juni 2009 - editie 11

De schoonheid van ‘ons’ onvermogen!

Een tijdje geleden zag ik de film ‘Babel’ van de Mexicaanse regisseur Alejandro González Iñárritu. Een mozaïek film waarin vier losse verhaallijnen naar mate de film vordert, meer en meer met elkaar vervlochten blijken. In alle verhalen staat het menselijk tekortschieten, tegen beter willen in, centraal. De hoofdpersonen geven allemaal uiteindelijk hun verzet op en geven zich over aan ‘wat is’. De schoonheid zit in de verschuiving van slachtoffer zijn naar het toeschouwer zijn van datgene dat ons overkomt.

Het denken in termen als ‘tekortschieten’ is altijd persoonlijk, want het denken vertelt je dat de ene situatie voor jou te prefereren zou zijn boven de andere. Zoals Wolter Keers zei, als je moet kiezen tussen een gebakje of kiespijn, kies je voor het gebakje. Maar dat is natuurlijk niet echt een keuze, ‘lichaam - denken - voelen’ wil ongemak en pijn vermijden, dus gaat het voor het gebakje. Jij kiest dus niet maar volgt de biologie van het mechanisme. De schoonheid zit dan ook in de observatie hoe die processen van ‘lichaam - denken - voelen’ reageren op voorspoed, op tegenslag, etc. En het grootste wonder: dat we dat ‘niet-bestaande’ als persoonlijk en dus levensecht lijken te ervaren. Dan komt er verwondering boven drijven.

In dit nummer Wolter Keers met maar liefst vier onvermogens. Jan van Delden over onvermogen en vergeving. Een interview over ons thema met Ad Oostendorp en Jeff Foster. Rob Ek en Dick Bruna over de schoonheid van het alledaagse. Douglas Harding over Douglas Harding-zijn. En tot slot Zil Chezero

1

die genadeloos afrekent met alles wat maar ego kan zijn en de lancering van een bijbehorend project.

Alexander Smit zei het in andere woorden: ‘de mens kent slechts twee problemen: of er is iets wat hij niet wil, of hij wil iets wat er niet is.’Met, willen en niet-willen, hoop en vrees, goed en kwaad, als tegenpolen schept de schepping zichzelf. En vallen we soms samen met de natuurlijke expressie ervan.

[Kees Schreuders]

2

Vier onvermogensfragmenten van Wolter Keers uit een video registratie

Het onvermogen van ‘ik’

Wij hebben steeds wisselende zelfvoorstellingen. Het ogenblik dat zo’n voorstelling verschijnt springen wij er in, we verweven ons ermee en we beleven die voorstelling als ‘ik’. Als ik tegen iemand die ik niet ken zeg ‘ja, maar ik kan aan je gezicht zien dat je vreselijk oneerlijk bent’, loop je grote kans dat hij diep beledigd is. Waarom? Omdat hij van zichzelf een voorstelling wenst te hebben van iemand die eerlijk is en omdat hij wenst dat ik ook een voorstelling heb van hem of haar die eerlijk is. Dus wij hechten een wereld van waarde aan die voorstellingen, die toch maar een paar seconden in ons hoofd verschijnen en dan weer verdwenen zijn en misschien wel nooit meer terugkomen.

Voor al die dingen: dat lichaam, de zintuigen, het functioneren van de geest, denken en voelen, en die zelfvoorstellingen hebben we één verzamelwoord en dat noemen we ‘mijn persoonlijkheid’. En nu is de tragedie dat zolang je gelooft in zo’n persoon, zolang je gelooft dat je een persoonlijkheid bent, dat je daar dan ook de slaaf van bent. Je kunt beter in de gevangenis zitten dan te geloven dat je een persoon bent. Dat geloven jullie nu niet, maar ik hoop dat de dag komt dat je ziet dat het wel zo is. Als ik nu de keuze heb van door één of andere magische truc weer te geloven dat ik een persoon ben, of een jaar de bak in, dan ga ik liever een jaar de bak in.

Dag in, dag uit zijn wij bijvoorbeeld bezig, met inzet van tonnen energie, om door een ander geaccepteerd te worden. Wat moet geaccepteerd worden? Die voorstelling in ons hoofd. Zo leveren we met onszelf een uitputtingsslag, allemaal ten bate van voorstellingen in ons hoofd. Mijn vraag: ‘Ben je een voorstelling in die eigen kop van je?’ Zo ja, dan moet die voorstelling er altijd zijn, wat jij bent is er altijd. En je hoeft niet langer dan 10 seconden te kijken om te zien dat die voorstellingen er helemaal niet altijd zijn. Die komen maar af en toe eens een keer langs. En bovendien is die voorstelling de ene keer zus en de andere keer zo. Dus wij leven werkelijk als een soort... niet eens schizofrenen, maar als een soort polyfrenen, die nu eens dit plaatje, dan weer eens dat plaatje aanzien voor zichzelf en navenant handelen, gevleid zijn, kwaad worden, proberen aanvaard te worden, pressie uitoefenen en... de lijst is lang.

Wat je denkt dat je bent is natuurlijk bij voorbaat onzin want er is geen enkele gedachte die al die jaren van jouw leven kan omvatten. Dus ieder van ons is om te

3

beginnen al iets ondenkbaars. Iets wat in geen enkele voorstelling past. Wel, wat ik ben, ben ik altijd, mijn hele leven lang. Voorstellingen komen en gaan. Herinneringen komen en gaan. Toekomstverwachtingen komen en gaan. Maar er is iets wat het kind op de kleuterschool met de puber, en de jonge man, en de figuur die ik nu ben, gemeen hebben, en dat geldt voor ons allemaal. Wat is dat? Er is iets wat ons geen enkele dag verlaat. Dat kun je op verschillende manieren aanduiden, je kunt het niet omschrijven, niet beschrijven, maar wel aanduiden. Het is het feit dat wij aanwezig zijn, dat wij altijd nu zijn. Ieder mens is altijd nu, en altijd hier. Wij zijn altijd zoiets als aanwezigheid, zoiets als waarnemen, je zou dus kunnen zeggen een bewuste aanwezigheid. En in die zin gebruik ik dan ook het woord bewustzijn. Ieder van ons weet, helemaal moeiteloos: ‘ik ben’.

Het ogenblik dat dit ‘ik ben’ herkend wordt, zie je ook dat daar tegelijkertijd waarneming is. Dus in al die dingen waarvan wij geleerd hebben dat wij ze zijn: lichaam, functioneren van de zintuigen, van het denken, van het voelen, zijn dingen die komen en gaan, die worden waargenomen. Wat ze allemaal gemeen hebben is dat waarnemen, dat ieder van ons doorlopend is.

Waar het dus in mijn verhaal, want ik kan u alleen maar mijn eigen verhaal vertellen, om gaat is dat u als het ware de ui afpelt: ‘ik de man of vrouw’, ‘ik de Nederlander’, ‘ik Europeaan’, ‘ik links of rechts’, enzovoort, enzovoort, enzovoort, totdat alleen dat overblijft wat ik onlosmakelijk, onafscheidelijk, wezenlijk ben.

Omdat wij jaar in jaar uit, en sommigen van ons tientallen jaren, geleerd hebben ons denken te consulteren als we iets over onszelf willen weten, en op zijn best ons gevoel, is het soms een hele klus om dat denken te overtuigen. Vandaar dat er een heel arsenaal van argumenten steeds weer naar boven komt. Maar wat hier beweerd wordt, ook al moge dat soms wel zo lijken, is geen intellectuele zaak. Het intellect kan niet begrijpen wat ik ben. Het intellect is maar iets heel oppervlakkigs. Veel dieper gaat het gevoel. Maar ook het gevoel kan niet begrijpen en niet vertellen wat ik ben. Want wanneer gevoelens voorbijgegaan zijn, dan ben ik nog niet voorbijgegaan.

Elk gefascineerd zijn staat het in de weg. Zelfs het gefascineerd zijn in dit pad. Daar kun je niet omheen. Kijk, in het begin leef je in twee werelden: in een wereld van feiten, en in een wereld van opinies die je projecteert over die feiten heen, als een stoflaag. Je bent gefascineerd door dingen, waarom? Omdat je ze onderscheidt van andere dingen. Je ziet niet alle dingen als jezelf. In feite is alles wat je waarneemt jou zelf en niets anders. Dus of ik nou kijk naar een schilderij van Rembrandt of naar deze tronie in de spiegel, in beide gevallen zie ik mijzelf. Of naar die stoel. Dus in de totale eenheid zijn dingen niet meer fascinerend. De totale eenheid is één gigantisch, laat ik nou maar zeggen: accepteren van de hele wereld als jou zelf.

De wereld van tijd en ruimte en oorzakelijkheid bestaat bij de gratie van tegenstellingen. Als er geen hier is, is er geen daar. Dus dan is er geen wereld mogelijk. Als er geen rood is, is er geen groen, is er geen wereld mogelijk, althans niet een gekleurde wereld. Als er geen klein is, is er geen groot. Nou projecteer je daar overheen nog weer die stoflaag van de psyche en daar is geen goed zonder

4

kwaad en geen kwaad zonder goed.

Dat is de polariteit, in het eerste geval van de zintuiglijke wereld, in het tweede geval van de psychische wereld. Wel, het ogenblik dat je je zover kent als niet iets psychisch, maar als aanwezigheid, dan volgt daar al heel snel de ontdekking op dat de hele wereld niets anders is dan waarnemingen en die waarnemingen vinden plaats binnen die aanwezigheid.

We hebben geleerd het waarnemen op denkbeelden te projecteren. Wij zeggen: ‘Ik ga eens even waarnemen’, de natuur bijvoorbeeld waarnemen. En: ‘Dit is de geest, de waarnemer’. Maar dat is niet zo. De geest is geen waarnemer, de geest is het waargenomene. We hebben geleerd te geloven, dat het denken iets weet. Denken kent helemaal niks. Het denken is maar een dansje. Het denken wordt gekend. We weten dat een gedachte gekomen is en gegaan, dus van dat object hebben wij een subject getoverd. Nou, en die truc moet weer ongedaan gemaakt worden. Het zijn allemaal objecten. Wat er overblijft is het waarnemen. Zolang daarin een wereld verschijnt, dan is de waarnemer hier en het waargenomene daar, verdwijnt die wereld dan is er ook geen hier en geen daar meer. Dan is er iets wat ik niet kan beschrijven, maar ik heb geen bezwaar om het ‘het pure waarnemen’ te noemen of zoiets, maar er is geen object in en geen subject in. Dan zijn waarnemer en het waargenomene gewoon hetzelfde. Zoals in de diepe, droomloze slaap.

Een waarneming wordt pas gekend als ie is afgelopen. Pas als een zin is afgelopen kan ik zeggen dat ik ‘m gehoord heb. Pas als een waarneming is afgelopen kan ik zeggen: ‘Ja, ik zie een boom’. Ik moet hem eerst hebben waargenomen. Vervolgens kan er een nieuwere waarneming van dezelfde boom komen, maar er moet eerst een waarneming zijn afgelopen voordat ik kan zeggen dat ik een boom heb gezien. En zo ook met gedachten. Ik ken een gedachte pas als die is afgelopen.

Schaamte bestaat alleen bij de gratie van het geloof in de waarnemer, het geloof in de ik-voorstelling. Je bent geen persoon, je bent geen ik-voorstelling. Je bent niet een gehaktbal van wat herinneringen, angsten en verlangens en schaamte en zo wat. Als je dat was dan zou je het vierentwintig uur per dag wezen. Water is natheid en water is vierentwintig uur per dag natheid en het is nooit niet natheid, want water is natheid. Dus als jij een bepaalde persoon was, dan was je die altijd. Maar je bent ‘m bijna nooit. Als jij zit te studeren, waar is die ik-voorstelling dan? En die herinnering aan je kleuterjaren, en weet ik wat allemaal? Totaal afwezig. En zelfs daarvan ben je je niet bewust.

Er bestaat niet zoiets als het zuivere gevoel. Wat bestaat is het zuivere zijn. Wat wij zuiver gevoel noemen is gevoel zonder egoïstische betrokkenheid. Dat bestaat pas wanneer het ego helemaal ontmaskerd en verdwenen is. Nooit door er tegen te vechten. Alleen maar door het te doorzien. Want als ik er tegen ga vechten dan zeg ik: ‘Ja, het is toch reëel.’ Maar ik ga niet tegen een droombeeld vechten. Helemaal niet. Ik ga alleen maar zien dat het een droomwereld is. Dan verdwijnt het vanzelf.

5

De doodklap voor de illusie is het inzicht, het doorzicht, het ontmaskeren, en de bereidheid tot loslaten. Levenskunst is de kunst van het loslaten. Het is een soort van sterven, natuurlijk. Het is een sterven terwijl dit ding (wijst op zijn lichaam) nog leeft. Dus de kunst om dood te gaan voordat dit ding doodgaat. Proberen hem te vlug af te zijn. En uiteindelijk, wat gaat er dood? Alleen maar illusie. Iets wat eigenlijk nooit bestaan heeft. Een manier van denken.

Wat ik wijsheid noem is: alles loslaten. Waar het om gaat is het herkennen van wat je zelf bent, hier en nu. Elk ogenblik van elke dag. Daar kun je je niet de hele dag mee bezig houden, natuurlijk niet, je hebt wel wat anders te doen - je hebt een baantje te doen en weet ik wat allemaal, maar af en toe even die flits, zo van: ik ben altijd nu. Enzovoort. Of ik ben dat waaruit gevoelens en gedachten en de zintuiglijkheid voortkomen. Dergelijke dingen. Heel even. Geef het de kans om te kiemen. Maar maak er geen leer van die je uit je hoofd kent.

Het onvermogen van Samadhi

Mijn leermeester, die – ik heb zelf een beetje die aanleg – die gaf mij terstond op mijn donder want dat was helemaal niet waar het om ging. En zeker twee jaar lang kreeg ik zo af en toe op mijn donder, dan zei hij: ‘Ah, daar heb je Keers weer. Samadhi-minded.’ Wat ik dan deed, ik ging daar een beetje zitten, concentreren en zo, en dan raak ik helemaal weg. Ik zit in een stoel, met ogen open, maar verder is het net als de diepe, droomloze slaap. En dat wist ik zelf niet. Hij wist het wel, maar ik wist het niet. Ik heb het zelf op een gegeven ogenblik ontdekt. Want ik zat in een huis waarin twee kleine kinderen waren. Hele lawaaiige kinderen. En die werden dan door de aja, dat is de baboe, van de kleuterschool gehaald, aten in die geweldige kamer waarin ik zat, en nou, dat was duidelijk merkbaar. En het gebeurt mij, het werd ineens één uur, waar zijn de kinderen? Er zal toch niks gebeurd zijn? En ik ga naar boven, en ze liggen in bed. De volgende dag gebeurde dat nog een keer, en daardoor weet ik dat ik in samadhi zat. Nou, dan kun je wel nagaan, zo min als na de diepe, droomloze slaap, dan word je niks wijzer wakker. En die samadhi’s, daar leer je ook niks van. Je hebt een ander soort samadhi die echt een extase is, een soort LSD-trip, waarin je opeens weet dat je één bent met God en weet ik wat allemaal. Maar ook daar word je niet wijzer van.

Er zijn mensen, Rajneesh is er één van, en die hele dikke jongen, Maharaji, die hebben dat, die raken je aan en dan krijg je zo’n extase. En dan moet je van hele goede afkomst zijn wil je dan nog zeggen: ‘Ja, maar dit is het niet'.’ Dan moet je van héle goede afkomst zijn, zeker als je er nog nooit iets over gehoord hebt. Als je alleen de dominee of de pastoor hebt om daarmee te vergelijken dan zeg je: ‘Nou, dit is God zelf.’ Het is ook wel zo, maar je hebt er niks aan, want je bent daarna net zo stom als daarvoor.

Mijn eerste leermeester was Ramana Maharshi en die had, laat ik nou maar zeggen, ik moet een woord gebruiken, zo’n uitstraling, als je daar stond was je op een heel andere golflengte. Die had dus ook van deze siddhi’s, kennelijk… als ik een vraag had, dan werd ik per telegram beantwoord. Zonder dat hij zijn mond opendeed. En ook zó beantwoord dat de vraag voorgoed verdwenen was. Enfin, ik kwam er een week of acht voor zijn dood, en dat was te kort, dus hij heeft mij

6

doorgestuurd naar een andere guru, en die is een aantal jaren lang mijn guru gebleven. Daar kreeg ik een heleboel woorden waarmee ik mijn begrippenwereld uit de weg kon ruimen. En dat heb ik daarna nog een jaar of drie gedaan toen ineens de zaak klapte.

Hij heeft me erg tegen Samadhi’s gewaarschuwd, juist omdat ze zo verslavend zijn. Ik herinner me ook ergens een uitspraak van Ramakrishna, die zegt: ‘Mensen komen naar mij toe, net zoals pauwen aan wie opium gevoerd is, die komen iedere dag terug voor een stukje opium.’ Die had kennelijk ook zo’n soort uitstraling, en daar kwamen mensen voor. Ik heb ook nog wel een paar meegemaakt die, toen ik in Brussel kwamen ook veel mensen en een paar die kwamen dan echt zitten te genieten van de sfeer. Ja maar dat is het niet. Die heb ik er gewoon uitgetrapt op een gegeven moment. Dat is het grote gevaar van dat soort yoga allemaal. Terwijl, als je het ego – naar woord – ontmaskert en er achter komt dat het helemaal een denkbeeldige zaak is, letterlijk een denkbeeldige zaak, denkbeelden die je voor jezelf aanziet, dan leidt dat vanzelf tot een geweldige ontspanning waardoor die kundalini wel naar boven komt. Maar dan is het als je er aan toe bent. Het eerste blaadje dat ik ooit van Rajneesh in handen kreeg, en dat was lang voordat hij hier bekend was, daarin stond dat je in de kleermakerszit moest gaan zitten en dan keihard met je billen op de grond, zo (wipt op en neer) en dan ging die kundalini omhoog. Maar dan loop je wel flink het risico dat je in een krankzinnigeninrichting terecht komt. Ik heb het in Arnhem meegemaakt, in de oorlog, een paar dames die hadden ook een boekje over yoga en pranayama, nou die zouden het wel flink aanpakken. Drie uur per dag. Die zaten na drie weken in een gekkenhuis. Dus alles op een natuurlijke manier. Dat kun je nog van de boeddhisten leren, die namen de gouden middenweg, hè. Niets forceren.

Nou, die raja yoga dus van Patanjali, die leidt tot samadhi. Nou dat heb ik gehad, helemaal spontaan, toen ik een kind van een jaar of vijf, zes was. En ik heb het ook wel eens bij andere kinderen gezien. Ik denk dat meer kinderen dat hebben dan wij wel denken. Maar goed, ikzelf bijvoorbeeld heb er nooit met iemand over gepraat, zeker tot mijn achttiende. Je weet ergens, dit is iets heiligs, daar moet je verder niet aankomen. Vijf, zes jaar. Ik was in de tuin aan het spelen, ik had nog een zandbak. Maar ja, daarna heb ik alle fouten gemaakt die je maar kan maken. En nog een paar erbij denk ik. Dus op zichzelf: je weet dat er iets is, hè, between heaven and earth, iets dat meer is dan de som van alle delen, maar je kunt er niet aankomen.

De tweede keer dat mij dit overkwam was in de oorlog, toen een hele goede vriend van mij – we zaten samen in Friesland, ondergedoken, we zaten samen in dezelfde verzetsclub en zo – en hij las iets voor uit één of ander boek van een Perzische mysticus of zo en plotseling gebeurt het en zaten we beiden in die toestand. Wat gebeurde er vervolgens? Twee dagen later heb ik een depressie gekregen. Echt zo een waarin de hemel van koper is. Wat was er gebeurd? Je probeert daar in terug te komen. En dat kon niet. Wist ik veel. Had iemand mij toen uitgelegd hoe het in elkaar zat dan was het misschien niet gebeurd, maar ik had niemand. Niemand wist het. Want jij als persoon probeert dat dan te bereiken, en dat is niet mogelijk. Zo’n toestand is juist de afwezigheid van de persoon. Geluk is de afwezigheid van de persoon. Afwezigheid ook van het denken. Als je

7

gelukkig bent dan denk je niet. Wij hebben geleerd om het denken te consulteren als we iets over onszelf willen weten, maar denken weet er niets van. Ik ken wel mijn gedachten maar mijn gedachten kennen mij niet. Ja toch? Gedachten die drijven voorbij. Daar ben ik de waarnemer van. Maar zij kennen mij niet.

Het onvermogen van religie

De geest zelf verdeelt zich in tweeën, en de ene helft babbelt met de andere helft. De rechter en de beklaagde. Een heleboel mensen lopen de hele dag met een dialoog in hun hoofd tussen de rechter en de beklaagde. ‘Nou joh, dat had je wel beter kunnen doen’, enzovoort. Dus wat in de geest is, wordt daar schijnbaar tot twee gemaakt. En zo zijn er allerlei van die dingen.

Dat is wat de meeste godsdiensten doen, die polariseren de menselijke psyche, goed en kwaad en zo, God en duivel en dat soort dingen meer. Alleen in het Hindoeïsme word je erbij verteld dat het maar eigenlijk een symbolische zaak is. En dat al die goden aspecten vertegenwoordigen van jezelf. Hier zijn de godsdiensten op zichzelf geworden. Maar een godsdienst hoort maar een aanloop te zijn. Godsdienst is voor kinderen. De meeste mensen blijven natuurlijk altijd geestelijk gesproken kinderen. Maar kinderen kunnen geen abstracties aan enzovoort, dus die vertel je verhaaltjes. Paulus zegt: ‘Toen ik klein was kreeg ik melkspijzen en zo, en nu ik volwassen ben krijg ik vaste spijzen. Nou: de godsdienst, in het Oosten, dat zijn de melkspijzen, voor kinderen. En wie volwassen wordt die gaat zich afvragen: ‘Hoe kan dat nou?’ Vragen die bij bijna iedereen opkomen, van eh… ‘Ja, als God nou goed is en liefde en perfect, hoe kan ie dan een imperfecte wereld scheppen?’, en zo. En ofwel je laat je door een geestelijke met een kluitje in het riet sturen, ofwel je pikt het niet. En ik heb het niet gepikt. Ik zei: ‘Dat bestaat niet.’ Hoe kan God alomtegenwoordig zijn en er toch nog plaats zijn voor de duivel? ‘Ja, dat is het mysterie.’ Ik zei ‘*#%\**!’, ik zal niet zeggen wat ik zei, hè. Nee. Het is niet het één EN het ander, het is niet een mysterie, het is gewoon een leugen, dat kan niet. Of de duivel bestaat óók uit God. Een van beide.

‘Ja,’ zei mijn ouwe heer dan, ‘dat is scholastiek.’ En daarmee was het voor hem afgedaan. Maar natuurlijk is het wel te beantwoorden. Natuurlijk is het heel goed te beantwoorden: het is gewoon waanzin! Het zijn verhalen voor kinderen. Wat we inderdaad zoeken is alomtegenwoordigheid. Wat is de duivel? De duivel is een Griek. Het is een grieks woord: duivel. Diabolè. Dat betekent: ergens iets tussen gooien. Dus degene die splijt. Die de ene geest splijt in rechter en beklaagde. Dat principe van splijten, van ik hier en de rest van de wereld daar, dat is de duivel, dat is de betekenis van het woord. Dus de duivel is: God aanzien voor iets anders dan hij is. Het licht aan te zien voor half licht, half duister. Die visie, die manier van kijken, dat is de duivel. Maar in de geïnstitutionaliseerde kerken is dat een mannetje geworden met horens en zo. Dat is inderdaad voor kinderen. Maar het verhaal is heel erg best uit te leggen. Het is ook heel logisch. Onze illusoire visie, dát is de duivel. Waar wij wat één is, splijten in twee, of in veel. Niet zien dat dit de veelheid is van het ene, dat is de duivel. De splijter.

Kijk, de wereld waar jij in zit, ’s ochtends om negen uur, ’s middags om drie uur,

8

wanneer dan ook, is niets anders dan een verlengstuk van jouw eigen standpunt van dat ogenblik. Iemand die in een depressie zit, die heeft een rotleven, die heeft een rotjeugd gehad en die krijgt een rotouderdom, en de hele wereld is rot. Drie maanden later is diezelfde persoon tot over z’n oren verliefd. Dan is de hele wereld la vie en rose, begrijp je? Want zijn standpunt is veranderd. De wereld niet, zijn standpunt. Nou, dat gaat altijd op. Dat gaat ook biologisch op. Als ik klim in het zintuig genaamd oog dan is het verlengstuk daarvan een optische wereld. Klim ik in het zintuig genaamd oor dan verschijnt er een daarmee corresponderende akoestische wereld. En klim ik in het denken dan verschijnt er een begrippenwereld. En dat is waar wij, in schijn, aan vastliggen. In feite helemaal niet, want die ik die daaraan vastligt is niet meer dan een begrip. En het vastliggen ook niet. Maar goed, het feit dus dat wij duivels met onze geest omspringen, die splijter, doet die schijnbare gebondenheid ontstaan, en doet ons leven uiteenvallen in een aantal werelden die corresponderen met onze wisselende standpunten. To the rain it always raineth, to the snow it always snoweth. De regen ziet nooit iets anders dan een kletsnatte wereld, en de sneeuw ziet nooit anders dan een witte wereld. Dus de regen zegt: ‘De wereld is nat, niet wit.’ En de sneeuw zegt: ‘De wereld is wit, niet nat.’ Begrijp je?

Het geheugen projecteert al die dingen na elkaar en relativeert: ‘Nee, soms nat en soms wit en soms droog.’ Maar wat wij de wereld noemen is eenvoudig een verlengstuk van ons standpunt van dit ogenblik. Is je standpunt dat van een begrip, van een denker, dan leef je in een begripswereld. Is jouw wereld niets anders dan licht, dan vrijheid, dan blijkt die hele wereld vrijheid te zijn. Dus wanneer het idee een Jan, Piet of Klaas te zijn, verdwenen is, dan blijken we alleen maar vrijheid te zijn. Dan blijkt die gebondenheid alleen maar illusie te zijn geweest. Bedacht, maar niet reëel. Vandaar dat helemaal aan het eind van de reis Shankara zegt: ‘Er is nooit iemand gebonden geweest, en nooit iemand op zoek, en daarom nog nooit iemand bevrijd’.

Als je je denkbeelden over jezelf loslaat, dan verandert daarmee ook wat jij de wereld noemt. En die verliest zijn bedreiging. Vrijheid betekent geen afweer hebben. Dat is dan weer zo’n negatieve omschrijving. Je kan niet zeggen het is zus of het is zo, wat we zeggen is: geen afweer hebben. Er bestaat ook niet zo iets als verlicht gedrag. In tegenstelling tot wat sommige stichtingen beweren. De grote Shankara zelf heeft gezegd: ‘De waarheid te vinden is niet moeilijk, het iedereen naar de zin te maken is bij voorbaat uitgesloten.’

Het onvermogen van bereiken

Ik herinner mij nog hoe mijn guru op een gegeven moment tegen iemand zei, met een klem die ik nooit vergeten heb: ‘Remember, this is not the path of meditation, this is not the path of concentration, this is a path of immediate recognition.’

Nisargadatta zei tegen mensen: ‘Kijk, neem nota van het feit dat je bent. Moeiteloos, toch? Daar hoef je ook niet voor te denken. Je weet heel zeker dat je bent. Ja? Ja. Nou, blijf daar zitten.’ Dat komt op hetzelfde neer als wat mijn guru onmiddellijke herkenning noemde. Dat is een heel belangrijk punt waar ik steeds weer op terugkom: het moet moeiteloos zijn. Zolang je ergens moeite voor moet

9

doen om het te weten, dan is dat niet waar ik over praat. Dat, waarvan je moeiteloos heel zeker weet, zonder te denken, dat je bent, daar gaat het om. Je weet toch heel zeker dat je bent?

Er valt dus niets te bereiken want wat je bent, ben je. Men kan je alles afpakken, maar niet wat je bent. Dus het enige wat er moet gebeuren om te weten dat je de vrijheid zelf bent is de illusie kwijt te raken dat je een meneer ergens vandaan bent. Jij bent niet beperkt tot dit ding. De Romeinen hebben ons het bijgeloof ingepraat dat wij een gezonde geest in een gezond lichaam moeten zijn, maar feitelijk: wat verschijnt er in wat? Wat mij betreft is het lichaam een aantal waarnemingen, en die waarnemingen verschijnen in de geest. En niet omgekeerd. Dus het is leuk als je een gezond lichaam hebt in de geest, maar prop die geest niet in dat lichaam. De geest heeft geen tijd en plaats en ruimte. De geest is dat waar tijd en ruimte in verschijnen. Kortom: wij ademen rustig verder, alleen we doorzien steeds duidelijker, steeds helderder, dat we niet duizend en één begrippen zijn, duizend en één waargenomen dingen zijn, niet dit en niet dat en niet dat en niet dat. En op een gegeven moment is de doos leeg. En dan ontdek je dat je zo groot bent als de wereld. De vorm die de wereld, het waargenomene, op een gegeven ogenblik aanneemt. Het zit diep hoor, begrippen. Vrienden die bij mij over de vloer komen, die jen ik daar ook behoorlijk mee. Ik heb een hele donkere en die noem ik dan nikker en zo, hè. Niet dat ik een racist ben maar gewoon – hij noemt mij dan bleekscheet – maar om je los te schudden uit het idee dat je een begrip bent. Iemand moet je helemaal voor rotte vis kunnen uitmaken en dan moet het je helemaal niets doen, omdat je weet dat je geen enkel begrip bent, en dan is het goed. Zo’n grapje haal ik natuurlijk niet de eerste keer uit dat iemand komt, maar het is wel de bedoeling dat je weet dat je ofwel niets bent ofwel dat je alle dingen bent, dat komt op hetzelfde neer.

Zolang je denkt dat je een persoon bent, kun je zeggen: ‘Wat is het doel?’ Wat je allemaal doet in het leven, waarom doe je dat? Omdat je gelukkig wil worden, een baantje hebben of de wereld redden of een gezin hebben met kindertjes of weet ik veel wat. Dat is voor iedereen verschillend, maar wat je zoekt is: bevrediging. Veiligheid, enzovoort. Nou, dat is dus het doel. Het doel van je leven is om het geluk te vinden. Sommige mensen symboliseren het als God, of iets anders, of het absolute of wat dan ook, het zijn maar woorden. In mijn kretologie zou ik zeggen dat je alsmaar dat probeert, waarvan je waarschijnlijk denkt dat het moeilijk is: om alleen maar jezelf te zijn. Als je veel van iemand houdt is het grootste compliment dat je ze kunt maken: ‘Bij jou ben ik helemaal mezelf.’ Dus dat zoeken wij. Het doel van ons leven is alleen maar onszelf te zijn. Nou, het ogenblik dat we alleen maar onszelf zijn, dan zien we dat wat ik ben heel iets anders is dan ik ooit, uiteraard, heb gedacht. Het velletje op de melk. Denken heeft geen idee van wat ik ben. Echt niets, nul. Want wat ik ben heeft zich verstopt achter alle ogen. Wat ik ben is God. Niet als die met die baard, want hoe ziet God er uit? Ziet er niet uit. Hij heeft geen vorm. Niet. Hij heeft geen vorm. Nou, hoe zie jij er uit? Wezenlijk heb je ook geen vorm. God is onvoorstelbaar. Maar wat ik je probeer duidelijk te maken is dat jij zelf ook onvoorstelbaar bent. Dat je niet in welke voorstelling dan ook te vatten bent. Als je dat ziet dan ontdek je dat die drie letters, GOD, en die twee letters, IK, verwijzen naar één en hetzelfde. Er is maar één onvoorstelbare, natuurlijk. Zodra je twee zegt, heb je een voorstelling. Heb je weer de duivel. De

10

split. Dus wat je nu doet zonder het te weten, is met jezelf spelen. Waarom doe je dat? Op sluwe wijze heb ik de vraag weer bij jouzelf teruggebracht. Wel, het gebeurt. Dus ik denk dat we uiteindelijk niet een ‘Waarom?’ vraag kunnen stellen, we kunnen ons verder alleen geleidelijk beperken van die wereld van opinies en alleen nog maar leven, aanvankelijk in, en daarna als, de wereld van feiten, van waarnemingen. En van de dingen niet meer good or bad maken. En uiteindelijk is ook dat nog niet het laatste woord. Het laatste woord is dat, wat al die feiten gemeen hebben. Dat waarin waken en dromen komen en gaan, en wat zelf overblijft.

11

Onvermogen, falen en vergevingInterview met Jan van Delden

Jan, deze Amigo gaat over ‘de schoonheid van ons onvermogen’. Is het niet een beetje vreemd om ‘schoonheid’ te koppelen aan ‘onvermogen’, is onvermogen geen falen?

Het onvermogen is weten thuis te zijn - terwijl Jan doorgaat met denken dat hij zich uit de modder moet trekken, vóór hij iets zou kunnen bereiken. En hij faalt eeuwig om de schoonheid te bereiken, hoe hard hij ook zijn best doet. Dus ja, op dat niveau is onvermogen falen.

Maar dat is niet erg, integendeel. Juist dat ‘onvermogen’ is de schat! Want het laat zien dat het ervaren-zijn in ons al aan staat. Het ís al aan de onveranderlijke eeuwige kant. Juist het contrast tussen ploeterende Jan en het ervaren-zijn laat dit bij uitstek zien – voor wie het mag zien. Want als dat niet mag, blijven we het onveranderlijke in de aangeleerde veranderlijke Jantjes-ervaringen zoeken. En dat betekent einde oefening, want het Jan-zijn-denken kan het ervaren waarmee dit denken en zijn verhaal gekend wordt, zélf nooit zien of ervaren. Dan zit er weinig vreugde in falen...

Valt daar wat aan te doen?

Ook als er geen denken is, ervaren we gewoon. Dus hoe simpel zou het zijn, als we gewoon notie mochten nemen van dit feit, dat onze ‘eigenste ervarenheid’ het onveranderlijke in ons is. Maar we nemen er geen notie van. Wat is dit onvermogen? Wat houdt dit schijnbaar tegen? Niets anders dan het geloof in een gedachte of in het gevoel van afgescheidenheid dat zich daarin doet kennen. Zodra het denken geloofd wordt als waar of als jouw denken, is er geen eigenste ervarenheid en daarmee ook geen schoonheid. Schoonheid en onze eigenste ervarenheid zijn beide onzichtbaar en ongrijpbaar voor Jan en zijn denken en gevoel. Maar het zijn – niet iets zijn, maar het zijn zelf - is er daarom niet minder door. Het blijft hoe dan ook dit ‘het-is-zoals-het-gaat’ dragen. Het draagt elke ervaring belangeloos en dus liefdevol, zonder dat het wat met Jantjes wereld heeft of ooit krijgt.

Hoe nu die schoonheid van ons onvermogen te herkennen en het in de aandacht brengen en houden? Juist dat is het verhaal van het spontaan mogen terugvinden van de herkenning van de schoonheid in ons zoals die zich doet kennen. De moeilijkheid zit hem in wat het denken er daarna van zegt. Het denken zegt onverbiddelijk dat het iets doet of laat. Maar er zit helemaal geen ‘doener’ in ons ervaren-zijn! ‘Oh nee?’, zegt het denken, ‘En ik dan?’. Want natuurlijk heeft en kan het denken - Jan – niets met niets. Het denken blijft eeuwig zoeken naar ervaringen van goede tijden, met veel drank, eten, seks, gezondheid en alles kopen wat hij wil en wat er te kopen valt en natuurlijk liefst met veel aandacht van

12

mensen die graag naar hem luisteren en het helemaal met hem eens zijn - en tja, dat is natuurlijk allemaal niet te vinden in ons ervaren-zijn zelf.

Het is dus maar de vraag of een zoeker dit aan wil gaan…

Zeker, want het denken zoekt natuurlijk standaard naar ervaringen en zegt: ‘Wat heb je in Godsnaam aan zoiets oninteressants als het ervaren onderzoeken, als het niets doet, niets hoeft te doen om het ervaren te zijn?’ Om nog maar niet te spreken over het feit dat ervaren geen ervaring is, noch een activiteit die ergens vandaan komt en heen gaat. ‘Wat dom en nutteloos’, zegt ons denken.

Vandaar dat het genade is als we dit tóch mogen doen. Of noodlot / pech / toeval, als je genade nog een vies woord vindt. Hoe je het ook noemt, het kán je overkomen dat je ondanks alles toch op zoek blijkt te zijn naar die schoonheid. Een zoektocht die zijn eigen onvermogen laat zien: naar schoonheid die je in eerste instantie spontaan leek te hebben ervaren en die je nu weer terug moet vinden– waarmee het dus weer als een ervaring wordt gedacht… en waarmee je weer terug ben bij af. Jij – Jan – bent niet in staat om het ervaringsloze ervaren te kennen! Om uit die vicieuze cirkel te ontsnappen moet je niet alleen mogen zien dat je eigenste aandacht het alles omvattende eeuwige ervaren-zijn is. Je moet ook met die aandacht het geloof in het denken, voelen, het hele verhaal van Jan en zijn wereld mogen doorzien als vals, als niet waar, niet bestaand en tegelijk daar niet mee gaan vechten of negeren of welke discussie dan ook mee hebben…

En ja, hoe vink je dat realiseren aan en laat je het aan staan? Mijn antwoord op dat dilemma: slijmen met Jans wereld, die hele wereld moeiteloos dragen maar nooit geloven. Dat geeft de ruimte om ons geluk, vrede en stilte als onze basis te leren kennen, terwijl dat voorheen volledig onbewust was van zichzelf als ‘lekkerheid’. Je denken zegt dat je alleen bewustzijn van jezelf kunt hebben als er een ‘je’ (subject) en een ‘jezelf’ (object) lijken te zijn. Maar vanuit ons ongedefinieerd tegenwoordigheid zijn, ís er geen afgescheidenheid, alleen maar kennendheid. Er dus is er voor onze onveranderlijke kennendheid ook geen onderscheid tussen goede tijden en slechte tijden. Het is wat het is.

Saaaaaai voor het denken - dat alleen over het lekkere kan praten, maar er niet naartoe kan gaan. En vervolgens kwaadheid, jaloezie, verdriet of wat voor pluim dan ook opzet als reactie op dit onvermogen. Want voor Jan was en is de inzet toch zoeken en vinden, begrijpen, te weten te komen, zekerheden vinden, bewust worden, enz., enz., enz.?

Nou, jij hebt er dus iets op gevonden, of beter het heeft jou gevonden. En wat gebeurt er dán?

Het is heel moeilijk met woorden uit te drukken, maar toch doe ik een poging om te beschrijven wat er gebeurt als je het mag zien. Angst, verlangens of welke top of flop ervaring dan ook, komen schijnbaar zomaar ongevraagd in je ervaren-zijn te voorschijn. Als jij vanuit de achterste stoel / het breed kijken / het ongedefinieerd ervaren zijn, iets kent, is dat actiefloos gewaar zijn zónder tegendeel of iemand die gewaar is. Je kent dat bijvoorbeeld van het geluid van

13

vogels en regen vóórdat je denken daar een verhaal van maakt. Je denken zegt als een papagaai achteraf dat je het toen óók hoorde, alsof jij als kennendheid dat al niet wist! Dat ongedefinieerde kijken / schouwen ziet het verhaal, dat beweert een ervaring te zijn, langskomen. Jan en zijn denken, zijn dan zélf iets wat in onze kennendheid langskomt. Jan, het ‘iets wat langskomt’, wordt gekend door onze kennendheid, het stille lekkere dat ons niet verlaat als Jan zijn verhaal probeert te verkopen als waar.

Vervolgens zegt de inhoud van die Jan-ervaring bijvoorbeeld: ‘Ik begrijp dat wat Jantje ondergaat, binnen het kennen plaatsvindt en ik begrijp dat ik dus uit het kennen moet bestaan, óók als Jantje bang is of naar een bepaalde ervaring verlangt.’ Wat aandoenlijk is als je dat zo mag zien (slijmen!), terwijl dit natuurlijk een ‘verlicht Jantje’-verhaal is dat niets te maken heeft met dat stille intieme wat ons kennen is.

Dit is een erg belangrijk verschil tussen het simpele kennen-zijn en het kennen van het verhaal van de waarheid. Het kennen zélf zegt niets over die waarheid, want dat kent alleen maar. Deze schijnbare tegenstelling is net als ‘laat de linkerhand niet de rechter kennen’. De linkerhand blijft een schijnbaar verhaal vertellen en jij zegt figuurlijk, als het zo mag: ‘Ja hoor schat, je hebt helemaal gelijk’. Kortom je laat het gewoon passeren, zijn verhaal vertellen, meer niet… maar je gelooft het verhaal NOOIT. Zo is er dus geen dualiteit, alleen een gebeuren van gewoon er-zijn.

Klinkt prachtig, maar wat heeft Jan er aan?

Allereerst: je kunt en hoeft de Jantjes niet kalm te krijgen. Hun onvermogen is jouw onvermogen. Want JIJ als tegenwoordigheid bent er al, helemaal onbewegelijk en ‘kijkloos-gewaar’ en onbeïnvloedbaar. ‘Bewust zien’ dat Jantje angst heeft, is als benoeming weer een gedachte, maar wat daar weer achter zit, is zeg maar het ‘thee drinken’. En in het thee drinken is er geen enkele activiteit of genieter, alleen intimiteit. Die intimiteit is niet van Jan, die is van wat we onveranderlijk zijn. En als je het voorgaande niet begrijpt, dan is dat prima, want intimiteit gaat nooit over begrijpen maar over gewoon er-zijn.

Het is op Jantjes niveau dan ook onmogelijk om die intimiteit te regelen of te houden. Je hebt op dat niveau alleen de verhalen over hoe het was en weer zou moeten of kunnen zijn. Maar ja, in het verhalen-denken zit geen ‘thee-intimiteit’, want dat is de basis waarin Jan langskomt. Als het mag, dan kun je dit simpele feit in het oog en in stilte leren houden. Ons kennen gaat nooit in op een verhaal. Het kent het slechts. Het niet ingaan op ervaringen in het algemeen is dus al een feit voor ons ervaren-zijn, en dat noem ik het ‘sneller schieten van het ervaren-zijn dan de verhalen van je schaduw - het-ervaring-zijn’. Zo houdt dit inzicht je vanzelf uit het geloof in elke ervaring en daarmee op afstand. Net zolang tot je helemaal moeiteloos mag zien dat ervaringen niet echt bestaan of hebben bestaan, en dualiteit doorzien is als niet waar, zonder dat je er nog iets voor hoeft te doen of te laten.

14

Vervolgens kán het gebeuren dat je door dit standpunt verschuiven merkt dat ook Jan indirect tóch een beetje kalmer wordt, namelijk doordat JIJ ziet dat er een Jantje bang / niet kalm / wel kalm verhaal langskwam – maar dat dat verhaal uit het ervaren zélf bestaat. We kunnen het ervaren niet uit, dus is alles wat we lijken te ervaren, het ervaren zélf en niet de object-ervaring van iets buiten het ervaren. Dat steeds te corrigeren is in de praktijk van het leven de dualiteit doorbreken. Bijvoorbeeld door te zien dat er geen buiten-de-zintuigen is. Tot ook die trucendoos doorzien wordt en vanzelf weg valt en je ziet dat JIJ, het ervaren, zelf nooit iets ervaart. Het ervaren / kennen, kent niets, ervaart niets! Dus weet je dat alles wat je ervaart onmogelijk iets anders kan zijn dan jouw eigenste aanwezigheid.

We zijn ontegenzeggelijk die kennendheid, die tegenwoordigheid, maar er is niemand in dat zijn. En laat juist dat nou het geluk zijn dat iedereen zoekt… en de reden van ons verdriet en onvermogen. Omdat we het kennen al zijn, kunnen we het geluk niet in de ervaringen pakken, en zullen ze als je naar ze luistert altijd beweren ongelukkig te zijn!

Het duizelt me… ik snap dat als ik het probeer te begrijpen, ik er ‘naast grijp’. Maar dat geldt voor jou toch net zo goed? Hoe is het in zijn werk gegaan dat je er tóch van kunt getuigen, dat het schijnbaar is ‘gebeurd’? En wat ‘gebeurde’ er vervolgens?

Dat wat we zijn in de praktijk in elke situatie in het oog leren houden, kon in mijn geval pas echt plaatsvinden nadat ik niet meer in de Jantjes hoefde te geloven als waar. En ze, ook in hun meest dramatische en fobische momenten, kon passeren door te doorzien dat in de allesomvattende eerste oorzaak niet iets van dualiteit kan bestaan, dat het kennen en zijn tegenwoordigheid niet een activiteit van Jan kunnen zijn en dat ik dus voorbij aan Jan en zijn wereld was - en daarmee niet meer in zijn verhaal als waar ging zitten, hoe echt het ook zich vertelt.

Dit hield ‘ontoorloging’ in met alle Jan-tegenstellingen en al die van de anderen. Er is geen directe controle mogelijk en nodig op Jans doen en laten. Maar omdat je vanuit kennendheid kijkt, leer je net zozeer Jan als alle anderen te volgen als niet van jou. Dan kom je er vanzelf achter, dat hij net zo’n rund kan zijn, als waarvan hij de anderen beticht en wordt hij gewoon een voorbijgangersverhaal. Het weten dat dit een droom van de eerste oorzaak moet zijn en dat jij dus zelf die eerste oorzaak moet zijn en niet Jan, doodt het geloof in de echtheid van de dualiteit – inclusief het ‘ik-ben-Jan’ en zijn oorlog met de anderen. Daarmee worden ook de aanvallen van de anderen doorzien: er zit niemand in die het doet, deed of zal doen!

Het gevolg is het einde van het doenerschap. Je blijft door het zo te mogen zien vanzelf uit het in oorlog zijn van ‘ik en de ander’, zelfs als het verhaal gewoon lijkt door te gaan. Dat is leren slijmen naar Jan en de ander, die wél gewoon blijven geloven dat ze afgescheiden wezens zijn. Let op: een heilige Jan-die-weet is dus óók een Jan! Maar jij ziet dat ook dat niet waar is en zo ga je niet meer in hun doenerschap geloven.

15

Dit mogen/durven zien, maakt vroeg of laat een einde aan de oorlog met een verleden en een toekomst, met hoofd- en bijrolspelers. Je ziet dat ze er niets aan konden doen en strikt genomen, kon het zelfs nooit hebben plaatsgevonden. We zijn namelijk nooit in een verleden of toekomst geweest. Als het enige zijn om alle droomervaringen te dragen, ben/was/zul je altijd tegenwoordig zijn. Tijd is voor Jan, niet voor jou.

Als het mag, zie je dat het allemaal niet waar is en laat je Jan en zijn wereld los. Dan verdwijnen het onvermogen en het falen, want die horen bij die verhalenwereld, die daarmee gelijk aandoenlijk wordt. Dat bezien is de schoonheid zijn, en dan komen vanzelf de vrede en intimiteit van ons eerste-oorzaak-zijn blijvend omhoog, wat de diepste betekenis van vergeving opent naar gewoon je zelf zijn.

[door Pol Sturtewagen en Robbert Bloemendaal]

website Jan van Delden: www.ods.nl/la-rousselie

16

Het Goddelijke huilt en lacht mee in al Zijn, of Haar, kwetsbaarheid.een interview met Ad Oostendorp

Over het onderwerp ’De schoonheid van het Onvermogen’ had ik een afspraak met Ad Oostendorp in Arnhem. We hebben een lang gesprek gehad over dit onderwerp. Thuis bleek dat mijn opname apparatuur mij in de steek had gelaten. Ondanks moderne hulpmiddelen het onvermogen om een gesprek op te nemen. Schuilt daar schoonheid in? Gelukkig hebben we het interview kunnen doen via de mail waarvan hieronder het resultaat. Ad is homeopathisch huisarts in Arnhem. Daarnaast geeft hij Satsang in o.a. Arnhem en Zutphen.

Ad, het thema van deze Amigo is: ’De schoonheid van het onvermogen’. Wat heb jij daarmee?

Wat een mooi thema, een thema dat een diepte aanduidt die ver voorbij alles gaat wat we kennen.Zelfs veel dieper dan wat de meeste mensen denken wat dit thema inhoudt. Ik hoop dat je mij even de tijd wil geven dit uit te leggen.

Je weet dat ik een lange weg gegaan ben en waarschijnlijk ook dat mijn Hart, God zij dank, geen werkelijke rust kon vinden in welk inzicht of ervaring dan ook.Geen enkel inzicht, noch ervaring kon het centrum, waar alles om draaide: het 'ikje', mij, ongedaan maken.In tegendeel, het 'ikje' werd dankzij al die inzichten, ervaringen, mind-, advaita-, vedanta- en hart-'realisaties', alleen maar subtieler en bleef, wat er ook gebeurde, stevig in het zadel.Het 'ikje' was en bleef 'realisatie-proof'.Ervaringen van, en inzichten in ego-loosheid, centrumloosheid, Zijn, Liefde, Stilte, Sterven, Waarnemer-zijn, maakten mij uiteindelijk alleen maar sterker, arroganter zelfs, op een subtiele, of niet eens zo subtiele, manier.

Gelukkig kwam ik iemand tegen die me dit kon laten zien, en die me ook liet inzien dat, hoe intens en diep ervaringen en inzichten ook waren, dat ze nooit of te nimmer het 'ikje' ongedaan konden maken.

Het 'ikje' dat steeds weer als een feniks herrees en alles, zelfs ego- en ik-loosheid, steeds weer voor zichzelf opeiste. Het werd onontkoombaar duidelijk dat het niet ging om ervaringen, om inzichten, dat het niet ging om 'hoofd'-, noch om 'hart'-

17

realisaties, dat het niet ging om 'dat wat kon komen en gaan'. Het ging niet om weten, noch om niet-weten, het ging niet om dat wat gevonden kon worden, noch om het Onvindbare. Het ging niet om wat gekend kon worden, nog om het Onkenbare.

Het ging om dat waar alles om draaide: zowel verlichting als niet-verlicht zijn, zowel Liefde als ongelukkig zijn, zowel hebben als verliezen, vinden en verloren zijn: het draaide allemaal om het centrum, het 'ikje', om mij.En niets of niemand in de wereld en buiten deze wereld kon mij ongedaan maken.

Dit is het onvermogen, het uiteindelijke onvermogen:dat alles wat jij kunt doen en gedaan hebt en nog zou kunnen doen, dat alles wat jij kunt ervaren, weten, kennen, beseffen, of je nu een Buddha bent of niet, er helemaal niets toe doet.

Dit besef, wanneer het werkelijk doorbreekt, is de diepste pijn die een mens maar kan doormaken. Wanneer deze pijn niet uit de weg gegaan wordt én de pijn van het onvermogen niet gestild wordt met ideeën, inzichten, Vrede, Stilte, Realisatie en Waarnemendheid, m.a.w. alles wat jou door 'zij die het gevonden hebben' aangereikt wordt. Dán kan en zal in dat vuur, het 'ikje', jij, voor eens en voor altijd verdwijnen, en nooit, maar dan ook nooit meer uit zijn as herrijzen.

Dit sterven is geen 'gebeurtenis' die je kunt lokaliseren in ruimte of tijd en is absoluut geen ervaring.Net zo min als je het moment van in slaap vallen kunt registreren of beschrijven, net zo min als je weet waar en hoe laat je jouw horloge verloren hebt, net zo min is het mogelijk hier besef van te hebben.

Verlichtingserváringen kun je beschrijven, kun je lokaliseren in ruimte en tijd: toen, daar onder die boom, op die en die dag, daar in dat park, toen gebeurde dit en dat.Maar... dit heeft allemaal niets, maar dan ook helemaal niets met Werkelijk Ontwaken te maken.

In en door Werkelijk Ontwaken en 'daarna' is elk besef verdwenen, elk besef van zijn en niet-zijn, van Liefde, van ego-loosheid, van Waarnemendheid, van Stilte, Vrede en Centrumloosheid.Jij bent verdwenen en daarmee de behoefte om je met iets, zelfs met Zelf, Zijn, of BewustZijn of wat dan ook, te identificeren.Alleen de Geliefde Is, maar hier is geen besef meer van, want dat wat het besef veroorzaakte: de mind, zoals die tot nog toe functioneerde, is niet meer. Niet als de zoveelste ervaring van ‘no-mind’, die komt en gaat, maar wezenlijk, feitelijk en onomkeerbaar.

De mind kan zijn eigen afwezigheid niet registreren.

Dit wordt ook wel eens, de vierde staat, Turiya, genoemd: dat wat voorbij gaat aan waken, dromen en diepe slaap. Dat wat vooraf en voorbij gaat aan leven en dood, dualiteit, Verlichting en Realisatie.

18

Dit, alleen dit en niets anders, is de Schoonheid van het Onvermogen.

In jouw antwoord merk ik dat de schoonheid van het onvermogen zit in alles wat zich ook maar voordoet.Of het nu gaat om Liefde, pijn, verdriet, Geluk etc etc. In dat alles is –zoals jij het noemt – de Geliefde te vinden.En die Geliefde kun je niet vinden omdat je dat zelf al bent.Soms lijkt jouw verhaal een proces. Is het dat ook?Hoe zit het dan met die onmiddellijkheid?Het onvermogen om dit te (kunnen) begrijpen; is dat ook waar het hier om gaat?

Ja, de schoonheid van het onvermogen zit in het onvermogen van de mind (denken en voelen) om wezenlijk te bevatten wat niet te bevatten is.Je kunt iets groots niet in iets kleins stoppen, b.v. dat huis niet in dit glas stoppen, wel andersom.De mind is bij lange na veel te 'klein' om dat wat groot en groter is dan zichzelf, dat wat er al was voordat de mind überhaupt bestond, te begrijpen.Maar de mind accepteert dat meestal niet en probeert alles wat het ontmoet in kaders te plaatsen en gooit daarmee het kind met het badwater weg.Het levende, onmiddellijke leven is veel te groot(s) voor de mind.

Onvermogen op zich is pijnlijk en er zit weinig schoonheid in.Maar wanneer de mind zijn eigen onvermogen, om werkelijk het leven te be-grijpen, herkent én daarbij, niet tijdelijk maar definitief en onomkeerbaar, zijn autoriteit spontaan opgeeft, dan krijgt het leven en alles in het leven weer zijn oorspronkelijke glans terug.

Zowel het Zelf- als het Zelf-bewustzijn verdwijnen dan als sneeuw voor de zon. En in het verdwijnen van zowel het centrum als de centrumloosheid wordt het leven eindelijk, voor de allereerste keer, gezien en beleefd zoals het werkelijk is. Zonder jou.

En omdat er geen reflectie over jezelf en jouw eigen functioneren meer is, wordt alles onmiddellijk en spontaan. Vergelijk het maar met intense verliefdheid.Wanneer je na een lange scheiding eindelijk weer bij jouw geliefde bent, is jouw aandacht helemaal niet bij jezelf, maar volledig bij haar of hem.Alles wat je zegt en doet gebeurt spontaan, je weet niet waarom je iets doet of zegt, maar alles 'klopt'. Het stroomt. Je voelt hem of haar heel diep aan.Je wordt ongelofelijk creatief en poëtisch. En een diepe herkenning: dit is leven, dit is wezenlijk, dit is waar het werkelijk om gaat in het leven.Maar zelfs die herkenning is tijdelijk en volstrekt onbelangrijk en een inbreuk in de intimiteit.

In die intimiteit verdwijnen verleden en toekomst, elke behoefte tot manipulatie, begrijpen, filosoferen en angst.Alles waar je in het dagelijkse leven last van hebt is verdwenen.Jouw geliefde is het centrum geworden waar alles om draait.

19

Dit is ons geboorterecht, niet om dat eens in de zoveel tijd te beleven, maar ononderbroken.

Je zou kunnen zeggen dat wanneer iemand ontwaakt is, alles waar de aandacht op valt het centrum van het universum, de Geliefde geworden is.Ik heb het over een ononderbroken en onbreekbare liefdesrelatie met de Geliefde. Een relatie zonder jou, want jij bent verdwenen, jij had sowieso al nooit bestaan.Het enige waar je last van kunt hebben ben je zelf en jij bent niet meer. Alleen de Geliefde is.

Over deze onmiddellijkheid heb ik het, dit ís onmiddellijkheid.Deze onmiddellijkheid is lévende intieme nondualiteit.Het leven is veel te snel voor de mind, de mind hobbelt altijd overal mijlen ver achter aan.De onmiddellijkheid zit niet in het 'bereiken' van dit. Deze levende onmiddellijkheid is niet iets wat je kunt bereiken.

Daarom heet dit niet voor niets het Onkenbare, het Onaanraakbare, het Onzichtbare, het Onervaarbare en het Onbereikbare.Wat je kunt bereiken is Stilte, Vrede, Liefde, Centrumloosheid, Egoloosheid, Zijn, Waarnemer-zijn, enz., enz.Je kunt zelfs ervaringen van het Onkenbare, Onaanraakbare enz. hebben.Dát kun je bereiken of kan je gegeven worden. Daarvoor kun je naar satsang gaan of bij een Meester in de leer gaan.

Maar ik heb het over héél iets anders. Over dat wat ligt voorbij het bereikbare én onbereikbare.

Ik heb het over het Onmiddellijke, dat wat geen begin en geen einde heeft, dat wat niet gevonden noch verloren kan worden.Dat wat geen oorzaak heeft, niet ervaarbaar is, dat waar je geen besef van kunt hebben. Het enige wat werkelijk is.

Dat wat is en waar iedereen overheen kijkt, ook, misschien wel juist, zij die 'gevonden' hebben.En omdat alles in jouw systeem jou in stand houdt, zal alles wat je doet of ervaart jou in stand blijven houden.Alleen in het levende contact met iemand die de hele weg gegaan is, zullen jouw illusies en houvasten misschien verbrijzeld kunnen worden, zodat je uiteindelijk, écht met lege handen staat. Vol authentiek onvermogen.

En dan pas, als jouw mind werkelijk heeft opgegeven, zul je weten wat bedoeld wordt met 'de schoonheid van het onvermogen'.Maar dat zal je dan geen bal meer interesseren, want in die onbeschrijfelijke intimiteit met de Geliefde, met dat wat is, het Levende, draait het alleen nog maar om de Geliefde.

Ik moest jouw antwoord weer even op me laten inwerken; dit is wat er opkwam: De schoonheid van het onvermogen zit dus in het niet-

20

begrijpen.Zou je kunnen zeggen dat de schoonheid er altijd is geweest en zal zijn?

Ja, maar die schoonheid wordt door de meeste mensen niet beleefd, omdat de mind probeert te begrijpen wat niet te begrijpen valt.Vaak wordt dit wel intellectueel gezien, maar dit zien is niet bij machte deze gewoonte van de mind daadwerkelijk te stoppen.

Integendeel, júist als de mind iets niet begrijpt, start hij meestal met volle toeren op.

Zie je, je hebt het begrepen, maar de mind stopt niet, maar gaat gewoon door met (proberen te) begrijpen, conclusies, aannames enz. Het woordje 'dus' laat zien dat de mind in het zadel zit.

Toch lijkt het er bijna op dat we met deze vragen het proberen te begrijpen, terwijl je zegt dat het nooit begrepen kan worden. Dus in feite een paradox.

Nee hoor, het lijkt paradoxaal maar is het niet.Door begrijpen, inzichten, ervaringen stopt de mind niet, nooit, bij niemand, integendeel. Met het woordje 'dus' herrijst de mind steeds weer. Maar wanneer de pijn van het niet-begrijpen diep doorleefd wordt, brandt de mind vanzelf op.

Begrijpen is misschien soms even nodig om de mind tevreden te stellen met wat snoepgoed, zodat hij niet in de weg gaat zitten en weet dat hij niet weg moet lopen.Daarom beantwoord ik in satsang wel eens informatieve vragen.Maar het echte 'werk' gebeurt in het dagelijks leven. Wanneer de mind, door middel van de reality-check en oprechte eerlijkheid, zijn eigen grenzen en onvermogen ontdekt en niet meer uit de weg gaat.

Zou je kunnen zeggen dat die iemand die de hele weg is gegaan ook een illusie is?

Voor iemand die niet de hele weg is gegaan, is dat waar. Want álles is voor hem of haar een illusie, al beseft hij dat niet.Maar diegene die daadwerkelijk de hele weg is gegaan, is verdwenen, is verloren.De arrogantie van de mind is ingestort en heerst niet meer, maar is de ‘dienaar’ geworden, die hij in feite eigenlijk altijd al was.Waarheid heeft zijn werk gedaan en alles wat onecht is, is een pijnlijke dood gestorven.Als waarheid geen korte metten maakt met élke illusie, is het een alleen maar intellectueel en illusoir 'begrijpen'.En als het instorten geen diepe pijn doet en niet alles diep en ingrijpend in jouw dagelijkse leven verandert, was het ook alleen maar een intellectueel begrijpen.

21

Kijk eens om je heen, al die hypocriete ‘gerealiseerden’, die alles al ervaren hebben, alles al ‘weten’ wat er te kennen valt, en ‘de Waarheid’ en ‘Zijn’ leven, maar hun dagelijkse leven is een egocentrische puinhoop die nog steeds om hun, zogenaamd niet-bestaande, ‘ikje’ draait. Zelfs de meeste ‘Leraren’ ontkomen hier niet aan. Mensen laten zich bovendien ook zo makkelijk manipuleren door hun ‘Leraar’, om uiteindelijk maar die hoofdprijs, de ‘Verlichting’, te ‘bemachtigen’.Hoe kunnen we ooit de Waarheid vinden én leven, als we bereid zijn met onszelf en anderen te sjoemelen, in naam van diezelfde ‘Waarheid’?

Ik heb absoluut niet gezegd dat mensen, zelfs ‘Meesters’ niet, volmaakt zouden kunnen, laat staan moeten zijn. De pijn zit niet in wat er gebeurt, maar in het spirituele sausje dat er over heen gegoten wordt. Waardoor wat krom is, recht gepraat wordt.

Zou je ook kunnen zeggen dat de intimiteit van de Geliefde iets is wat allang/altijd/nu aanwezig is, maar dat er iets is wat het echt zien daarvan in de weg staat? Kan dat eigenlijk wel, dat er iets in de weg staat?

Kan water nat zijn?Intellectueel een goede vraag, maar water ís nat en je hoeft alleen maar te voelen om te zien of het zo is.Kijk naar jouw eigen leven en dat van iedereen die je kent en zie dat er op de hele aardbol, misschien maar een paar mensen zijn, te tellen op de vingers van 1-2 handen, die deze intimiteit waarachtig leven.

Of het nu kan of niet, er stáát iets in de weg. Dat merk je elke seconde van je leven.Dat diepe gevoel van iets missen, iets heel wezenlijks missen, dit diepe besef dat iedereen in zijn hart met zich meedraagt,is onontkoombaar. Deze Waarheid is de oorzaak van ons zoeken.Of we nu materiële, emotionele, mentale, of spirituele dingen zoeken, er is geen enkel verschil.Of we nu materiële, emotionele, mentale, of spirituele dingen vinden, er is nog steeds geen verschil.Nooit vind je iets wat je werkelijk compleet maakt, nooit, nooit, nooit.Sommige mensen hebben een hele lange zoektocht nodig, andere ontdekken dit al vrij snel.

Hoe intenser Waarheid werkt in jou, in jouw leven, hoe moeilijker het wordt jezelf voor de gek te houden en 'rust' te vinden in iets of iemand. Niemand heeft ooit, als hij eerlijk is naar zichzelf, definitieve rust gevonden in iets wat hij ooit gevonden heeft.Maar de meeste mensen durven dat niet toe te geven, want dat is te pijnlijk.

Daarom modderen we maar wat aan en verkrachten we deze wereld met onze ideeën en daden. Daarom durven we satsang te geven en anderen te vertellen wat 'waar' is en 'niet waar'.

22

Daarom durven we ervaringen van Vrede, Stilte, Zijn en Liefde en zelfs advaita-vedanta Inzichten te verpakken en door te geven als de Waarheid.

Daarom is iedereen verdwaald en ‘helpen’ de blinden de blinden.Maar waarom worden we niet wakker geschud door het feit dat alles wat we vinden een begin én einde heeft?Zelfs de meest intense en diepste ervaringen van Vrede en Stilte, Zijn en Liefde, die op de momenten dat je ze ervaart tijdloos en zonder begin of einde lijken.

Waarom worden we niet wakker geschud dat ál onze inzichten, ook de meest diepe, alleen maar werken wanneer je je er bewust van bent, ze aandacht geeft? Wanneer je een ervaring van Zelf hebt, wees maar eerlijk, dan verdwijnt die ervaring toch steeds weer.Hoe kan jij dan dat zogenaamde Zelf zijn?Hoe kan jij iets zijn dat komt en gaat?Hoe kan je überhaupt dat wat je ervaart, zijn ?Waarom worden we niet wakker geschud door onze hypocrisie?

Gaan niet bijna alle vragen van mensen die naar satsang gaan en Vrede en Stilte, Zijn, Waarnemendheid, enz. al gevonden hebben, juist niet hier over: kan ik áltijd ononderbroken leven vanuit DIT?

En ... ja dat kan !

DIT is er altijd.Maar dit DIT is niet het 'Dit' wat je vindt in Satsang of door welke ervaring of inzicht dan ook.Dit DIT is namelijk niet te vinden, onmogelijk en kan je daarom ook niet kwijtraken.Dit DIT zie je over het hoofd, zelfs, en juist, door ervaringen en inzichten.Dit DIT moet je over het hoofd zien, het kan niet anders.Dit DIT heeft geen mind nodig, geen inzicht, geen ervaring, geen besef, geen Bewustzijn.Dit DIT is niet iets dat komt en gaat, heeft geen begin en geen einde.Dit DIT verdwijnt niet bij de tandarts, midden in een ruzie, of op het moment dat je bijna aangereden wordt door een auto.

Misschien zullen veel mensen die dit horen dit beamen, dat zij dit DIT kennen.

Maar alsjeblieft, wees eerlijk.

Is dit DIT altijd, ononderbroken ervaarbaar, zelfs in diepe slaap en in je dromen?Is dit DIT er altijd of vertelt jouw mind dat DIT er altijd moet zijn of is?Is DIT er daadwerkelijk altijd in jouw dagelijkse leven op de voorgrond, wat er ook gebeurt?

Als dit DIT in intensiteit kan variëren, of meer of minder aanwezig kan zijn, meer of minder vertroebeld kan zijn, of soms meer op de voorgrond is en op andere

23

tijden wat minder, als dit DIT afhankelijk is van jouw besef, van aandacht, van bewustzijn - dan is dit DIT niet het DIT waar ik het over heb.

En... jouw Hart zal nóóit rust kunnen vinden in iets dat kan en zal verdwijnen.

Ik nodig je uit alles wat je ooit gevonden hebt en dus, wees daar maar vast van overtuigd, zál verdwijnen, gewoon door de wc te spoelen.Alles wat je heilig is op te geven. Al jouw inzichten, al jouw ervaringen, zelfs, misschien wel júist jouw Zijn, jouw Zelf. En naakt en kwetsbaar voor de Geliefde te staan.Laat het zwaard verborgen in de vleugels van de Geliefde het werk doen.Gewoon niet weglopen en je niet verschuilen in een idee, concept, ervaring, in Vrede, in Stilte, in Zijn of in Waarnemendheid.

Want dáár kan de Geliefde jou niet raken, nooit of te nimmer. Daar kan de Geliefde jouw hart niet doorboren en jou ongedaan maken.Niemand is mijns inziens ooit in een staat van transcendentie Werkelijk Ontwaakt. Want daarin ben je niet aanraakbaar.

Jij moet sterven, vóór jouw fysieke dood, en met jou zullen alle illusies voor eens en voor altijd verdwijnen.

No way back..!

Uit wat ik maar even voor het gemak 'verloren-zijn' noem, is geen weg terug. Wel uit het begrijpen van, of uit de erváring van 'verloren zijn'. Maar ik hoop dat we dat spelletje nu niet meer spelen.

Geen weg terug uit verloren zijn, geen spelletjes, geen concepten. Is dat de ’Schoonheid van het Onvermogen?’

Ja, beter kan ik het niet zeggen.

En dán is er onbevattelijke schoonheid. Dan is er geen ‘bereikt of gevonden hebben’, maar in het dagelijkse leven een soort ‘in tune zijn’, een intieme on-middelijkheid, een ‘onschuldige kwetsbaarheid’.

Weet je, velen die ‘gerealiseerd’ menen te zijn, zweven a.h.w. als een Buddha blissfull boven de aarde, onaanraakbaar, onkwetsbaar en veilig.

Waar ik het over heb is ver voorbij ’Verlichting’ en... er is geen weg meer terug..!

Het leven ís intensiteit en raakt je voordurend aan, de Geliefde raakt je voortdurend aan: in het afsterven van de oerwouden, de glimlach van een kind, de ziekte van je oma, de broodmagere hond, wanneer de kat waar jij ongelofelijk veel van houdt een vogeltje vangt, in de ogen van een agent die je een bekeuring geeft èn in de ogen van jouw minnares.

24

Goddelijkheid die hiervoor blind is, is slechts een mind -afspiegeling van de ware Goddelijkheid. De blindheid van zo veel ‘satsang gevers’, van zo vele ‘advaita’- mensen, mensen die zeggen te weten en gevonden te hebben.

Ik heb niets gevonden, juist alles verloren, ik weet niets meer, heb niets meer, ben niets meer, richtingloos, utterly lost. Er is alleen nog de hartslag van het leven, intens, in al zijn grootsheid én pijnlijkheid, waarin zelfs het ‘ikje’ zijn onvolmaakte dansjes mag doen.En eerlijk gezegd, dit is al veel te veel gezegd.

Het leven is ongelofelijk mooi, maar verscheurt ook jouw hart, jouw ziel. Gratis en voor niets.Als je het leven het werk laat doen en niet in de weg gaat staan, verdwijnt alles wat er nog van jou over is gebleven in Shiva’s dans.

Hier is niets meer over van Ad.

Dit Hart danst, alleen al om hier nu expressie aan te mogen geven, zoals het haar eigen vreugdevolle ónvolmaaktheid danst.Zo weinig mensen kennen het lévende open geheim, ver voorbij Liefde, Vrede, Stilte, Zijn, Waarnemendheid en Verlichting.Het leven is zo simpel.

Overstromen en geraakt worden in, en door, kleine dingen, door je vriendinnetje, je kinderen, de vogels die zingen, bladeren die naar je lonken, de geuren van het bos, het lawaai van een laag overvliegend vliegtuig, de onzekerheid van het leven en de liefde.

En geen enkele beweging wég van het levende.Nooit meer weg hoeven, is thuis zijn.

Is het geen geschenk, als gewóón mens hier te mogen zijn, in al je kwetsbaarheid en onvolmaaktheid, fouten te mogen maken, sorry te mogen zeggen, onbeschermd en zonder iets achter, of op te houden, voluit en totaal, zonder iets uit de weg te gaan, te leven ?

En ver voorbij dit kleine Adje, de Hartslag van de Kosmos, de eonen die dit mogelijk gemaakt hebben. De tijdloosheid, het begin en einde. Ook dit, ook dit, ook dit ben Jij..!

Het leven, Ik, Jij, schudt op zijn grondvesten wanneer een kindje huilt door onachtzaamheid. En niemand die dit ziet, hoort, voelt.

Hoe bestaat het ?!

God zweeft niet als een Buddha, God kickt niet op ervaringen, inzichten. God was al transcendent vóórdat Hij of Zij zich uitstortte in de schepping. Het Goddelijke huilt en lacht mee in al Zijn, of Haar, kwetsbaarheid.Vergeef me deze woorden, woorden over God en het Leven en al het andere, alsof er een dualiteit zou bestaan. Maar dit is niet in woorden te vatten, deze woorden

25

kunnen de waarheid niet delen, ze zijn niet ‘filo-, theo-, advaita-sofisch’, maar zijn louter poëzie.

Voor alle duidelijkheid, wat ik schrijf is niet de waarheid, op alles wat ik zeg is er een ‘ja maar ...’.Naar DIT kan je niet met woorden verwijzen, zelfs een Buddha niet.

Deze woorden zijn alleen maar een onvolmaakte, maar wel liefdevolle expressie van iets wat niet eens uit te drukken is.Wanneer ik dit nalees kan ik er in feite al niet meer achter staan. Reken me niet op deze woorden af. Waarheid vind je niet in woorden.

Dit hart spreekt nu, dit hart dat bloed en lief heeft en o zo kwetsbaar is voor de ambities van ego’s, verblind door hun eigen stralendheid.

Het mysterie van de satsang is dit bloedende Hart...

Ik leef in mijn kleine wereldje en deel mij, dit Hart, met wie daar ontvankelijk voor is, met wie dat wil, maar vooral ook de intensiteit er van aankan.

Ik sta niet op de top van de berg, maar lig verscholen in het struikgewas, onder aan de heuvel, onzichtbaar, bijna onherkenbaar, gewoon een ‘nobody’. Bijna niemand die dit Hart herkent, mensen gaan immers voor ’bijzonder’. Dit Hart ’werkt’ het liefste in het verborgene, onzichtbaar voor mensen die er niet echt voor willen gaan.

Maar hoe vaak zeg ik niet: kom maar, kom maar, kom maar?Ik weet dat niet woorden transformeren, maar wel nabijheid, intimiteit en kwetsbaar zijn...

Hoe vaak nodig ik niet uit te ontmoeten, jouw veilige plekje te verlaten en echt te ontmoeten, voelen, omarmen...Maar er zijn niet veel mensen die deze kwetsbaarheid aankunnen, de intensiteit ervan. Mensen verdwijnen liever in hun eigen ‘trip’.Zijn zo niet de echte ashrams ontstaan? Gewoon doordat een paar mensen iemand die waarachtig leefde herkenden en in zijn, of haar, nabijheid wilden zijn. Midden in het vuur, midden in het brandende vuur van geleefde onmiddellijkheid en liefdevolle compromisloze waarheid.

Je zult nooit meer dezelfde zijn, wanneer je dit Hart écht ont-moet.

Zei Ramana niet dat de werkelijke realisatie plaats vindt in het Hart..?En dan, dan ga je aan alles voorbij, ook aan het Hart.

Dank je Ad, voor dit interview.

Op de website van Ad vond ik een aantal prachtige gedichten, waarvan ik onderstaande graag met u deel:

26

These wordsare

only for you

These wordsare

soaked in Silence

These wordsare born out of Love

These wordstell

what was never told

These wordssay

what cannot be said

These wordswill

never be understood

These wordsare

nothing without You

Ad

[door Dick de Boom]

27

Op de één of andere manier kan het gedeeld wordenAfgelopen juni kwam de jonge Engelsman Jeff Foster voor de eerste keer naar Nederland. Hij vertelt verbaasd te zijn dat hij over de hele wereld reist en op bijeenkomsten spreekt. Eerst praatte hij helemaal niet over wat hij had ‘gevonden’. Hij realiseerde zich dat het niet uitgelegd of gecommuniceerd kan worden, het is te eenvoudig om over te praten. Maar hij werd gevraagd om er over te spreken en mensen kwamen luisteren. En nu zegt hij tijdens ons gesprek: ‘Ik kan er geen genoeg van krijgen om erover te praten, het is altijd nieuw en altijd levend.’ De bezoekers van de bijeenkomsten in Amsterdam zullen dat herkennen: de manier waarop Jeff praat over wat hij inzag, klinkt heel fris, vol leven en het heeft de kracht van stilte in zich.

Je wilt dat wat je wilt zeggen, heel toegankelijk is voor iedereen?

Waar ik naar verwijs, deze openheid, eenvoud en spontaniteit, is iets dat we op een bepaald niveau allemaal kennen. We zijn allemaal pasgeboren baby’s geweest. Als volwassenen zijn we zo solide geworden. Vanuit mijn perspectief is het de eenvoud zelf en het toont zich in alles. Het kan niemands bezit zijn, dus het is voortdurend beschikbaar voor iedereen. Daarom wil ik het heel eenvoudig houden, heel gewoon en heel toegankelijk.

Ook als volwassene heeft iedereen dit ervaren: terwijl we met kinderen spelen, in de natuur lopen, luisteren naar muziek. Er is dan geen verleden of toekomst, geen tijd en ruimte. Er is alleen maar wat er gebeurt. Op die momenten is er geen ‘ik’ of ‘persoon’, het leven stroomt. Het leeft zichzelf, zoals altijd trouwens.

Dus voor mij is ‘ontwaken’ niet iets dat daar of toen gebeurde, het is niet iets heel speciaals. Het is heel gewoon, verborgen in de gewone dingen van het leven. Kennelijk waren we zo druk bezig met zoeken naar iets meer, dat we dit over het hoofd zagen.

Je verwijst dus niet expliciet naar tradities zoals Advaita en Zen en dergelijke?

28

Deze vrijheid kan niet in een systeem worden gevat. Ik verwerp de tradities niet en mensen noemen mij misschien een advaitaleraar, maar zo zou ik mezelf nooit noemen. Het kan niet worden geleerd, maar op de één of andere manier kan het wel gedeeld worden. Daarom zou ik ook van mijzelf niet zeggen dat ik een leraar ben. Het verwijst naar iets dat er al is en het is er voor iedereen. We zien het over het hoofd omdat we te veel bezig zijn met zoeken.

Uiteindelijk gaat het niet om de woorden. De tradities zijn prachtig en kunnen op een bepaald moment voor iemand in een bepaalde situatie heel passend zijn, maar wat hier werd gezien is dat het overal is, in alle gewone dingen in het leven. We kunnen het non-dualiteit noemen of eenheid. Dat zijn allemaal prachtige woorden. Een advaitaleraar zijn, zou echter weer een identiteit kunnen worden.

Andere mensen zullen je misschien wel zo noemen.

Je kunt niet controleren wat voor verhalen andere mensen over jou vertellen. De mind maakt altijd verhalen, zo heeft die iets te doen. De schoonheid van waar het hier om gaat, is dat het niet begrepen kan worden, het kan niet door het intellect gevonden worden. Het is in het mysterie van alles, in het niet-weten, het is waar we zijn. De mind zal rondjes blijven draaien om te proberen te begrijpen wat niet begrepen kan worden. Bij mij viel het proberen te begrijpen weg. En dan is het niets wat je ooit had kunnen denken.

Dus de geest die altijd actief is en altijd zoekt, verhindert het ontwaken?

Het verhaal van Jeff gaat zo: een aantal jaren geleden raakte ik in een intense depressie en was ik hoogstongelukkig. Om daar aan te ontsnappen begon ik naar antwoorden te zoeken. Het idee van ontwaken beloofde het eind van het lijden te zijn. Ik heb wel honderd boeken gelezen, uren gemediteerd, zelfonderzoek gedaan enzovoort. Ik had allerlei spirituele ervaringen en glimpen van eenheid. Het zoeken hield echter niet op en ik werd steeds wanhopiger. De energie bewoog zich steeds naar een toekomst. Dit ontwaken was nu het doel van de mind. Het enige wat ik kan zeggen is dat ik nooit heb gevonden waar ik naar zocht. Zolang ik ergens naar zocht was er de aanname dat Jeff dit ontwaken zou bereiken. Het zoeken bereikte een stadium van wanhoop en in die wanhoop opende iets zich. De mind kreeg niet wat hij wilde en putte zichzelf uit. Hij gaf op en toen werd heel duidelijk gezien dat er geen ‘ik’ is dat verlicht kan worden. De vrijheid waar ik naar zocht was er altijd al. Juist de inspanning om greep te krijgen op de vrijheid maakt dat het lijkt of die er niet is. Ik wilde uit mijn gevangenis ontsnappen, maar juist de inspanning om te ontsnappen uit de gevangenis was de gevangenis. Terugkijkend lijkt het wel grappig, maar op dat moment was het een serieuze zaak. Als de mind opgeeft, wordt het geheim onthuld en het toont zich in alle gewone dingen van het leven. Het is in een stoel, de lucht, de vloer, in alle dingen. Dus het zoeken naar het buitengewone creëerde het gewone. Zo lang ik zocht naar iets meer daarbuiten, was er de aanname dat dit niet genoeg is. Die twee gaan altijd samen: de zoektocht impliceert dat dit niet genoeg is.

Met de zoektocht bedoel je niet alleen het spirituele zoeken, maar alles wat mensen doen en verlangen?

29

Voor de persoon die gescheiden is van de rest van de wereld is niets ooit genoeg, er is altijd het verlangen om thuis te komen, om volledigheid te bereiken. Het zoeken naar volledigheid neemt miljoenen vormen aan. Niet alleen het spirituele zoeken, ook het zoeken naar geld, naar status, het verlangen om speciaal te zijn. Er is dan steeds die beweging om thuis te komen, om één of andere vorm van compleet zijn te bereiken.

We hebben vaak het idee dat het spirituele zoeken ‘hoger’ is, in een of andere zin. Dat kan echt een valkuil zijn. Er is geen verschil tussen: ik ben een miljonair, een beroemde popster of een spirituele persoon. Het zijn allemaal identiteiten.

Wat met name gezien werd is dat het ‘ik’ een illusie is. Dan doet het er niet toe wat voor ik het is. We stoppen er zoveel moeite in om iemand te worden dat het wel schokkend is om te zien dat het allemaal een droom is. Het ik, het verleden en de toekomst, waar is dat? Ik kon die persoon Jeff gewoon niet meer vinden. Het was alleen nog maar een gedachte. Het is een soort dood om dat te zien: dat ik eigenlijk niet besta, dat ik alleen maar een gedachte ben. En dat werd gezien temidden van verdriet, verwarring en wanhoop. Precies in het hart van verlangens die niet werden vervuld. Of je nu vijf bent of honderd, een miljonair of een bedelaar, het is mogelijk om te doorzien dat het ik een illusie is.

Je praat tegen mensen en zij luisteren. Hoe bevordert dit het ontwaken bij hen?

Ik hoop of verwacht niet dat ontwaken zal gebeuren. Het gebeurt als het gebeurt. Ook voel ik het niet als mijn missie om mensen wakker te maken. Ik zie het meer als iets delen, wat er gebeurt als je vrienden ontmoet. Voor mij is er niet het gevoel dat Jeff dit doet. De woorden komen uit mijn mond en ik hoor ze. Soms is dat een schok voor me. Ik, Jeff, had dit nooit kunnen doen. Het is eenheid die zich uitdrukt, het is eenheid die zichzelf ontmoet.

Op de een of andere manier, ik begrijp niet hoe, kan het gedeeld worden. Daarin is dan niet langer sprake van een ik en een jij, van Jeff als leraar en jij als leerling. In dat delen is er alleen maar eenheid. Eenheid die hier verschijnt als dat lichaam, en daar als een ander lichaam, eenheid die hier door die ogen kijkt en daar door andere ogen. Eenheid die verschijnt als de vloer, als de stoel…

Als mensen vragen stellen, zijn dat allemaal vragen die ik me ook heb gesteld. Op geen van die vragen heb ik antwoord gekregen. Ik ben geen leraar, omdat ik nooit iemands vragen beantwoord. Ik cirkel er om heen totdat het vragen oplost en wordt gezien dat dit al helemaal volledig is. Het leven is een geheel, het is compleet, er is altijd al eenheid. Het is eenheid die zich uitdrukt, eenheid die zichzelf ontmoet. Bezoekers van de bijeenkomsten zeggen soms dat de woorden hen verwarren. Zodra je over non-dualiteit gaat praten is er paradox na paradox. Maar voorbij de woorden gebeurt iets. Het is een gevoel, zoiets als ‘ik begrijp het niet, maar op een of andere manier ken ik het en heb ik het altijd gekend’. En daar gaat het om op de bijeenkomsten en niet dat Jeff probeert iets over te brengen.

30

Is er sprake van een proces voordat iemand dit ziet?

Dat lijkt zo te zijn, maar als het gezien wordt, is duidelijk dat er geen verleden is. Natuurlijk kunnen we nog steeds het verhaal vertellen over de persoon Jeff die zo ongelukkig was. Maar dat heeft voor mij alleen maar het gevoel dat het een verhaal is, of een droom. Het zou het verhaal kunnen zijn over iemand anders - het verleden is volkomen verdwenen. Dit is wat veel meer verbazingwekkend is, zo levend en zo fascinerend. En dit verandert continu, nu en hier.

In een ontmoeting met mensen is er in het hart van wat gebeurt niemand aanwezig. Het is het meest natuurlijke wat er is en waar voor ons allemaal. Het is niet zo dat ik in een speciale toestand ben, het is voor ons allen zo dat het verleden alleen een verhaal is. Wat we als persoon zijn is alleen een verhaal. Zoals ik eerder zei, ervaren we dat ook steeds. Maar de mind wil daar niet lang bij blijven, die wil altijd weer zoeken. Dus de mind komt weer terug en maakt dat alles weer een vaste vorm heeft. Maar de mind valt ook steeds weg. We merken het niet op, omdat er dan niemand is om het op te merken.

Als de mind dat zelf als mentale informatie weet, kun je er allicht wel meer voor open staan...

De mind kan zien: ‘o, zo eenvoudig is het’. Dat gebeurt in de bijeenkomsten. Vragen vallen weg. Het is eenvoudiger dan iedere gedachte. Ontspan daarin, dan hoef je niet duizend jaar te mediteren. Het laat zichzelf al zien in alles. Alles probeert al om ons dit te leren. Als je een bloem ziet en je raakt daarin geabsorbeerd, dan vernietigt de bloem je. Misschien zijn we daardoor zo aangetrokken door de natuur, omdat er in de natuur geen toe-eigenen is, geen grijpen. De bomen en de bloemen staan je toe om niemand te zijn, om niet gescheiden te zijn.

Alle spirituele methoden en oefeningen verwijzen hiernaar. Maar dan worden ze een oefening, iets om te doen, iets om je voor in te spannen. En dan is het de volgende verslaving. Aan de andere kant, als je jezelf al mediterend aantreft, dan is dat precies wat er moet gebeuren. In mijn geval werd er gezien dat wat er ook in het leven gebeurt - praten met mensen, buiten zitten, ontbijt eten, wat dan ook - dat dat het al is. Vertrouw erop dat de oefeningen er zijn als ze nodig zijn, wat ze ook zijn. Uiteindelijk doe jij ze zelf toch niet, er is iets veel groters, dat de mind nooit zal kunnen begrijpen. Het leven probeert ons steeds te laten zien dat wij er geen controle over hebben.

Als deze ontspanning optreedt, kun je op geen enkele manier weten waar het je heen zal leiden. Misschien word je de grootste mediteerder in de wereld, misschien een spirituele leraar, misschien iemand die miljoenen verdient op de beurs of wat dan ook. Er is geen manier om dat tevoren te weten.

Dat is zo duidelijk in mijn geval, bij Jeff. Ik merkte dat ik deze dingen deed. Als je zo’n twee jaar geleden zou hebben gezegd dat ik op bijeenkomsten tegen mensen zou praten en de wereld zou rondreizen, had ik gedacht dat je gek was. Maar het

31

leven heeft me daarheen gebracht. Het is het mysterie van het leven dat het je brengt waar je moet zijn - omdat je niet gescheiden bent van het leven.

Het thema van deze Amigo is: de schoonheid van ons onvermogen. Daar heb je eigenlijk al veel over gezegd.

In mijn ervaring was het intense lijden nodig om me wakker te maken. Je hele leven is gegeven, alles probeert je wakker te maken, ook pijn en lijden.

Er is zeker schoonheid in al dat lijden en verlangen om thuis te komen. Thuis is zo dichtbij, het is hier. Dan wordt gezien dat je al thuis was en altijd thuis bent geweest. Het is verbazingwekkend, het is het mysterie van de schepping, dat dit mogelijk is, dat er kennelijk de scheiding is van de eenheid en het zoeken. Er zijn mensen die de hele wereld daarvoor rondreizen, en die komen dan ten slotte terug bij zichzelf. En zien dat het er altijd is geweest. Het geheel ontvouwde zich in volkomen onschuld. De mind was onschuldig in het zoeken naar iets dat het nooit zal kunnen krijgen, naar iets dat nooit verloren is geweest. Ja, op de één of andere manier heeft dat een zekere schoonheid.

Website: www.lifewithoutacentre.com

Boeken: Non-Duality press• Life without a centre: awakening from the dream of separation• Beyond awakening, the end of spiritual search

[door Patrica van Bosse]

32

Je kent alleen wat je Zelf niet benteen interview met Rob Ek

Rob Ek schrijft regelmatig korte stukjes rond non-dualiteit op zijn weblog. Je kunt daarop meteen ook je commentaar kwijt als je dat wilt. Licht verteerbaar dus en weer eens iets anders dan uitgebreide reacties op zoekvragen, al kunnen die ook gesteld worden. Misschien geldt wel speciaal voor advaita, dat juist het uitbundig uitleggen van ’hoe het zit’,  de zoekende geest te zeer in het denken houdt. Het ene referaat is nog weer helderder dan het vorige… En bovendien: het vertrekpunt (het denken, de mindset) van zoekers kan zeer variëren. Wat voor de één duidelijk is, is voor een ander abracadabra. Uitgebreidere uitleg is verder te vinden op zijn website het Chakraplein.Rob is socioloog en chakratherapeut en heeft uitgesproken opvattingen over de relatie therapie & non-dualiteit. Op zijn website zijn ze terug te vinden, naast vele andere zaken. Rob is niet van plan satsangs voor groepen te geven, maar zoekt het veel meer in de directe herkenning die vaak optreedt bij het één op één werken met een cliënt/zoeker op het gebied van gewaarzijn van energieën en lichaamsreacties. In de aanloop naar ons gesprek, waarbij ik mij ‘ga alsjeblieft niet moeilijk doen’ laat ontvallen, reageert hij dat dát  misschien wel een goed startpunt is voor dit interview.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: het alledaagse (samen)zijn… eigenlijk komen daar geen vragen uit voort. Vragen stellen houdt zichzelf in stand, het plant zich eindeloos voort.

Tja..het alledaagse zijn. Je kunt alleen voor jezelf spreken. Je bent de enige die dat alledaagse bestaan direct ervaart. Van anderen kun je alleen maar aannemen dat zij een zelfde bestaan hebben en een zelfde bewustzijn ervaren. Maar je kunt er nooit zeker van zijn. Je bent hier dus altijd met jezelf bezig, met je eigen bewustzijnsruimte….

Het is maar de vraag of uit dat alledaagse zijn geen vragen opkomen. Het leven heeft de onaangename gewoonte je – naast allerlei aangename zaken - ongevraagd een hele stroom dilemma’s en rampen voor te schotelen. De onvoorspelbaarheid van het leven is spreekwoordelijk. Dat roept vanzelf vragen op. Je wordt belemmerd, het zit je tegen, het lukt je niet wat je wilt. Waarom?

33

Waarom ik? Je wilt in feite alleen oplossingen, leuke dingen, gelukkig zijn, rust hebben. Daarmee begint het zoeken.

Zijn die er nog wel, fanatieke zoekers?

Jawel. Die zoeken tientallen jaren of hun leven er van af hangt. Maar zoekers zijn geen vinders, tenzij ze inzien dat het juist het zoeken is, dat het vinden in de weg staat. Zoeken is het bewegen in de tijd, en dat wat je zoekt is juist het Tijdloze. De bron van alle beweging. Daarin past geen enkel oordeel van fijn of verwerpelijk. Alles is wat het is, en daar verander je niets aan. Fanatieke zoekers willen dat niet horen. Ze willen resultaat zien, die ene definitieve aanwijzing, die ene zin die alles oplost…. als een soort penalty in de laatste minuut van de verlenging bij het WK. Maar vragen bewegen zich – ironisch genoeg - van de Bron af.

Want wie stelt de vraag? Het onwetende denken! Wie of wat biedt gelegenheid voor het vragen stellen? Dat is de enige zinvolle vraag. Die verwijst direct naar wie je in wezen bent. En dat is geen woord, maar een feitelijkheid. Het leven zelf. De Kennende Ruimte, waarin zowel de vragen als de antwoorden, als ook heel de wereld in verschijnt. Die Kennende Ruimte is altijd al aanwezig. Die ben je. Daar hoef je niets aan te doen. Zoeken is derhalve zinloos. Zeg eens tien keer in jezelf ’Ik besta’ en stop dan ineens radicaal. Er valt dan plots een stilte. Er is dan even geen denken. Verdwijn je dan? Val je uit elkaar? Ben je er dan niet meer? Nee, natuurlijk niet. Je bent er nog steeds. Je bent dat denken niet. Je bent Gewaarzijn, Ervaren en daarin kan van alles verschijnen.

Maar ja, veel van die fanatieke zoekers willen alleen de Grootse Ervaringen, waarover zij gelezen hebben. Maar dan heb je het dus niet over het Zijn, maar over (tijdelijke) ervaringen.

Een oud thema van Zen is, hoe je tot een woordloze overdracht komt van het woordloze… Datgene waar een ieder al lang voor zijn geboorte over beschikt.

Ja, ik zat er net nog over te lezen in het boek van Thomas Hoover ‘The Zen Experience’. Veel zenmeesters worstelden met die vraag. Dat is eigenlijk heel vreemd. Wanneer je hebt ingezien dat er geen onafhankelijke persoon bestaat en dat alles en iedereen Een is, ofwel hetzelfde Zelf ‘heeft’, dan is het toch duidelijk dat we allen diezelfde ‘Oceaan’ zijn. Er is helemaal geen overdracht nodig. Je bent allemaal ‘Dat’, dus er valt niets te zoeken of over te dragen, alleen maar te (h)erkennen dat dit zo is. En het tijdstip van dat werkelijk herkennen maak je ook niet als persoon uit. De Zenmeester ook niet. Het kan er soms op lijken wanneer het je tijd is en het je toevalt door wat een meester zei of deed. Maar het is niet meer dan een herkenning, want wat je zocht was er al voor het zoeken begon.

Dat in Eenheid zijn ìs er mijns inziens al heel eenvoudig, wanneer twee mensen samen in Aandacht zijn. Zoals Jezus al zei: ‘‘Waar twee of drie in Mijn naam (hij bedoelde daarmee Bewustzijn) samen komen, daar ben Ik’. En zo is het. Althans dat was vaak zo bij Satsang, maar het gebeurt ook heel vaak bij mijn therapie. Dat is heel subtiel, ver weg van het lawaai van veel Zenmeesters. Dan voel je subtiele

34

wijzigingen in jouw energieveld, en dan kom je vanzelf in een heel subtiel voelen – vaak ver buiten het lichaam - terecht. Dan kun je al herkennen wat Bewustzijn is, namelijk puur Aanwezigheid. Dan herken je de geur ervan, de Stilte, de Kennende Leegte. Soms gaat dat heel diep.

Je ziet dat je al die verschijnselen – waarvoor je in therapie kwam - zelf niet bent. Dat is voldoende, die herkenning. Veel meer kun je als verschijnsel ‘mens’ niet doen. Alles wordt verder gedaan, dus ook de genezing, ook een eventueel proces naar een permanent van daaruit leven, of het je toevallen van het leraarschap, of het stil bij je houden van wat je gevonden hebt. Het maakt niet uit. In ons Zijn, zijn we allemaal Een en dezelfde.

De meeste cliënten hebben nauwelijks door wat er gebeurt of hebben er geen belangstelling voor. Ze zien het als een mooie ervaring. Ik vertel ze wel dat dit is wat ze werkelijk zijn, maar ik ga er geen druk op leggen. Alles gaat zoals het gaat. Degene die het ‘gevonden’ heeft, staat echt niet boven zijn medemens die het niet gevonden heeft, of er geen belangstelling voor heeft. We doen het leven immers zelf niet als persoon. Het leven doet het en ons denken holt er maar wat achter aan.

Ik vind ‘dit gaat Nergens over’, zo’n losse opmerking van iemand na het lezen van een advaita tekst op jouw weblog, wel intrigerend. Wat moet je daar nu mee?

Ha! Dat zei de vrouw waar ik 25 jaar mee getrouwd ben geweest. Wij hebben nog steeds prima contact. Die heeft mij heel wat jaren zien zoeken en lezen en schrijven. Dan stommelde ik weer blij de trap af met een nieuw Inzicht en dan keek zij mij nuchter en een beetje verbaasd aan van ‘Ja, nou èn, dat weet ik toch al’. Door haar had ik al door dat Verlicht zijn een misverstand was. Het was eenvoud in zich zelve. Het zou het meest natuurlijke moeten zijn wat er was. Want zo was het bij haar. Ze had het er nooit over. En nog niet.

Dat Nergens sloeg op het Niets, het Niet-Iets. Wij zijn in de grond geen ding, geen object. Alles wat wij zien zijn wij niet. Wij zijn het Zien zelf, en het zien kan zelf nooit gezien worden. Wat wij in essentie zijn is onvindbaar, buiten tijd en ruimte en dus ook niet te manipuleren. 

Uiteindelijk was er bij mij de ontdekking dat het niet in een ervaring was te vinden, maar dat het het ervaren zélf is. Wel, dat ‘doe’ je de hele dag door.

Ik ervaar zelf nog altijd een grote terughoudendheid om op het onderwerp in te gaan. Tenzij er echte belangstelling voor is. En soms kan ik er in een gewoon, geanimeerd gesprek ‘aan tippen’.

Ja, na een paar keer mijn neus gestoten te hebben is een stelregel voor mij dat je er alleen over praat met mensen die er werkelijk in geïnteresseerd zijn. Anders heeft het geen zin.

35

Men wil als eerste meestal weten, welk verschil het dan maakt als je je wezenlijke natuur hebt gerealiseerd: hoe verandert dat je leven dan..?

Eerst is er euforie. En je moet er ook vreselijk om lachen. Dertig jaar gezocht naar de bril die je op had. Eindelijk heb je het nu door. Je merkt ook dat het zoeken afgelopen is. De drang is weg. Wat na het Inzicht verandert, is – althans bij mij - dat je minder gebonden bent aan de gebeurtenissen van de dag en de langduriger reacties daarop. Je hebt doorzien dat je het leven niet als persoon leeft. Je wordt geleefd, dus de druk is er af. Het leven gaat verder gewoon door. Ook de tegenvallers, ook de mindere perioden. Het denken probeert regelmatig weer zijn oude rechten op te eisen. Daar hoef je je alleen gewaar van te zijn. Het is doorzien.

Je weet nu dat de dood niet bestaat, want het Zelf bevindt zich buiten Tijd en Ruimte. Maar de wereld is je zeker niet onverschillig. Het zal dan ook van je eigen programma afhangen hoe je verder reageert.

Soms vermoed ik ook dat het spreken in ‘advaita grammatica’ niet altijd bevorderlijk is voor goed begrip. Het mijden van persoonlijke voornaamwoorden bijvoorbeeld of, wat ik noem het spreken vanuit grote hoogten – over de hoofden heen -. Bijvoorbeeld ‘er zit daar niemand’, ‘ontwaakt zijn en slapen is hetzelfde’ en ‘je kunt niets doen’.Ik kan me voorstellen dat je mensen dan langere tijd, gefascineerd , aan je kunt binden.

Ja, en voor vele leraren wordt het dan business. Die proberen je ook vast te houden. Die worden boos wanneer je naar een andere leraar gaat! Dat kost ze centen! Of ze zijn gekwetst dat ze worden afgewezen. Daarom ben ik net als Gilbert Schultz en John Wheeler zo gek op de Australische leraar Bob Adamson. Deze heeft het Advaita van Nisargadatta gestript van alle toeters en bellen, en praat pure taal. Hij weigert guru te zijn. Hij propageert zelfonderzoek, waarbij het ego totaal wordt ontmanteld. Er blijft geen spaan van je heel. Hij hamert er keer op keer op dat je moet kijken naar waar dat ‘ik-centrum’ van je is. Waar is die belangrijke persoon waar je zo veel vertrouwen in stelt? Door dat kijken zie je dat alleen gedachten in bewustzijn passeren. Je kunt ze niet beet pakken, beïnvloeden of stoppen. Je gaat er niet over. En – wat belangrijker is - gedachten zouden er niet zijn, wanneer er geen bewustzijn zou zijn. Gedachten hebben geen onafhankelijk bestaan. Dus waar maak je je druk over? Je bent die gedachten niet. Het zelfde geldt voor emoties.

Je bent ook niet het lichaam. Je kunt alles van het lichaam zien, voelen of waarnemen. Wat je ziet ben je niet. Nooit! Je kunt nooit zelf het object van zien zijn. Uiteindelijk blijkt dus dat jij Bewustzijn bent. We weten dat wij bestaan, omdat we wéten dat we bestaan. Dat is de Eerste Instantie. En dat is wat wij werkelijk zijn.

Nou, dat kun je iemand dus heel helder uitleggen en laten ervaren. Zo mystiek is heel die zoektocht niet. Maar de meeste leraren maken er abracadabra van, omdat ze weten dat ze geen invloed kunnen uitoefenen op het Moment van

36

Realisatie. Ze maken er daarom een poppenkast van. Steeds maar van alles in de toekomst beloven of je verwijten waarom je het maar niet ziet! Die plakken je vast aan het verwerven van Bliss als bewijs voor Verlichting. Nou Bliss is ook maar een ervaring. En een ervaring is altijd tijdelijk. Je houdt het niet vol om altijd maar in Bliss te zijn. En wie ervaart het object Bliss? Daar gaat het om! Jij als Ervaren, als Kennen, als Bewustzijn. Je kunt ook ellende ervaren, dat is minder leuk, maar het tast jou als Bewustzijn niet aan. De zon maakt het niet uit wanneer er wat wolken op Aarde zijn of niet. Dus al dat hollen achter mooie ervaringen aan, is allemaal entertainment. Het staat heel vaak het laatste inzicht in de weg. Het vinden is in wezen heel eenvoudig.

Maar ja, de verleiding en/of de onwetendheid zijn kennelijk te groot. Dan zie ik bij een Nederlandse Advaita leraar bij zijn satsang, waar een paar dames vlak voor zijn voeten in diepe aanbidding zitten. Het ziet er niet uit! Dan ben ik gelijk weg. Degene die dat toestaat valt voor mij direct door de mand. Dan kan hij mooie dingen zeggen, maar hij zit tegelijk de kluit te belazeren. Niemand is meer of minder bewustzijn. In essentie zijn wij niet-iets, ofwel Niets. Hoe kan je nu de ene Niets méér Niets zijn, dan de andere Niets. Dus graag ophouden met die flauwekul.

Je bent actief als therapeut, werkt o.a. met chakra’s. Je beoordeelt dan in de dualiteit, want het gaat om jouw ervaring van die ander…

Ik liep een tijd geleden vast in de therapie die ik geef. Ik wist toen dat alles Een is, maar ook dat ik de enige was die zichzelf direct als Leven kon ervaren. Immers, ik kan jouw ervaren van jouw leven niet direct ervaren. Alleen het mijne. Je bent tenslotte alleen een beeld in mijn bewustzijn. Bestaat er dan wel iemand anders dan ik? Wie behandelde ik? Een niet echt bestaand beeld in mijn Bewustzijn, of iemand die net als ik uiteindelijk Een is, maar wel een Levensjas van een andere kleur aan heeft? Daarmee kon ik dan weer aan de slag!

Kortom, was ik de enige ervaarder van beelden, of één temidden van miljarden van dat soort ervaarders, die allen toch in wezen één wezen zijn, tegelijk met heel de natuur? Maar ja wanneer ik een kleinkind in mijn armen heb ervaar ik het toch wel als heel echt…

Wat vind je van de stelling van Wolter Keers, die zegt dat elke angst is terug te voeren tot een angst voor liefdeverlies, ik citeer: ‘…ik ben bang om mij te laten zien zoals ik ben, want dan zullen jullie denken dat ik gek ben of slecht ben, of noem maar op. En daar is dan de muur. ‘Ik hier en de ander daar’. Zie je, wanneer ik denk dat Liefde iets is dat ik kan bezitten, dan ben ik bang dat ik ze zal verliezen. Maar het ogenblik dat ik met mijn hele wezen gezien heb dat ik Liefde ben, wat dan?’

Alle onrust, alle ongeluksgevoelens, alle angst komt door afscheiding. De Zondeval. ‘Ik’ versus de wereld. Dan moet je je verantwoorden, je verdedigen, je best doen. En jij – als klein nietig wezen - moet het allemaal doen in een niet te begrijpen oneindige wereld. En je begrijpt jezelf niet eens! Daarom hollen we naar therapeuten, paragnosten, helderzienden en spirituele leraren met de vragen ‘Wie

37

ben ik?’, ‘Waarom is dit alles?’, en ‘Waar ga ik naar toe?’. We zijn allemaal onzeker en bang.

Wanneer de eenzame doener is doorzien als niet bestaand, en je jezelf herkent als Oneindig (niet te traceren) Bewustzijn, dan is die hele zondeval doorzien. Je bent in essentie niet afgezonderd maar Een met Alles. Je ben alles (alle tijdelijke) kwijtgeraakt en je hebt Alles (al het Tijdloze) teruggevonden. Het leven van de persoon wordt nog wel ervaren, maar je bènt hem niet meer. Dan treedt een geweldige ontspanning op. Dan kan een geweldige ruimte of liefde ervaren worden, maar bedenk: wat je ervaart bèn je niet. Wat je werkelijk bent blijft verborgen. Je blijft jezelf eeuwig een raadsel. Je kent namelijk alleen wat je Zelf niet bent.

Het is zo subtiel allemaal. Het enige wat altijd waar is voor jou is het Weten van Bestaan. Meer moet je niet willen weten, stop daar radicaal, want anders zit je gelijk weer in het denken, in het zoeken, in de woorden, in tijd. Dan sta je weer buiten en voor altijd verlangend naar dat wat was.

[door JZ]

38

Douglas Harding zijnHoe voelt het om Douglas Harding te ze zijn?

Nou, ik denk dat Douglas Harding-heid het geheel van mijn leven onvermijdelijk op een bepaalde manier inkleurt. Ik bedoel, ik ga die identificatie, dat verband, die uitdrukking helemaal niet uit de weg. Sterker nog, de laatste tijd geef ik vaak aan hoe absoluut essentieel, kostbaar, buitengewoon die identificatie eigenlijk is. Over degene die je ziet in de spiegel hoef je, vind ik, helemaal niet laatdunkend te doen. Je moet hem niet wegwuiven of onderschatten. Integendeel, wat ik over Douglas kan zeggen - zoals hij zich laat zien in zijn gezicht, stem en gedrag, vooral zijn gezicht - is dat alles heel kostbaar is. Voor mij betekent het dat je iets unieks hebt bij te dragen, dat je een speciale incarnatie van de Werkelijkheid bent en dat dat nodig is om het totale plaatje af te maken.

Dat vind ik heel belangrijk...

[foto: grafsteen Douglas met de 'kaart' van de eerste persoon enkelvoud]

website: http://www.headless.org

39

Muildier gelanceerdHet verhaal van mij en Zil Chezerodoor Robbert Bloemendaal

Vooraf

Dit wordt een beetje een raar verhaal. Het begint al met een deal met Zil: het alleen te hebben over mezelf, niet over de anderen waarvoor ik werk en waarmee ik heb gewerkt. Dus ga ik het niet hebben over hoe en waar ik Deirdre Delder heb ontmoet. Ik volsta met de opmerking dat zij een verhaal heeft geschreven over háár ontmoeting met een fenomeen

dat zich Zil Chezero noemt. In haar verhaal geeft ze aan hoe deze ontmoeting leidde tot vier sessies met in totaal achttien ‘SlamSatS’, een benaming die Zil Chezero gebruikt voor een mengvorm van ‘Slamming’ en ‘Satsangs’. Toepasselijk, zo heb ik mogen vaststellen. Er is namelijk niet alleen het verhaal van Deirdre, er zijn ook geluidsopnames van de sessies. Ze zijn Engelstalig en behoorlijk heftig.

Daar begint mijn verhaal: het verhaal van het uitwerken van deze opnames in het binnenkort te verschijnen boek ‘Dutch Treat’. Ondertussen heb ik dit boek ook in het Nederlands vertaald en deze vertaling is zojuist uitgebracht – maar daarover verderop meer. En ook al ondersteun ik Zil waar ik kan, het enige wat ik in die functie over hem mag zeggen is dat hij niets wil zeggen en ook niet wil dat ík iets over hem zeg. De SlamSatS zélf moeten het verhaal vertellen, want zoals gezegd: Zil werkt niet als goeroe.

Zil is een muildier

Om iets van mijn enthousiasme over Zils kijk op de zaak over te brengen, wil ik beginnen met een korte schets van die benadering. Onderdeel daarvan is, hoe Zil zichzélf ziet. Over Zil mag ik het niet hebben, maar ik mag hem natuurlijk wél citeren waar hij het in het boek over zichzelf heeft. Meteen aan het begin stelt Zil zich voor als ‘muildier’:

(vraagsteller) Dus jij bent een muildier?

(Zil) Ik niet - Zil. Ik ben bewustzijn vóór het zich als zodanig van zichzelf bewust wordt. Zodra dat gebeurt, verandert het in een muildier. Genaamd Zil Chezero.

40

Muildier is sterk, koppig, zou zoals-ie eruit ziet nederig moeten zijn maar is dat hilarisch genoeg niet, maakt het gekste geluid dat je je kunt voorstellen en vooral – hij is onvruchtbaar.

Elk muildier is een evolutionair ongeluk dat een lijn vernietigt die rechtstreeks teruggaat tot het begin van het leven op aarde. Elk muildier is de eerste én de laatste van zijn soort. Hij is het ultieme evolutionaire lachertje… maar deze tragedie heeft ook een voordeel. Muildier is vrij van alle mogelijke evolutionaire ambities, vrij van ‘iets nalaten’, ‘een stempel drukken’ of welke andere vorm van abstracte verantwoordelijkheid dan ook. Het feit dat hij zich niet voortplant, bevrijdt hem van de enige aan de toekomst gerelateerde taak die hij als dier maar zou kunnen hebben.

Dus is het niet prachtig dat dit beeld van het muildier bij Zil past? Zil is wat er over is van een persoon die beetje bij beetje elke illusie heeft moeten opgeven iets of iemand te zijn, iets te hebben – inclusief verleden, toekomst én nu.'

Zil vol in beeld

Tot zover Zil Chezero over zichzelf. Ten aanzien van zijn staat gebruikt hij de term ‘vol in beeld’, waaraan hij de voorkeur geeft boven ‘verlicht’. Deirdre Delders ijzeren geheugen stelt ons in staat om kennis te nemen van een uiterst beknopte beschrijving van het verschil tussen beide:

'You are not what you think', vertaal ik voor hem. 'Dit boek gaat eveneens over verlichting, maar dan heel direct, via verslagen van satsangs. Kent u dat begrip, satsang?'

De man glimlacht. 'Ja', zegt hij, 'dat boek gaat, als ik op de titel af mag gaan, over verlichting. Maar niet over realisatie.'

Zijn antwoord verrast me. 'Eh, hoezo?' vraag ik met een begin van verbijstering, 'realisatie en verlichting betekenen toch hetzelfde?'

'Als jouw boek over realisatie zou gaan, dan was de titel je bent niet wat je bent', grinnikt de man. 'Verlichting kán een effect zijn van realisatie. Sterker nog, waar realisatie een feit is, is verlichting per definitie het manifeste effect. Maar andersom hoeft verlichting niet te duiden op realisatie. Verlichting is er in twee vormen. Vaak is verlichting niet het gevolg van realisatie, maar het product van een ‘bijna-gerealiseerde’. Het licht komt dan van een lamp, beide zijn aanwezig op het vlak van de manifestatie. Soms echter is verlichting het bijproduct van realisatie, het zichtbare effect van dat wat zich niet tot de manifestatie beperkt. In dat geval is wat jij als verlichting herkent, het gevolg van het feit dat ‘de verlichte’ vol in beeld is. Zil is vol in beeld.'

Het verschil tussen ‘vol in beeld’ en ‘verlichting’, al dan niet geflankeerd door hilarische uitweidingen over het verschijnsel ‘lamp’, komt nog vele malen terug in de teksten.

41

A thing called love

Zil is genadeloos voor ego’s, zo blijkt uit de opnames. Het lijkt soms wat heftig, dat gehak. Maar intussen ben ik er wél achter dat die achttien SlamSatS elke keer weer kwesties blijken te tackelen die cruciaal zijn voor 'neti-neti' in al zijn verschijningsvormen. Sterker, ik kan me sindsdien niet heugen wanneer ik niét dacht 'hé, daar heeft-ie ook al korte metten mee gemaakt'. Want dat is het verhelderende: hij breekt echt alles af en je snapt ook nog hoe het niet anders kan zijn dan dat. Zo langzamerhand heb ik ook nog aansluiting kunnen vinden met de enorme liefde die achter zijn onverzoenlijkheid zit. Gezien zijn stijl is dat niet vanzelfsprekend!

Een tekenend fragment:

(vraagsteller) Ik heb in mijn leven heel wat goeroes ontmoet en sommigen waren zeker ‘lampen’ zoals jij ze noemt. Maar anderen leken oprecht en echt en straalden zelfs een soort universele liefde uit, een zachte mildheid. Maar jij straalt alleen maar vuur uit, dat ons beledigt en martelt. Hou jij niet van alles, ons inbegrepen?

(Zil) Nou, om te beginnen: ik hou van deze vraag! (gelach)Het biedt ons een kans om te kijken naar this thing called love. Laten we beginnen met ‘jouw kant’. Waarom wil je voelen dat er van je gehouden wordt?

Eh, wel, het geeft me eh, tja… het geeft me troost, het gevoel dat er van me gehouden wordt, zorgt ervoor dat ik me gewild voel, geaccepteerd zoals ik ben, me aanwezig voel, gezien…

Hmm. Je voelt je ‘aanwezig’, ‘gewild’, ‘geaccepteerd’ door liefde… Wie is ‘jij’ in deze noties? Of als dat te moeilijk is: welk deel van ‘jou’ wil liefde?

Oh. Je bent me weer aan het verbranden, is het niet?

Moet ik wel als ik van je hou, dame, maar daar komen we later op terug. Probeer eerst de vraag van dit muildier te beantwoorden.(…)Dit deel van jou dat liefde wil, ziet het er mooi uit?

Nou, niet echt, nu ik ernaar kijk. Ik bedoel, ik kan het niet echt zien, maar wanneer ik preciezer kijk geeft het me een bepaald gevoel. Nou, eigenlijk, het voelt niet erg puur.

Wat ons tot de volgende vraag brengt. Hou je van dit deel dat wil dat ervan gehouden wordt?

Nee!

42

Dat antwoord kwam snel…(…)Als dit gat zou worden gevuld – zou dit jou vervullen?

Ja! Eh, nee…

‘Ja’ voor dat deel, ‘nee’ voor jij die naar dat deel kijkt?

Precies.

Verbrand ik je nou?

Nou, ik neem aan van wel, ja.

Waarom, wat gebeurt er?

Je neemt iets van me af.

Wat?

Illusies.

No hope sold

En dat is misschien wel de crux van Zils aanpak: hij verkoopt je geen hoop. Maar gaandeweg de SlamSatS lijkt dat ook niet meer nodig. Ter illustratie:

(vraagsteller) Welk spel spelen we hier?

(Zil) We spelen het ‘schop voor je kont door muildier’ spel. Hier zit een muildier dat vol in beeld is en dat de volkomen hopeloze situatie ziet waar het zich met betrekking tot dit spel in bevindt. Hopeloos in de zin van niet in staat zijn om enige werkelijk werkende wijsheid over te brengen op een ander muildier hier, juist omdat het totaal onmogelijk is om iets te veranderen aan de totale muiligheid van beide muildieren – alle muildieren – en de wereld waarin ze leven. Het is deze hopeloosheid die ik je opdring.

Maar… wat is daar de zin van?

De zin is dat het geen zin heeft! Zin is voor muildieren, realisatie is dat niet. Wat voor gevoel geeft je dat, muilgewijs?

Wel, hopeloos…

Ik wil dat je dat gevoel echt doorvoelt. Voel de hopeloosheid, voel dat deze hele oefening in realisatie geen zin heeft, je nergens zal brengen. Kun je dat diepgaand, diepgaand voelen?

43

Ja…

Nou, hoe voelt die hopeloosheid? Slecht? Deprimerend?

Nee, het voelt… tja, het voelt logisch.

Wat? Kijk naar wat je zojuist antwoordde. Lijkt het je logisch dat het logisch voelt?

Eh, nu je het zegt, nee, het is niet echt logisch. Misschien zou ik me er depressief over moeten voelen, maar dat doe ik niet. Ik voel eigenlijk een soort van opluchting.(…)

Dat is wat je hier krijgt. Absoluut niets. Geen hoop te koop. Tevreden daarmee?

Volkomen.

Volkomen vervuld door niets. Volkomen vervuld door jezelf.

‘Conversatie met de muilheid’ en ’celebs’

Zoals gezegd, is deze serie SlamSatS eenmalig. Zil maakt op een gegeven moment duidelijk dat het hem er om gaat, zijn kennis voor één keer onder woorden te brengen. Dat er in slechts vier sessies zoveel onderwerpen zo diepgaand onderzocht worden, is een verdienste van Zil – maar óók van zijn gesprekspartners. In het algemeen valt mij bij uitgeschreven satsangs op dat op het moment suprême, wanneer het er écht om gaat, de vraagsteller het óf niet meer begrijpt, óf over iets heel anders begint, óf in de rede wordt gevallen door een andere vraagsteller… Allemaal begrijpelijke, maar fatale reacties van ego’s die het moeilijk krijgen. Met als gevolg de oeverloze halfzachte gesprekken met eens per vijf pagina’s een pareltje, waarmee we de afgelopen jaren in talloze boeken zijn doodgegooid. Misschien komt het door de frontale benadering van Zil die geen ontsnappen mogelijk maakt, misschien door een sfeer van totale overgave bij het (kleine) groepje mensen dat ervoor koos om met hem in gesprek te gaan, misschien beide: in ieder geval gaan de SlamSatS dóór waar het gros van de satsangs steevast afhaakt. Voor mij een belangrijke reden om de SlamSatS in een boek te laten landen.Maar het is eveneens een reden om te betreuren dat het hierbij zou moeten blijven. Ik spitste dan ook mijn oren toen het volgende fragment langskwam:

(vraagsteller) Dus na deze sessies is het allemaal voorbij? Niets kan je verleiden om terug te komen?

(Zil) Ten aanzien van dit initiatief is het straks allemaal voorbij. Geen spreken meer tegen gemiddelde bewonderaar-muildieren. Maar er zijn zowaar twee

44

horizonten in het bewustzijn van dit muildier verschenen. De ene is de juiste vragen. We moeten al het terrein verkennen dat we kunnen in deze SlamSatS, daarna is de eerste nieuwsgierigheid van dit muildier bevredigd en wordt het nadeel te groot dat kleeft aan steeds terugkerende avonden van praten over deze materie. Daarom is het finito na deze sessies. Echter, ik kan me voorstellen aan te monsteren op een ‘conversatie met de muilheid’ waarin vragen worden geformuleerd die zo anders of zoveel beter zijn dan die in deze SlamSatS, dat ze nieuwe antwoorden uitlokken. Dat zou leuk kunnen zijn, misschien.En de andere horizon is betere muildieren.

Huh? Wat bedoel je daarmee, zijn wij geen ‘goede’ muildieren?

Jullie zijn perfect – in deze fase. Jullie zijn goed genoeg voor nu, maar jullie zijn niet de besten. Bij lange na niet. Jullie zijn pioniers, gewillig, gemotiveerd, open…

Maar is dat niet goed?

Voor jullie misschien, maar ik verveel me nu al. Jullie bewonderen constant andere muildieren. Juist deze eigenschap maakt jullie zo extreem moeilijk te bereiken. Jullie bewondering staat in de weg, een van de taaiste defensiesystemen van muildieren.Daarom zijn jullie niet de besten. De beste is de celeb.Weet je wat celebs zijn?

Ik heb er een beeld van…

Ik zie ze als een bijzondere uitdaging. Ten eerste zijn celebs fantastisch stom.  Verder zijn ze de meest zelfingenomen, koppige eikels die de muilheid te bieden heeft. Ze vormen daarmee geweldig materiaal voor de hoeven van dit muildier: hoe meer weerstand, des te beter raken deze hoeven hun doel. En het beste komt nog: celebs zijn er zélf aan gewend om bewonderd te worden en komen naar mij toe omdat ze de leegte en vunzigheid van die bewondering elke dag ondervinden. Al deze eigenschappen samen maken ongelofelijk materiaal van ze.

Beter dan wij…

Veel beter. Bewondering verveelt ze – maar ze hebben het wel nodig. Komen ze naar mij, dan willen ze ‘alledaagsheid’ aan de ene kant en houden ze vast aan hun ‘speciaalheid’ aan de andere. Wat betekent dat ze aan alle kanten kont hebben om te schoppen. Ze zijn rondom kont, zogezegd. En wat meer is: waar je ze raakt, zijn ze veel eerder geneigd om te breken dan hardnekkige bewonderaars zoals jullie.'

En opeens was daar het plan…

Het plan en het boek

Het heeft enig volhouden gekost, want Zil wil

45

eigenlijk niet. Maar ja, hij heeft het gezegd en hij zal de verleiding moeilijk kunnen weerstaan – als ik die weet te organiseren. En dat is precies wat ik de komende tijd ga proberen. Op het internet ga ik de ‘conversation with mulekind’ vormgeven, waarbij via een forumdiscussie nieuwe vragen kunnen worden geformuleerd. Ze kunnen op elk punt in de tekst worden ingezet en zijn hopelijk van zo’n kwaliteit en gesteld door zoveel mensen, dat ze Zil overhalen om in de pen te klimmen. Om dit optimaal te faciliteren krijgt elke paragraaf een nummer in het boek met de SlamSatS. Dit boek is vanaf nú te verkrijgen via www.zilchezero.com/boek. Wie het boek koopt, kan met de code in het begin van het boek een eigen profiel aanmaken. Zodra het forum werkt, krijg je een uitnodiging om mee te doen. Klein beginnen…

Dat was het voor ons gewone stervelingen. Maar er is óók een deel twee van het plan - nog een beetje maffer dan het eerste, maar ik wil het toch proberen. Zil haalt Koning Janaka aan als ‘super celeb’, als lichtend voorbeeld voor de huidige generatie ‘sissy celebs’. In de betreffende SlamSatS geeft hij aan, alleen voor celebs bereid te zijn om zélf te verschijnen. Tja. Los van de vraag of ik dat leuk vind als niet-celeb, moeten we het er voorlopig mee doen. Hoe het voornemen om celebs te bereiken zou kunnen lukken? Ik heb geen flauw idee. Maar www.kingjanaka.com is de site waarop dit idee wellicht nader vorm zal krijgen.

Dit was het verhaal van Zil Chezero en mij tot nu toe. Ik ben benieuwd naar het vervolg. Meer weten? www.zilchezero.com

46

Dick Bruna:

‘Ik fiets door de stad en zie elke keer nieuwe dingen’

Toen iemand een bekende advaitameester vroeg wat deze bedoelde met ‘natuurlijkheid’, kreeg hij als antwoord: eet je soep niet met een vork. Hoe eenvoudig kan het zijn om eenvoudig te ‘zijn’? Amigo in gesprek met grafisch vormgever, tekenaar en schrijver van kinderboeken Dick Bruna over zijn leven, zijn loopbaan, zijn liefde en de eenvoud van het alledaagse.

In de maatschappij moet je als individu voldoen aan verwachtingen en word je al snel in een bepaalde beroepsrol gedrongen. Herkent u dat, en hoe is dat bij u gegaan?

Die druk van buitenaf is een feit, ja. Mijn vader had graag gewild dat ik hem opvolgde in het uitgeversvak. Van mijn grootvader kreeg ik te horen: jongen, wanneer ga je nou eens écht aan het werk? Toen was ik al in de veertig. Pas toen het

allemaal een beetje ging lopen begonnen ze het interessant te vinden. Mijn werk is tekenen en verhaaltjes schrijven. Dat is tevens mijn hobby. Vanaf mijn vierde zat ik boerderijtjes te tekenen, terwijl andere kinderen gingen voetballen. Dat heb ik gewoon doorgezet. Ook nu nog, met mijn 81 jaar. En het prettige is dat het goed is gegaan. Ik ben zo blij dat ik naar mijn atelier kan fietsen en daar mijn werk kan doen. Dat doe ik ook zeven dagen in de week; ik ben altijd bezig. En altijd nog aan het denken over nieuwe verhalen, ook na bijna 120 boeken.

Waar komt die gedrevenheid vandaan?

Ik wil het morgen altijd beter doen dan gisteren. Nijntje blijft moeilijk. Ik werk met penseel en plakkaatverf, en elke Nijntje die ik teken is weer anders. Ik ben ook heel precies en kan een hele dag zitten op één tekening. Je moet het zo goed mogelijk doen. Alles wat hier de deur uitgaat moet honderd procent zijn van wat ik op dit moment kan.

foto: Ferry André de la Porte

47

Ziet u uzelf als een gezegend mens?

Ik realiseer me dat ik enorm heb geboft. Ik kan eigenlijk ook niks anders. Het is ontzettend fijn dat ik dit kan doen, en tegelijk mijn gezin heb kunnen onderhouden. Wat wil je nog meer? Ik heb nooit de behoefte gevoeld aan een groter huis of een boot en dat soort dingen. Ik ben blij met mijn fiets, en af en toe uit eten. Ik fiets elke dag door de stad en zie elke keer weer nieuwe dingen. Een deurknop, een hekje, een schoolgebouw – allemaal dingen die ik kan gebruiken voor nieuwe verhalen. Ik neem intensief waar, merk dat de dingen altijd weer helemaal nieuw en spannend zijn. Daar komt veel beleving bij kijken. Toen ik vroeger naar de zee keek, merkte ik al dat die nu eens bruin, dan weer grijs en blauwig werd. Hetzelfde uitzicht, maar steeds helemaal anders. En ook de stad krijgt een ander aanzicht als het donker wordt. Ik vind het ook heerlijk om door het bos te fietsen en al die verschillende stemmingen op te snuiven. Dat kun je niet leren aan mensen, dat voel je gewoon zo. Misschien heet dat: verwondering. Het is in ieder geval nooit saai en het begrip sleur bestaat niet voor mij.

Moet je een speciaal talent hebben om zo te kunnen zijn?

Talent? Iedereen heeft talent. Er zijn mensen die veel beter kunnen tekenen dan ik. Maar ik ben wel een doorzetter. En ik ervaar mijn bezigheden niet echt als ‘werk’. Natuurlijk werk ik wel – ik ben ook van vroeg tot laat bezig geweest. Maar dan is het wel prettig dat je je eigen tijd kunt indelen. Als ik dan kijk naar die kantoormensen, met hun banen van negen tot vijf… Ik spreek wel eens jonge mensen, en raad ze altijd aan om door te gaan, hoe het ook loopt. Tenminste, als ze gepassioneerd zijn. Als het erin zit moeten ze niet aarzelen.

Hebt u het gevoel dat het bij u allemaal vanzelf gaat? 

Van anderen hoor ik wel eens: wat moet dat heerlijk zijn om zo te kunnen werken en dit vak te hebben. Maar dat is in de beleving van de ander. Voor mij is het heel serieus werk. En soms ook heel somber, bijvoorbeeld als ik eindeloos schetsen zit te maken en merk dat het niet gaat. Ik heb gewoon een vak.

Denkt u veel?

Ja, aan mijn werk. Het houdt me ’s nachts wakker. Ook op de fiets draait het hierboven gewoon door. Zelfs op vakantie, dan zet ik soms de auto stil om snel een plannetje op te schrijven.

Denkt u veel over het leven?

'Levensbeschouwelijk graaft het allemaal niet zo diep. Vaak zijn het van die ingewikkelde verhalen, dat doet me niets. Annie Schmidt zei eens: ik ben nooit ouder dan acht jaar geworden. Dat heb ik ook wel. Ik ben altijd vier gebleven, en kijk met een kinderlijke blik de wereld in. Van financiën, juridische zaken en beleggingen weet ik niets, dat laat ik over aan mijn kinderen. Ik geniet van de kleine, alledaagse dingen. Een kind dat op het schoolplein over een stoeptegel springt.

48

De eenvoud van het alledaagse wordt in de zentraditie zo ongeveer als het hoogste goed beschouwd. Hebt u iets met zen?

Ik ken Rients Ritskes, een Utrechtse zenleraar, die ik ontmoette op mijn vaste koffieadres. Het was een tijd dat ik me ontzettend gespannen voelde. Hij adviseerde mij elke ochtend een paar minuten te mediteren. Dat heb ik sindsdien elke morgen gedaan. Als ik mijn atelier binnenkom gaat de telefoon uit en zit ik met mijn ogen dicht. Ik tel dan mijn ademhaling. Daar word ik rustig van, merk ik. Na een minuut of tien gaat dan de eierwekker af en ga ik aan het werk.

Nijntje is in al haar eenvoud ook best ‘zen’.

De kunst is om alles wat overbodig is weg te laten. Twee puntjes en een kruisje, dat zijn de enige drie middelen om Nijntjes stemming weer te geven. En dat is heel spannend. Ik creëer ook altijd veel ruimte om de figuur heen, net als voor de affiches die ik vroeger ontwierp. Mensen moeten erdoor getroffen worden. Ik kreeg ooit een brief van een man die de trein had gemist en lang moest wachten. Dat vond hij helemaal niet erg, schreef hij, want hij zat tegenover een affiche van Bruna. Ook mijn omslagen voor Zwarte Beertjes waren altijd zo eenvoudig mogelijk. Het laatste affiche had zelfs helemaal geen tekst. Je moet proberen zoveel mogelijk te zeggen met zo weinig mogelijk middelen, dat geeft ruimte aan de fantasie van mensen.

Waar leeft u voor?

Je hebt de plicht te onderzoeken wat je talent is, en vervolgens moet je eruit halen wat erin zit. Dat geldt ook voor mij. En dat gaat met pieken en dalen. Soms kijk ik al fietsend even omhoog en mompel dan ‘bedankt’, of ‘verdomme’. Misschien is dat iets heel kinderlijks. Het zal met mijn remonstrantse opvoeding te maken hebben, haha.

Tot slot: hoe is het om Dick Bruna te zijn?

Gewoon leuk. Ik heb een vak dat ik fijn vind, met mijn kinderen gaat het goed en ik heb nog geen gezondheidsproblemen gehad – even afkloppen. Daar kan ik echt wel blij mee zijn.

[door Vincent Peeters]

website: http://www.dickbruna.nl/

49

c o l o f o n

m e d e w e r k e r s . a a n . d i t . n u m m e r :

Jan van DeldenAd OostendorpJeff FosterRob EkDick BrunaZil Chezero

Kees Schreuders (redactie & lay-out) www.ods.nlRobbert Bloemendaal (redactie)Dick de Boom (redactie)

Patricia van BosseVincent PeetersPol SturtewagenJosée Zwaferink

redactiestatuut

AMIGO, een periodiek verschijnend web-tijdschrift, als bühne voor teksten over diverse Non-dualistische benaderingen. Poetischer gezegd: Amigo wil tonen dat je in de lege stoel die je in de kop van het magazine ziet, een vriend zonder voorwaarden treft. Elk nummer zal in ieder geval teksten van Wolter Keers bevatten. En de mentaliteit voortzetten waarmee Wolter het door hem opgezette tijdschrift 'Yoga Advaita' gestalte gaf.

50