Dagschema 7.45 - 8:00 - ontvangst8.05 – 8.15 – introductie 8.20 – 9.15 – activiteit9.20 – 9.35 - invullen enquête en afsluiting groepsfoto (stuur je selfies naar museohistorico@gmail.com)

Ontvangst:15minuten inloop, leerlingen worden op het plein verzameld. Ze gaan in de schaduw tegen de muur zitten om naar de introductie te luisteren.

Introductie: Zahira = wat is cultureel erfgoed, activeren voorkennis. Lara = uitleg activiteit en kijkwijzer: kies tenminste 3 van de 7 opdrachten om te doen

Activiteit klas kijkwijzer:- Leerlingen krijgen de kijkwijzer en gaan zelfstandig in groepjes van 2 of 3 de activiteiten ondernemen.- Leerlingen krijgen ongeveer een uur om de opdrachten te voldoen.- Na afloop van de activiteiten worden alle leerlingen op het binnenplein verzameld - - De leerlingen mogen binnen in het museum in de ruimte van Xpo1880 worden gefotografeerd in groepjes van 5/6- Terwijl de groepjes worden gefotografeerd, mogen de anderen de enquête op het plein invullen. - de leerlingen krijgen een sapje en een hapje voordat ze terug naar school keren- vertrek museum

Activiteit klas zonder kijkwijzer:- Aankomst + opvang plein- Introductie klassikaal binnenplein: uitleg cultureel erfgoed- rondleidingen: klas verdeeld in 2 groepen, 1museummedewerker per groep geeft zoals normaal uitleg- activiteit ontwerp je eigen toren & schrijf en verstuur je eigen brief- afsluiting klassenfoto + invullen enquête + snack- vertrekken uit het museum

TakenDocenten en ouders: observeren (en zo weinig mogelijk begeleiden) de leerlingen bij het maken van de opdrachten. Museummedewerkers: geven indien gevraagd uitleg/assistentie aan de leerlingen bij het stellen van vragen voor de opdrachten

Leerlingen- vormen groepjes van 2 of 3 (mogen zelf kiezen maar met advies van docent)- krijgen elk een kijkwijzer- Kiezen een team naam: bijv: “grupo cosecha/kolibri/”

- gaan samen de activiteiten ondernemen- maken ter afsluiting een groepsfoto en vullen tijdens het wachten op hun beurt de enquête in.

Benodigheden:- informatieborden (naast de voorwerpen, info dat hier staat vermeld)- tiijdslijn FZ- plattegrond Fort- kaart ligging FZ in omgeving- wereld kaart (voor route hoeden)- stro- foto’s/video/instructies vlechten stro- afbeelding verschillende torentoppen- foto's: paardenbaai, cel, Zoutman, Willem III, goldmines,- video: groepdans caha di orgel, baile di sinta, docu caha di orgel- ontwerp tekeningen toren- kleurpotloden- vakjesschema gouden voorwerpen- klomp goud (goud geverfde steen)- tarai- stro hoeden- traditionele kostuums en attributen uit de 19e en 20ste eeuw. ***

Opdrachten

Introductie

Fort Zoutman bestaat al meer dan 200 jaar! Maar wat is een fort eigenlijk?Een fort is een groot en sterk gebouw dat dient ter verdediging. De kenmerken van een fort zijn vaak hoge dikke muren, kanonnen en kleine smalle openingen om er vanuit te kunnen schieten.De Nederlandse en Engelse militairen hebben afwisselend gevochten om wie het Fort, en dus Aruba, zouden bezetten. Eerst werd het fort gebouwd en de toren kwam meer dan 70 jaar later er pas bij. Over de jaren heen heeft het fort verschillende functies gehad. Enige jaren diende het als proeftuin voor aloë, bijna een eeuw lang was de politiewacht gevestigd in de toren en ook de gevangenis bevond zich in het fort waar ook psychische patiënten werden opgevangen. Ook werden er huwelijken gesloten en postzegels afgestempeld. Bijna 170 jaar na het ontstaan van Fort Zoutman, restaureerde men Fort Zoutman om er een museumgebouw in te plaatsen die belangrijke voorwerpen uit de historie van Aruba zal bewaren.

BOUWEN OP DE WIND*

1. Fort Zoutman

Fort Zoutman is gelegen in Oranjestad. Vroeger kwamen de schepen in Savaneta bij de “Commandeursbaai” aan, maar dit bleek heel moeilijk te zijn. Veel makkelijker om in te zeilen was de baai in Oranjestad, waar de schepen hun vee aan land konden brengen. Vandaar dat de omgeving voor Fort Zoutman de naam “Paardenbaai” heeft gekregen. Het Fort werd gebouwd om de haven te beschermen, om aanvallen af te slaan en om te kunnen dienen als er problemen waren, bijvoorbeeld als gevangenis.

1762 – Dit is de tijd van de West Indische Compagnie, toen de Europeanen handel dreven met America en West-Afrika, de tijd van grote schepen, piraten en generalen. In dit jaar wou men een gebouw oprichten die de schepen die in de haven lagen, moest beschermen van piraten en scheepskapers.

1797 - Legt de gouverneur dhr.Lauffer een fort aan voorzien van vier kanonnen.Hij benoemt het gebouw naar admiraal J.Zoutman die in 1781 in een zeestrijd in Nederland tegen de Engelsen had gevochten.

1868 – Willem III toren wordt gebouwd

1964 – Restauratie Fort Zoutman en Willem III toren

1984 – Voltooiing restauratie en opening Historisch museum.

1. a. Waar werd het fort allemaal voor gebruikt? Noem 2 functies.b. Welke kenmerken van een fort zie je om je heen?(Denker+Beslisser: aansluiting tussen theorie en praktijk)

2. Fort Zoutman ligt nu aan een grote weg. Was de omgeving van het fort altijd zoals het nu is? Leg uit. (tip: vraag maar aan een medewerker)(Dromer)

2. Willem III Toren

1866 - Dhr.Capriles en dhr.Oduber verzoeken aan gouverneur Lauffer om een houten torentje met een klok te doen oprichten zodat zij wisten hoe laat het op de dag was. De klok moest elk uur door een politie agent worden geslagen omdat toen het politiebureau in Fort Zoutman was gevestigd.

1868 – Een jaar na de aanvraag van de heren, werd er in plaats van een houten torentje, een groot toren gebouwd die ook als vuurtoren voor de haven moest dienen.

Vanaf 1859 functioneerde Fort Zoutman als politie bureau tot 1934 en als gevangenis tot 1945 aan het einde van de tweede wereld oorlog.

1963 – In dit jaar wordt er gevraagd om het fort deels te verbouwen om een museum erin te plaatsen.

In 1868 had de toren maar vier verdiepingen. Bovenop de toren zette men een achtkantige lantaren voor de kerosine lamp die als vuurtoren licht moest dienen.De vuurtoren was een krachtig lichtsignaal die bestemd was om passerende schepen te waarschuwen dat ze dichtbij de kust zijn.

In de daaropvolgende jaren wordt de top van de toren meerdere keren vervangen (zie afbeelding). In 1885 met een vierkanten aflopend dak, in 1930 met een betonen verhoging en een nieuwe lamp die sterker was en het licht nog verder kwam te schijnen, en in 1937 plaatst men nog een verdieping bovenop de toren. Deze laatste verdieping bestond uit beton en was veel te zwaar voor de oude kalk gemetselde muren van de oude toren. Hierdoor werden de oude houten vloeren van de andere etages vervangen met betonnen vloeren, en werd de toren zo verstevigd voor de bovenste etage.

Toen de politiebureau nog in Fort Zoutman was, sliepen de politieagenten in de eerste verdieping van de toren. Helaas was de ruimte veel te klein en hebben ze een extra ruimte van hout bijgebouwd. Deze ruimte herken je als je binnen de fort staat en naar de eerste verdieping van de toren kijkt.

1984 – Inauguratie van het Arubaans Historisch Museum.

1. Dromer: Waarom werd de toren gebouwd en naar wie is deze genoemd?2. Beslisser+denker: Zoals je weet is de top van de Willem III toren een paar

keer veranderd. Wat was het probleem van de nieuwe etage?3. Doener+beslisser: Fort Zoutman heeft verschillende functies gehad zoals

politiebureau, postkantoor, gevangenis, fort en natuurlijk museum. Gebruik de oude functies van de toren en het fort als inspiratie en ontwerp in de ruimte hiernaast een nieuwe top voor de toren. Gebruik je fantasie!

3. Sombre di Cabana

Aan het begin van de twintigste eeuw (1900-2000), had initiatiefnemer mr.Cohen Henriquez gezamenlijk met de Curacaose maatschappij, de hoeden industrie ontwikkeld. Deze stro-hoeden waren in Europa bekend als de “Panama-hoed”. Deze naam kwam omdat vroeger de hoeden uit Ecuador, Peru en Colombia, over Panama naar het buitenland werden verscheept. Op Aruba werden ze “sombre di cabana” genoemd.Het stro werd uit Zuid-America, zoals Venezuela, en andere Caribische eilanden geïmporteerd. Er werden vlechtcursussen aan meisjes en vrouwen op Aruba, Bonaire en Curacao gegeven. Er werden verschillende modellen strohoeden gemaakt, zoals de “stapel”hoeden en de “Piapa”hoeden zoals degene die we hier in het museum hebben. De hoeden van Aruba werden door Curacao opgekocht en vervolgens naar het buitenland geëxporteerd.

Een leuke feit is dat de hoeden die de Europeanen en Amerikanen droegen, onder anderen hier op Aruba werden gemaakt!

1. (Denker + Beslisser) Teken op de kaart de route die de hoeden aflegden.

2. (Dromer + Doener) Bekijk het filmpje hoe de hoeden werden gevlochten. Probeer zelf met het stro te vlechten, hoe vond je het gaan?

4. PostbusDe brief is nu bijna een fenomeen uit het verleden. Door de komst van het internet kunnen wij nu makkelijk en snel emails en berichtjes via onze mobiele telefoons sturen. Vroeger was er nog geen telefoon en kon men alleen via de post elkaar “spreken” en duurde het heel lang voordat een brief aankwam, soms wel weken. Op 1 augustus 1892 begonnen de post werkzaamheden op Aruba. De brieven en pakketten arriveerden vanuit Curacao of Venezuela per boot. Toen de boot aanlegde werd er mondeling rondgeroepen dat men hun post bij het postkantoor konden ophalen. Het eerste postkantoor stond waar nu Plaza Daniel Leo is. Een andere bekende locatie van het postkantoor is...Fort Zoutman!De brievenbus die er nu staat werd dagelijks geleegd en de brieven werden bij het postkantoor met de hand gesorteerd, vervolgens werden deze per boot en later met de vliegtuig getransporteerd. Nu worden deze met machines gesorteerd en kunnen ze al de volgende dag per vliegtuig aankomen!

Heb jij ooit een echte brief of postkaart geschreven en verzonden?

1. (Dromer+Doener) Vroeger was de bevolking nog niet zo heel erg groot, enkel lokale indianen, handelaren in hoeden, fruit en goederen, vissers, pastoren en mijnwerkers leefden er toen. Leef je in en schrijf een brief. Wie ben je en naar wie schrijf je? Schrijf je naam, leeftijd en ‘beroep’ op en gooi de brief vervolgens in de brievenbus.

5. Caha di OrgelDe “Caha di Orgel” is een traditioneel instrument die al jaren op Aruba wordt bespeeld bij feesten en gezelschappen. Vaak staat er naast de Caha di orgel een andere muzikant die de Wiri bespeelt, een soort metalen rasp instrument.De eerste Caha di orgels arriveerden in Aruba eind 19e eeuw (1800-1900). Het is een type straatinstrument met een simpel soort pianomechanisme die werkt door een cilinder met pinnetjes erop gespijkerd met de hand via een zwengel rond te draaien. Dit kan je goed zien aan de Caha di orgel en het cilinder die in het museum staan.De eerste “cilinderpiano’s” werden in Duitsland gemaakt en werden al snel populair in heel Europa. De naam “Caha di orgel” klopt eigenlijk niet omdat er helemaal geen orgel functie is, maar het werd zo genoemd omdat de cilinderblok dezelfde vorm heeft als de cilinders van de orgel (zie foto).

Al snel leerde men hoe je een liedje kon vastleggen met behulp van spijkertjes in het cilinderblok en werden vele traditionele Arubaanse liederen “opgenomen” of beter gezegd, gespijkerd! Niet alle muziek kan op de caha di orgel, omdat het maar de helft van de piano noten kan afspelen. De wals, mazurka, dansa en tumba kunnen er wel heel goed op worden afgespeeld.

1. Bekijk het filmpje “Fuente” van Datapanik en luisteren naar het muziekstuk van de Caha di Orgel. (Beslisser+Doener)a. Kan je de tellen van de ritme meeklappen? Ja:....,.......,......,......,.......,........ / Neeb. Bespeel voorzichtig het instrument c. Probeer op de tellen te dansen.d. Waarom werd het instrument “Caha di orgel” genoemd?

6. Goud

Honderd jaar na de eerste zoektocht naar goud en mineralen op Aruba, wordt er in 1824 in Rooi fluit goud op Aruba ontdekt. Toen woonden er nog weinig mensen op Aruba. Er was geen elektriciteit, en water moest nog uit de put of regenbak worden gehaald.Nadat een jongen per ongeluk goud had ontdekt, ontstond er een ware “goudkoorts” op Aruba, dit betekent dat iedereen naar goud ging zoeken. Men stortte zich vooral op de ruwe Noordkust. Zelfs de gouverneur wilde een stukje van de rijkdom en kwam met zijn militair personeel uit Curacao en bezette het grond als “onvrij” waardoor alleen hij daar goud mag zoeken. De plekken waar goud werd gevonden zijn onder anderen Miralamar, Kristalberg, Daimari, Wacobana, Arikok, Rooi Fluit, Hadicurari en Westpunt. De drie meest bekendste goudmijnen zijn Mil Speranza, Burache en Tene Bida.

De mijnen waren zeer primitief en hadden geen verse lucht, geen licht en waren zeer gevaarlijk. Mens en materiaal werd met emmers naar beneden en naar boven gehesen. De tunnels waren zeer diep en stijl en soms zo nauw dat men kruipend er doorheen moest.De mijnwerkers kregen bij het binnengaan van de mijn een kaars, maar hier waren ze heel zuinig op en bewaarden ze deze voor hun vrouwen om thuis te gebruiken omdat het chiquer was om kaarsen te gebruiken dan kerosine lampen.

In 1867 bouwde een bedrijf uit Londen op Bushiribana aan de Noordkust een goudsmelterij. Ze bouwden ook een locomobiel die het waardevolle materiaal van Bushiribana naar Balashi vervoerde. Heel vaak kwam deze onderweg in de modder te steken op de plek die nu heel toepasselijk ‘marawiel’ wordt genoemd.

Er werden veel mijnen aangelegd maar de opbrengst was toch niet groot genoeg om echt winst te maken. Door verschillende redenen en ook nog de komst van de eerste wereld oorlog kwam er een eind aan de goudwinning op Aruba.

1. (Denker) Welk cultureel erfgoed hoort niet in de categorie goud thuis?Mil speranza – Fort Zoutman – Bushiribana – Tene Bida – Balashi2. Wat betekent “Marawiel”?3. Hoe diep moest men graven om goud te vinden?3. (Beslisser+Doener) Zoek 3 gouden voorwerpen in jouw omgeving, Teken deze in de vakjes hieronder.4. (Doener+Beslisser) Ergens op het terrein van Fort Zoutman ligt er een klompje goud, vind de gouden steen en win een prijs! Los eerst deze raadsel op en vind de gouden klomp: “Ik ben heel zwaar, zwaarder dan de steen die in mij ligt te glimmen, wat ben ik?”

7. XPO 1880Xpo1880 gaat over het herkennen en waarderen van je cultureel erfgoed.Deze jongeren zijn op zoek gegaan naar een erfstuk in hun familie.Toen ze eenmaal een erfstuk hebben gevonden, hebben ze hun ouders of grootouders geïnterviewd om de historische waarde van het voorwerp te achterhalen. Met deze verhalen zijn de museummedewerkers onderzoek gaan doen naar gebeurtenissen die in de tijd van het voorwerp hebben afgespeeld om zo een goed beeld te krijgen van het volledige verhaal. Het resultaat van dit project is veel mooie verhalen en interessante voorwerpen, die nu voor de toekomst zijn gedocumenteerd en door deze leerlingen voor hun eigen toekomstige families worden gewaardeerd.

1. Bekijk XPO1880, welke voorwerp vond je het meest interessant en waarom?2. Is er in jouw familie ook een recept, een voorwerp of iets anders dat ook een erfstuk is? Beschrijf hieronder wat het is en waarom het voor jouw familiegeschiedenis waardevol is.