Trekkende vogels

RecordvluchtEvie Vereecke,

25 Januari 2009,http://weetlogs.scilogs.be/index.php?blogId=4

Vogels leggen tijdens de trek gigantische afstanden af en dat is nu ook daadwerkelijk gemeten met behulp van miniatuursatellietzenders. De rosse grutto is tot hiertoe de recordhouder ‘duurvliegen’ met een gemeten afstand van 11.680 km. Voldoende om van hun broedgebieden in Alaska naar hun overwinterplaatsen in Nieuw-Zeeland te vliegen. Zonder bij te ‘tanken’!

Het is al langer geweten dat vogels indrukwekkende afstanden afleggen: Noorse sternen migreren jaarlijks van de Noordpool naar de Zuidpool en terug, de grauwe pijlstormvogel vliegt jaarlijks van de Falklandeilanden naar Noorwegen en albatrossen blijven soms meerdere jaren rond de Zuidpool toeren. Tot hiertoe werden migratieafstanden voornamelijk op indirecte wijze gemeten (o.a. observeren van gemerkte vogels) en was alleen een schatting van de afgelegde afstand mogelijk. Bovendien was het ook moeilijk om na te gaan of de afstand in één keer werd afgelegd.

Onderzoekers van de Alaska Science Center (USGS), samen met collega’s uit Nederland en Nieuw-Zeeland, zijn er nu in geslaagd om de volledige trek via satellietzenders te volgen. Miniatuurzendertjes, die signalen van hun positie uitzenden, werden ingeplant bij enkele trekvogels zodat die tijdens de trek van begin tot einde gevolgd konden worden. Bij een paar treuzelende individuen begaf de batterij het nog voor de vogels vertrokken waren, maar de onderzoekers slaagden er toch in 9 rosse grutto’s (Limosa lapponica baueri) te volgen van Alaska tot Nieuw-Zeeland. Er werden afstanden gemeten van 7.000 tot 11.680 km, afgelegd in 5 tot 9 dagen en met snelheden van 20 m/s (ca. 70 km/u). Da’s een behoorlijke prestatie! Ze maken hierbij wel gebruikt van een stevige staart-wind, maar desalniettemin blijft het een sterk staaltje ‘duurvliegen’. Een marathon lopen is er niks bij vergeleken, en dan zijn er ook nog geen bevoorradingsposten onderweg. Je zal maar een grutto wezen.

Bovendien is de prestatie ook moeilijk te vergelijken met die van grotere trekvogels, zoals de ooievaar , die hoofdzakelijk gebruik maken van gunstige luchtstromingen. Grutto's gebruiken echter geen zweefvlucht, maar een actieve' klapvlucht' waarbij de vleugels continu op-en-neer bewegen. Ook de afwezigheid van tussenstops is opmerkelijk. De trek van ooievaars wordt al langer gevolgd via satellietzenders (in kader van het project Ooievaars zonder Grenzen van het Dierenpark Planckendael), en daaruit blijkt dat deze op hun route van Belgie naar West-Afrika dagelijks landen. Grutto's leggen de hele afstand in één keer af, zonder stoppen, en moeten daarvoor leven op hun aangelegde vetreserves (tot 40% van hun lichaamsgewicht).

De onderzoekers bogen zich ook over de vraag waarom de grutto’s kiezen voor een trans-oceanische vlucht, waarbij tussenstops zo goed als uitgesloten zijn en er geen gebruik gemaakt kan worden van thermiek. Ook voor de navigatie is dit moeilijker omdat bij een trans-oceanische vlucht de vogels de kustlijn niet kunnen volgen. Maar, door continu boven de oceaan de vliegen, reduceren de grutto’s contact met parasieten en predatoren, die daar quasi afwezig zijn. Dit is een belangrijk voordeel aangezien grutto’s 5-9 dagen vliegen op hun aangelegde reserves en dus met een sterk verzwakt immuunsysteem te kampen hebben. Infectie met parasieten zou hierdoor nefast kunnen zijn. En predatoren zijn zoiezo niet de ideale reisgezel.

Links

Alaska Science Center

Ooievaars zonder grenzen

Strandloper breekt snelheidsrecordPeter van Ammelrooy19 oktober 2009

ook vogeltjes van amper 100 gram komen ver. Biologen hebben een drieteenstrandloper getraceerd die in vijf dagen van Zuid-Noorwegen naar Ghana is gevlogen, om te overwinteren.

Het snipachtige beestje moet 6.000 kilometer non-stop hebben gevlogen. ‘Dat is heel opmerkelijk voor een typische kustvogel’, zegt bioloog Jeroen Reneerkens van de Rijksuniversiteit Groningen.

Biologen van de RuG en van de Universiteit van Accra in Ghana hebben onderzoek gedaan naar de trek van de drieteenstrandloper. Ze gaven de dieren gekleurde pootringen om hun leefwijze en overlevingskansen te onderzoeken.

Op 11 augustus vertrok een exemplaar vanuit Zuid-Noorwegen voor een lange tocht naar warm Afrika. Op 16 augustus zag een Ghanese bioloog het diertje onder de kokospalmen van het strand van Esiama in zijn land.

‘Hij heeft zo snel gevlogen dat hij onmogelijk om Afrika heen kan zijn gereisd. Hij moet over de Sahara zijn gevlogen’, zegt Reneerkens.

Drieteenstrandlopers zijn van de herfst tot de lente op vrijwel elk zandstrand ter wereld te zien. Ook in Nederland kunnen wandelaars de kleine witte vogels heen en weer zien dribbelen. Drieteenstrandlopers zijn niet schuw. Soms rennen ze zelfs een tijdje met strandwandelaars mee. Kennis over het vogeltje is nodig voor hun bescherming en van de gebieden waarvan ze afhankelijk zijn.

Drieteenstrandlopers danken hun naam aan het feit dat ze op zandstranden achter de afrollende golfjes aanrennen. Hun broedgebied beslaat het uiterste noorden van de VS, Canada, Noord-Siberië en Groenland. Ze gaan er pas naar toe als het ijs en gletsjers op de toendra’s zijn gesmolten.

Ghana is niet de verste plek om te overwinteren voor de vogelsoort. Ze zijn ook gesignaleerd in Zuid-Afrika.

http://www.volkskrant.nl/wetenschap/article1303085.ece/Strandloper_breekt_snelheidsrecordhttp://nl.wikipedia.org/wiki/Drieteenstrandloper

Non-stop naar AfrikaPoelsnip vliegt in paar dagen zesduizend km

Door: Elmar Veerman

Trekvogels leggen soms extreme afstanden af, maar als het even kan nemen ze onderweg wel een paar eetpauzes. De poelsnip blijkt daar geen boodschap aan te hebben.

De poelsnip op een tekening uit een Duitse encyclopedie. Nu komt de vogel daar nauwelijks meer voor

Veel landvogels vliegen duizenden kilometers aan één stuk tijdens de jaarlijkse trek, wanneer ze ecologische barrières moeten overwinnen, zoals woestijnen, oceanen en ijskappen, waar ze geen voedsel kunnen vinden om bij te tanken’, schrijven Raymond Klaassen en collega’s in Biology Letters . ‘Maar lange non-stop vluchten brengen kosten met zich mee.’

Het is logisch: hoe meer vet zo’n vogel met zich meezeult, hoe zwaarder hij is, zodat hij meer energie nodig heeft om de zelfde afstand af te leggen. Bovendien wordt hij minder wendbaar met zo’n volvet lijf. Als het even kan, maken trekvogels daarom onderweg tussenstops op voedselrijke plaatsen.

De onderzoekers, van de universiteit van Lund, Zweden, hebben een vogel gevonden waarvoor deze vlieger niet opgaat. De poelsnip – die uit grote delen van Europa is verdwenen, maar in Zweden nog voorkomt – scheurt in één ruk naar Noord-Afrika, een vlucht van 4300 tot 6800 kilometer. En dat terwijl hij onderweg over prima voedselgebieden heen raast.

De biologen kwamen daar achter door in mei 2009 tien mannelijke poelsnippen te vangen en te voorzien van 1,1 gram wegende apparaatjes die hun precieze plaats bepaalden. Precies een jaar later wisten ze drie van deze zelfde snippen opnieuw in hun netten te verschalken, waarna ze de gegevens konden uitlezen.

De drie dappere vogels hebben eind augustus 2009 de vlucht gemaakt van het midden van Zweden naar tropisch Afrika, dicht bij de evenaar. Daarbij legden ze 6170, 6800 en 4620 kilometer in één keer af. En dat in heel korte tijd: 72, 84 en 48 uur. De terugvlucht onderbraken ze na “slechts” vijfduizend kilometer wel voor eetpauzes in het zuiden en oosten van Europa.

Geen wind mee

De dieren vlogen dus met een vaart van bijna 100 kilometer per uur, twee tot vier etmalen lang. En daarbij hadden ze niet eens wind mee, achterhaalden de onderzoekers.

De vlucht van de poelsnippen is om twee redenen indrukwekkend, merken Klaassen en zijn collega’s op. Ten eerste omdat de afstand zo lang is, ondanks de goede voedselplekken onderweg. En ten tweede omdat ze bijna dubbel zo snel vliegen als vergelijkbare vogelsoorten.

Rest natuurlijk de vraag waarom de poelsnippen zich zo uitsloven. Daar hebben de biologen geen sluitend antwoord op. Waarschijnlijk vermijden de vogels zo dat ze op gevaarlijke plekken komen, waar ziektes of roofdieren rondhangen, of anders is de voedselkwaliteit misschien minder dan ze in Zweden gewend zijn.

Het is in ieder geval niet iets van de laatste tijd, want een Zweedse jager schreef in 1858: ‘Poelsnippen zijn zo vet en zwaar in de herfst dat hun huid soms scheurt als een geschoten vogel de grond raakt.’ Door dat vette lijf moet een snip sneller met z’n vleugels slaan om in de lucht te blijven, en dat zou de hoge snelheid verklaren, aldus de onderzoekers.

Raymond H. G. Klaassen, Thomas Alerstam, Peter Carlsson, James W. Fox en Åke Lindström: Great flights by great snipes: long and fast non-stop migration over benign habitats’, Biology Letters, mei 2011

Poelsnip vlucht kaart © Biology Letters De trek van de drie poelsnippen, naar Afrika (a) en terug (b).

'Poelsnip is snelste vogel op lange afstanden' 7 juni 2011De poelsnip heeft het record gebroken voor de snelste nonstop vlucht over lange afstand. Dat hebben Zweedse wetenschappers bekend gemaakt.

Drie met GPS-chips uitgeruste poelsnippen hebben 6760 kilometer afgelegd binnen drie dagen, zonder een rustpauze te nemen. De vogels volbrachten hun reis van Zweden naar Afrika met een gemiddelde snelheid van 97 kilometer per uur.

Nooit eerder werd er zo'n snelle nonstop vlucht van een vogel over lange afstand gemeten. Dat meldt National Geographic News op basis van onderzoek aan de Lund Universiteit in Zweden.

Het lichaam van de poelsnip lijkt op het eerste gezicht niet erg geschikt om snel te vliegen. Het dier heeft een klein en mollig lichaam. Maar juist die vetreserves stellen de vogel in staat om lang in de lucht te blijven. “Voordat poelsnippen aan hun vlucht beginnen verdubbelen ze hun vetreserves”, verklaart onderzoeker Raymond Klaassen. “Al dat vet verbranden ze tijdens de reis.”

De wetenschappers kwamen tot hun bevindingen door tien poelsnippen in 2009 te voorzien van GPS-chips. Ruim een jaar later werden de dieren opnieuw gevangen, zodat de informatie op de chips kon worden afgelezen.

Drie van de vogels bleken tijdens hun migratie binnen 48 uur van Zweden naar Afrikaanse gebieden onder de Sahara te zijn gevlogen. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Biology Letters.

Het is nog onduidelijk hoe poelsnippen een reis van duizenden kilometers kunnen ondernemen zonder uit te rusten.

“We vermoeden dat de linker- en rechterhelft van hun hersenen afwisselend in de ruststand gaan tijdens de vlucht”, aldus Klaassen. “Misschien slapen de vogels ook helemaal niet, maar dat lijkt ons bijna onmogelijk, aangezien slaap erg belangrijk is voor het functioneren van het lichaam.”

Meer onderzoek met GPS-chips moet uitwijzen of de poelsnip echt de snelste vogel is op lange afstanden. Volgens de wetenschappers is de kans groot dat andere vogelsoorten nog sneller kunnen vliegen.

“We weten eigenlijk nog relatief weinig over de vliegprestaties van verschillende soorten, omdat veel vogels nog nooit zijn gevolgd tijdens hun trektochten”, aldus Klaassen.

Zangvogeltje van 25 gram legt jaarlijks 30.000 kilometer af donderdag 16 februari 2012

BELGA

Met zijn 25 gram is de tapuit geen zwaargewicht onder de vogels. Toch slaagt dit kleine krachtpatsertje erin jaarlijks 30.000 kilometer af te leggen op zijn grote migratietocht. Ter vergelijking: een rit naar het zuiden van Frankrijk bedraagt ongeveer 2.000 kilometer.

Het vogeltje vliegt dan ook elk jaar op en neer tussen de Noordpool, waar het neerstrijkt in de zomermaanden, en Afrika, waar het overwintert.

Biologen vermoedden al langer dat de tapuit een bijzonder lange trektocht aflegde. Maar tot nu toe konden ze dat nooit in kaart brengen. Omdat het beestje simpelweg te klein was om er een zendertje aan te hangen. Met de ontwikkeling van een miniatuur-gps van amper 1,2 gram kwam daar verandering in. Duitse en Canadese biologen volgden 45 exemplaren uit Alaska en Canada en konden zo hun route in kaart brengen.

Blijft de vraag waarom een vogel het warme klimaat van Afrika inruilt voor koudere weersomstandigheden zo'n 15.000 kilometer verderop. Bioloog Karl Van Ginderdeuren heeft een verklaring: 'In de paar warmere maanden stikt het in de Noordpool van de muggen. Als een vogel daar raakt, heeft hij volop voedsel', legt hij uit.

Negentig procent sterft

'Slechts een paar soorten kunnen die afstand afleggen, dus heeft de tapuit het rijk bijna voor

zich alleen. Maar onderschat de trektocht niet. Gemiddeld sterft negentig procent van de vogels tijdens de reis', besluit de bioloog.