ILEEIB20

Financiering

Modulecode: ILEEIB20Modulehouder: C.SteendamPublicatiedatum: februari 2015Studiejaar: 2014-2015Studielast: 2 ects

Logistiek en Economie

1

1. Onderwijsinhoud..............................................................................................................31.1.Casus/context...........................................................................................................31.2.De opdracht..............................................................................................................3

2. Werkwijze en ondersteuning...........................................................................................42.1.Lesprogramma..........................................................................................................42.2.Begeleiding en werkvorm..........................................................................................52.3.Literatuur................................................................................................................... 5

3. Beoordeling en toetsing...................................................................................................53.1.Beoordelingsprocedure.............................................................................................53.2.Beoordelingscriteria..................................................................................................53.3.Herkansingsregeling.................................................................................................53.4 Fraude & plagiaat......................................................................................................6

4. Organisatie...................................................................................................................... 64.1.Module-informatie.....................................................................................................64.2.Studiebelasting.........................................................................................................74.3.Werkafspraken..........................................................................................................74.4. Inleverdata................................................................................................................84.5.Klachten.................................................................................................................... 8

5. Verantwoording...............................................................................................................96. Bijlagen 6.1 Toetsmatrijs................................................................................................................ 6.2 Opdracht bedrijfsanalyse……………………………………………………………………

6.3 Formuleblad ……………………………………………………………………………….. 6.4 Voorbeeldtentamen… ……………………………………………………………………...

Cursusdoelen

Studenten maken kennis met het analyseren van de financiële besturing van een bedrijf en kunnen dit aan de hand van kengetallen beoordelen.

Competenties: Ontwikkelen van beleid (A1.1.2, A2.1.2), Aansturen van werkzaamheden (B2.1.1, B4.1.1), Uitvoeren (C3.1.1).

Inhoud

In deze module staat de besturing van een bedrijf centraal vanuit het perspectief van de financiering. Er wordt ingegaan op de behoefte aan financiering met eigen en vreemd vermogen en de gevolgen daarvan voor de samenstelling van de balans en de resultatenrekening, oftewel wel de financiële structuur van de onderneming. We zullen aan de hand van kengetallen gaan bepalen wanneer een bedrijf een gezonde structuur heeft. Dit doen we onder meer d.m.v. een bedrijfsanalyseopdracht.

2

1. Onderwijsinhoud

1.1.Context

Logistiek houdt zich bezig met het gecoördineerde management van goederenstromen, geldstromen en informatiestromen. Een logisticus/logistiek manager kan werkzaam bij een logistieke dienstverlener of bij een bedrijf waar logistiek een ondersteunend proces is, b.v bij producenten, groothandel of detailhandel. In al die gevallen heeft de logistiek manager vrijwel dagelijks te maken met bedrijfseconomie. De bedrijfseconomische onderwerpen hebben betrekking op de marktkant zoals het behouden en winnen van klanten en het inzetten van instrumenten daarvoor zoals prijs, service en kwaliteit. Andere aspecten zijn de kostenbeheersing van de onderneming of de financiering van de onderneming of de logistieke dienst. Daarnaast gaat het om de vraag wanneer investeren in nieuwe productiemiddelen economisch verantwoord is.

Het economieonderwijs voor op de opleiding Logistiek en Economie is verdeeld over vier “Economie In Bedrijf” modules. In ILEEIB20 staat de financiering van een bedrijf centraal. Vragen komen aan de orde als:

heeft een bedrijf de optimale liquiditeitspositie voor de bedrijfsvoering (liquiditeit, werkkapitaalvraagstukken)?

kan het bedrijf bij bedrijfsbeëindiging haar vreemd vermogenverschaffers terugbetalen (solvabiliteit)?

wat is de vergoeding aan de vermogensverschaffers (rentabiliteit)? wat is voor een bedrijf de optimale samenstelling van het vermogen? hoe kan de vermogensbehoefte worden verminderd? Tenslotte besteden we aandacht aan de relatie tussen logistiek management en de financieringsbehoefte van de onderneming. We gaan in op het beheren van het werkkapitaal voor een bedrijf en in de keten (supply chain finance). Tijdens de cursus maken de studenten een bedrijfsopdracht waarin voor een gekozen (logistiek) bedrijf de financiële besturing wordt geanalyseerd en beoordeeld aan de hand van kengetallen.

De module ILEEIB20 is een onderdeel van de kennisgestuurde leerlijn. Gedurende de opleiding zaI in tal van projecten, stages etc. de lesstof uit de ILEEIB-modules worden toegepast.

1.2.De opdracht

De module ILEEIB20 start aan de hand van de hoofdstukken 10 en 11 van Heezen met de vormen van vreemd en eigen vermogen waarmee een onderneming gefinancierd kan worden. In hdst 12 gaan we de op basis van kengetallen analyseren hoe het vermogen wordt gebruikt. Met de kengetallen krijgen we inzicht krijgen in de vraag of het bedrijf voldoende winstgevend is (rentabiliteit) of er voldoende liquide middelen zijn (liquiditeit) of aan de betalingsverplichtingen kan worden voldaan (solvabiliteit) en of productiemiddelen b.v. voorrraden doelmatig worden gebruikt (werkkapitaalbeheer.) In hdst 9 gaan we in op de vraag hoeveel vermogen een onderneming nodig heeft en hoe die behoefte beheerst kan worden. In bedrijven met veel logistieke activiteiten gaat het daarbij vooral om werkkapitaalbeheer. Beheersing van vermogensbehoefte over de hele keten noemen we supply chain finance. De begrippen en werkmodellen van de cursus worden door teams van studenten zelfstandig en integraal toegepast in een praktijksituatie door het analyseren van de financiële structuur van bestaande onderneming. Deze opdracht Bedrijfsanalyse wordt gemaakt in teams van 3-4 studenten. Zie bijlage voor verdere details.

3

2. Werkwijze en ondersteuning

2.1. Lesprogramma

WK HOORCOLLEGE:GOED LEZEN VOORAF

WERKCOLLEGE:

VOORBEREIDENVOORAF

WERKCOLLEGE:

UITWERKEN TIJDENS COLLEGE

OVERIG

1 Hst 10.2,10.3, 10.5, 10.11Balans en Verlies en WinstrekeningEigen vermogen: aandelen (4 waarde begrippen) en reserves

3.110.2 (niet b)

3.2, 3.13 (t.m. c) Uitleg bedrijfsanalyse-opdracht

2 Hst 11.1 t/m 11.3, 11.4 (alleen inleiding), 11.5, 11.6Vreemd vermogen o.a.leverancierskrediet en afnemerskrediet

11.4 11.2 b,c

11.1411.1511.1611.17a,b

3 Hst 12.1 t/m 12.7 Financiële structuur en vermogensbehoefteRentabiliteitsratio’s Hefboomwerking

12.112.13

12.212.15 t/m d12.18 t/m e

Samenstelling teams en keuze bedrijf inleveren per e-mail bij werkcollege docent

4 Hst 12.8 t/m 12.9 Solvabiliteitsratio’s Liquiditeitsratio’s

12.2112.23

12.24 t/m f12.30 t/m g

5 Hst 12.10 t/m 12.14, 12.16 Dupont chartWerkkapitaalbeheer: cash conversion cycle,debiteuren-, crediteuren- en voorraaddagen

12.25 t/m d 12.35 bLezen artikel n@tschool

Opdracht 1Opdracht 2

6 Hst 9.1 t/m 9.5Werkkapitaalbeheer: factoring, leasing, outsourcing

9.6, 9.8 Opdracht 3Opdracht 4

7 Supply chain finance

Uitloop

12.31dLezen artikelen n@tschool

Opdracht 5Opdracht 6

Inleveren rapport bedrijfsanalyse

4

Opdrachten 7,8

8 Responsie/uitloop Proeftentamen maken

Proeftentamenbehandelen

9 Tentamen

2.2.Begeleiding en werkvorm

De module kent 3 college-uren per week. Hiervan wordt 1 lesuur, het hoorcollege, besteed aan uitleg van de theoretische begrippen en 2 lesuren, het werkcollege, aan toepassing hiervan in opgaven en opdrachten.

Een actieve deelname van alle studenten aan de colleges is noodzakelijk om voldoende inzicht en vaardigheid te krijgen. Zonder het maken van de opgaven en opdrachten vooraf is deelname aan het werkcollege niet zinvol.

2.3.Literatuur

Heezen, A.W.W. (2009) Inleiding bedrijfseconomie voor het besturen van organisaties, vijfde druk, Wolters-Noordhoff, ISBN: 978-90-01-80949-2 (leerboek). Voor relevante hoofdstukken zie lesprogramma.

Heezen, A.W.W. (2009) Inleiding bedrijfseconomie voor het besturen van organisaties, vijfde druk, Wolters-Noordhoff, ISBN: 978-90-01-80961-4 (opgavenboek). Voor relevante sommen zie lesprogramma.

Artikelen m.b.t. werkkapitaal en supply chain finance zie n@tschool.

3. Beoordeling en toetsing

3.1. Beoordelingsprocedure

Het tentamencijfer bestaat uit een schriftelijk tentamen (weging 80%) en een bedrijfsopdracht (weging 20%). Dit gewogen gemiddelde cijfer moet voldoende (5,5) zijn; de beide onderdelen moeten ten minste afgesloten zijn met het niet afgeronde cijfer 5,0.Na de toets is inzage mogelijk op een in het rooster aangegeven moment. Inzage van de beoordeling bedrijfsopdracht is mogelijk na afspraak per e-mail met de docent.

3.2. Beoordelingscriteria

Zie voor beoordelingscriteria voor het schriftelijk tentamen en de bedrijfsanalyse-opdracht bijlage 6.1 en bijlage 6.2.

3.3. Herkansingsregeling

Het tentamen kan in het cursusjaar eenmaal worden herkanst volgens het reguliere herkansingsrooster. De tentamenopdracht kan bij een onvoldoende cijfer eenmaal worden gerepareerd. De reparatie dient uiterlijk in week 10 van de onderwijsperiode te worden ingeleverd. Inzage van de hertoets is mogelijk na afspraak per e-mail met de docent.

5

3.4 Fraude & plagiaat

Het plegen van fraude en plagiaat is niet toegestaan. Een docent kan je om een digitale versie vragen om te kunnen scannen op plagiaat. Bij constatering van fraude en/of plagiaat wordt de Examencommissie IGO geïnformeerd. Voor meer informatie zie de hogeschoolgids IGO artikel 9.5.

N.B. Onder plagiaat verstaat het instituut: het overnemen van teksten zonder correcte bronvermelding. Fraude is als de student tijdens of na een toets de inhoudelijke beoordeling op onrechtmatige wijze probeert te beïnvloeden. Onder fraude wordt eveneens verstaan als de student een andere student in de gelegenheid stelt onderdelen van zijn of haar werk over te nemen.

4. Organisatie

4.1.Module-informatie

Modulecode: ILEEIB20Modulenaam: Economie in Bedrijf 20Aantal studiepunten: 2Beginvereisten: geen Contacturen: 3Onderwijsperiode: 3

6

4.2.Studiebelasting

ILEEIB20      

   aantal lesuren van 50 minuten

klokuren

Les 8 weken 3 20     Zelfstudie    Leestijd 80 pagina's 20 per uur (opzoeken info) 4Uitzoektijd (opgaven voorbereiden)   10     Toets voorbereiden 9  toets 1,5  nabespreking 0,5     Bedrijfsopdracht uitzoeken 5  overleggen 3  schrijven 3Subtotaal in klokuren   56Ruis 5%     2,7Totaal in klokuren     56,7Totaal in studiepunten (ects)     2

4.3.Werkafspraken

Aanwezigheid is niet verplicht, maar wordt uiteraard wel sterk aangeraden.

Bereikbaarheid docenten:

Docent Cees SteendamKamer AP.B02.061Telefoon 010-7945714E-mail c.m.steendam@hr.nlAfwezig vrijdag

Docent Ewoud MoolenburghKamer AP.B02.071Telefoon 010-794 6618E-mail e.a.moolenburgh@hr.nl

Docent Max JonkersKamer AP.B02.056Telefoon 010-7945698E-mail m.jonkers@hr.nl

Docent Lidewij ten KateKamer AP.B02.078Telefoon 010-7945713E-mail l.a.m.ten.kate@hr.nlAfwezig woensdag, donderdag

7

4.4. Inleverdata

De bedrijfsanalyse-opdracht moet uiterlijk in week 7 op de collegedag ingeleverd zijn via 2 manieren:- digitaal via de inleverknop op n@tschool- hard copy in het postvak van de docent.

4.5.Klachten

Het Instituut voor de Gebouwde Omgeving hanteert het reglement klachtenregeling. Deze klachtenregeling is verwoord in de bijlage van de Hogeschoolgids van het Instituut IGO.

Is er een klacht over een tentamen of examen dan dient de student de klacht eerst te bespreken met de uitvoerende docent en modulehouder/onderwijsmanager. Leidt die bespreking niet tot een oplossing, dan bestaat de mogelijkheid in beroep te gaan bij de Examencommissie IGO (zie hiervoor artikel 3 van het reglement klachtenregeling).

8

5. Verantwoording (concept)

Leerdoelen Draagt bij aan de ontwikkeling van de kerncompetenties

Door middel van

Verschillende vormen van activa en vermogen kennen en aan de hand hiervan de bedrijfsbalans kunnen analyseren en opstellen

A. Ontwikkelen van beleid Voert interne en externe analyses uit op basis van gegeven modellen/instrumenten binnen de gegeven casus en geeft benodigde veranderingen aan

Ondersteunt de logistieke adviezen met een economische onderbouwing aangevuld met relevante juridische, IT en/of duurzaamheids aspecten.

vormen van eigen vermogen (aandelenkapitaal, reserves ) en vreemd vermogen (obligatieleningen, onderhandse leningen, crediteuren etc.)

Intrinsieke waarde, nominale waarde, rentabiliteitswaarde, beurswaarde

Financiële besturing van een onderneming kunnen analyseren aan de hand van kengetallen voor liquiditeit, rentabiliteit, solvabiliteit

Financiële karakteristieken en de balans van een onderneming in samenhang kunnen beoordelen

Basisgrippen van werkkapitaalbeheer en supply chain finance kennen en deze kunnen toepassen in eenvoudige logistieke bedrijfssituaties

B. Aansturen van werkzaamheden

Doet voorstellen voor éénvoudige veranderingstrajecten binnen één logistiek domein

C. Uitvoeren

Interpreteert logistieke prestatie-indicatoren en wijst deze toe aan een eenvoudige logistiek proces

Kengetallen voor rentabiliteit, solvabiliteit, liquiditeit

gouden balansregelhefboomwerkingDupont-chart leasing, factoring, outsourcing,leverancierskrediet, rekening courantkrediet

cash conversion cyclesupply chain financereversed factoring

9

6. Bijlagen

6.1 Toetsmatrijs

IGO Format Toetsmatrijs voor modulen uit de Kennisgestuurde LeerlijnModulecode ILEEIB20Aantal ECTS 2Toetsvorm Schriftelijk tentamen (80%), daarnaast een tentamenopdracht bedrijfsanalyse

(20%)Competentie(s) Aansturen van werkzaamheden (financiële consequenties aangeven),

Uitvoeren (plannen werkzaamheden), Ontwikkelen van beleid (financiële consequenties van beleid formuleren)

Taxonomie A Kennis

B Begrip

C Toepassen

D Probleemoplossen Cesuur

Punten totaal

schriftelijk tentamen

Leerdoelen of beroepsproductenVerschillende vormen van activa en vermogen kennen en aan de hand hiervan de bedrijfsbalans kunnen analyseren en opstellen

5 6 5 16

Financiële besturing van een onderneming kunnen analyseren aan de hand van kengetallen voor liquiditeit, rentabiliteit, solvabiliteit

8 8 8(+ opdracht

bedrijfsanalyse)

opdracht bedrijfsanalyse

24

Financiële karakteristieken en de balans van een onderneming in samenhang kunnen beoordelen

2opdracht bedrijfsanalyse

opdracht bedrijfsanalyse

2

Basisgrippen van werkkapitaalbeheer en supply chain finance kennen en deze kunnen toepassen in eenvoudige logistieke bedrijfssituaties

3 3 2 8

Punten totaal 16 19 15 25 50

6.2 Opdracht Bedrijfsanalyse

Doel

Doel van de opdracht is het analyseren en beoordelen van de financiële situatie van een onderneming aan de hand van kengetallen. Je hebt hiervoor de balans van de meest recente 3 jaren nodig en de resultatenrekening over de meest recente 2 jaren. Deze basisinformatie neem je op als bijlage van je rapport.

10

Werkwijze

Het onderzoek wordt gedaan door een zelfgekozen team van 3-4 studenten. De teams kiezen een bedrijf waarbij als voorwaarde geldt dat het voldoende logistieke aspecten heeft en dat het bedrijf niet “te groot” (veel landen, veel markten, veel producten) is om goed analyseren. Om deze reden zijn bedrijven als Ahold, Philips, Unilever, Shell niet gewenst.

Informatie over het bedrijf is te vinden in openbare bronnen zoals de website van het bedrijf (vaak onder “investor relations”) of via de mediatheek van de HR via databanken (b.v. databank Company Info). Daarnaast zijn er nog tal van andere openbare bronnen op het internet.

Doel van de opdracht is het beschrijven van financiële karakteristieken van de onderneming in de vorm van kengetallen oftewel ratio’s en de verklaring en de beoordeling daarvan.

“Verklaren” betekent dat je -de ontwikkeling van- de kengetallen rekenkundig analyseert over een periode van 2 jaar aan de hand van de verschillende onderdelen van die kengetallen. Bijvoorbeeld: de current ratio is flink verbeterd omdat de schulden op korte termijn aanzienlijk zijn teruggebracht en de voorraden zijn toegenomen.

“Beoordelen” gaat dieper, je geeft een onderbouwd oordeel geeft over -de ontwikkeling van- de kengetallen aan de hand van vragen als:

- Wijkt de waarde van het kengetal af van wat wenselijk is voor een gezond bedrijf?- Wat is er in die periode in het bedrijf gebeurd waardoor het kengetal is veranderd en is dit

gunstig of ongunstig voor het bedrijf?- Hoe is de ontwikkeling van het kengetal in relatie tot andere kengetallen? - Wijkt het kengetal af van wat gebruikelijk is voor dit soort bedrijven en waarom?

Het beoordelen zal niet altijd gemakkelijk zijn, het gaat erom dat je laat zien dat je hebt nagedacht waarom/waardoor de kengetallen zich in een bepaalde richting hebben ontwikkeld.

In de conclusies van het rapport geef je een oordeel over ontwikkeling van de kengetallen in hun onderlinge samenhang.

Het rapport eindigt met een reflectie waarin elk van de teamleden individueel de belangrijkste leerervaringen uit de opdracht benoemen.

Uiterlijk week 3 op de dag van het college wordt, per e-mail, de samenstelling van de teams en het gekozen bedrijf ter goedkeuring doorgegeven aan de docent. Uiterste inleverdatum voor het rapport is week 7 op de dag van het college, op netschool en in hardcopy in het postvak van de docent. Vergeet niet op al je documenten duidelijk de namen en studentnummers van je team te schrijven.

Rapport

Het rapport moet voldoen aan de specificaties voor schriftelijk rapporteren en bevat maximaal 15 pagina’s (exclusief eventuele bijlagen) met de volgende onderdelen:

1. Beschrijving van de onderneming- strategie en doelstellingen- belangrijkste producten en markten- structuur en organisatie- financiële resultaten over een periode van 2 jaar (omzet, bedrijfsresultaat ed.)- belangrijke ontwikkelingen b.v. investeringen, nieuwe producten, fusies/overnames

2. Analyse rentabiliteit over laatste 2 jaar- kengetal voor RTV, REV en KVV - verklaring en beoordeling ontwikkeling getallen

11

3. Analyse liquiditeit over laatste 2 jaar- kengetallen voor current ratio, netto werkkapitaal en quick ratio- verklaring en beoordeling ontwikkeling getallen

4. Analyse solvabiliteit over laatste 2 jaar- kengetallen voor debt ratio, - verklaring en beoordeling ontwikkeling getallen

5. Analyse werkkapitaalbeheer over laatste 2 jaar- kengetallen voor voorraad-, debiteuren- en crediteurendagen en cash conversion

cycle- verklaring en beoordeling ontwikkeling getallen

6. Analyse RTV via Dupont-chart over laatste 2 jaar - detailniveau: omzet/gem. geinv vermogen x bedrijfsresultaat/omzet- verklaring en beoordeling ontwikkeling kengetallen

7. Conclusies: samenhangend oordeel over de ontwikkeling van het bedrijf als totaal aan de hand van de geanalyseerde kengetallen en de samenhang tussen de kengetallen.

8. Individuele reflectie: weergave van de belangrijkste individuele ervaringen m.b.t. leerdoelen van de opdracht.

9. Bronnen overzicht: geraadpleegde rapporten, websites etc.

10. Bijlage met gebruikte balansen en resultatenrekeningen.

12

Beoordeling rapport

Het rapport wordt beoordeeld aan de hand van de volgende criteria:

Beoordelingsformulier Opdracht Bedrijfsanalyse ILEEIB20 2015 Team studenten: Beoordelaar: Datum beoordeling:

punten scor

e toelichtingvraag 1 Bedrijfsbeschrijving correct? 5 vraag 2 Berekening RTV, REV en KVV correct? 5 Verklaring en beoordeling correct? 10 vraag 3 Berekening CR, QR en NWK correct? 5 Verklaring en beoordeling correct? 10 vraag 4 Berekening solvabiliteit DR correct? 5 Verklaring en beoordeling correct? 10 vraag 5 Berekening voorraad-, debiteuren-

crediteurendagen, cash conversion cycle correct? 5

Verklaring en beoordeling correct? 10 vraag 6 Berekening Dupont chart correct? 5 Verklaring en beoordeling correct? 5 vraag 7 Samenvattende conclusies correct? 10 vraag 8 Externe

bronnen voldoende gebruikt en vermeld? 5

vraag 9 Individuele reflectie helder verwoord? 10

100 49 punten of minder = reparatie 50 punten of meer = 20% van eindcijfer

13

6.3 Formuleblad ILEEIB20

Current ratio (CR) = vlottende activa / vlottende passiva (kort vreemd vermogen)

Quick ratio (QR) = vlottende activa - voorraden / vlottende passiva (kort vreemd vermogen)

Netto werkkapitaal (NWK) = vlottende activa - vlottende passiva (kort vreemd vermogen)

Rentabiliteit Eigen Vermogen (REV) = winst na belastingen / gemiddeld eigen vermogen

Rentabiliteit Totaal Vermogen (RTV) = bedrijfsresultaat (EBIT) / gemiddeld totaal vermogen

Kosten Vreemd vermogen (KVV) = interest / gemiddeld vreemd vermogen

Debt Ratio (DR) = vreemd vermogen / totaal vermogen

Solvabiliteitsratio (weerstandsvermogen) = eigen vermogen / totaal vermogen

Hefboom formule = (1-F) ((RTV + (RTV – KVV) x VV/EV))

Dupont chart = RTV = (bedrijfsresultaat/omzet) x (omzet/gemiddeld totaal vermogen)

Omloopsnelheid totaal vermogen = omzet / gemiddeld totaal vermogen

Omloopsnelheid debiteuren = omzet (op rekening) / gemiddeld debiteurensaldo

Omloopsnelheid crediteuren = kostprijs inkopen (op rekening) / gemiddeld crediteuren saldo

Omloopsnelheid voorraden = omzet / gemiddelde voorraad

Debiteurendagen (krediet termijn debiteuren, days sales outstanding) =gemiddeld debiteurensaldo) / omzet (op rekening) x 365

Crediteurendagen (krediet termijn crediteuren, days payable outstanding) = gemiddeld crediteuren saldo / kostprijs inkopen (op rekening) x 365

Voorraaddagen (opslagduur voorraden, days of inventory) = gemiddelde voorraad / omzet x 365

Cash Conversion Cycle (CCC) = debiteurendagen + voorrraaddagen - crediteurendagen

14

NB: bij ILEEIB20 houden we geen rekening met BTW-aspecten

6.4 Voorbeeldtentamen

In voorbereiding

15