ALERT MET RECHT VAN SPREKEN

Vertrouwen in kwaliteit

Nieuwe omgangsvormen tussenoverheid en middenveld

Jos van der Lans

www.josvdlans.nl

Eerste periode 1945 – 1965 Opbouw verzorgingsstaat

Drijvende krachten:• verzuilde en politieke elites

Politek-bestuurlijke ambitie:• Bieden van bestaanszekerheid, wederopbouw• Angst voor moreel verval, zedenverwildering,

massajeugd

Eerste periode 1945 – 1965 Opbouw verzorgingsstaat

Professionele ambitie:• Beschavingsoffensief, onmaatschappelijkheidsbestrijding• Ontwikkeling van een professie (sociale wetenschappen)

Institutionele vormgeving:• Particulier initiatief, verantwoording in eigen kring• Verzuilde organisaties, Weinig staatsinvloed.

Belangrijkste steekwoorden:• moralistisch en regentesk, ingetogen samenleving

Tweede periode 1965 – 1985 Uitbouw verzorgingsstaat

Drijvende krachten:• de nieuwe middenklasse,• de nieuwe professionals

Politiek-bestuurlijke ambitie:• Emancipatoir: achterstandsgroepen, jongeren,

vrouwen• Verwetenschappelijking, professionalisering

Tweede periode 1965 – 1985 Uitbouw verzorgingsstaat

Professionele ambitie:• Maatschappelijke veranderingsperspectief• Gestuurde zelfontplooiing • Optimaliseren van kansen

Institutionele vormgeving• Ontzuiling en democratisering, • Aansturing door overheid• Professionals ontdeden zich van hun zuilbazen• Professionele instellingen

Derde periode 1985 – 2005 Afbouw verzorgingsstaat

Drijvende krachten:• No nonsense politici, • technocraten en managers

Politiek-bestuurlijke ambitie:• Beheersing kosten• Sturing op resultaat• Stimuleren van marktwerking

Derde periode 1985 – 2005 Afbouw verzorgingsstaat

Professionele kenmerken: • in het defensief (zachte sector, geitenwollen sokken, zachte

heelmeesters)• professionals ondergeschikt aan organisatie/management• aandacht voor verantwoording: registratievlucht

Institutionele vormgeving:• Schaalvergroting, prestatieverantwoording naar overheid• Opkomst en professionalisering van managers• Interne controle en verantwoording (planning & control)• Maatschappelijke ondernemingen

Derde periode 1985 – 2005 Afbouw verzorgingsstaat

Belangrijkste steekwoorden:

• Ontideologisering: • van moralistisch via emancipatoir wordt het

neutraal/instrumenteel.• Economisering van het primaire proces

(kostprijs, productieberekeningen)

Vierde periode 2005 – 2025 Herbouw verzorgingsstaat

Drijvende krachten:?????????????

Bestuurlijk-professionele ambities:?????????????

Professionele kenmerken:?????????????

Institutionele vormgeving:?????????????

Steekwoorden: ?????????

Onoverkomelijke problemen derde periode

1. Elastieke relatie overheid-middenveld2. Wie bepaalt of maatschappelijke

ondernemingen hun werk goed doen?3. Bureaucratische afstandelijkheid4. Verantwoording door registratiedrang5. Vlucht in cijfers / toezicht6. Behoudzuchtige professionals en

reorganiserende managers

WRR- Bewijzen van goede dienstverlening DIAGNOSE

1. Informatie-explosie2. Dictatuur van de middelmaat3. Illusie van soeverein kiezende

consument4. Afwezigheid van politiek-normatief

debat5. Stapeling van toezicht

WRR- Bewijzen van goede dienstverlening NIEUWE ONTWERPPRINCIPES

1. Kennis bundelen2. Investeer in innovatie3. Organiseer actieve tegenspelers4. Zorg voor open en stimulerende

vormen van verantwoording5. Creëer een sober, selectief en positief

toezicht

Vertrouwen op kwaliteit omslag van kwantiteit naar kwaliteit

1. van eendimentionele legitimatie naar multimaatschappelijke verantwoording2. van bedrijfsmatige aanpak naar maatschappelijke aanpak3. van productieprofessionaliteit naar dialoogprofessionaliteit4. van consumenten naar burgers

van eendimentionele legitimatie naar multimaatschappelijke

verantwoording

van bedrijfsmatige aanpak naar maatschappelijke aanpak

BEDRIJFSMATIGresultaten efficiency

aanpassingleiderschap

innovatiegeheimhouding

exiteffectiviteit

eigen belangwinst

MAATSCHAPPELIJKregels

behoorlijkheidanticipatie

verantwoordingzorgvuldigheidopenbaarheid

voicerechtmatigheid

roepingalgemeen belang

van productieprofessionaliteit naar dialoogprofessionaliteit

ZACHTE KWALITEITENDialoog

ToewijdingRoeping

MededogenHartstocht/passie

Tijd nemenRuimte voor intuïtie

Zorgen voor…Leefwereld

KwaliteitKleinschaligZelfcontroleAutonoom

Persoonsgericht

HARDE SYSTEEMEISENConsult

Je werk doen Beroep

Diagnose Prof. (beroeps) codes

Tijd schrijvenStandaardisering

Zorgen dat…Systeemwereld

KwantiteitGrootschalig

SysteemcontroleManagement-gestuurd

Organisatiegericht

van consumenten naar burgers

Consumenten• Met voeten stemmen• Exit• Ik-georienteerd• Publieke sector als

supermarkt• Klaagcultuur• klachtenreglementen

Burgers• Stemverheffen• Voice• Wij-orientatie• Publieke sector als

ontmoetingsplek tussen burgers en professionals

• Inspraakcultuur• burgerhandvesten

Vierde periode 2005 – 2025 Herbouw verzorgingsstaat

Drijvende krachten:Professionals en burgers

Bestuurlijk-professionele ambities:Vertrouwen geven aan burgersPublieke sector als integratiemoterSturen op kwaliteit ipv kwantiteitProceseisen aan maatschappelijke verantwoording

Vierde periode 2005 – 2025 Herbouw verzorgingsstaat

Professionele kenmerken:ruimte voor mensenwerk

Institutionele vormgeving:Maatschappelijke onderneming als glazen huis

Steekwoorden: maatschappelijke verantwoording en maatschappelijk rendementHERIDEOLOGISERING

Waarom het niet zal gebeuren?

Politiek de kunst van het loslaten niet beheerstMediacratie – dramademocratiePublieke sector is conjunctuurgevoelig, geen financiele zekerheidWie consumenten zaait, zal consumenten oogstenConservatieve politieke conjunctuur

Waarom het wel zal gebeuren?

Omdat anders niemand meer in deze sectoren wil gaan werken Omdat instellingen sturing op kwaliteit zullen afdwingenOmdat maatschappelijk ondernemingen steeds overtuigender wordenOmdat burgers liever vertrouwen op professionals dan dat ze ze consumeren

Wie helpt ons naar het nieuwe tijdperk?