemtapijten mensen juist niet worden gestimuleerd om kennis te nemen van zijn werk - wat moge­lijk wel het oorspronkelijke oogmerk was - maar dat men dat als 'minder leuk' vooruit schuift. 'Tijdens een vol­gende midweek-vakantie op de Velu­we misschien .. .' En mochten ze dan toch in het Van Gogh Museum in Amsterdam of het Kröller-Müller Museum in Otterlo belanden, dan valt te hopen dat men werkelijk kennis neemt van het werk. Ik schrik nam~lijk altijd een beetje van de bezoekers - opvallend vaak met een audio-guide op het hoofd - die tientallen foto's of selfies maken. Wat is hen na afloop van het bezoek nu echt bijgebleven, vraag ik me dan af? Afgezien van die foto's na­tuurlijk, naast de poster, ansichtkaart en de mok-met-half-oor. Uiteindelijk denk ik te weten waar dat geknaag vandaan komt. Ik zou

- willen dat iedereen die kennis neemt van het werk van Van Gogh net zo · overdonderd wordt als ik. Dat hij dat biertje lekker opslobbert en grinnikt bij het zien van de mok op de schouw, maar daarnaast vooral goed kijkt naar het werk en bevangen raakt door de enorme kwaliteiten daarvan.

Steendrukmuseum, . manen in die tijd, vrijwel al- dikwijls zelfmodel (al dan Nachtwandeling Oranje Nassaustraat Sc tijd een hoed. Dat waren dik- niet met hoed op). 7-8 april De negen 1 i tho' s die wijls deukhoeden, vilten Hij kreeg die hoeden en mut- Van Gogh liep in 1877 van Van Gogh bekend exemplaren. Bekend is het sen soms van zijn vader, zo- 's nachts van Ouden- zijn, worden getoond werk ZelfPortret met grijzen als blijkt uit brieven: 'Den bosch naar Zundert • en in relatie gebracht vilthoed dat hij schilderde in briefin kwestie is Pa's eer- Die gereconstrueerde met zijn inspiratie-september en oktober 1887 ste schrijven sedert zijn be- nachtwandeling kun je bronnen. in Parijs. In diezelfde maan- zoek en is zeer gemoedelijk meemaken. n-TER 0

den schilderde hij ook een en hartelijk en ging verge- LKt:.l'cS 1-\.I'Ra... Expositie Van Gogh & zelfportret met strohoed (en zeld van een pakje waarin Expositie Vincent van Co. Dwars door de pijp). Hij had vaak simpel- een jas, een hoed, een pakje Gogh als graficus collectie weg geen geld om modellen sigaren en een koek.' 9 mei-24 oktober 25 aprü-27 september

tt

HINDHOVENSDAGBLAD DINSDAG 24 FEBRUARI 2015

emor gam 0 co d

Kröller-MüJler Paul Gabriël, Odile Re-Museum don, Henri de Toulou-Houtkampweg 6 se-Lautrec,Maximi-Binnen de genres stil- lien Luceen Claude Mo-levens, natuurmotie- net. ven, stadsgezichten C' - ?' en de menselijke fi- Expositie Munch : guur, worden werken VanGogh uit de verschillende 28 september-periodes van Van Gogh 17januari vergelekenmet kunst- Van Goghmuseum werken van tijdgeno- Paulus Potterstraat 7 ten als Paul Cézanne, De oeuvres en artistie-

ke ambities van Edvard Munch (1863 - 1944) en Vincent van Gogh (1853-1890) vertonen opvallende parallel-len. Ze staan bekend om hun emotioneel gela-den schilderijen en te-keningen, hun persoon-lijkeen vernieuwende st ij 1 en hun gekwelde levens. Beiden streef-den naar modernise-

VINCENT VAN GOGH 13

.I

•

ring van de kunst en Gogh, 125 jaar inspira-ontwikkelden een ex- tie. Fandation Van Gogh pressieve beeldtaal "'<o. Rue du Docteur Fanton om uiting te geven aan Expositie Van Gogh in 38 de universele emoties deBorinage 12juni-20 september van het menselijk be- Museum Beaux Arts De tentoons-telling staan. RueNeuve8 toont tekeningen en

... Tot 17 mei drukken van een reeks Keukenhof Tentoonstellingmet kunstenaars om hun in-20 maart-18 mei circa zeventig schil- vloed te tonen op Van Stationsweg 166A derijen, tekeningen Goghs tekeningen. De Keukenhof heeft in en zeven originele Daarvan zijn er circa 2015 als thema Van brieven van Van Gogh. veertig te zien.

EINDHOVENSDAGBLAD DI NSDAG 24 FEBRUARI 2015 VINCENT VAN GOGH 15

De woning waar Van Gogh woonde in Pet i t-Wasmes (links) en die in Cuesmes.

PLOETEREN IN DE

ER is nauwelijks werk over­gebleven uit de anderhalf jaar die Vincent van

Gogh doorbracht in de Zuid-Bel­gische streek de Borinage. Op de ex­positie Van Gogh in de Borinage in mu­seum BAM in Mons hangen tien teke­ningen en waterverfschilderijen die hij in de streek rond Mons maakte. Er was wel meer, veel meer zelfs. De erfgenamen van het gezin Denis, waar Van Gogh in Petit-Wasmes in huis woonde, hadden bijvoorbeeld flink wat tekeningen. Maar goed wa­ren die niet. De kinderen tekenden er oren en neuzen op en uiteindelijk werden ze in de kachel gegooid. De rest werd door Van Gogh zelf vernie­tigd. Van. Gogh was in die periode - van december 1878 tot oktober 1880 - nog geen kunstenaar. Voor hem was het, na het jammerlijk mislukken van

. zijn theologische opleiding in Brus­sel, de laatste kans om predikant te worden. Eind 1878 arriveerde hij per trein op het kleine station van Paturages en vond een grauwe streek, gedomi­neerd door de schoorstenen en liften van de mijnen. De keus voor de Bori­nage was een bewuste; een medestu­dent in Brussel had hem verteld over de moeilijke omstandigheden waar mijnwerkers daar werkten. Er woonden vrij veel protestanten en

BORINAGE Er is weinig werk over dat Van Gogh maakte in Zuid­België, waar hij mislukte

als predikant maar wél het besluit nam

kunstenaar·te worden.

door Gerr i t van den Hoven

het kerkbestuur zat zonder dominee. De jonge Hollander mocht als evange­list komen. Hij ging Bijbellezingen verzorgen en hielp vrouwen met het sjouwen van zakken kolen. Vandaag de dag is in Petit-Wasmes de restauratie van het huisje waar hij destijds woonde in volle gang. Van hier uit zag. Van Gogh elke dag de mijnwerkers voorbij trekken, op weg naar de sombere bouwwerken van de mijn van Carcasse die een eind ver­derop lag en waarvan de treurige res­tanten nog altijd overeind staan. Van Gogh bezocht de mijn ook zelf. Hij daalde af en zag hoe de mijnwerkers,

in ruwkatoenen pakken zwart van het stof soms liggend in kleine cellen de steenkoollos hakten. Goed ging het niet met hem. Hij ver­stond de mijnwerkers niet en zij ver­stonden hem niet. Zijn werk voor zie­ken en armen werd gewaardeerd maar zijn onvermogen om te predi­ken en te organiseren zorgden ervoor dat zijn proefaansteÏling in de zomer van 1879 niet werd verlengd. Van Gogh kwam in een diepe crisis · terecht. Hij schreef zijn familie niet meer, gaf zijn kleren weg en ging in een hut in een bos wonen met een plank als bed.

' T ... E. I

Coordinatie: Rob Schoenen Vormgeving:

Jessica Miggelbrink

Meer verhalen, foto's en f i lrnpj es: ed.nl/vangogh bd.nl/vangogh

bndestern.nl/vangogh

Pas na een jaar, in juni 1880, vond hij de moed zijn broer Theo te schrijven. In deze brief sprak hij ook de wens uit om kunstenaar te worden. Tvvee maanden later bleek dat Van Gogh flink aan het tekenen was geslagen. Hij vroeg Theo om prenten en afbeel­dingen van Millet, maar ook van an­deren. 'Stuur me wat je kunt en maak je over mij geen zorgen. Als ik maar kan blijven werken kom ik er op een of andere manier wel boven­op', schreefhij 20 augustus 1880 van­uit Cuesmes aan Theo . . Culturele hoofdstad Mons heeft flink werk gemaakt van het Van Goghjaar. Ook het huis in Cuesmes, wegzak­kend in een moeras, is gestut en opge­knapt. Een klein Van Goghcentrum vertelt Van Goghs Borinage-verhaal. Onder leiding van de West-Vlaming Flip Depuydt (48) zijn er routes uitge­zet langs de plekken waar Van Gogh woonde .

• Van Gogh in de Borinage, tjm 17-5 BAM, Mons. • Hollywood aan de voet van de­slakken berg, t/m 17-5 Expositie over 'Lust for life' film die Vincent Minelli in 1955 draaide in Petit-Wasmes en Grand-Hornu. In Les Abbatoirs, Mons. • 17-07 Sun City, zonnebloemen op de Grote Markt van Mons

/

~ -~-----

t/m 17 mei 2015

Hockney, Picasso, Tin uely en meer hoogtepunten uit de

Kunstsammlung Würth

Voor het eerst presenteert Het Noordbrabants Museum een serie hoogtepunten uit d.e gerenommeerde kunstcollectie Würth met werken van Picasso, Wafhol, Lichtenstein en vele, vele anderen. Bovendien is er ruim aandacht voor de monumentale landschappen van David Hockney. Deze laten zien hoezeer de kunstenaar geïnspireerd is door Vincent van Gogh:

. 0