Expertbijeenkomst ‘Zelfmanagement en Moeilijk Bereikbare Groepen’ Expertbijeenkomst ‘Zelfmanagement en Moeilijk Bereikbare Groepen’ Expertbijeenkomst ‘Zelfmanagement en Moeilijk Bereikbare Groepen’ Expertbijeenkomst ‘Zelfmanagement en Moeilijk Bereikbare Groepen’

28 oktober 201028 oktober 201028 oktober 201028 oktober 2010

Deelnemers Deelnemers Deelnemers Deelnemers Anita Vlasveld (NISB)

Laura Butselaar (NISB)

Nicolette Warmenhoven (Nierstichting)

Mirjam Franssen (AMC)

Haske van Veenendaal (CBO)

Jorien Bakx (NIGZ)

Rohina Raghoebier (Pharos)

Simone Arkesteijn (Vilans)

Dorine van Ravensberg (NPI)

Yvonne Heygele (NOOM)

Cora Brink (Movisie)

Carolien Pronk (LHV)

Anne Lucassen (Movisie)

Jan Benedictus (NPCF)

Yvonne Bunnik (Astmafonds)

Nine van Egmond (Dokters van de wereld)

Introductie: wat is de sleutel tot het versterken van de patiënt? Introductie: wat is de sleutel tot het versterken van de patiënt? Introductie: wat is de sleutel tot het versterken van de patiënt? Introductie: wat is de sleutel tot het versterken van de patiënt?

Bij het voorstelrondje werd de deelnemers gevraagd zich niet alleen voor te stellen, maar om ook aan

te geven wat voor hen de sleutel tot het versterken van de patiënt is. Hieronder een samenvatting:

Knelpunten en oplossingen Knelpunten en oplossingen Knelpunten en oplossingen Knelpunten en oplossingen In het eerste deel van de bijeenkomst ging men

in groepen aan de slag met de volgende

aandachtsgebieden

� Andere culturele achtergrond

� Lage gezondheidsvaardigheden/

sociaaleconomische status

� Ouderen

Iedere groep heeft knelpunten geformuleerd die

de zorg voor de groep belemmeren (en wat deze

groep dus moeilijk bereikbaar maakt).

In het volgende deel van de bijeenkomst ging iedereen bij elkaars posters kijken en plakte met post-its

oplossingen bij de beschreven knelpunten. Andere culturele achtergrond Andere culturele achtergrond Andere culturele achtergrond Andere culturele achtergrond

Knelpunten Knelpunten Knelpunten Knelpunten

� Taalbarrière belemmert communicatie tussen zorgverlener en patiënt

� Mensen met een andere culturele achtergrond hebben minder kennis van het Nederlandse

zorgstelsel en weten hierdoor niet waar ze de juiste zorgverleners kunnen vinden en wat ze van

hen kunnen verwachten

� De sociaaleconomische positie van mensen met een andere culturele achtergrond is minder sterk

� Het zelfbeeld en de manier van kijken naar de ander kan anders zijn bij mensen met een andere

culturele achtergrond dan de zorgverlener denkt/verwacht. Dit kan de communicatie en arts-

patiënt relatie in de weg zitten.

� Mensen met een andere culturele achtergrond hebben een andere kijk op de machtspositie van

van artsen. In Nederland zijn we gewend aan een relatief korte machtsafstand in de omgang met

artsen. Dit kan bij andere sterk verschillen en men kan de arts echt als autoriteit zien.

� Een andere culturele achtergrond kan ervoor zorgen dat mensen de ziekte anders interpreteren.

Bijvoorbeeld: in niet-westerse landen zijn lichaam en geest veel meer aan elkaar gekoppeld. Een

lichamelijke klacht kan een psychische oorzaak hebben. In westerse landen wordt dit veel meer

losgekoppeld (klassieke opvatting van scheiding tussen lichaam en geest) . Men geeft een andere

betekenisgeving aan klachten. Dit kan de communicatie belemmeren (als de zorgverlener hier niet

van op de hoogte is).

Oplossingen voor zorgverleners Oplossingen voor zorgverleners Oplossingen voor zorgverleners Oplossingen voor zorgverleners

� Tolken en vertaalde materialen

� Voorlichting voor migranten in eigen taal

� Meer communiceren met beelden

� Rolmodellen gebruiken in voorlichtingsmateriaal

� Meer groepsvoorlichting

� Cursus over het Nederlandse zorgstelsel organiseren

� Toegankelijke info over zorgstelsel

� Kennis over ander zorgstelsels vergroten bij hulpverleners

� Verwachtingen uitspreken en toetsen

� Kennismakingsgesprek met nieuwe patiënten houden

� Afwisselend korte machtsafstanden/lange machtsafstanden hanteren

� Tijd nemen

� Zorgen dat zorgverleners kennis hebben van cultuurverschillen

� Training culturele competenties & college over cultuurverschillen in de medische opleidingen

� Kennis over de betekenis van culturele verschillen naar zorgverleners én migranten

� Cultuur tolken

� Zorgverleners met diverse culturele achtergronden inzetten

� Meer gebruik maken van sociaal netwerk en familie rond client/patient. Denk aan: partner,

kinderen, broers, zussen, etc.

� Een deel van de zorg zou meer naar de mensen toe moeten

� Training gespreksvaardigheden

� VETC-ers inzetten voor bereiken

� Goede uitleg geven over psychosomatische aspecten (dat het niet gek is wat je voelt)

Lage SES Lage SES Lage SES Lage SES

Knelpunten Knelpunten Knelpunten Knelpunten

� Mensen met een lage SES kunnen minder goed lezen en schrijven, zich mondeling minder goed

uitdrukken, zijn digitaal minder vaardig en minder vaardig in rekenen. Dit alles kan de

communicatie tussen patiënt en zorgverlener belemmeren.

� Mensen met een lage SES hebben vaak een andere leerstijl (bijv. leren door te doen ipv leren

door erover te lezen).

� Mensen met een lage SES kunnen ook een andere culturele achtergrond hebben wat het nog

ingewikkelder maakt (zie knelpunten bij ‘andere culturele achtergrond’)

� Mensen met een lage SES kunnen andere opvattingen hebben over gezondheid, ziekte en leven

� Zowel zorgverlener als patiënt kijken soms te veel vanuit hun eigen bril, waardoor ze de

miscommunicatie met andere niet inzien.

� Mensen met lage SES kunnen te maken hebben met multiproblematiek; dit maakt het

ingewikkelder de juiste hulp te bieden

� Mensen met een lage SES kunnen een andere copingstijl hebben

� Mensen met een lage SES kunnen de zorgverlener nog erg als autoriteit zien

� Mensen met een lage SES kunnen prioriteitsverschillen hebben t.o.v. de zorgverleners

(bijvoorbeeld roken of gezond eten).

Oplossingen Oplossingen Oplossingen Oplossingen

� Meer niet-talige informatie, visueel inzichtelijk maken (meer beeldmateriaal)

� Begrip van communicatie bij de ander checken

� Laaggeletterdheid bespreekbaar maken

� Zorgverleners leren vertalen van het jargon/taalgebruik

� Gebruik maken van onderwijsmethoden “hoe leert iemand”, kies de juiste methode

� Zorgverleners taalgebruik

� Kunnen vragen stellen, informatie opzoeken en gebruiken

� Ziekteperceptie achterhalen en afstemmen

� Begrip bij zorgverlener vergroten bijv. door levensverhalen patiënten

� Leren onderkennen van de stapeling van problemen ( SES, ouderen, andere cultuur) bij oudere

migranten

� Samen met de patiënt zoeken naar goedkopere methoden (metrokaartje om bij de arts te komen,

gezond eten, vergoedingen vanuit gemeenten, etc. )

� Mensen (patiënten) actief naar eigen oplossingen en wensen vragen

� Respect voor elkaar en navragen, ook “eenvoudige” dingen en vice versa, aan patiënt vragen of jij

hem/haar begrepen hebt

� Ervaringsdeskundigen uit de doelgroep inzetten in opleidingen

� Leren herkennen van lage ses/laaggeletterdheid, bijv. dmv gebruik van een checklist

� Sociale omgeving van de cliënt betrekken

Ouderen Ouderen Ouderen Ouderen

� Ouderen zijn relatief lager opgeleid dan de huidige generatie

� Leefstijl is minder een issue bij ouderen; zij zijn minder ‘opgevoed’ met leefstijladviezen

� Ouderen zijn (vanuit het paradigma dat de arts een autoriteit is) niet gewend om een mening te

(willen) geven.

� Multimorbiditeit maakt het zelfmanagen voor ouderen nóg lastiger (vb: allemaal verschillende

potjes medicijnen)

� Het te maken hebben met veel verschillende zorgverleners is lastig voor ouderen

� Ouderen weten niet altijd goed de weg te vinden in de zorg (voorzieningen niet weten te vinden)

� De snelheid waarmee dingen nu gaan is te hoog voor ouderen om bij te kunnen benen

� Gebrek aan mobiliteit maakt het voor ouderen lastig om zorgvoorzieningen te bereiken

� Cultuurverschil: de beleving van de ziekte kan anders zijn bij ouderen

� Ouderen kunnen kwetsbaarder zijn door het verlies van het sociaal netwerk (wereld wordt steeds

kleiner)

� Ouderen kunnen minder oplossingsgericht omdat ze het nut niet (meer) inzien van een bepaalde

leefstijlverandering bijvoorbeeld ( “wat heeft het nog voor zin”)

OplossingenOplossingenOplossingenOplossingen

� Beter aansluiten op belevingswereld

� Verwachtingen en kennis van client duidelijk krijgen en informatie geven. Client beslist of op basis

van deze info of hij/zij wel iets met leefstijl wil

� Gesprek met zorgverlener oefenen

� Cultuurspecifieke dagverzorging als ‘ingang’ voor zorg beter benutten bij oudere migranten en

zorgverleners

� Ouderen en stem geven in de manier waarop de zorg binnen een instelling of organisatie wordt

ingericht

� Voldoende tijd voor het consult nemen (bijv dubbele consulttijd), afhankelijk van de klacht

� Één aanspreekpunt voor ouderen organiseren

� Aanstellen casemanager, ook als het om leefstijl gaat

� Kennis van de zorgverlener over doelgroep vergroten, bijvoorbeeld door ouderen zelf te laten

vertellen

� Doelgroepgerichte zorg bijvoorbeeld m.b.t. lotgenotencontact en groepsondersteuning

� Gebruik maken van Domotica om zorg en netwerk dicht bij huis te laten

� Familiezorg uitbreiden

� Jongeren die ouderen taxiën (tbv mobiliteit) als stage

� Zorg dicht bij huis organiseren

� Betrek andere groepen, ivm eenzaamheid. Vb maatjesprojecten, scholieren, maatschappelijke

stage

� Hulpmiddelen zoals vragenlijsten/tiplijst artsenbezoek inzetten

� Eenvoudige informatie, beeldmateriaal

� Integrale aanpak, afstemmen met zorgverlener

� Patiënten hebben inzicht in hun eigen gegevens in begrijpelijke taal

� Aansluiten bij laag opleidingsniveau

Ontwikkeling zelfmanagementinstrument Ontwikkeling zelfmanagementinstrument Ontwikkeling zelfmanagementinstrument Ontwikkeling zelfmanagementinstrument

In het tweede deel van de bijeenkomst werd dieper ingegaan op het begrip Zelfmanagement dmv een

powerpointpresentatie hierover, gevolgd door discussie.

Vervolgens werd de groep gevraagd: welk instrument zou ú nu ontwikkeld willen zien om het

zelfmanagement van moeilijk bereikbare groepen te bevorderen en hoe zou dit instrument er uit

moeten komen te zien? Wat volgt zijn de gepresenteerde interventies, voorzien van een eventuele

motivatie. TEAPARTYTEAPARTYTEAPARTYTEAPARTY

Knelpunt: ‘Hoe weten mensen de zorg te vinden en ondervinden ze steun van elkaar?”

Uit bovengenoemde knelpunten en oplossingen blijkt dat het belangrijk is bij moeilijk bereikbare

groepen om de zorg dichter bij huis te krijgen, laagdrempelig te maken en gebruik te maken van het

sociaal netwerk in de buurt (inspelen op meer collectivistische cultuur) � Laagdrempelige ontmoeting bij doelgroep thuis (onder elkaar zijn)

� Niet alleen ziekte centraal maar ook aandacht voor participatie

� Wijk/buurt coach kan helpen bij eerste bijeenkomst om structuur te bieden, + vertaling terug naar

de zorg

� Bij de tea party is iemand anders uit de buurt gastheer/-vrouw

� Aan het einde van de tea party wordt gezamenlijk een nieuw onderwerp gekozen voor de

volgende tea party

� Het is in de buurt/wijk, dit bevordert de participatie en draagt bij aan het sociaal netwerk.

YoutubeYoutubeYoutubeYoutube---- campagne campagne campagne campagne

Knelpunt: Er is een enorme diversiteit in de manier waarop zelfmanagement ingevuld kan worden. Het

is goed om dit zichtbaar te maken door ambassadeurs (ook zorgverleners) en rolmodellen filmpjes op

youtube te laten zetten over hoe zij zelfmanagement invullen.

Ook tips en trics over hoe je het gesprek met de zorgverlener kan insteken kun je goed op youtube

zetten.

Waarom is het goed om voorbeeldmateriaal op youtube te zetten:

� Voorbeelden van maatwerk

� Het is interactief

� Er wordt met beeld gewerkt en dit helpt bij deze doelgroep

� Het is persoonlijk/informeel

� Het bevordert de bewustwording

ZelfmanagementZelfmanagementZelfmanagementZelfmanagement---- huis huis huis huis

Knelpunt: er bestaan weinig tot geen trainingen of trainingssettings waarin échte patiënten en échte

zorgverleners samen kunnen oefenen hoe ze het handigst met elkaar kunnen omgaan/communiceren.

Het idee is om een setting te creëren waarin patiënt, zorgverleners en trainers bij elkaar kunnen

komen om te oefenen. Zo leren de patiënt en de zorgverlener tegelijkertijd, op een praktische manier

(door het te doen).

Conclusie Conclusie Conclusie Conclusie

Tijdens de bijeenkomst is een verzameling van knelpunten en mogelijke oplossingen ontstaan die kan

dienen als uitgangspositie van de werkgroep ‘Zelfmanagement bij moeilijk bereikbare groepen’.

Terugkomende knelpunten Opvallend was dat bij het verzamelen van knelpunten bleek dat er veel knelpunten zijn die bij de

verschillende ‘moeilijk bereikbare groepen’ terugkomen. De discussie ontstond dan ook: is er wel een

onderscheid te maken tussen ouderen, allochtonen, en lage SES? Wat hen verbindt is dat zij om

bepaalde redenen lagere gezondheidsvaardigheden hebben. Centrale punten die terugkwamen bij

alle drie de groepen waren:

� Andere manier van communiceren is nodig

� Men kent de weg niet goed in de zorg

� Zorgverlener en patiënt hebben te weinig kennis van elkaars andere perceptie op zorg en ziek

zijn, vanwege cultuurverschillen