6

O N Z E T A A L 2 0 1 7 • 4

deze tot ongeveer 1940 gesproken (Haagse) melan-ge van Nederlands, Frans en een vleugje Duits ook wel ‘Hagois’.

Spinnijdig Behalve aan al die talen wordt er aan het hof zeker ook aandacht besteed aan het Nederlands. In 1790 laat de achttienjarige erfprins, de latere koning Wil-lem I, zijn zusje prinses Louise weten dat hij ervoor kiest haar in het Nederlands te schrijven, “als zijnde Uwe en mijne moedertaal”. Zijn zoon, de latere ko-ning Willem II, leert in ballingschap bij zijn Engelse familie (na de vlucht van de Oranjes in 1795) vloei-end Engels en Frans, maar wordt ook onderwezen in het “Hollandsch”. Toch zal hij dit niet foutloos spreken. Tijdens zijn inhuldigingsrede in 1840 valt ’s konings Engelse tongval op. En een commies van de Raad van State noteert over hem: “Zijn Hollands is niet best, maar hij vergoedt alles door zijne gemakkelijke, aangename, innemende manieren.” Willem III ten slotte spreekt blijkens getuigenis-sen van derden beter Frans dan Nederlands. Toch schrijft hij in 1844 een nota in ordentelijk Neder-lands, weliswaar met taalkundige missers en Franse zinswendingen. Hij vindt de landstaal belangrijk, en zet tegen de wil van zijn vrouw Sophie door dat hun zoon en troonopvolger Willem (‘Wiwill’) in het Nederlands wordt opgevoed. “Frans en Engels mo-gen slechts bij uitzondering worden gebruikt”, aldus het “Plan d’Éducation” (in het Frans). “Men kan niet genoeg benadrukken dat de jonge Prins vooral en bovenal een Nederlander is.” De koningin is spinnijdig over dit leerplan. Vol-gens haar is een taal niet alleen een idioom, maar vertegenwoordigt die een ideeënrijkdom, die men haar kinderen niet mag onthouden. Nu was het wel zo dat haar eigen beheersing van het Nederlands te wensen overliet, en dat zou haar verzet kunnen ver-klaren. Hoe hinderlijk is het als je niet goed kunt communiceren met je eigen kinderen!

Oranje-echtgenotenDit brengt ons naar de talenkennis van de echtge-noten van de Oranjes. Zij komen uit het buitenland en moeten dus Nederlands leren. Ze slagen daar niet allemaal even goed in. De latere koning Willem I is echter nogal opgetogen over de vorderingen van zijn verloofde Wilhelmina ‘Mimi’ van Pruisen. Aan zijn zusje Louise bericht hij dat haar “Hollandsch” zeer goed is, omdat “ze bijna geen accent heeft en de letter g zeer wel uitspreekt”. Toch overheerst ook in deze eeuw voorlopig het Frans aan het hof. De Russische tsarendochter Anna Paulowna schrijft sinds haar kinderjaren in het Frans met haar familie en blijft dit doen. “Chère Annette”, luidt de aanhef van brieven aan haar. De al genoemde koningin Sophie leert Duits, Frans, Engels, Italiaans, Russisch en Nederlands, maar is erg op Frankrijk en het Frans georiënteerd. Als Comtesse van Buren reist ze herhaaldelijk naar Parijs. Ze heeft haar memoires dan ook in het Frans geschreven, en niet in haar moedertaal, en zeker niet in het Nederlands. Sophies opvolgster Emma, de twintigjarige bruid van de 61-jarige weduwnaar Willem III, krijgt in

Verkorte stamboom Huis van Oranje WillemI PrinsvanOranje(1533-1584) 1.AnnavanEgmond 2.AnnavanSaksen 3.CharlottedeBourbon 4.LouisedeColigny

Maria FilipsWillem Maurits FrederikHendrik PrinsvanOranje PrinsvanOranje PrinsvanOranje (1554-1618) (1567-1625) (1584-1647) AmaliavanSolms

AlbertinaAgnes(1634-1696) WillemFrederik,vorstvanNassau-Dietz(1613-1664)

WillemIV PrinsvanOranje(1711-1751) AnnavanHannover

Carolina WillemVBatavus PrinsvanOranje(1748-1806) WilhelminavanPruisen

Louise WillemI KoningderNederlanden(1772-1843) 1.WilhelminavanPruisen 2.Henriëtted’Oultremont

WillemII KoningderNederlanden(1792-1849) AnnaPaulowna

WillemIII KoningderNederlanden(1817-1890) 1.SophievanWurtemberg 2.EmmavanWaldeck-Pyrmont

Willem(‘Wiwill’) Wilhelmina KoninginderNederlanden(1880-1962) HendrikvanMecklenburg-Schwerin

Juliana KoninginderNederlanden(1909-2004) BernhardvanLippe-Biesterfeld

Beatrix KoninginderNederlanden(1938) ClausvanAmsberg

Willem-Alexander Constantijn KoningderNederlanden(1967) LaurentienBrinkhorst MáximaZorreguieta

Catharina-Amalia PrinsesvanOranje(2003)

Verkorte versie van de stamboom in Reinildis van Ditzhuyzen, Oranje-Nassau. Het biografisch woordenboek. Den Haag, 2015 (4de druk). Het teken (…) geeft aan dat er een of meer personen zijn weggelaten, staat voor ‘gehuwd met’.

(…) (…)

(…)

(…)

(…)

(…)

(…)

(…)

(…)

(…)

(…)(…)

(…)

OnzeTaal_april2017_KLEINER.indd 6 22-03-17 16:01