Katholieke Hogeschool Kempen

Geld- en kapitaalmarkt

Yannick Dom en Yannick Moelans

2e jaar Financie- en verzekeringswezen (2FiVe)

CAMPUS

TURNHOUT

Departement Handelswetenschappen en

Bedrijfskunde Bachelor Bedrijfsmanagement

Docent: G. Sondervorst

Academiejaar 2010-2011

2

1 Inhoudsopgave

1 INHOUDSOPGAVE................................................................................................................................. 3

2 INLEIDING............................................................................................................................................. 4

3 GESCHIEDENIS VAN DE BETAALMIDDELEN.............................................................................................5

4 NIEUWE BETAALMIDDELEN................................................................................................................... 6

4.1 INTERNET.................................................................................................................................................64.2 KREDIETKAART..........................................................................................................................................64.3 INTERNETBANKIEREN..................................................................................................................................64.4 DE VOORAFBETAALDE KAART........................................................................................................................64.5 DE VIRTUELE PORTEMONNEE (E-WALLET).......................................................................................................74.6 WESTERN UNION......................................................................................................................................74.7 MOBIELE BETALINGEN.................................................................................................................................7

4.7.1 Mobile-for.........................................................................................................................................84.7.2 PingPing............................................................................................................................................84.7.3 Tunz & m-banxafe.............................................................................................................................8

4.8 MOBILE BANKING......................................................................................................................................94.9 STATISTIEKEN..........................................................................................................................................10

4.9.1 Algemeen........................................................................................................................................104.9.2 Internet...........................................................................................................................................104.9.3 Paypal.............................................................................................................................................10

5 WAT MET DE TOEKOMST VAN HET BELGISCHE BETAALSYSTEEM?.........................................................11

5.1 E-COMMERCE.........................................................................................................................................11

6 VEILIGHEIDSMAATREGELEN................................................................................................................. 12

7 BELANGRIJKSTE VALUTA’S WERELDWIJD.............................................................................................13

8 OMWISSELING VAN BELGISCHE BILJETTEN...........................................................................................14

9 LITERATUURLIJST................................................................................................................................. 15

3

2 Inleiding

Betaalmiddelen smeren onze economie en vormen een industrieel proces. De banken hebben hierin een kernfunctie, want zij beheren de zichtrekeningen waarvan de betalingen vertrekken. De betaalinstrumenten volgen de behoeften van het bedrijfsleven op de voet en behoren in ons land tot de meest vooruitstrevende in de wereld.

Cash geld, cheques en papieren overschrijvingen waren tot voor kort de meest ingeburgerde betaalinstrumenten. Ze nemen vandaag langzaam in belang af door de ontwikkeling van nieuwe, efficiëntere en vooral veiligere producten. Die ontwikkeling was mogelijk door de technologische vooruitgang (automatisering en telecommunicatie). Een zo laag mogelijke kostprijs en een zo hoog mogelijke veiligheid zijn de belangrijkste criteria op dit vlak. Alle moderne betaalmiddelen in België beantwoorden hieraan.

De Europese Commissie pleit voor de afschaffing van manuele en dure betaalmiddelen zoals wisselbrieven, orderbriefjes en cheques. Vandaar dat de Belgische banksector zich inspant om het gebruik van die betaalmiddelen te ontmoedigen en alternatieve oplossingen aan te bieden.

In deze paper zullen die alternatieve betaalinstrumenten centraal staan, en uitvoerig besproken worden.

4

3 Geschiedenis van de betaalmiddelen

In het absolute begin werden er goederen geruild. Zo werd bijvoorbeeld een brood geruild voor een paar eieren. Het nadeel van deze ruilhandel is het feit dat er geen vaste prijs was voor een bepaald goed. De betrokken partijen bepaalden zelf hoeveel ze vroegen voor hun goed. Toch waren er ook sommige voorwerpen die een tamelijk vaste waarden hadden. Het ging hier om de goederen die bij iedereen zeer gewild waren zoals vee, schelpen en gedroogd vlees. Deze producten werden het eerste echte ‘geld’. Door de vaste waarde, wist iedereen wat de waarde van hun product was als ze dit ruilden tegen één van deze producten met een ‘vaste’ waarde.

De echte fysieke munten kwamen er met de bewerking van metalen. Goud is het bekendste. Maar ook hierbij was er een nadeel. De waarde van goud stond tamelijk vast, maar de kwaliteit tussen verschillende goudmunten was tamelijk groot. Dit leidde ertoe dat de munten telkens gewogen moesten worden om de exacte waarde ervan te kunnen bepalen. Alexander de Grote ondervond dit en zocht een oplossing. Hij liet zelf munten drukken met een stempel erop. Deze stempel zorgde ervoor dat de munt een bepaalde waarde kreeg met als gevolg dat het eerste echte geld hiermee is ontstaan. Natuurlijk hoorde hierbij een groot probleem, de veiligheid. Zeker bij grote transacties was er gevaar op overvallen.

Het gevolg kennen we: de eerste soort banken werden uitgevonden. Enkele personen bewaarden goudmunten en gaven in ruil een ondertekend papier met daarop het geld dat achtergelaten was. Dit werd dan als betaalmiddel gebruikt bij transacties. De verkoper kon dan met dit papier naar de ‘bank’ om zijn geld te kunnen innen. Het effectieve inruilen voor geld gebeurde zeer weinig. De ‘wissels’ werden dus eerder briefjes geld. Het systeem van munten en briefjes wordt nog altijd gebruikt en is nu echt standaard.

5

4 Nieuwe betaalmiddelen

4.1 Internet

Het groeiend aantal internetgebruikers en de toename van het aantal webwinkels zorgen ervoor dat betalingen via het internet steeds meer ingeburgerd geraken. De veiligheid van de betalingen heeft natuurlijk de hoogste prioriteit. De meest gebruikte manieren om via het internet te betalen vereisen een kredietkaart.

4.2 Kredietkaart

De kredietkaart is de meest gebruikte methode om betalingen te verrichten op het internet. Om tot betaling over te gaan zijn het kaartnummer, de vervaldatum en de kaartverificatiecode (achteraan op de kredietkaart) vereist. Steeds meer moet men hierna de kaartlezer gebruiken, waarbij men een code krijgt na het invoeren van een reeks van 8 cijfers en je pincode.

De belangrijkste voorbeelden zijn: Visa, MasterCard en American Express

Weinig jongvolwassenen beschikken echter over een kredietkaart. Daarom zijn er nog tal van andere betaalmogelijkheden.

4.3 Internetbankieren

Alle grootbanken ondersteunen deze methode. Hiermee kan veilig betaald worden via je eigen online bankrekening. Als je voor deze optie kiest word je ofwel direct doorgeleid naar jouw bank of je krijgt een e-mail waarin de betalingsgegevens staan. Sommige banken beveiligen de aankoop door middel van een persoonlijke elektronische handtekening die per sms toegestuurd wordt; bij andere banken werkt deze elektronische handtekening via een kaartlezer.

De betaling wordt zowel aan de klant als aan de internetwinkelier bevestigd. Dit heeft een snelle levering tot gevolg.

De voordelen van het internetbankieren:

- Altijd en overal toegang tot uw rekeningen- Alle bankverrichtingen verlopen snel- Veilig- Voordelige tarieven

Voorbeeld:

Om bij Dexia te kunnen aanmelden moet men eerst zijn kaartnummer ingeven, dan de bankkaart in de Dexia Card Reader steken (plus het intoetsen van de Pincode) en vervolgens nog een toegangscode ingeven.

4.4 De voorafbetaalde kaart

Net zoals bij voorafbetaalde telefoonkaarten, koopt men een voorafbetaalde kaart voor een bepaald bedrag in een winkel (vb. Wallie, Paysafecard). Je krijgt een kraskaart in kredietkaartformaat of een kassaticket met een code. Die kan je gebruiken voor aankopen bij de aangesloten handelaars.

6

Een prepaid card is een anoniem betalingsmiddel, waarbij je vermijdt om persoonlijke gegevens vrij te geven op het internet. Het kan ook gebruikt worden door minderjarigen. Omdat deze kaarten anoniem zijn, kunnen ze ook geschonken worden.

Die anonimiteit heeft ook zijn nadelen: een voorafbetaalde kaart kan geen terugboeking ontvangen zoals een kredietkaart. Indien je de kaart verliest, ben je de waarde kwijt.

Voorbeeld:

Een Wallie-card kost 5, 10, 20 of 50 euro. Dat volledige bedrag is ook meteen je tegoed. Je kunt het tot de laatste eurocent besteden, want als gebruiker van de Wallie-card betaal je geen provisie over je online aankopen. Deze kaarten zijn verkrijgbaar bij tabakswinkels, supermarkten en tankstations. Op de website van Wallie kun je zoeken op je eigen plaatsnaam naar verkooppunten in de buurt.

4.5 De virtuele portemonnee (E-wallet)

PayPal (een onderdeel van eBay Inc.) is een online betaalservice waarmee je in online winkels kunt betalen. Maar je kunt met PayPal ook online geld overschrijven en/of ontvangen. PayPal heeft wereldwijd ruim 150 miljoen rekeningen. Je kunt betalen vanaf uw bank of giro, kredietkaart, of via het saldo van uw PayPal-rekening.

De bankrekening wordt eenmalig aan jouw PayPal-rekening gekoppeld. Bij een aankoop maakt PayPal het geld direct over op de rekening van de verkoper. Daarna wordt dit bedrag automatisch van je eigen rekening afgeschreven. De aankoop kan zo snel geleverd worden. De koper en de verkoper ontvangen na elke betaling meteen een bewijs van betaling via e-mail.

Het is gratis om een PayPal-rekening te openen. Met PayPal betaalt men gratis bij vele webwinkels in binnen- en buitenland. Er zijn dus geen extra kosten en de tegoeden op de PayPal-rekening kunnen snel en probleemloos terug op je bankrekening gestort worden.

4.6 Western Union

Met Western Union kan je bijna overal ter wereld cash geld sturen. Je moet je identiteitskaart voorleggen en een formulier invullen met de gegevens van de begunstigde en het bedrag dat je wilt overmaken. Daarop krijg je een referentienummer dat je moet meedelen aan de begunstigde. Om het geld te ontvangen, moet hij enkel zijn identiteitskaart en het referentienummer tonen. Men moet er echter mee rekening houden dat bij zo’n verzending een redelijk grote extra kost bijhoort.

4.7 Mobiele betalingen

De mobiele betaling kan worden gebruikt om digitale of harde goederen te kopen:

- Muziek, video's, ringtones, spelletjes, en andere digitale goederen.- Boeken, tijdschriften, e-tickets (vb. festivalkaarten) en andere harde goederen.

Er zijn twee primaire modellen voor mobiele betalingen:

- De transactiebetalingen via SMS- Mobiele Webbetalingen (WAP)

7

4.7.1 Mobile-forMobile-for is marktleider in België met mobiele betalingen, parkeertickets en digitale bewonersvergunningen.

Voorbeelden:

Een bus- of tramticket kopen, een parkeerplaats betalen, een garage binnenrijden of een bioscoopticket bestellen, …

4.7.2 PingPingPingPing is een platform voor mobiele microbetalingen, waarmee men via een gsm producten en diensten kan aankopen voor een maximumbedrag van 25 EUR per transactie. Het PingPing platform is open voor alle mobiele telefoongebruikers in België en biedt daarenboven diensten als loyalty, e-tickets (vb. tickets Rock Werchter) en kortingsbonnen.

Tunz is de technische en financiële dienstverlener van PingPing. (zie later)

De aankopen kunnen verricht worden op twee manieren:

- via een NFC tag – dit is een sticker voorzien van een elektronische chip, die men op de achterkant van je GSM plaatst. Om te betalen volstaat het om de tag te laten scannen door de verkoper.

- via een SMS die verstuurd wordt naar een kort nummer

In beide gevallen zal de betaling niet langer dan vijf seconden duren. Daarna ontvangt men een gratis bevestiging via SMS.

Men kan opladen:

- via een bankoverschrijving- met een kredietkaart (VISA, American Express, MasterCard)- met Mister Cash/Bancontact- via een Keytrade-account wordt de bankrekening rechtstreeks aan het PingPing account

gekoppeld. Gedurende iedere transactie zal het bedrag onmiddellijk van het Keytrade-account verdwijnen.

- via Proximus kan men zijn PingPing account eveneens koppelen aan uw mobiele telefoonrekening of uw Prepaid kaart, door simpelweg de ‘M-Pay’ functie te activeren via het nummer 6000.

Het gebruik van de PingPing-dienst is gratis. Men betaalt enkel € 0,15 voor de verzonden SMS. Dit zal via de mobiele operator worden gefactureerd.

4.7.3 Tunz & m-banxafeBij Tunz zullen de klanten eerst geld (maximaal 150 euro) moeten storten op een rekening, die ze dan kunnen gebruiken om via hun gsm te betalen. Dit systeem lijkt een beetje op Proton, behalve i.p.v. een chipkaart, gebruik je een gsm. Om een betaling uit te voeren, zal het gsm-nummer van de begunstigde en de pincode moeten ingegeven worden, en dan wordt de betaling doorgebeld. Tunz is een initiatief van Zurstrassen en de Streel, de ondernemers achter de succesvolle Keytrade Bank.

8

Concurrent m-banxafe wordt aangeboden door Banksys, Proximus, BASE en Mobistar. Dit initiatief vertrekt van een bestaande rekening (via je Bancontact/Mister Cash-bankkaart) en men hoeft dus niet een aparte rekening te openen. De gsm moet wel over een speciale SIM-kaart beschikken, maar deze zijn gemakkelijk verkrijgbaar in de winkels van de 3 operatoren. Vervolgens moet de gsm aan de bankrekening gekoppeld worden.

4.8 Mobile banking

Om niet te veel geld op te doen kan men best aan ‘money management’ doen. Verrichtingen kan men tegenwoordig controleren via een smartphone. Men kan het saldo van uw zicht- en spaarrekeningen raadplegen, het overzicht van uw rekeningen bekijken, details van uw verrichten opvragen, en Europese overschrijvingen uitvoeren.

Bij BNP Paribas Fortis werkt Mobile banking met een limietbedrag van 2.500 euro per week en per rekening. Maar die limiet geldt niet voor overschrijvingen tussen uw eigen rekeningen. Elk jaar kan men zich 360 keer gratis aanmelden via sms, daarna betaalt men 0,10 euro per sms.

BNP Paribas Fortis is niet de eerste bank die deze dienst in België aanbiedt. Klanten van Keytrade (dochter van Landbouwkrediet) konden al eerder bankverrichtingen uitvoeren via hun smartphone.

Voorbeelden:

Keytrade: de bank heeft een mobiele versie van haar website, waarop klanten overschrijvingen kunnen uitvoeren, een order plaatsen, een aandeel zoeken of zelfs hun portefeuille beheren.

KBC: via de mobiele applicatie van KBC kan men geen overschrijvingen doen. Maar er kunnen wel simulaties van sparen of leningen mee uitgevoerd worden. Bovendien is er ook een systeem van geolokalisatie van bankautomaten en agentschappen in de buurt. Die functie bestaat ook bij Mobile Banking van BNP Paribas Fortis via de applicatie ‘augmented reality’.

Dexia: Dexia Direct Alert is de enige dienst die beschikbaar is via gsm. Daarvoor is geen smartphone nodig. Die dienst houdt klanten via sms op de hoogte van zijn bankverrichtingen, kaarten en investeringen. Dat kost de klant 0,25 euro per inkomende sms (gratis voor min-18-jarigen) en 0,15 euro per verstuurde sms.

ING: ook ING beperkt zich nog tot het verzenden en ontvangen van sms’jes. Als men contact opneemt met Mobile Banking, krijgt men een sms met het saldo van de zichtrekening, het Groene Boekje, het effectendossier en van de uitgaven via de kredietkaart. Men betaalt 0,15 euro per ontvangen sms.

9

4.9 Statistieken

4.9.1 Evolutie laatste jaren

2003 2004 2005 2006 2007 2008 20090

200

400

600

800

1000

1200

OverschrijvingenBetaalkaartenChequesDomiciliëringVoorafbetaalde kaarten

Jaar

Aant

al (i

n m

iljoe

nen

euro

)

bron: NBB

Opmerkingen:

Overschrijvingen: Uitsluitend cliëntenbetalingen.

Betaalkaarten: Debetkaarten, kredietkaarten, bedrijfskaarten en voorafbetaalde kaarten.

Voorafbetaalde kaarten: Protonkaarten.

4.9.2 InternetSteeds meer mensen shoppen online. In 2009 kochten driekwart van de Nederlandse internetgebruikers goederen aan via het internet. In 2002 behoorden nog maar twee op tien internetgebruikers tot deze categorie. Het gemak en de flexibiliteit voor de consument van het kopen via internet zijn de voornaamste oorzaken van de flinke groei in de afgelopen jaren. Daarnaast is ook de toegang tot producten die vaak in de regio niet voorhanden zijn een vaak genoemde reden. Ook een lagere prijs en een grotere keuze zijn heel belangrijke oorzaken van deze hype.

Verblijfsaccommodaties voor vakanties worden het meest genoemd als internetaankoop. Daarnaast worden ook kaartjes voor evenementen, boeken en tijdschriften, kleding en sportartikelen vaak gekocht via internet.

4.9.3 PaypalDe groei van 2007 tot 2010 is aanzienlijk. In maart 2007 waren er nog maar 1 miljoen Nederlandse gebruikers tegenover 2,7 miljoen in maart 2010.

10

5 Wat met de toekomst van het Belgische betaalsysteem?

5.1 E-commerce

Veel mensen verwachten de komende jaren een explosie van de internethandel (e-commerce). De Belgische banken hebben hier al heel wat knowhow verworven. De ontwikkeling van krachtige betaalmiddelen die veiligheid en gebruiksgemak combineren, gaat nog altijd verder. De nieuwe methode van handel drijven zal ook een impact hebben op de relatie tussen banken en cliënten. De bank blijft door haar kennis op informaticavlak een steunpunt voor de consument, en zal haar kennis kunnen uitbreiden en aan de man brengen.

De banksector zal ook verder worden geconfronteerd met steeds grotere concurrentie van bedrijven met een industriële of commerciële activiteit die ook financiële diensten aanbieden. Zonder aan enig banktoezicht te zijn onderworpen, willen ze voldoen aan de vraag van de klant.

11

6 Veiligheidsmaatregelen

Een kredietkaart is een heel snelle methode om online te betalen. Als je met je kredietkaart wilt betalen is het belangrijk om te weten of de gegevens van de kaart via een beveiligde verbinding verstuurd worden. Men kan veilig betalen wanneer er https in de browser staat in plaats van http en/of er een hangslotje rechtsonder in het scherm staat.

De logo's ‘Verified by Visa’ en/of ‘MasterCard Secure Code’ betekenen dat de website aan de strenge 3-D Secure veiligheidsnormen van Visa en MasterCard beantwoordt. U kunt er in alle vertrouwen online kopen en uw gegevens achterlaten. Opgelet: deze logo's bevinden zich niet altijd op de homepage. Soms staan ze op de pagina die bestemd is voor de betalingen.

3-D Secure maakt betalen op het internet nog veiliger. Kaarthouders worden beschermd tegen misbruik van hun kaartnummer omdat ze voor de betaling hun identiteit moeten bevestigen, bijvoorbeeld door het ingeven van een code. Deze code wordt online door de bank van de kaarthouder gecontroleerd.

12

7 Belangrijkste valuta’s wereldwijd

Over de wereld zijn er drie zeer belangrijke munten. Dit zijn de Amerikaanse dollar, de Japanse yen en de Europese euro. Het belang van de dollar en de euro komt door de vele plaatsen waarmee je er mee kan betalen. Bij de euro is dit heel West-Europa en delen van Oost-Europa. Bij de dollar zijn dit natuurlijk de Verenigde Staten en al hun (ex-)kolonies. Bij de Japanse yen is dit anders; de Yen wordt enkel in Japan gebruikt, maar toch behoort het tot de drie belangrijkste munten. Dit komt door de geografische ligging van Japan. Als je een wereldkaart bekijkt liggen de Verenigde Staten ten westen van Europa en Japan ten oosten. Eigenlijk dekken deze drie munten een heel groot deel van de wereld. Opvallend is dat het hier gaat over drie landen uit het noordelijke halfrond.

Onderstaande tabel somt enkele belangrijke gegevens over de munten op:

euro (€) Amerikaanse dollar ($) yen (¥)Aantal munten 8 6 6Aantal biljetten 7 7 4In gebruik sinds 2002 1792 1871Vergelijking met de euro (27 april 2001)

/ 1 $ = € 0,6818 1 ¥ = € 0,0083

Vergelijking met de dollar (27 april 2001)

€ 1 = 1,4667 $ / 1 ¥ = 0,0122 $

Vergelijking met de yen (27 april 2001)

€ 1 = ¥120,6910 1 $ = ¥82,2607 /

1 euro 100 euro

1 dollar 100 dollar

1 yen 1000 yen

13

8 Omwisseling van Belgische biljetten

De meeste Belgische franken zijn al omgewisseld. Maar nog dagelijks wordt er nog ‘oud’ geld gevonden. Als dit briefjes zijn, kan je deze nog altijd omwisselen. De termijn voor munten is al een tijd verstreken.

Het gaat niet over alle biljetten. Enkel de biljetten die uitgegeven zijn na 1994 zijn inwisselbaar zonder beperking in de tijd. Dat geldt ook voor bepaalde biljetten van meer dan 100 frank met een dubbele denominatie in frank en in belga en voor enkele zeldzame coupures die werden uitgegeven vóór 1944.

Om deze biljetten in te wisselen, kan je niet terecht bij je lokale bankier. Hiervoor moet je naar de lokketen van de Nationale Bank in Brussel (de Berlaimontlaan 3). Als je zelf niet naar Brussel wilt, kan je deze biljetten opsturen naar het volgende adres:

Nationale Bank van BelgiëHoofdkasde Berlaimontlaan 141000 Brussel

Als je ze opstuurt, is het belangrijk om je rekeningnummer bij in de enveloppe te steken of je adres. Dan kan de tegenwaarde gestort worden op je rekeningen of opgestuurd worden. De wisselkoers die gebruikt wordt, is nog altijd €1 = 40,3399BEF. Deze ‘koers’ staat voor altijd vast.

Euroland Oude munteenheid Jaar overschakeling(effectief gebruik)

België Belgische frank 2002Duitsland Duitse mark 2002Finland Finse markka 2002Frankrijk Franse frank 2002Griekenland Griekse drachme 2002Ierland Ierse pond 2002Italië Italiaanse lire 2002Luxemburg Luxemburgse frank 2002Nederland Nederlandse gulden 2002Oostenrijk Oostenrijkse schilling 2002Portugal Portugese escudo 2002Spanje Spaanse peseta 2002Slovenië Sloveense tolar 2007Cyprus Cypriotisch pond 2008Malta Maltese lire 2008Slowakije Slowaakse kroon 2009Estland Estse kroon 2011

14

9 Literatuurlijst

http://www.mijnkaart.be/index/nl_BE/5631313/0000/Mijn-kaart.htm

http://www.chess.nl/nl/home/Wat-we-doen/Nieuwsbrieven/Contactloos-betalen

http://www.allesoverbetalen.nl/consumenten/

http://www.ghanja.be/ict-nieuws/contactloos-betalen-stap-dichterbij.html

http://www.gva.be/nieuws/geldzaken/aid991054/carrefour-start-met-contactloos-betalen.aspx

http://www.febelfin.be/export/sites/default/febelfin/pdf/nl/persberichten/2011/pr20110210nl.pdf

http://www.retaildetail.be/b-algemeen/item/1647-smartphone-betaalmiddel-van-de-toekomst

http://www.goudaankopen.be/goudisvertrouwd/

http://www.globalbusinessinsights.com/content/rbfs0071m.pdf

http://www.professionele-software.com/easy_business_tools/betaalsystemen.html

http://www.febelfin.be/febelfin/nl/Betalingen/

De Morgen

De Standaard

De Tijd

Handboek Geld- en Kapitaalmarkt

http://www.cbsvooruwbedrijf.nl/index.aspx?FilterId=2&ChapterId=17&ContentId=2030

www.nbb.be

http://www.cbs.nl/

15