De  Rotterdam:  duurzame  verticale  stad    Wekelijks  meren  er  enorme  cruiseschepen  af  aan  de  Wilhelminapier.  Het  is  een  mooie  herleving  van  de  Rotterdamse  Kop  van  Zuid  waar  ooit  de  schepen  van  de  Holland  Amerika  Lijn  vertrokken.  Het  gebouw  uit  1917  van  deze  roemruchte  rederij  staat  er  nog  maar  wordt  volledig  overschaduwd  door  enorme  futuristische  torens.  De  Rotterdam  is  de  nieuwste  aanwinst  van  de  Kop  van  Zuid  en  tegelijk  een  van  de  hoogste  en  grootste  gebouwen  van  Nederland.  Het  is  een  verticale  stad  met  woon-­‐,  werk-­‐  en  recreatie-­‐functies.    Het  is  daarmee  ook  een  van  de  grootste  gebouwen  die  is  aangesloten  op  een  warmtenet.  Bijzonder  is  dat  dit  net  voor  een  heel  groot  deel  gevoed  wordt  met  warmte  uit  biomassa.  De  afvalenergiecentrale  van  AVR  op  Rozenburg  is  sinds      

 

kort  de  belangrijkste  warmteproducent  voor  het  warmtenet  van  Eneco.  Bovendien  is  er  in  De  Rotterdam  ook  nog  een  biowkk  die  het  gebouw  voorziet  van  groene  elektriciteit  en  warmte.  De  locatie  direct  aan  de  Maas  is  ook  slim  benut  voor  koeling  met  Maaswater.    Rotterdam  als  Celsius  Smart  City    Oubbol  Oung  gaf  een  overzicht  van  het  Europese  project  Celsius  waar  Rotterdam  aan  deelneemt  samen  met  Göteborg,  Londen,  Keulen  en  Genua.  Het  doel  van  het  project  is  Europa  onafhankelijker  te  maken  van  import  van  energie.  Een  grafiekje  van  de  EU-­‐handelsbalans  maakt  dat  belang  helder.    Zonder  energie  zou  de  EU  een  overschot  hebben  maar  door  de  import  van  energie  is  er  een  tekort  en  dat  tekort  wordt  steeds  groter.  Celsius  richt  zich  op  benutting  van  restwarmte  in  warmte-­‐  en  koudenetten.  Het  project  loopt  tot  2017;  Rotterdam  heeft  twee  nieuwe  demoprojecten  gerealiseerd:  De  Rotterdam  als  vertical  city  en  een  50  MW  heat  hub.  De  partners  in  Celsius  werken  aan  navolging.  Gent  is  een  van  de  zogenaamde  replication  cities.    

                     Blauwe  lijn  is  handelsbalans  zonder  energie       EU  heeft  genoeg  restwarmte       rode  lijn  is  energie  en  zwart  totaal      Een  uitdagend  bouwproject    Jan  van  ’t  Westeinde  van  IMWes  installatiemanagement  gaf  een  boeiend  overzicht  van  de  uitdagingen  bij  de  voorbereiding  en  bouw  van  De  Rotterdam.    De  voorbereiding  startte  in  1998  maar  werd  na  de  aanslag  van  9/11  stilgelegd  totdat  in  2006  een  herstart  werd  gemaakt.    Ondanks  de  financiële  crisis  van  2008  werd  in  2009  met  de  bouw  begonnen.  Vier  jaar  later  op  15  november  2013  exact  op  12.00  uur  was  een  van  de  grootste  en  hoogste  gebouwen  van  Nederland  gereed.  Het  ontwerp  van  Remco  Koolhaas  met  160.000  m2  vloeroppervlak  op  een  grondoppervlak  van  5.500  m2  was  een  technisch  en  logistiek  kunststukje.  Er  waren  tot  800  man  gelijktijdig  aan  het  werk  op  dit  kleine  stukje  grond  omringd  door  water  en  dat  vergde  een  heel  strakke  planning  van  kranen  en  liften  en  aanvoer  van  materiaal.  De  projectontwikkelaar  eiste  een  heel  duurzaam  gebouw  en  dat  is  bereikt  met  een  aantal  zaken:  mengen  van  verschillende  functies  voor  sociale  cohesie,  ondergrondse  fietsenstalling,  bereikbaarheid  met  openbaar  vervoer,  aansluiting  op  warmtenet,  Maaswaterkoeling  en  biowkk.      Warmte  en  koude  van  Eneco    De  projectontwikkelaar  van  De  Rotterdam  gaf  Eneco  de  opdracht  om  de  levering  van  warmte  en  koude  te  verzorgen  op  basis  van  hoge  duurzaamheidseisen.  Met  de  Leiding  over  Noord  kon  Eneco  groene  warmte  leveren  met  een  CO2-­‐reductie  van  60  %.  Omdat  een  groot  deel  van  het  gebouw  alleen  warmte  op  lage  temperatuur  vraagt,  heeft  men  een  innovatieve  aansluiting  op  het  

!"#$%&'()*+,-'+'(,

./012*3%.4*(%5*1(*16%&*'7%8/')%9':

!. . . E r i s a l l e e n g e e n d i s t r i b u t i e n e t w e r k b e s c h i k b a a r o m d e z e w a r m t e t e

t r a n s p o r t e r e n v a n a f d e p r o d u c t i e - l o c a t i e n a a r w a a r d e z e n o d i g i s e n k a n w o r d e n

g e b r u i k t .

E r w o r d t i n d e E U v o l d o e n d e r e s t w a r m t e g e p r o d u c e e r d o m d e g e h e l e g e b o u w - v o o r r a a d t e k u n n e n v e r w a r m e n . . .

warmtenet  bedacht  .  De  kantoren  zijn  aangesloten  op  het  retourwater  van  50  o  C.  Voor  de  woontoren  en  het  hotel  is  de  aanvoertemperatuur  70  o  C  vanwege  bereiding  van  warm  tapwater.    Een  tweede  warmtebron  is  een  door  Dordtech  gebouwde  wkk  die  biodiesel  uit  afgewerkt  frituurvet  als  brandstof  heeft.  De  groene  elektriciteit  uit  deze  wkk  met  250  kW  vermogen  is  belangrijk  voor  het  behalen  van  de  duurzaamheidseisen  voor  De  Rotterdam.  De  inpassing  van  de  wkk  met  rookgasreiniger    in  de  derde  verdieping  van  het  gebouw  was  niet  eenvoudig.  Vanwege  de  hoge  brandstofkosten  en  de  beperkte  tankinhoud  is  de  bedrijfstijd  van  de  wkk  op  deze  locatie  beperkt.  Eneco  Warmte  &  Koude  heeft  de  nodige  ervaring  met  koelen  met  rivierwater.  Bij  De  Rotterdam  gebruikt  men  Maaswater  voor  vrije  koeling  in  de  winter  en  afvoer  van  de  condensorwarmte  van  de  koelmachines  ’s  zomers.  Daardoor  is  het  stroomverbruik  van  de  koelmachines  met  een  totaal  koelvermogen  van  6  MW  veel  lager  dan  bij  luchtgekoelde  machines.  De  koelmachines  zijn  verder  uitgerust  met  een  schroefcompressor  met  drie  rotoren  en  toerenregeling.  Het  Maaswater  stroomt  direct  door  de  condensor  die  van  een  speciaal  materiaal  is  gemaakt.  Tijdens  de  bezichtiging  legde  Marco  Bakker  uit  hoe  men  vervuiling  van  de  filters  en  aangroei  van  mossels  tegengaat.    

     Biowkk  met  rookgasreiniger                                  Een  van  de  drie  schroefkoelmachines    Warmtepompen  voor  hoge  temperatuur    Christian  Löhr  van  Carrier  gaf  niet  alleen  een  toelichting  op  de  koelmachines  in  De  Rotterdam  maar  ook  op  een  ontwikkeling  bij  Carrier  die  nieuwe  kansen  biedt  voor  wkk,  geothermie  en  restwarmte  van  datacenters  en  industrie.    De  gebruikelijke  warmtepompen  kennen  hun  beperkingen  zowel  voor  maximum  leveringstemperatuur  als  voor  brontemperatuur.  De  61XW  warmtepomp  die  nu  in  de  testfase  zit  kan  tot  80  o  C  water  leveren  en  heeft  een  gunstige  COP  bij  bronnen  van  30-­‐40  o  C.  Löhr  liet  zien  dat  deze  machine  een  forse  verhoging  van  de  COP  oplevert.    Interessant  praktijkvoorbeelden  met  levering  van  warmte  op  70  o  C  zijn  datacenter  Pionen  in  Stockholm  met  2  MW  en  een  geothermieproject  van  Dalkia  in  Toulouse  met  4  MW  warmtepompvermogen.    Word  ook  lid  van  de  projectgroep    Elk  jaar  organiseert  de  projectgroep  biomassa  &  wkk  bijeenkomsten  en  excursies  die  gratis  zijn  voor  medewerkers  van  de  organisaties  die  lid  zijn.  Word  ook  lid  om  uw  kennis  en  uw  netwerk  te  vergroten!          

www.biowkk.eu