Verzilvering van de wegomgeving bij het invoegen op de (auto ......I Verzilvering van de wegomgeving...

I

Verzilvering van de wegomgeving bij het

invoegen op de (auto)snelweg

Leesbare, begrijpelijke, en zinvolle informatie op

dynamische informatiepanelen ter ondersteuning van

de snelheidskeuze tijdens de invoegmanoeuvre voor

oudere weggebruikers

Chris Dijksterhuis, Janet Veldstra, & Dick de Waard

Rijksuniversiteit Groningen

Neuropsychologie 2012

mailto:[email protected]



http://www.rug.nl/

II

Werkgroep Verkeerspsychologie, Neuropsychologie

Rijksuniversiteit Groningen

Grote Kruisstraat 2/I

9712 TS GRONINGEN

http://trafficpsychology.info

© 2012 Neuropsychologie, Rijksuniversiteit Groningen, Nederland.

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or

transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise,

without the prior permission in writing of the copyright owner.

http://trafficpsychology.info/

III

Voorwoord

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Rijkswaterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart, in het

kader van het project “Elderly Friendly Highway Design/ Verzilvering Wegontwerp”. Onze dank

gaat allereerst uit naar drs. Sjef Moerdijk voor het gunnen van en de begeleiding bij het project.

Het doel van dit project was te komen tot advies, vooral voor de oudere weggebruiker, met betrekking tot

het kiezen van een goede invoegsnelheid. Er is gekozen voor een onderzoeksopzet in twee fasen; allereerst

een focusgroep discussie die het aantal ontwerpen van informatiedragers zou reduceren tot een aantal dat

vervolgens door middel van een simulatie dynamisch kon worden getoond aan een tweede steekproef

deelnemers.

De opzet was zowel in het Noorden als in het Westen een steekproef te nemen. Helaas bleek de

bereidheid mee te werken in het Westen minder dan verwacht. Daarnaast werd duidelijk dat de

meerderheid van de mensen die we benaderden in de Randstad niet (meer) in het bezit was van een geldig

rijbewijs. Dit leverde een dermate kleine steekproef voor het westen op dat een vergelijking tussen de

twee regio’s niet haalbaar was en we de kleine Westerse steekproef hebben samengevoegd met de

Noordelijke steekproef. Naast het vergelijken van de meningen over de getoonde informatiedragers binnen

deze ouderensteekproef is er ook nog een vergelijking gemaakt tussen de ouderensteekproef en een

jongere controlegroep

Tenslotte rest ons dank uit te spreken aan Minke Gommers die onder andere heel goed deelnemers kon

overtuigen mee te werken, aan alle deelnemers, en aan Karel Brookhuis die (zoals altijd) deskundig advies

gaf.

Chris Dijksterhuis,

Janet Veldstra,

Dick de Waard

http://www.rijkswaterstaat.nl/over_ons/adressen_en_diensten/landelijkediensten/dienst_verkeer_en_scheepvaart/






IV

Inhoudsopgave Voorwoord .......................................................................................................................................... III Samenvatting ....................................................................................................................................... 1

Summary .............................................................................................................................................. 1

1 Focusgroep.................................................................................................................................... 3 1.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 3

1.2 Opzet .................................................................................................................................................... 3

1.3 Deelnemers .......................................................................................................................................... 3

1.4 Kwantitatieve inventarisatie ................................................................................................................ 3

1.4.1 Informatie op dynamische borden .............................................................................................. 3

1.4.1.1 Informatie-opzet 1 .................................................................................................. 3




1.4.1.5 Informatie-opzet 5 .................................................................................................. 8 1.4.2 Informatie op blauwe borden ...................................................................................................... 9

1.4.3 Plaatsing van de borden .............................................................................................................. 9

1.4.4 Kleurgebruik op borden ............................................................................................................. 10

1.4.4.1 Kleuring van de letters .......................................................................................... 11

1.4.4.2 Kleurgebruik in de afbeeldingen ........................................................................... 12

1.4.4.3 Kleurgebruik bij de weg informatie ...................................................................... 13 1.4.5 Positionering van de informatie op de borden .......................................................................... 14

1.4.5.1 Informatie onder elkaar ........................................................................................ 14

1.4.5.2 Informatie naast elkaar......................................................................................... 15

1.4.5.3 Verticale verspringing informatie ......................................................................... 16 1.4.6 Goede en slechte borden .......................................................................................................... 16

1.5 Discussie ............................................................................................................................................. 17

1.6 Conclusie ............................................................................................................................................ 17

2 Fase 2: Beoordeling van borden in rijsimulaties ........................................................................ 19 2.1 Inleiding .............................................................................................................................................. 19

2.2 Opzet .................................................................................................................................................. 19

2.3 Deelnemers ........................................................................................................................................ 20

2.3.1. De groep jonge ouderen ............................................................................................................ 20

2.3.2 De controle groep. ..................................................................................................................... 20

2.4 Uitkomsten ......................................................................................................................................... 21

2.4.1. Scores op leesbaarheid, begrijpelijkheid en zinvolheid ............................................................. 21

2.4.2 Rangorde borden ....................................................................................................................... 26

2.4.3 Statistische toetsing ................................................................................................................... 26

V

2.4.4 Slechtste en beste borden zoals expliciet aangewezen ............................................................ 27

2.5 De 85e percentiel-methode. ............................................................................................................... 28

3 Eindoordeel en conclusie ............................................................................................................ 29 3.4 Gewogen, gemiddelde 85e percentiel score...................................................................................... 29

3.5 Conclusie ............................................................................................................................................ 30

3.6 Toekomstig onderzoek ....................................................................................................................... 30

Referentielijst ..................................................................................................................................... 31

Appendices ......................................................................................................................................... 32 Appendix A. Vragenlijst fase 1 .................................................................................................................... 33

Appendix B. Vragenlijst (fase 2). ................................................................................................................. 52

Appendix C. Overzicht borden (fase 2) ....................................................................................................... 64

Appendix D. Alle commentaren .................................................................................................................. 66

1

Samenvatting

Om vast te stellen op welke wijze het best informatie aangeboden kan worden waarmee men makkelijk en

veilig in kan voegen op de autosnelweg, zijn twee deelonderzoeken uitgevoerd. Allereerst is een aantal

matrixbord signaalgevers, verder aangeduid als borden, ontwikkeld. Een selectie is voorgelegd aan een

focusgroep die deze borden heeft beoordeeld op informatie, informatiedichtheid, lay-out, begrijpelijkheid

en zinvolheid. Op basis van die resultaten zijn acht borden geselecteerd en in een rijsimulatorrit, die

afgespeeld werd op een laptop, aan deelnemers getoond. Deelnemers aan dit tweede onderzoek hebben

de borden beoordeeld op begrijpelijkheid, leesbaarheid, en zinvolheid. Zowel een groep ouderen als een

jongere controlegroep heeft deelgenomen aan het onderzoek, waarbij de nadruk lag op begrip door de

oudere deelnemers.

Als criterium voor geschiktheid van het bord om in de praktijk toe te passen, of in ieder geval verder te

evalueren, is een samengestelde score bepaald, waarbij het oordeel begrijpelijkheid twee keer is gewogen,

en leesbaarheid en zinvolheid één maal. De 85e percentielscore is hiervoor gebruikt zodat er zekerheid is

dat de meerderheid daadwerkelijk positief oordeelde over het bord. Uit de acht geselecteerde borden

bleek dat één bord erg goed scoorde, en één erg slecht.

Summary

Two studies were completed to determine in which way information could be presented to drivers on how

to merge smoothly and safely into motorway traffic. First a selection of matrix sign information carriers,

further referred to as signs, were developed. A selection was evaluated by a focus group on content,

information density, lay-out, understandability and usefulness. On the basis of these results eight signs

were selected for further analyses. These eight signs were presented on a laptop on which a driving

simulator ride was played. Participants evaluated the signs on legibility, understandability, and usefulness.

Both a group of older people and a younger control group participated. Results of the older group were the

main focus of the study.

As criterion for real world implementation suitability, or at least for further evaluation, a new

composite measure was developed in which understandability ratings were counted twice as opposed to

legibility and usefulness ratings that were counted once. The 85 percentile score was used to ensure that

the majority of users actually assessed the signs positively. Out of the eight selected signs one was rated as

very good, and one as very bad.

3

1 Focusgroep

1.1 Inleiding

In het kader van het onderzoek ‘Verzilvering Wegontwerp’, uitgevoerd door de Rijksuniversiteit Groningen in opdracht van Rijkswaterstaat, naar ondersteuning voor ouderen bij het invoegen, werd in Groningen een focusgroep bijeenkomst gehouden waarin verschillende varianten signaalgevers op de oprit werden besproken. Hoewel in eerste instantie ook een focusgroep bijeenkomst in Amsterdam gepland was, bleek het helaas niet haalbaar binnen de geëiste onderzoekstermijn voldoende geschikte deelnemers daar te werven. Ter voorbereiding op de focusgroep bijeenkomst is allereerst geïnventariseerd welke signaalgevers (verder aangeduid als ‘borden’) zouden worden voorgelegd aan de groep. Hierbij zijn niet alleen keuzes gemaakt op basis van verschillende discussiethema’s (zie opzet), maar ook werd voor een aantal varianten rekening gehouden met de standaard lay-out voor (berm)DRIP afbeeldingen (Richtlijn informatievoorziening op (berm)DRIPs , 2010).

1.2 Opzet

De opzet van de focusgroep was tweedelig. Eerst werd een kwantitatieve inventarisatie gemaakt van een aantal borden en daarna werd met de deelnemers besproken en bediscussieerd welke borden goed en slecht werden bevonden. Verder werd besproken wat deelnemers belangrijk vonden bij het bordontwerp. Hierbij werden de volgende thema’s besproken: informatie op het bord, kleurgebruik, plaatsing van het bord en positionering van de informatie op het bord. Deze thema’s kwamen ook aan bod in de kwantitatieve inventarisatie, waarbij 26 borden werden getoond op een groot scherm en vervolgens door de deelnemers werden gescoord door middel van een vragenlijstformulier (zie Appendix A. Vragenlijst fase 1).

1.3 Deelnemers

Negen mensen namen deel aan de focusgroepbijeenkomst, zes mannen en drie vrouwen, variërend in leeftijd van 55 tot 66 jaar (gemiddeld (M)= 61.2, standaard deviatie (SD)= 4.5 jaar). De deelnemers reden nog regelmatig auto (M= 5.7, SD= 3.8 uren per week) en maakten ook nog regelmatig gebruik van de autosnelweg; twee deelnemers gaven aan gemiddeld één keer maand op de autosnelweg te rijden en zeven deelnemers deden dit nog wekelijks.

1.4 Kwantitatieve inventarisatie

1.4.1 Informatie op dynamische borden

Op het scherm werden verschillende borden getoond. Aan de deelnemers werd gevraagd om op een vijfpunts-Likertschaal aan te geven in welke mate ze het eens waren met twee stellingen op het vragenlijstformulier. De schaal liep van 1: “helemaal mee eens” tot 5: “helemaal mee oneens”. Stelling 1: “De informatie op het bord is begrijpelijk”

Stelling 2: “De informatie op het bord is zinvol”

Wanneer de deelnemer invulde het een beetje of geheel met de stelling oneens te zijn werd gevraagd aan te geven waarom.

1.4.1.1 Informatie-opzet 1

Bij deze opzet werd de informatie centraal op het bord weergegeven en werd slechts de snelheid van de rijbaan waarop ingevoegd moest worden weergegeven. Er werden twee opties aangeboden (zie Figuur 1. Beoordeling van de mate van begrijpelijkheid en zinvolheid van Informatie-opzet 1.) die enkel

4

verschilden in het vierkante kader om de snelheidsindicatie. Deze snelheidsindicatie verscheen een seconde later op het scherm ter simulatie van een dynamisch bord. De deelnemers gaven aan beide borden begrijpelijk en zinvol te vinden (zie Figuur 1 voor de ratings). De toevoeging van een vierkant om de aangegeven invoegsnelheid voegde niet veel toe aan het oordeel met betrekking tot zinvolheid en begrijpelijkheid.

Figuur 1. Beoordeling van de mate van begrijpelijkheid en zinvolheid van Informatie-opzet 1.

5


Op de borden in deze opzet werd naast de snelheid op de rijbaan ook de snelheid van de invoegende auto (snelheid van de bestuurder zelf) getoond. Ook hier verschenen de snelheidsindicaties een seconde later op het scherm. Bij elk bord werd iets kleins toegevoegd, bedoeld om de informatie te verduidelijken (zie Figuur 2). In vergelijking met de borden in Figuur 1 werden de borden in Figuur 2 gemiddeld wat minder begrijpelijk en zinvol gevonden; drie deelnemers vonden geen van deze varianten begrijpelijk en gaven aan dat er teveel informatie op stond.


6


Naast de snelheid op de rijbaan en de snelheid die de bestuurder reed (vergelijkbaar met Informatie-opzet 2), werd in deze opzet ook aangegeven of de snelheid van de bestuurder goed -dat wil zeggen voldoende om in te voegen- of niet goed – bijvoorbeeld te langzaam om in te voegen- was. Zoals te zien is in Figuur 3 werd dit gedaan door verschillende symbolen en teksten te gebruiken. Om het dynamische karakter van een dergelijk bord te simuleren, was eerst de snelheidsinformatie een seconde te zien, voordat het symbool op de rechterhelft van het bord werd toegevoegd. In Figuur 3 is te zien dat de deelnemers gemiddeld de toevoeging van de symbolen als weinig zinvol bestempelen. Vijf deelnemers gaven aan bord 1 niet zinvol te vinden en vier deelnemers hadden bovendien moeite het bord te begrijpen en gaven aan dat dit kwam doordat er teveel informatie op stond. Bord 2 werd door vier deelnemers niet begrepen en door zeven deelnemers niet als zinvol ervaren doordat er volgens de deelnemers te veel informatie op stond. Echter, bord 3 werd niet slecht beoordeeld, slechts een deelnemer vond het bord niet begrijpelijk en niet zinvol omdat het niet duidelijk was wat de betekenis van het symbool was.

Figuur 3. Beoordeling van de mate van begrijpelijkheid en zinvolheid van Informatie-opzet 3, bord 1, bord 2 en bord 3.

7


Op de borden in deze opzet werd niet alleen aangegeven wat de snelheid op de hoofdrijbaan was en wat de snelheid van de bestuurder was, maar ook in welke mate de bestuurder de eigen snelheid moet aanpassen om even snel te gaan als het verkeer op de hoofdrijbaan. Deze informatie werd middels verschillende symbolen weergegeven (zie Figuur 4).

Over het algemeen werden de borden met deze opzet als niet zinvol en niet begrijpelijk beoordeeld (zie Figuur 4). Deelnemers gaven aan dat ze de borden niet begrepen omdat er teveel informatie op stond of omdat ze de pictogrammen niet begrepen.


8


Als laatste in deze reeks werd het originele bord van Hayung Ying (2010) getoond. Ook dit bord werd door een meerderheid van de deelnemers als niet begrijpelijk (vijf) en niet zinvol (zes deelnemers) beoordeeld. Deelnemers gaven aan niet te begrijpen wat de bedoeling was van het bord, dat er voor hen onbekende symbolen op stonden, of dat er te veel informatie op stond.


9

1.4.2 Informatie op blauwe borden

Naast de borden waarop werd aangegeven welke snelheid er op dat moment gereden werd, zijn er ook borden getoond met een adviessnelheid of andere adviezen. Deze informatie is afgebeeld op blauwe borden, vergelijkbaar met het geschilderde adviessnelheid bord. Zoals te zien is in Figuur 6 werden deze borden over het algemeen als niet begrijpelijk en niet zinvol beschouwd. Deelnemers gaven aan dat ze niet begrepen wat er met de borden bedoeld werd, of dat ze de symbolen niet begrepen. Bij de borden 2 en 3 werd tevens aangegeven dat er teveel informatie op stond.

Figuur 6. Beoordeling van de mate van begrijpelijkheid en zinvolheid van de informatie op blauwe adviesborden.

1.4.3 Plaatsing van de borden

Op het scherm hebben wij een bord op drie verschillende plaatsen getoond. We vroegen aan de deelnemers welke plaatsing zij het prettigst vonden. In Figuur 7 worden de uitkomsten getoond.

0 deelnemers 4 deelnemers 5 deelnemers

Figuur 7. Aantal deelnemers dat aangaf waar zij de plaatsing van het bord het meest prettig vonden

10

1.4.4 Kleurgebruik op borden

Op elk bord dat op het scherm werd getoond was het kleurgebruik een beetje veranderd. Allereerst werd de kleuring van de letters en cijfers veranderd. Daarna de figuren om de letters en cijfers heen om vervolgens de kleuring rond de letters en cijfers aan te passen. Aan de deelnemers werd gevraagd om op een vijfpunts-Likertschaal aan te geven in welke mate ze het eens waren met twee stellingen op het vragenlijstformulier. De schaal liep van 1: “helemaal mee eens” tot 5: “helemaal mee oneens”.

Stelling 1: “Ik vind de informatie op dit bord leesbaar””

Stelling 2: “Ik ben tevreden met het kleurgebruik op het bord”

Wanneer de deelnemer invulde het een beetje of geheel met de stelling oneens te zijn werd gevraagd aan te geven waarom zij dit vonden.

11

1.4.4.1 Kleuring van de letters

Zoals te zien is in Figuur 8 gaf men aan over het algemeen tevreden te zijn met het kleurgebruik op borden 1 en 2. Bovendien werden de borden over het algemeen als leesbaar beoordeeld. Wanneer de informatie in het geel aangeboden werd waren de deelnemers echter meer tevreden met het kleurgebruik en als beter leesbaar beoordeeld dan de witte variant.

Figuur 8. Mate (gemiddeld) waarin deelnemers het eens waren met de stelling over de leesbaarheid en het kleurgebruik van borden 1 en 2.

12

1.4.4.2 Kleurgebruik in de afbeeldingen

De deelnemers vonden over het algemeen dat beide borden leesbaar waren, maar ze waren over het algemeen een beetje meer tevreden met het kleurgebruik op bord 1. Een deelnemer gaf aan minder tevreden te zijn met de kleuropzet op bord 2 omdat het volgens hem de aandacht teveel naar de verkeerde plek leidde waardoor hij alleen gericht was op de snelheid op de rijbaan en de snelheid op de oprit over het hoofd zag.


13

1.4.4.3 Kleurgebruik bij de weg informatie

Over het algemeen waren de deelnemers tevreden met deze kleuropzet en de leesbaarheid van de informatie. Echter bord 1 werd iets beter beoordeeld dan bord 2. Een van de deelnemers beoordeelde het tweede bord als slecht omdat het volgens hem teveel kleur bevatte en bovendien het rood de aandacht trok naar de verkeerde informatie waardoor hij geen tijd meer had om de relevante, snelheidsinformatie te verwerken.


14

1.4.5 Positionering van de informatie op de borden

Tenslotte werd aan de deelnemers gevraagd wat ze vonden van verschillende manieren van informatiepositionering op het bord. Op elk bord dat op het scherm werd getoond was de positionering van de informatie een beetje veranderd. De deelnemers werd gevraagd om bij de volgende beweringen aan te geven in welke mate ze het eens waren met de bewering, 1: “helemaal mee eens” tot 5: “helemaal mee oneens”.

Stelling 1: “Ik ben tevreden met de positionering van de letters op het bord””

Stelling 2: “Ik ben tevreden met de positionering van de snelheidsweergave op dit bord”

Wanneer de deelnemer invulde het een beetje of geheel met de stelling oneens te zijn werd gevraagd aan te geven waarom dit het geval was.

1.4.5.1 Informatie onder elkaar

Op dit bord is alle informatie onder elkaar gepositioneerd. Zoals te zien is in Figuur 11 gaven de deelnemers gaven over het algemeen aan tevreden te zijn met zowel de positionering van de letters als de snelheid. Echter, drie deelnemers gaven aan niet geheel tevreden te zijn over de positionering omdat het hen het idee gaf dat er teveel informatie op het bord stond.

Figuur 11. Mate (gemiddeld) waarin deelnemers het tevreden waren met de positionering van de letters en snelheidsweergave wanneer alle informatie onder elkaar geplaatst is.

15

1.4.5.2 Informatie naast elkaar

Op de borden waar de informatie naast elkaar geplaatst is, is de informatie op twee manieren gepositioneerd (zie Figuur 12). Bij bord 1 is de weg (eigen rijstrook, wegnummer) boven de snelheidsweergave gepositioneerd en bij bord 2 eronder zoals dit normaal gesproken ook gedaan wordt. Beide borden werden goed beoordeeld. Alle deelnemers waren positief over beide borden.

Figuur 12. Mate (gemiddeld) waarin deelnemers het tevreden waren met de positionering van de letters en snelheidsweergave wanneer alle informatie naast elkaar geplaatst is.

16

1.4.5.3 Verticale verspringing informatie

Bij de borden waar de informatie schuin onder elkaar is geplaatst zijn twee manieren getoond waarop de informatie gepositioneerd is (zie Figuur 13). Over het algemeen waren de deelnemers redelijk tevreden over beide borden. Echter, meer met bord 1 dan met bord 2. Vier deelnemers gaven aan niet tevreden te zijn met bord 2 omdat ze vonden dat er teveel informatie op het bord stond.

Figuur 13. Mate (gemiddeld) waarin deelnemers tevreden waren met de positionering van de tekst en snelheidsweergave.

1.4.6 Goede en slechte borden

Alle deelnemers werd gevraagd om een aantal borden aan te merken als goede borden en een aantal als slechte. Weliswaar waren de deelnemers verdeeld over wat ze goed vonden, maar het bord in Figuur 14 werd het vaakst aangemerkt als een goed bord (door 4 van de deelnemers). De deelnemers waren ook verdeeld over wat ze een slecht bord vonden, maar

het bord dat het vaakst werd

aangemerkt als slecht bord is afgebeeld in Figuur 15 (eveneens door vier deelnemers).

Figuur 14. Aangemerkt als goed bord door 4 deelnemers

Figuur 15. Aangemerkt als slecht bord door 4 deelnemers

17

1.5 Discussie Uit de discussie komt naar voren dat de deelnemers het erg belangrijk vinden dat er niet te veel informatie op de borden staat. De dynamische borden 2 en 3 uit Figuur 4 (1K en 1 L in de originele vragenlijst, Appendix A. Vragenlijst fase 1) , maar ook de statische borden 2 uit Figuur 1 en 1 uit Figuur 2 (1B en 1C) worden hierbij aangemerkt als borden met veel teveel informatie. De borden 1 en 2 uit Figuur 1 (1A en 1B), maar ook bord 3 uit Figuur 2 (1E), worden daarbij genoemd als voorbeelden van borden met een goede hoeveelheid informatie. Het is echter niet voor iedereen duidelijk bij borden zoals bord 3 uit Figuur 2 (1E), waarbij informatie links en rechts op het bord is afgebeeld, voor wie welke kant van het bord bedoeld is. Verder vindt niet iedereen het tonen van zowel de snelheid van verkeer op de oprit als de snelheid op de hoofdrijbaan een goed idee. Enkele deelnemers vinden dat alleen de eigen snelheid getoond moet worden. Er zijn daarentegen weer andere deelnemers die juist vinden dat niet de eigen, maar de op de hoofdrijbaan gereden snelheid op het bord moet staan. Een deelnemer oppert dat het misschien een goed idee is alleen een adviessnelheid te geven op een statisch bord. Andere deelnemers zijn het hier niet mee eens en vinden een dynamisch bord nodig. Weer een andere deelnemer oppert dat beide misschien kan. Eerst een statisch bord met een adviessnelheid en vervolgens een dynamisch bord met de eigen snelheid. Bord 1 uit Figuur 3 (1G) waarop een smiley staat afgebeeld om aan te geven of de snelheid goed is (lachende smiley) of niet goed (sippe smiley)roept discussie op. Enkele deelnemers vinden het een goed bord, maar andere deelnemers merken op dat het te veel informatie bevat. Daarnaast wordt opgemerkt dat de smiley een pictogram is dat weinig ouderen kennen. Dit betekent dat niet verwacht kan worden dat het voor iedereen duidelijk zal zijn wat ermee bedoeld wordt. De deelnemers adviseren dan ook bestaande symbolen te gebruiken en niet nieuwe zoals de smiley. Verder merkt iemand op dat de sippe smiley eigenlijk niet groen, maar rood of oranje zou moeten zijn, waarop als reactie werd gegeven dat rood weer een verbod in zou kunnen houden en dat dat mogelijk weer verwarrend werkt. Een ander oppert dat het misschien een beter idee is het bord alleen te laten werken als iemand niet op de juiste snelheid rijdt en niet als de bestuurder wel de juiste snelheid heeft. Daarnaast ontstond er een discussie over het gebruik van de kleur rood op de borden. Een deelnemer vond het gebruik van rood goed omdat het hem over zijn “bordenblindheid” heen helpt. Borden vallen hem niet meer op, zo zei hij, omdat hij zoveel gereden heeft, maar als een bord rood bevat springt het in het oog. Een enkele andere deelnemer vindt rood juist een signaal van gevaar en geeft aan te schrikken van het gebruik van rood. Er werd gezegd dat hierdoor het tegengestelde van wat wordt beoogd, namelijk sneller rijden, bereikt wordt. De bestuurder zou mogelijk juist afremmen omdat rood schrik aanjaagt. Hetzelfde geldt voor het gebruik van het pictogram in bord 3 uit Figuur 3(1I). Dat is een gevaarteken dat mogelijk tot langzamer in plaats van sneller rijden aanzet, aldus enkele deelnemers. Verder gaand op het kleurgebruik gaf een deelnemer aan dat het gebruik van blauw in de borden voor hem veel onduidelijkheid oproept. Andere deelnemers zijn het hier niet mee eens, maar vinden wel dat kleuren gebruikt moeten worden om de belangrijkste informatie extra op te laten vallen. De kleur trekt de meeste aandacht dus moet de belangrijkste informatie bevatten. Zoals aangegeven is de geplande focusgroepbijeenkomst in het westen van het land niet doorgegaan. In eerste instantie heerste het vermoeden dat er wellicht verschillen in voorkeuren zouden kunnen zijn ontstaan door blootstelling aan een hogere verkeersintensiteit en complexiteit van het wegennetwerk in het westen van het land. Bovendien zijn dynamische informatiedragers minder gangbaar in de noordelijke regio. Deze regionale verschillen kunnen natuurlijk een rol spelen en op basis van één focusgroep discussie zijn ze vermoedens niet uit te sluiten of te bevestigen.

1.6 Conclusie Uit zowel de kwantitatieve analyses als de discussie kwam naar voren dat het voor de deelnemers erg belangrijk was dat er niet teveel informatie op de borden stond. Daarbij komt bord 1 (hieronder afgebeeld) als beste naar voren uit de kwantitatieve analyse, en bord 2 uit de discussie. De deelnemers geven de voorkeur aan het afbeelden van cijfers en letters in het geel en niet wit

18

omdat dit als het prettigst werd ervaren. Verder waren de deelnemers het er over eens dat de plaatsing van het bord boven of rechts van de weg zou moeten zijn. Verder waren de meningen verdeeld over het roodgebruik. Ondanks de verdeeldheid werd de waarschuwingsdriehoek in bord 3 toch goed beoordeeld. Het zou interessant zijn om dit bord op te nemen als variant in een experiment om te zien of de door de deelnemers verwachtte snelheidsvermindering inderdaad optreedt. De smiley werd als minder geschikt voor ouderen beoordeeld en is daarom in de volgende fase van het experiment niet gebruikt. Verder is de aard van de instructie (informatief of indicatief) voor alle varianten van bord 3 eenduidig gemaakt. Verder kwam in de discussie over het gebruik van de kleur rood, bord 4 goed uit de bus. Het als slechtst beoordeelde bord is nummer 5. Echter, omdat dit bord onderdeel uitmaakt van het verslag van Haiyun Ying, is deze toch als extra bord opgenomen in de 2e fase. Hoewel op basis van de focusgroep uitkomsten bord 6 geen goede kandidaat is, zal deze toch meegenomen worden. Een belangrijke overweging hierbij is dat dan ook in fase 2 een contrast te maken is tussen potentieel goede en minder goede borden.

Bord 1

Bord 2

Bord 3

Bord 4

Bord 5

Bord 6

19

2 Fase 2: Beoordeling van borden in rijsimulaties

2.1 Inleiding In fase 1 (zie hierboven) van het onderzoek werden in totaal 26 borden ontworpen om bestuurders te helpen met het uitvoeren van de invoegmanoeuvre. Deze varianten zijn in fase 1 voorgelegd aan een

focusgroep. Hieruit werd een selectie gemaakt van in totaal 8 borden (zie 1.6 Conclusie) om in fase 2 nogmaals, maar deze keer als bewegend beeldmateriaal, voor te leggen aan bestuurders in een relatief oudere leeftijdscategorie. Ook werden deze borden ter vergelijking voorgelegd aan een jongere controlegroep.

2.2 Opzet De geselecteerde borden zijn dynamisch weergegeven in een rijsimulatie rit. Hiermee was het mogelijk de borden te laten zien in een omgeving die dicht bij de werkelijkheid staat. De gesimuleerde rit speelde zich automatisch af. Dat wil zeggen, deelnemers keken naar de simulatie op een laptop, maar hadden geen gelegenheid om zelf te sturen of gas te geven. Het grootste gedeelte van de oudere groep was bezoeker van een overdekt winkelcentrum in Groningen. Overige deelnemers werden gevonden in overdekte winkelcentra in Almere, Amsterdam en Utrecht. Indien een potentiële deelnemer voldeed aan de criteria (rijdt nog wel eens op de snelweg en ouder dan 55 jaar) werd men uitgenodigd achter de laptop plaats te nemen. Allereerst werd deelnemers in algemene termen verteld dat de te tonen borden dynamisch informatie zouden geven met betrekking tot de eigen snelheid en de snelheid op de hoofdrijbaan welke gebruikt zou kunnen worden om de eigen snelheid te kiezen in die situatie. Vervolgens werd ter introductie een simulatie getoond waarin de simulatieauto langs een leeg matrix bord reed en vervolgens invoegde op de snelweg. Na ondertekening van het ‘geïnformeerde toestemmingsformulier’, werd voor elk geselecteerd bord een simulatie getoond op de laptop. Na elke simulatie werd de deelnemer gevraagd op een vijfpunts-Likertschaal aan te geven in welke mate men het eens was met de stellingen dat het bord a) goed leesbaar was, b) goed te begrijpen was en c) zinvol was (zie Appendix B.

Vragenlijst (fase 2).). Indien men het oneens was met de stelling werd verzocht aan te vinken of in eigen woorden op te schrijven wat er niet goed was of wat beter zou kunnen. De aanbiedingsvolgorde was gerandomiseerd over deelnemers ter preventie van mogelijke volgorde-effecten. Na afloop van de simulaties werden nogmaals alle borden, overzichtelijk bij elkaar op papier (zie Appendix C. Overzicht borden (fase 2)), voorgelegd en werd gevraagd welk bord zij het best en het slechtst vonden.

20

2.3 Deelnemers

2.3.1. De groep jonge ouderen

In de oudere groep namen in totaal 24 personen deel, waarvan 18 in Groningen. Twee deelnemers zijn achteraf uit de steekproef gehaald omdat hun gedrag en manier van antwoorden tijdens het afnemen van het onderzoek sterk deed vermoeden dat zij grote moeite hadden, of geen moeite deden, te bevatten wat van hen verlangd werd en derhalve ‘zomaar wat zeiden’. Hiermee bleven 14 mannen en 10 vrouwen over in de steekproef. Zoals aangegeven in Tabel 1, lag de leeftijd van de deelnemers tussen de 51 en 83 jaar. Allen waren ten minste 25 jaar in bezit van hun rijbewijs. Het opgegeven kilometrage per jaar verschilde behoorlijk en varieerde van 0 km tot 40.000 km. Ook het aantal uren dat men per week nog rijdt varieerde sterk; tussen 0 uur tot 30 uur per week. Zoals de statistieken doen vermoeden, had een van de deelnemers op het moment van deelname een poos niet gereden. Naar eigen zeggen had dit een medische oorzaak. De deelnemer reed daarvoor veelvuldig en daarom is toch besloten deze deelnemer in de groep mee te nemen. Verder komt het grootste gedeelte van deze groep (19 personen) minstens een keer per week op de snelweg (zie Tabel 2). Tabel 1. Algemene informatie deelnemers. M is het rekenkundige gemiddelde, SD is standaard deviatie, Min. is minimum en Max. is maximum.

Groep Ouderen (n = 24) Controlegroep (n=25)

M SD Min. Max. M SD Min. Max.

Leeftijd (jaren)

65,4 7,5 51 83 29,8 3,5 25 36

Bezit rijbewijs (jaren)

42,1 7,2 25 59 7,3 3,8 2 15

Kilometrage (km/jaar)

8400 13100 0 40000 6500 6700 500 20000

Tijd achter het stuur (uren/week)

5,5 6,9 0 30,0 2,4 2,6 0,25 10,0

2.3.2 De controle groep.

De controlegroep bestond uit 25 deelnemers; 13 mannen en 12 vrouwen. De leeftijd van de deelnemers in de controlegroep lag tussen de 25 en 36 jaar en men was gemiddeld 7,3 jaar in het bezit van het rijbewijs. Net als in de oudere groep, varieerde het kilometrage behoorlijk; tussen 500 km en 20.000 km per jaar. Het aantal uren ‘achter het stuur’ voor de controle groep is wat lager dan in de oudere groep; tussen 0.25 en 10 (zie Tabel 1). Tevens komen de mensen in deze groep gemiddeld wat minder vaak op de autosnelweg; het zwaartepunt ligt op een keer per maand (zie Tabel 2).

Tabel 2. Frequentie rijden op de autosnelweg

Groep Ouderen (n = 24) Controlegroep (n=25)

Nooit 1 0

Minder dan 1 keer per jaar 1 0

1 keer per jaar 0 1

1 keer per maand 3 12

1 keer per week 8 6

Meer dan 1 keer per week 11 6

21

2.4 Uitkomsten

2.4.1. Scores op leesbaarheid, begrijpelijkheid en zinvolheid

In de kaders 1 tot 8 zijn de resultaten voor elk bord weergegeven. De kaders spreken voor een groot deel voor zich. De tekstuele uitleg is daarom tot een minimum beperkt en zullen met name een selectie van de aangevinkte en geschreven opmerkingen bevatten. Voor een compleet overzicht van alle gemaakt opmerkingen wordt verwezen naar Appendix D. Alle commentaren.. Nadat alle borden zijn behandeld, is per item (leesbaar, begrijpelijk, zinvol) een rangorde aangebracht om te bepalen welk bord als beste is beoordeeld. Belangrijk; bij het lezen van de gemiddelde scores betekent een lagere score een positiever oordeel.

Kader 1

Bord A Scores op de stellingen: De informatie op het bord is …

Groep: 55+ Controle

m sd m sd

Leesbaar 1,2 0,5 1,1 0,3

Begrijpelijk 1,2 0,5 1,2 0,7

Zinvol 1,7 1,2 1,6 0,9

1 = Helemaal mee eens

2 = Een beetje mee eens

3 = Neutraal

4 = Een beetje mee oneens

5 = Helemaal mee oneens

Bij Bord A valt op dat de meerderheid van de deelnemers de borden leesbaar, begrijpelijk zinvol vond. Slechts 4 deelnemers waren het oneens met deze stellingen. Twee deelnemers gaven aan dat de tekst “invoegsnelheid” ambigue is. Dat wil zeggen, het is niet meteen duidelijk of de tekst de eigen, huidige, invoegsnelheid aanduidt of de aanbevolen invoegsnelheid. Verder valt op dat het score patroon van twee groepen zeer vergelijkbaar is.

22

Kader 2

Bord B Scores op de stellingen: De informatie op het bord is …

Groep: 55+ Controle

m sd m sd

Leesbaar 1,7 1,2 1,7 1,0


Zinvol 2,3 1,4 2,0 1,0

1 = Helemaal mee eens

2 = Een beetje mee eens

3 = Neutraal

4 = Een beetje mee oneens

5 = Helemaal mee oneens

Ook voor Bord B zijn met name positieve oordelen te zien. Negatieve opmerkingen werden gemaakt over de kleur van de letters en de lettergrootte. Verder gaven vier deelnemers aan het bord niet te snappen, het onduidelijk te vinden, of vonden dat er te veel informatie op stond. Verder gaf een deelnemer aan de rechterkant van het bord overbodig te vinden omdat deze informatie ook in de auto beschikbaar is. Sommige deelnemers gaven aan een instructie te missen.

23

Kader 3

Bord C Scores op de stellingen: De informatie op het bord is …

Groep: 55+ Controle

m sd m sd

Leesbaar 1,6 1,1 1,5 0,9


Zinvol 1,8 1,2 2,2 1,1

1 =

Helemaal mee eens

2 =

Een beetje mee eens

3 =

Neutraal

4 =

Een beetje mee oneens

5 =

Helemaal mee oneens

Bord C scoort eveneens gemiddeld goed. Veruit de meeste deelnemers vonden het bord leesbaar, begrijpelijk en zinvol. Vijf deelnemers gaven aan de letters te klein te vinden en eveneens vijf deelnemers vonden onderdelen van het bord niet duidelijk, en vroegen zich af welke informatie voor wie geldt. Kader 4

Bord D Scores op de stellingen: De informatie op het bord is …

Groep: 55+ Controle

m sd m sd

Leesbaar 1,6 1,0 1,6 0,7


Zinvol 2,0 1,5 1,9 0,9

1 =

Helemaal mee eens

2 =

Een beetje mee eens

3 =

Neutraal

4 =


5 =

Helemaal mee oneens

De meerderheid van de deelnemers beoordeelde Bord D als leesbaar, begrijpelijk en zinvol. Een reden om hier niet mee eens te zijn was de hoeveelheid informatie op het bord. Een deelnemer merkte op dat het niet duidelijk was of 110 km/h op de eigen snelheid betrekking had en dat dit te langzaam was, of dat 110 km/h de geadviseerde snelheid was en de eigen snelheid dus daaronder lag. Weer iemand anders merkte op dat waarschuwingen, zoals getoond op dit bord kunnen irriteren als er een trage auto voor je rijdt.

24

Kader 5

Bord E Scores op de stellingen: De informatie op het bord is …

Groep: 55+ Controle

m sd m sd

Leesbaar 1,2 0,4 1,4 0,6


Zinvol 2,0 1,4 2,2 1,3

1 =

Helemaal mee eens

2 =

Een beetje mee eens

3 =

Neutraal

4 =


5 =

Helemaal mee oneens

Ook voor Bord E zijn overwegend goede beoordelingen te zien. Wel werd door een van de deelnemers opgemerkt dat het bord te druk is en een andere deelnemer vond de aanduiding “u rijdt te snel” niet duidelijk. Twee deelnemers namen in eerste instantie aan dat “u rijdt te snel” sloeg op de maximum toegestane snelheid en hadden niet in de gaten dat er een relatie bestond met de geadviseerde invoegsnelheid. Kader 6

Bord F Scores op de stellingen: De informatie op het bord is …

Groep: 55+ Controle

m sd m sd

Leesbaar 1,4 0,7 1,6 0,9


Zinvol 2,3 1,5 2,0 0,9

1 =

Helemaal mee eens

2 =

Een beetje mee eens

3 =

Neutraal

4 =


5 =

Helemaal mee oneens

Hoewel ook Bord F met name goed beoordeeld werd op alle drie items, vond een aantal deelnemers dat het bord te veel informatie bevatte en daardoor niet duidelijk was. De deelnemers gaven aan dat ze te lang moesten nadenken om het bord te snappen of snapten het bord in het geheel niet.

25

Kader 7

Bord G Scores op de stellingen: De informatie op het bord is …

Groep: 55+ Controle

m sd m sd

Leesbaar 2,6 1,6 3,2 1,3


Zinvol 3,0 1,7 3,2 1,3

1 =

Helemaal mee eens

2 =

Een beetje mee eens

3 =

Neutraal

4 =


5 =

Helemaal mee oneens

Over Bord G zijn de meningen sterker verdeeld dan over de andere borden. Gemiddeld vonden deelnemers Bord G relatief slecht leesbaar, slecht te begrijpen en niet zo zinvol. Dit bord leidde dan ook tot het meeste commentaar. In totaal gaven tien deelnemers aan het bord in z’n geheel niet te begrijpen. Ook waren er veel opmerkingen met betrekking tot het gebruik van onduidelijke symbolen en kleuren. Een deelnemer beoordeelde het bord als “rommel”, een ander weer als “kunst”. Kader 8

Bord H Scores op de stellingen: De informatie op het bord is …

Groep: 55+ Controle

m sd m sd

Leesbaar 1,4 0,8 1,0 0,2


Zinvol 2,3 1,5 2,6 1,1

1 =

Helemaal mee eens

2 =

Een beetje mee eens

3 =

Neutraal

4 =


5 =

Helemaal mee oneens

26

Bord H werd matig tot goed beoordeeld, met name op leesbaarheid. Relatief veel deelnemers gaven aan dat het niet duidelijk is wat er met dit bord bedoeld wordt. Ook wekt het gebruik van een bestaand bord verwarring: het lijkt niet op z’n plaats op een informatiepaneel. Een deelnemer gaf achteraf aan dat dit bord altijd betekent dat een relatief lage snelheid geadviseerd wordt, terwijl in het huidige geval het ook kan betekenen dat juist versneld dient te worden.

2.4.2 Rangorde borden

In Tabel 3 is voor elk van de beoordeelde stellingen de rangorde van de borden bepaald. Het best beoordeelde bord staat op nummer 1 en heeft de laagste score. In de oudere groep wordt bord A voor zowel leesbaarheid, begrijpelijkheid als de mate waarin het bord als zinvol wordt ervaren, gemiddeld als beste beoordeeld. Voor begrijpelijkheid en zinvolheid komt bord C op de tweede plaats. Bord G kreeg de slechtste score op alle drie de items zowel in de oudere als in de controlegroep. In de controle groep komt bord A eveneens als beste naar voren op begrijpelijkheid en zinvolheid, hoewel bord H als best leesbaar wordt gescoord. Tabel 3. Rangorde borden (gemiddelde scores per variabele)

Leesbaar Begrijpelijk Zinvol

groep Oudere Controle Oudere Controle Oudere Controle Bord Score Bord Score Bord Score Bord Score Bord Score Bord Score 1 A 1,17 H 1,04 A 1,17 A 1,20 A 1,67 A 1,64

2 E 1,21 A 1,12 C 1,67 B 1,60 C 1,83 D 1,88

3 F 1,38 E 1,36 E 1,79 E 1,64 E 2,04 F 2,00

4 H 1,38 C 1,52 D 1,83 F 1,64 D 2,04 B 2,04

5 C 1,58 F 1,56 H 1,96 D 1,76 H 2,25 C 2,16

6 D 1,58 D 1,60 B 2,04 H 1,84 B 2,26 E 2,20

7 B 1,71 B 1,68 F 2,04 C 2,40 F 2,26 H 2,58

8 G 2,58 G 3,20 G 2,83 G 3,88 G 3,00 G 3,16

2.4.3 Statistische toetsing

In de wetenschap is het gebruikelijk om gevonden verschillen tussen groepen en condities statistische te toetsen. Dit is noodzakelijk vanwege de simpele beperking waar iedere onderzoeker mee te maken krijgt; het is niet mogelijk om de gehele populatie waarover men uitspraken wil doen uit te nodigen voor het onderzoek. Derhalve moet genoegen worden genomen met een steekproef. Dat brengt echter het gevaar met zich mee dat een gevonden resultaat op toeval berust doordat toevallig de ‘verkeerde’ deelnemers zijn geselecteerd of zich hebben aangemeld. Met behulp van een statistische toets brengt men in kaart hoe groot de kans is dat een gevonden verschil tot stand had kunnen komen indien er in de daadwerkelijke populatie eigenlijk geen verschillen zijn. Hiervoor wordt veelal de spreiding binnen een groep (in dit geval de spreiding in antwoorden over één bepaald bord) vergeleken met de spreiding tussen de groepen (in dit geval de spreiding in antwoorden tussen de borden). Bij een relatief grote spreiding binnen een bepaalde groep van antwoorden ten opzichte van de spreiding tussen de groepen antwoorden, is het aannemelijker dat gevonden verschillen het gevolg zijn van toeval. Wanneer de kans dat de gevonden verschillen op toeval berusten echter kleiner is dan 5 procent, is het binnen de wetenschap gebruikelijk om te zeggen dat het onwaarschijnlijk genoeg is dat gevonden verschillen op toeval berusten. Daarom wordt in dat geval de conclusie getrokken dat de scores in de verschillende (data) groepen (hier: de verschillende borden) significant verschillen. Dan kunnen we de uitgangshypothese dat de borden allemaal gelijk zijn verwerpen. Statistische toetsen zijn alleen geldig indien aan bepaalde aannames zijn voldaan. Bij het kiezen van de juiste toets is het van belang deze aannames te testen. Zo moeten de data vaak tenminste op interval meetniveau gemeten zijn. Dat wil zeggen dat binnen de schaal waarop de data gemeten zijn de intervallen gelijk zijn. Daarnaast wordt er gekeken of de data aan de aanname voldoen dat zij normaal verdeeld is. Dat wil zeggen; de meeste mensen hebben ongeveer een gemiddelde scores en naarmate een score extremer wordt is deze minder frequent aanwezig. Wanneer dit het geval is kan gebruikt gemaakt worden van zogenaamde parametrische toetsen die minder behoudend (mogen) zijn dan wanneer de aanname van een

27

normale verdeling niet gemaakt kan worden. In het geval van het huidige onderzoek kon deze aanname niet worden gemaakt. Oftewel, de data van de getrokken steekproeven waren niet normaal verdeeld. Een derde aanname is dat de groepen die je vergelijkt onafhankelijk zijn van elkaar. In deze studie opzet zijn de oudere en jongere groep onafhankelijk van elkaar, maar de borden worden beoordeeld door telkens dezelfde groep. Bij het toetsen van verschillen tussen borden is er dus geen sprake van onafhankelijke groepen. Daarom hebben we een toets gekozen die geschikt is voor deze zogenaamde “herhaalde metingen” opzet de Friedman’s ANOVA. Deze toets is in totaal 6 keer uitgevoerd: voor elke groep (2 niveaus: oudere vs. controle) en elke afhankelijke variabele (3 niveaus: 3 oordelen). Door middel van deze toets wordt de nulhypothese getest dat er geen verschil is tussen de rangordening van de borden. Zoals dat in de wetenschap gebruikelijk is, wordt ook hier de nulhypothese verworpen indien, aangenomen dat deze waar is, de kans minder dan 5% is dat de huidige data gevonden zouden zijn (alfa = 0.05). In tabel 4 worden deze testresultaten weergegeven.

Tabel 4. Overzicht testresultaten Friedman's ANOVA. F = testwaarde, p = de kans op huidige dataset gegeven de nulhypothese. p-waarden onder 0.05 zijn statistisch significant

Leesbaar Begrijpelijk Zinvol

Oudere F 80,9 70,3 32,5

p <0,001 <0,001 <0,001

Controle F 34,0 19,3 16,8

p <0,001 0,01 0,02

Voor alle zes toetsen werd een significant resultaat gevonden, hieruit kan geconcludeerd worden dat voor beide groepen en voor alle drie afhankelijke variabelen, de nulhypothese verworpen kan worden; de borden zijn niet gelijk beoordeeld. Er zijn dus inderdaad verschillen tussen de borden wat betreft leesbaarheid, begrijpelijkheid en zinvolheid.

2.4.4 Slechtste en beste borden zoals expliciet aangewezen

Als laatste werd aan de deelnemers gevraagd om aan te wijzen welk bord zij in het algemeen het slechtst

vonden en welk bord het best. Uit Tabel 5 komt naar voren dat Bord A het vaakst als best werd verkozen, door beide groepen. In de oudere groep kunnen de borden H, F en E als ‘tweede’ worden beschouwd. In de controle groep is de voorsprong van bord A groter, maar ook bord D en E werden beide vier maal tot beste bord verkozen. Bord G werd in de oudere groep het vaakst als slechtste aangewezen, hoewel ook bord F die twijfelachtige eer 5 maal krijgt; uit deze tabel blijkt dan ook dat de meningen over F verdeeld zijn. In de controle groep werd bord G bijna unaniem als slechtste bord aangewezen.

Tabel 5. Beste en slechtste borden zoals expliciet aangegeven door de deelnemers

Oudere groep Controle groep

Bord Aantal keren “beste”

Aantal keren “slechtste”

Aantal keren “beste”

Aantal keren “slechtste”

A 8 1 13 0

B 0 1 4 0

C 1 1 0 0

D 5 1 1 0

E 1 2 2 0

F 4 5 4 0

G 0 11 0 24

H 5 2 1 1

28

2.5 De 85e percentiel-methode. De gemiddelde scores op de drie afhankelijke variabelen zijn een belangrijke indicatie van de kwaliteit van de informatiepanelen. Echter, om te bepalen welk bord het meest belovend is voor verder onderzoek en toepassing in de praktijk, zullen we geen gebruik maken van gemiddelde scores. Het rekenkundige gemiddelde is bij uitstek geschikt om data samen te vatten die normaal verdeeld zijn. Dat wil zeggen, symmetrisch rond het gemiddelde, waarbij scores dicht bij het gemiddelde relatief vaker voorkomen dan scores die verder van het gemiddelde af staan. In dat geval ligt de helft van de scores onder en de helft van de scores boven zo’n gemiddelde. In het geval van de huidige data was al geconstateerd dat van een normale verdeling geen sprake is. Bovendien willen we er zeker van zijn dat een relatief grote groep (meer dan de helft) de borden leesbaar, begrijpelijk, en zinvol vindt. In Kader 9 staan de scores op het 85e percentiel. Dit houdt in dat 85% van de deelnemers, deze score of beter (dus lager) gaf op leesbaarheid, begrijpelijkheid of zinvolheid. Kader 9. Het 85e percentiel per bord en per groep. Een lage score is een goede score en vice versa. 1=Helemaal mee eens, 2=Een beetje mee eens, 3=Neutraal, 4=Een beetje mee oneens, 5=Helemaal mee oneens. NB: als beoordelingen over elkaar heen vallen zijn niet alle lijnen zichtbaar.

Oudere groep

Controlegroep

Totaal

29

Uit de figuren in Kader 9 liggen de lijnen voor de verschillende groepen soms over elkaar, waardoor het lijkt alsof er een groep ontbreekt. Bijvoorbeeld, het 85e percentiel op zowel leesbaar, begrijpelijk als zinvol van Bord A is voor beide groepen en het totaal gelijk. 85% Van de deelnemers heeft bij Bord A op leesbaar en begrijpelijk een 1 (de beste score) of beter gegeven. Met andere woorden, 85% van de deelnemers heeft naar aanleiding van de stelling: “De informatie op het bord is leesbaar/begrijpelijk” ingevuld met “Helemaal mee eens”. Op de stelling “De informatie op het bord (A) is zinvol” heeft 85% van deelnemers geantwoord met “Neutraal” of beter. Opvallend is dat wanneer er alleen sprake was van informatie verschaffing, dus zonder instructie (Bord B en F), de 85e percentielen van de oudere groep wat hoger liggen. Zij waardeerden deze borden over het algemeen dus wat minder. De instructie “snelheid behouden” (Bord C) werd door 85% van de deelnemers in de oudere groep als te begrijpen gescoord. De controle groep vond dit moeilijker te begrijpen. Nog een verschil tussen de groepen betrof de instructie “u rijdt te snel”. Het grootste deel van de controle groep vond dit minstens een beetje zinvol, in de oudere groep gold dit niet voor 85%. Tenslotte werd Bord G ook volgens deze methode unaniem als minste leesbaar, minst begrijpelijk, en minst zinvol beoordeeld.

3 Eindoordeel en conclusie

3.4 Gewogen, gemiddelde 85e percentiel score Een van de doelstellingen van dit onderzoek was om te beoordelen welke borden geschikt zijn om in de praktijk toe te passen, of om in ieder geval vervolgonderzoek mee uit te voeren. Het is daarom wenselijk om de scores op de drie variabelen: leesbaarheid, begrijpelijkheid en zinvolheid te transformeren naar één score. Gekozen is voor de middeling van de 85e percentiel score op elke afhankelijke variabele, met dien verstande dat de score op ‘begrijpelijkheid’, dubbel wordt meegewogen. Het resultaat hiervan is afgebeeld in figuur 16.

Figuur 16. Eindoordeel per bord en per groep. Eindcijfer is het gewogen gemiddelde van de 85

e percentiel oordelen

op de stellingen: ‘De informatie op het bord is … leesbaar, … begrijpelijk, … zinvol. De variabele begrijpelijk weegt 2 keer meer, de andere twee oordelen één keer. Het 85

e percentiel houdt in dat 85% van de deelnemers dit of een

beter oordeel gaf. NB: Een lagere score is een betere score. 1=Helemaal mee eens, 2=Een beetje mee eens, 3=Neutraal, 4=Een beetje mee oneens, 5=Helemaal mee oneens.

Nogmaals, voor het geven van een groen, oranje of rood licht voor verder onderzoek, is het van belang dat een groot deel van de 55+ groep ‘positief’ tegen het bord aankijkt. Een score van 2 of lager betekent groen licht. Een score van 4 of hoger een rood licht en een score tussen 2 en 4 oranje. Uit de resultaten blijkt dat

30

alleen Bord A een duidelijk groen licht krijgt en alleen Bord B een rood licht. Verder neigt Bord C naar groen, en Bord B naar rood.

3.5 Conclusie

Op basis van de resultaten is er één bord dat er in positieve zin uit springt: Bord A. Dit bord is simpel en duidelijk qua boodschap. Het positieve oordeel komt ook overeen met de resultaten van de focusgroep. Het oordeel van focusgroep en controle groep komt ook overeen voor het slechts beoordeeld bord (Bord G). Een belangrijke kanttekening die gemaakt moet worden is dat in dit onderzoek veel context informatie gegeven is. Dat was noodzakelijk voor een soepel verloop bij de afname van het experiment. De gegeven informatie is in feite de informatie die bestuurders na herhaaldelijk passeren van het bord (zouden) moeten hebben. Gedrag en begrip van het bord bij een eerste ontmoeting blijven daarom punt van aandacht.

3.6 Toekomstig onderzoek

In toekomstig onderzoek, bij voorkeur uitgevoerd in de echte wereld, zou daadwerkelijk snelheids- en slingergedrag bestudeerd kunnen worden, bijvoorbeeld door video-opnames. Het best beoordeelde bord (A) komt voor dit onderzoek vanzelfsprekend in aanmerking. In “echt” simulator onderzoek, waarbij de deelnemer wel zelf rijdt, zou ook de invloed van een ‘langzame voorligger’, en van snel/langzaam veel/weinig verkeer op de hoofdrijbaan als factoren onderzocht kunnen worden.

31

Referentielijst Richtlijn informatievoorziening op (berm)DRIPs (2010). Ministerie van infrastructuur en milieu, Rijkswaterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart, Delft, The Netherlands. Ying, H. (2010). Silver Road Design. Elderly Friendly Highway Design. (Unpublished master’s thesis). Delft University of Technology, The Netherlands.

32

Appendices

33

Appendix A. Vragenlijst fase 1

34

Verzilvering wegontwerp

Vragenlijst

Beste deelnemer, Allereerst hartelijk dank voor uw deelname. We willen van u graag weten wat u vindt van de begrijpelijkheid en de zin van de informatie op verschillende borden die bedoeld zijn om het invoegen op de autosnelweg gemakkelijker te maken. Daarnaast willen wij graag weten wat u vindt van het kleurgebruik op de borden en de manier waarop de informatie gepositioneerd is op de borden. Alvorens hierover een discussie te hebben willen wij eerst met u een aantal borden doorlopen en hierover enkele vragen stellen.

35

Algemene vragen

Wat is uw geslacht? Man vrouw

Dag Maand Jaar

Wat is uw geboortejaar en datum?

Hoe lang hebt u uw rijbewijs? jaar en maanden

Hoeveel kilometer rijdt u ongeveer gemiddeld per jaar? kilometer per jaar

Wat is het gemiddeld aantal uren dat u per week rijdt? kilometer per week

Hoe vaak rijdt u gemiddeld op de autosnelweg? nooit

minder dan 1 keer per jaar

1 keer per jaar

1 keer per maand

1 keer per week

meer dan 1 keer per week per week

36

Vragen bij de getoonde slides

De onderstaande vragen zijn van toepassing op de slides die getoont worden op het scherm. Informatie op de borden

1. Op het scherm ziet tonen wij u verschillende borden. Op elk bord is de informatie een beetje veranderd. Vult u de onderstaande beweringen voor elk bord. * Als u het een beetje of helemaal oneens bent met de bewering vult u dan ook de aanvullende vraag in (grijs gearceerd).

bord A

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens

Neutraal * Een beetje mee

oneens

* Helemaal mee oneens

De informatie op het bord is begrijpelijk

O O O O O

De informatie op het bord is zinvol O O O O O

* Kunt u aangeven waarom de informatie op het bord voor u niet begrijpelijk was?

O ik snap het bord in het geheel niet O er stond teveel informatie op het bord O ik had te weinig tijd om de voor mij relevante informatie op te zoeken op het bord O er staan symbolen op die ik niet begrijp O de betekenis van ...................................................... op het plaatje is mij niet duidelijk O het is me niet duidelijk voor wie de ................................................................... gelden

* Kunt u aangeven waarom het bord voor u niet zinvol was? ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

37

bord B

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





bord C

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O




* Kunt u aangeven waarom het bord voor u niet zinvol was? .............................................................................................................................................................

38

.............................................................................................................................................................

bord D

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





bord E

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





39

.............................................................................................................................................................

bord F

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





bord G

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





40

.............................................................................................................................................................

bord H

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





bord I

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





41

.............................................................................................................................................................

bord J

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





bord K

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





42

.............................................................................................................................................................

bord L

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





bord M

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





43

............................................................................................................................................................. 2. De voorgaande borden waren allemaal zogenaamde matrixborden waarop de informatie

dynamisch kan worden weergegeven. De volgende borden zijn statische borden. Kunt u wederom aangeven in welke mate de volgende beweringen op u van toepassing zijn? * Als u het een beetje of helemaal oneens bent met de bewering vult u dan ook de aanvullende vraag in (grijs gearceerd).

bord A

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





bord B

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens


44


O O O O O





bord C

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens



O O O O O





Plaatsing van de borden 3. Op het scherm ziet tonen wij u een bord op drie verschillende plaatsen. Kunt u

aangeven welke plaatsing u als het prettigst ervaart?

45

A B C

Kleurgebruik op de borden

4. De kleur van letters of randen kan van invloed zijn op de leesbaarheid van een bord. Op het scherm tonen wij u borden waarop we telkens de kleuring een beetje aan hebben gepast. Vult u de onderstaande beweringen in voor elk bord.

bord A

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens


Ik vind de informatie op dit bord leesbaar O O O O O

Ik ben tevreden met het kleurgebruik op het bord O O O O O

* Kunt u aangeven waarom de informatie op het bord voor u niet leesbaar was? .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... * Kunt u aangeven waarom u niet geheel tevreden was met het kleurgebruik op het bord? ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

bord B

46

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens





bord C

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens





bord D

47

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens





bord E

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens





bord F

48

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens





Positionering van de informatie op de borden

5. Kunt u aangeven hoe tevreden u bent over de positionering van de volgende aspecten van het bord?

bord A

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens


Ik ben tevreden over de positionering van de letters op dit bord O O O O O

Ik ben tevreden met de positionering van de snelheidsweergave op dit bord O O O O O

* Kunt u aangeven waarom niet geheel tevreden bent met de positionering van de letters? .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... * Kunt u aangeven waarom niet geheel tevreden bent met de positionering van de snelheidsweergave? ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

bord B

49

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens





bord C

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens





bord D

50

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens





bord E

Helemaal mee eens

Een beetje mee eens


oneens





Tot Slot

6. Welke informatie op de getoonde borden vond u nuttig? .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

51

7. Welke informatie hebt u gemist op de getoonde borden? .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

52

Appendix B. Vragenlijst (fase 2).

53

Algemene vragen

Wat is uw geslacht? Man vrouw

Dag Maand Jaar

Wat is uw geboortejaar en datum?

Hoe lang hebt u uw rijbewijs? jaar en maanden

Hoeveel kilometer rijdt u ongeveer gemiddeld per jaar? kilometer per jaar

Wat is het gemiddeld aantal uren dat u per week rijdt? uren per week

Hoe vaak rijdt u gemiddeld op de autosnelweg? nooit

minder dan 1 keer per jaar

1 keer per jaar

1 keer per maand

1 keer per week

meer dan 1 keer per week per week

Nummer: ______________

54

Rit 1

De informatie op het bord is … Helemaal mee eens

Een beetje mee eens

Neutraal

Een beetje mee oneens*

Helemaal mee oneens*

… leesbaar O O O O O

… begrijpelijk O O O O O

… zinvol O O O O O

* Kunt u aangeven waarom de informatie op het bord voor u niet leesbaarwas?

O de letters/cijfers waren te klein

O de kleur van de letters vind ik lastig te zien

O er stond teveel informatie op het bord


O ik snap het bord in het geheel niet

O ik had te weinig tijd om de voor mij relevante informatie op te zoeken op het bord

O er staan symbolen op die ik niet begrijp

O de betekenis van ...................................................... op het plaatje is mij niet duidelijk

O het is me niet duidelijk voor wie de ................................................................... gelden

* Kunt u aangeven waarom het bord voor u niet zinvol was?

............................................................................................................................. .........................

.......................................................................................................... ................................

............................................................................................................................. ...................

55

Rit 2


Een beetje mee eens

Neutraal

















............................................................................................................................. .........................

.......................................................................................................... ................................

............................................................................................................................. ...................

56

Rit 3


Een beetje mee eens

Neutraal






* Kunt u aangeven waarom de informatie op het bord voor u niet leesbaar was?











............................................................................................................................. .........................

.......................................................................................................... ................................

............................................................................................................................. ...................

57

Rit 4


Een beetje mee eens

Neutraal

















............................................................................................................................. .........................

.......................................................................................................... ................................

............................................................................................................................. ...................

58

Rit 5


Een beetje mee eens

Neutraal

















............................................................................................................................. .........................

.......................................................................................................... ................................

............................................................................................................................. ...................

59

Rit 6


Een beetje mee eens

Neutraal

















............................................................................................................................. .........................

.......................................................................................................... ................................

............................................................................................................................. ...................

60

Rit 7


Een beetje mee eens

Neutraal

















............................................................................................................................. .........................

.......................................................................................................... ................................

............................................................................................................................. ...................

61

Rit 8


Een beetje mee eens

Neutraal

















............................................................................................................................. .........................

.......................................................................................................... ................................

............................................................................................................................. ...................

62

Tot slot

Welk bord vind u het beste ? ............. Welk bord vind u het slechtst? .............

63

Hartelijk dank voor uw tijd!

64

Appendix C. Overzicht borden (fase 2)

Appendix D. Alle commentaren

Leesinstructie tabellen: Zwart lettertype: commentaar aangevinkt op antwoordblad (zie appendix B). Oranje lettertype: commentaar bijgeschreven. Oudere groep: n=24 Conrolegroep: n=25 (Nummering van de deelnemers is bedoeld ter identificatie en suggereert niet hoeveel mensen hebben deelgenomen of hoeveel deelnemers achteraf zijn verwijdert uit de steekproef; dit waren er twee)

Bord A

De informatie op het bord is …

Sub … leesbaarheid … begrijpelijk … zinvol

55+ groep

10 Multi-interpretabel invoegsnelheid ambigu, suggestie: smiley.

21

Kwam te vrijblijvend over

24

Onzinnig bord; als je je rijbewijs hebt dan weet je dat je snelheid moet maken bij het invoegen.

25

Bij invoegen let je niet op de snelheid.

Controle groep

42 Dit lijkt me het prettigst.

44 Niet duidelijk voor wie de aangegeven snelheid geldt.

Als een bord niet te begrijpen is, is het ook niet zinvol.

46 Ik dacht dat 110 adviessnelheid is.

54 Beste bord.

68

Bord B



55+ groep

1 Snap het bord in het geheel niet.

5 Te veel info. Te veel info.

8 Letter/cijfers te klein.

9 Kleur lastig te zien. Onduidelijk.

14

Geeft aan dat ik 85 rijd en er op de snelweg max 110 gereden wordt.

15

Er staan symbolen op die ik niet begrijp. Een chauffeur kan zelf wel zien hoe hard hij rijdt


23

24

zie rit 1:onzinnig bord; als je je rijbewijs hebt dan weet je dat je snelheid moet maken bij het invoegen

25

Bij invoegen let je niet op de snelheid.

Controle groep

32 Ik weet niet of mijn snelheid juist is, wat moet ik doen?

33 Zonder instructie is bedoeling niet duidelijk.

42 dan liever kleurverschil of een streep tussen beide snelheden.

54 Staat onder elkaar, handiger is als het van links naar rechts stond.

69

Bord C



55+ groep



24 Letter/cijfers te klein. Snap het bord in het geheel niet. Onzinnig bord; als je je rijbewijs hebt dan weet je dat je snelheid moet maken bij het invoegen

25

Niet duidelijk wat 110 km/h betekent. Eigen snelheid ontbreekt.

Controle groep

31 Te weinig tijd om relevante info te zoeken.

32 Ik weet niet wat ik moet doen, maar het zal niet vaak voorkomen.

34

Te veel tekst op bord, werkt afleidend.

35 Letter/cijfers te klein. Te veel info.

Te weinig tijd om relevante info te zoeken. Er staan symbolen op die ik niet begrijp.

42

bevestigt iets dat ik al weet, i.c.m; andere borden doen dat ook niet.


niet alle elementen waren duidelijk.

49

Niet duidelijk wat snelheid behouden betekent.

50

Niet duidelijk wat … betekent. Tot wanneer moet ik de snelheid behouden? Onduidelijk. En waarvoor?

52

Het is niet duidelijk voor wie de … gelden

55 Niet duidelijk wat snelheid behouden betekent. De twee borden leiden teveel af.

70

Bord D



55+ groep

4

Te druk, teveel info

11

Niet duidelijk wat de driehoek betekent. Natuurlijk rij ik nu langzamer.

17 Te veel info.

19

Borden moeten niet teveel info bevatten dan let ik niet meer op de weg.

21

Te veel informatie.


24


27

Niet aan de realiteit getoetst.

Controle groep

40

Stel er rijdt iemand langzaam voor je; instructie irriteert.

50

Niet duidelijk wat 110 km/h betekent. Rijd ik nu 110 km/u en is dat net goed. Of: moet ik zo hard rijden?

51 Niet duidelijk dat het er om gaat dat er voor het ritsen de snelheden gelijk moeten zijn.

55 Te veel info. Te weinig tijd om relevante info te zoeken.

71

Bord E



55+ groep

4

Te veel info, te druk.

13

Niet duidelijk wat u rijdt te snel betekent.

20

Snap het bord in het geheel niet. Daarom niet zinvol.

21

Iedereen weet het zelf wel als hij te hard rijdt en mensen zullen hierdoor te hard af gaan remmen

24


Controle groep

31

Te snel rijden bij invoegen is geen probleem.

32

Weet niet of ik NU te snel rijd of dat ik te snel rijd om te kunnen invoegen.

36

Niet duidelijk wat u rijdt te snel betekent.

40

Instructie irriteert

50

Niet duidelijk wat 110 km/h betekent. Rijd ik nu 110 km/u en is dat net goed. Of: moet ik zo hard rijden?

51

De bedoeling om het ritsen soepel te laten verlopen is niet duidelijk. Het 'u rijdt te snel' deel insinueert dat er een snelheidscontrole o.i.d. is.

52

Het is niet duidelijk voor wie de … gelden. Onduidelijk wat van automobilist wordt verwacht.

53

Te weinig tijd om relevante info te zoeken.

72

Bord F



55+ groep 1

Snap het bord in het geheel niet.

5

Te veel info.

13 Bord had na de bocht moeten staan, niet duidelijk wat precies bedoeld wordt

14 Ik moet teveel nadenken wat de symbolen betekenen en leidt af van het autorijden.

Na het zien van het filmpje is de info niet opgenomen door mij

21 Te veel info.

Niet zinvol want niet begrijpelijk

23 Te veel info.

24 Onzinnig bord; als je je rijbewijs hebt dan weet je dat je snelheid moet maken bij het invoegen

25 Het is niet duidelijk voor wie de 110 km/h gelden.

Plaatsing voor een bocht niet zinvol, maar elders wel

27 De een neemt het ene uiterste en de ander kan het andere uiterste nemen.

Controle groep 32

Wat wil je dat ik doe?

33

Zonder instructie is bedoeling niet duidelijk.

35 Te veel info. Rode vakken leiden af.

36 Te veel info. Te weinig tijd om relevante info te zoeken.

39 Lijkt me overbodig, iemand heeft er vast een reden voor anders vind ik een waarschuwing veel praktischer/zinvoller

50 Ik weet nu niet of het bord de invoegsnelheid bedoelt of de max. snelheid van de A12.


Staat onder elkaar, handiger is als het van links naar rechts stond.

73

Bord G



55+ groep 5

Onduidelijk.

8

Niet duidelijk wat de symbolen betekenen. Niet duidelijk.

9

10 Kleuren lastig te zien. Te veel info.

Rommel.


12 Letter/cijfers te klein. Te weinig tijd om relevante info te zoeken.

13

Niet leesbaar.

14 Te veel info. Snap het bord in het geheel niet. Het bord geeft mij het idee dat er op de snelweg 110 gereden wordt en dat ik zelf maar 85 mag.

15 Begreep de cijfers pas na uitleg

18

Het wit vangt teveel de aandacht waardoor je de rest niet meer opmerkt.

20

Snap het bord in het geheel niet. Te weinig tijd om relevante info te zoeken.

Begrijp het bord niet.

21

Wat moet je met deze informatie?


23

Invoegsnelheid is afhankelijk van de drukte dus bord is niet zo zinvol.

24 Kleuren lastig te zien Snap het bord in het geheel niet. Onzinnig bord; als je je rijbewijs hebt dan weet je dat je snelheid moet maken bij het invoegen

25 Kleuren lastig te zien Te weinig tijd om relevante info te zoeken. Niet begrijpelijk daarom niet zinvol.

27

Te variabel.

Controle groep

31 Niet duidelijk wat snelheden betekenen.

32 Niet duidelijk wat de symbolen betekenen. Wat slaat op wat, is het een suggestie?

74


Te weinig tijd om relevante info te zoeken. Niet duidelijk wat de symbolen betekenen.

35 Te veel info. Te weinig tijd om relevante info te zoeken. Niet duidelijk wat de symbolen betekenen.

Duurt lang voor je het bord snapt..

36 Te veel info. Er staan symbolen op die ik niet begrijp.


39

Te weinig tijd om relevante info te zoeken. Ik snapte 'm te laat, dus dan heeft zo'n bord weinig zin.

40

Te weinig tijd om relevante info te zoeken. Ik snap t niet.

41

Niet duidelijk wat de symbolen betekenen. Omdat het een verwarrend bord is, leidt af.

42 Te veel info Snap het bord in het geheel niet. Er staan symbolen op die ik niet begrijp.

Ik ben te veel tijd kwijt met de interpretatie.

43 te veel info Te weinig tijd om relevante info te zoeken. Het was me niet gelijk duidelijk wat de bedoeling was en dat lijkt me niet zinvol.

44

Letter/cijfers te klein. Te veel info. Onverklaarbare afbeelding

46 Letter/cijfers te klein. Te veel info.

Snap het bord in het geheel niet. Op het moment dat de aandacht getrokken wordt is het nog niet leesbaar/niet evident wat linker + rechter snelheid betekent.

47 Letter/cijfers te klein. Kleuren lastig te zien.


49 Er staan symbolen op die ik niet begrijp.

50

Het is niet duidelijk voor wie de snelheden gelden.

Vaag!

51

Te weinig tijd om relevante info te zoeken. Er staan symbolen op die ik niet begrijp. Niet duidelijk wat de cirkel m.b.t. de snelweg betekent.

52 Kleuren lastig te zien. Te veel info.

Te weinig tijd om relevante info te zoeken. Er staan symbolen op die ik niet begrijp.

Totaal niet begrepen in de korte tijd.

53 Er staan symbolen op die ik niet begrijp.

54 Te veel info. Snap het bord in het geheel niet. Lijkt meer op kunst

55 Snap het bord in het geheel niet. Met name de ronde vormen waren onduidelijk. Ook niet duidelijk was waar de twee vermelde snelheden op sloegen.

75

Bord H


Sub … leesbaarheid … begrijpelijk … zinvol 55+ groep

5

Te weinig tijd om relevante info te zoeken. Onduidelijk

9

Onduidelijk

10 Niet duidelijk wat 110 km/h betekent.

11

Onopvallend van kleur

13

Het was niet duidelijk waarvoor het bord bedoeld werd, met 110 de bocht door? Plaatsing was niet goed.

21 Niet duidelijk wat 110 km/h betekent.


Controle groep

32

Niet duidelijk wat 110 km/h betekent. Op welk stuk weg slaat dit bord?

33

De instructie mist voor de bestuurder. Te weinig informatie, bij v. is de aangegeven snelheid de aanbevolen, werkelijke of max. snelheid?

34 Is het verplicht of alleen info?

42

Ik verwacht geen verkeersbord op een matrix bord. Vorige was duidelijker.

44

De eigen snelheid wordt aangegeven, maar het zegt niets over of dit de juiste/beste snelheid is om in te voegen.

50

Niet duidelijk wat 110 km/h betekent. Weer: waar slaat de 110 km/h op? Ik denk op de volledige snelweg. Komt door de kleur blauw.

51

De grote '110' insinueert dat het hier om een max snelheidsbord gaat.

53

Info niet nodig / brengt in de war > onverwacht 110ipv 120 is.

55 Waar slaat de vermelde snelheid op? Mijn snelheid/max snelheid of snelheid op snelweg?

76

Overige opmerkingen na afloop

Sub

55+ groep

11 Adviessnelheid bij een korte invoegstrook zoals je die in de randstad veel vindt is niet zinvol. Die snelheid kun je nooit zo snel bereiken dus geeft zo'n bord alleen maar stress.

15 Duidelijkheid is het belangrijkste.

21 Een adviessnelheid is beter dan dwingen.

24 Ouderen kunnen ook niet snel harder rijden bij een korte invoegstrook.

27 Mensen zullen snel angstig worden van bord D en te snel op de rem trappen.

Controle groep

41 Zonder de gegeven context wat het moeilijk om de meeste borden te begrijpen; alleen A geeft die context wel.

43 Betuttelend: dat kan ik zelf ook wel bepalen.

46 Liever een bord dat duidelijker het 'rits-element' weer geeft/ pictografische weergave invoegstrook.

48 Bord H: de 1e associatie is 'langzamer rijden'.

52 Bij eigen snelheidsindicatie; heb ik de neiging om te checken op eigen meter of dat wel klopt.

54 Info onder elkaar, handiger is als het van links naar rechts staat (voor veel van de borden).

Verzilvering van de wegomgeving bij het invoegen op de (auto ......I Verzilvering van de wegomgeving...

Documents

Transcript of Verzilvering van de wegomgeving bij het invoegen op de (auto ......I Verzilvering van de wegomgeving...