Bestuur

Werkbundel

W.O. 6e leerjaar

Sancta Maria

2016-2017

1

Tijd van jagers en boerenEr zijn weinig overblijfselen uit de prehistorie, en meestal moeten archeologen gokken hoe de mensen toen leefden. Maar toen in 1989 in Israel een meer droogviel, vond men een kamp dat 20.000 jaar oud bleek te zijn. De resten van dit kamp waren zo goed bewaard dat ze er heel veel informatie uit konden halen. Het kamp bestond uit ronde hutten en de archeologen vonden er vuurstenen werktuigen. Jagers en verzamelaars leefden en jaagden toen in kleine groepen. Per persoon konden ze voedsel halen uit een gebied van wel tien

vierkante kilometer. Dit betekent dat als hun gebied 50 vierkante kilometer groot was, ze jaagden met een groep van 5 personen. Als er geen voedsel meer was, gingen ze naar een ander gebied. Deze mensen bleven echter het hele jaar in hun kamp. Op de plaats waar zij woonden was de grond erg vruchtbaar en groeiden veel graansoorten en andere eetbare planten. De meeste andere culturen in deze tijd waren nomaden. Zij leidden een nomadisch bestaan. Dit betekende dat zij rondtrokken. Ze hadden vaak wel een vast kamp, dat het basiskamp genoemd wordt. Hiernaast hadden ze verschillende kleinere kampen op grote afstand van het basiskamp. Ze moesten dus veel reizen en woonden in één jaar op verschillende plaatsen.

Er zijn ook graven gevonden die de eerste mensen voor hun overleden familie hebben gemaakt. In deze graven heeft men geschenken voor de doden gevonden. Archeologen denken dat de familie dit aan de doden heeft gegeven omdat zij geloofden in een leven na de dood. Ook denken zij dat de mensen in de eerste culturen allemaal dezelfde status hadden. Dit betekent dat er geen leider of dienaars waren. Er waren dus geen sociale

verschillen.Rond 10.000 voor Christus deden de nomaden in het Midden-Oosten een grote ontdekking. Ze ontdekten een manier om groenten en granen te verbouwen. Vanaf dat moment was het niet langer noodzakelijk om rond te trekken en kon men huizen gaan bouwen. Bij hun huizen hielden ze dan ook vaak enkele koeien, geiten of schapen voor het vlees of de melk. Deze

2

verandering was erg ingrijpend en was het begin van de landbouwrevolutie. Dankzij de landbouwrevolutie veranderde de nomadische samenleving in een agrarische samenleving. De jagers en verzamelaars werden nu boeren.

3

Burgerschap in de Griekse stadstaatHet Nederlandse woord democratie stamt van de Griekse woorden dèmos en krateo af. Dèmos betekent ‘het volk’ en krateo betekent ‘heersen’ of ‘regeren’. Letterlijk betekent democratie dus: het volk regeert. Dat het woord democratie afstamt van het Grieks is niet toevallig. De oude Grieken waren het eerste volk in de westerse geschiedenis met een democratie. De democratie werd hier ingevoerd in 507 voor Christus. Dit is ongeveer 300 jaar voordat het Griekse rijk

werd overgenomen door de Romeinen.Toch was de democratie in het oude Griekenland heel anders geregeld dan nu. In het oude Griekenland mochten alleen burgers stemmen. Maar niet iedere stadsbewoner was ook burger. Een burger moest namelijk genoeg geld hebben om een wapenuitrusting te kunnen kopen. Alleen als hij mee kon vechten om de stadstaat te beschermen kon hij zichzelf een burger noemen. In deze tijd konden eigenlijk alleen mannen burger worden. Als er belangrijke beslissingen moesten worden genomen werd er een volksvergadering gehouden. Hierbij waren wel 6000 burgers aanwezig.Als er een beslissing werd genomen, gold deze niet voor heel Griekenland, maar alleen voor de stadstaat. Een stadstaat noemen we een polis. Het woord politiek stamt af van het woord polis. Het verwijst naar de rol die de burgers in het besturen van de polis hadden. Niet alle poleis (meervoud van polis) waren democratisch.Ook de Romeinen hadden een tijdje een republiek waarbij de rijkste burgers de meerderheid hadden en ook de meeste strijders moesten leveren. Op andere plaatsen in de Oudheid was er een hele andere vorm van samenleving. In Mesopotamië werden de allereerste steden geleid door een soort vorst, die aan het hoofd stond van een ingewikkelde organisatie. De bevolking van de steden was verdeeld in sociale klassen. Onderaan stonden de slaven (vaak krijgsgevangenen), daarboven kwamen de boeren.Zij vormden het grootste deel van de bevolking. Daarna kwam de ambachtslieden. Een stapje hoger stonden de priesters. Zij hadden veel macht want het geloof speelde een belangrijke rol in de samenleving. En helemaal boven aan de

4

sociale piramide stond de vorst met zijn familie. Men geloofde, dat de vorst namens de goden op aarde regeerde.Zo was ook in Egypte de Farao een levende godheid, die enorme piramides als grafmonumenten kregen, en werden de keizers in Rome, na de republiek, als goden vereerd.

5

Farao

Priesters en adel

Handelaars, artiesten, winkeliers

Boeren en herders

Werkers, slaven

Leenstelsel en horigheidVoor de boeren veranderde er veel toen het West-Romeinse rijk was gevallen. Terwijl zij in het Romeinse rijk deel uit maakten van de samenleving, werden ze nu vergeten of onderdrukt. In het Romeinse rijk zorgden zij voor de voedselvoorziening van alle Romeinen. In de tijd van de ridders en monniken leefden ze voornamelijk autarkisch of zelfvoorzienend. Dit betekent dat zij zelf leefden van het voedsel dat zij verbouwden. Er werd niet meer aan handel gedaan; de Romeinse munt was niets meer waard, het was moeilijker om het land te bewerken en er was weinig voedsel. In de 4e

eeuw daalde de landbouwopbrengst dan ook tot een dieptepunt. Veel boeren werden aangevallen door vreemde stammen. Ze waren hierdoor genoodzaakt hun land te verlaten en hulp en bescherming te zoeken bij grote landheren. Deze landheren hadden hun land te leen gekregen van de koning. Deze leenheren woonden meestal in het centrum van hun land. Ze leenden een deel van dit land leende uit aan de boeren die bij hem om hulp kwamen. Er waren in die tijd zowel vrijen als horigen. De vrijen waren vrije boeren. Zij hadden vaak eigen landerijen. Horigen hoefden geen dienstplicht te vervullen. Er waren dan ook in de 7e en 8e eeuw steeds meer vrijen die hun vrijheid opgaven en horigen werden. Zij kregen in ruil voor hun diensten en oogst bescherming van de leenheer. Maar de horigen hadden weinig rechten. Ze waren verplicht om op het land te blijven wonen en werken. Ook hun kinderen hadden deze plicht. Zij waren dus ook een soort van slaven. De leenheer liet meestal zijn land en de horigen na aan zijn kinderen. Het feodalisme was geboren.

Door dit systeem was het land echter sterk versnipperd. De koning had weinig te zeggen en de heren en vazallen bestuurden hun eigen gebied. Na een tijdje wilden de koningen het grondgebied dat ze hadden uitgeleend terug en zelf regeren. De Middeleeuwse standenmaatschappij ontwikkelde zich. In deze maatschappij stond de koning bovenaan. Hieronder stond de geestelijkheid, de mensen van

6

de kerk. Daaronder stond de adel en helemaal onderaan stonden de burgers. De kerk had dus veel macht.In deze tijd was kerk en staat namelijk nog niet gescheiden. Als je kerkelijke macht had, dan had je vaak ook wereldlijke macht.

7

8

Oefening: Schrijf volgende woorden op de juiste plaats op de tijdlijn. Plaats de jaartallen bij de dwarslijnen in de tijdlijn.

- 800 v. Chr.- ongeveer 3500 jaar voor Christus- 476 n. Chr. - geen sociale verschillen- eerste vorm van democratie- slaven- horigen- feodalisme- farao als levende godheid- standenmaatschappij- nomaden

0

9