Vergoeding van affectieschade - Eerste Kamer · dat wij het goed vinden dat er een financiële...

19Vergoeding van affectieschade

Aan de orde is de behandeling van:- het wetsvoorstel Wijziging van het Burgerlijk Wetboek,het Wetboek van Strafvordering en het Wetboek vanStrafrecht teneinde de vergoeding van affectieschademogelijk te maken en het verhaal daarvan alsmede hetverhaal van verplaatste schade door derden in het strafpro-ces te bevorderen ( 34257 ).

Voorzitter: Van Raak

De voorzitter:Ik heet de minister van Veiligheid en Justitie van hartewelkom en ik geef als eerste het woord aan mevrouw VanToorenburg. Ik verzoek de mensen die achterin de zaal inde loopruimte zijn, om daar weg te gaan of stil te zijn.

De algemene beraadslaging wordt geopend.

Mevrouw Van Toorenburg (CDA):

Voorzitter. U moet nog even iets doen aan uw gezag. Zegaan al, terwijl ze eigenlijk ook heel goed zouden mogenluisteren naar het debat over de wet die wij vandaagbespreken, want het is een heel belangrijke wet. Ik zalmeteen de traditie gestand doen die wij met elkaar hebbenafgesproken. Als we een belangrijke wet behandelen, gaatde eerste spreker eerst iets zeggen over de wet. Dat doetmevrouw Helder altijd heel netjes en ik vind dat wij haarvoorbeeld moeten volgen.

Waar het over gaat in de voorliggende wet, is dat de positievan naasten van personen die ernstig gewond zijn geraaktof zelfs overleden zijn door toedoen van een ander, wordtversterkt. Bij die naasten gaat het wel om een heel kleinekring van personen. Deze personen kunnen voortaan binnenhet strafprocesrecht — dus niet bij een aparte civiele rechter,maar bij het strafprocesrecht — aanspraak maken op eenschadevergoeding van hun materiële, dus verplaatsteschade of hun immateriële schade, die wij "affectieschade"noemen, omdat zij heel veel pijn hebben omdat iemand diehen heel dierbaar is, is overleden of heel erg gewond isgeraakt. Dat is de wet die wij vandaag behandelen, als ikhet in eenvoudig Nederlands probeer uit te leggen.

Om meteen de wet bij de staart te pakken: we moeten onswel goed realiseren dat we eerder een serieuze poginghebben gedaan om een dergelijke regeling tot stand tebrengen, maar dat dit voorstel in de Eerste Kamer meervragen opriep dan antwoorden gaf en bij sommigen zelfsstuitte op principiële bezwaren. We hebben dus een inge-wikkelde wet, om te proberen iets te doen voor slachtoffersen nabestaanden, maar we weten ook dat daar wel eenaantal ingewikkelde aspecten aan zitten.

We zijn inmiddels ook een aantal jaren verder dan toen wedeze wet eerder behandelden. We zijn een aantal jarenverder en we zien heel duidelijk dat het maatschappelijkdraagvlak voor een regeling zoals nu voorligt, is gegroeid.Dat blijkt ook uit onderzoek. Ik dank de minister voor deinzet die is gepleegd in het kabinet om tot een goed

onderzoek te komen. Daaruit blijkt dat enige financiëlegenoegdoening op dit moment echt passend wordt geacht.Er zijn zelfs pogingen gedaan om een beroep te doen ophet Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens omdat argument kracht bij te zetten. We zien in onze samenle-ving dat men echt vindt dat een financiële genoegdoeningpassend is wanneer je heel veel verdriet en pijn hebt, ookvan het leed van je naaste.

We hebben ook gezien dat het debat eigenlijk is verleven-digd door het debat over de Amsterdamse zedenzaak, eenenorm schokkende zaak. We zien dat men eigenlijk nietbegreep dat ouders van misbruikte kinderen niet als eensoort slachtoffer werden beschouwd in ons recht, maar datzij louter aan de zijlijn stonden. Natuurlijk waren de kinderenhet slachtoffer, maar we hebben gezien dat er toch onbegripwas dat deze ouders hun schade niet ruiterlijk konden ver-halen op de dader.

We zien dat de grenzen inmiddels wat meer zijn uitgekris-talliseerd. We willen natuurlijk geen Amerikaanse toestan-den in Nederland, en dat snap ik heel goed, waarbij het ineen strafproces bijna meer gaat om de schadevergoedingendan om het leed en om de berechting van de dader. Daar-over hebben we sinds de vorige keer de discussie gevoerd.Kun je ook naar de kring van personen kijken die uiteindelijkschadevergoeding zou kunnen krijgen? Dat moeten de directnaasten zijn, maar hoe breed is die groep? Daarover gaatdeze wet: geen Amerikaanse toestanden, maar nagaan ofwij een weg kunnen vinden om de naasten van slachtoffersmeer te bedienen. Ik denk dat met het voorstel dat nuvoorligt, een verstandige middenweg is gevonden om dituiteindelijk te regelen.

Laat daarbij gezegd zijn dat de gedachte van de CDA-fractieniet zozeer is dat je enorm leed kunt verzachten met eenfinanciële vergoeding. Dat is wat de CDA-fractie betrefteigenlijk niet de echte kern van de wet. Want geld kan nooitserieus dienen als verzachting van het leed. Het CDA hechtvooral belang aan de erkenning van de fout door degenedie de fout heeft gemaakt. Die erkenning van het leed maaktdat wij het goed vinden dat er een financiële compensatiekomt. Dat geldt vooral omdat de vergoeding van een dader,van een veroorzaker, een opoffering vraagt. Wij denken dusniet zozeer dat een vergoeding het leed kan verzachten. Hetis vooral de opoffering waar wij waarde aan hechten. Degevangenisstraf die iemand wordt opgelegd die daadwer-kelijk iets heeft gedaan wat onder het strafrecht valt, dientnatuurlijk vooral degene die deze straf ondergaat. Dat iszijn pijn, terecht, maar er moet ook iets gebeuren richtinghet slachtoffer. Wij zijn al heel lang bezig met het verstevi-gen van de positie van slachtoffers. Ik noem bijvoorbeeldmeer spreekrecht, maar het past hierbij om na te gaan ofer een manier is waarop die genoegdoening iets meer vormkan krijgen doordat iemand iets moet opofferen ten behoevevan een slachtoffer. Ik denk dat dit heel goed is. Dat is ookwat uit het onderzoek van de Vrije Universiteit naar vorenkwam: dat kan hen helpen om het leven opnieuw in terichten. Mensen hebben soms enorme schade opgelopenen kunnen enigszins geholpen worden om het levenopnieuw in te richten.

Ik ken een heel schrijnend geval en ik weet dat de oudersom wie het daarbij gaat, vandaag zullen meekijken enmeeluisteren. Een kind is daarbij ernstig misbruikt. Deouders hebben uiteindelijk besloten om te verhuizen omdathet huis waarin het had plaatsgevonden, niet langer een

71-19-1

20 april 2017

TK 71Vergoeding van affectieschadeTweede Kamer

veilige plek was. De slaapkamer van de ouders was voorhun kind geen veilige plek meer. Het kind was ernstiggetraumatiseerd. Dat is verplaatste schade en dan stel jeje de vraag wat je daarbij kunt doen. Uiteindelijk zijn dit devoorbeelden waar wij bij deze wet aan denken.

Tegelijkertijd is hierbij sprake van een ingewikkeld punt endaar moeten wij echt even goed naar kijken. In de nota naaraanleiding van het verslag gaat de minister op verzoek vande CDA-fractie in op de Amsterdamse zedenzaak vanindertijd. Hij legt daarin op ons verzoek uit wat de betekenisvan deze wet zou kunnen zijn in zo'n ingewikkelde zaak. Deminister legt uit de ouder van een ernstig misbruikt kindnu ook een vergoeding van affectieschade en van een ver-plaatste schade zou kunnen vorderen. Over die laatste sprakik net al even.

De minister legt verder uit wanneer precies sprake zal zijnvan een slachtoffer met ernstig en blijvend letsel. Hij spreektfeitelijk over een ommezwaai in het leven van een naaste.Daar kun je je alles bij voorstellen, maar tegelijkertijd zienwe dat wordt gesproken over een functiestoornis van 70%bij een slachtoffer. Zeker in dit soort ingewikkelde zaken,waarin het gaat om seksueel misbruik van kinderen, is dateen heel lastige. Kinderen zijn vaak heel erg weerbaar;gelukkig maar. Helaas zie je de schade pas veel later, terwijlouders direct al zien dat er iets moet gebeuren. De vraagaan de minister is dus eigenlijk hoe deze wet echt beteke-nisvol kan worden op het vlak van affectieschade in ernstigezedenzaken. Het CDA juicht het toe dat deze wet daar echteen antwoord op is, en niet alleen ten aanzien van de ver-plaatste schade, maar ook ten aanzien van de affectie-schade. Ik wil wel graag van de minister weten of hij ditherkent en of dit daar nu een goed antwoord op is. Krijgenouders hierdoor uiteindelijk de mogelijkheid om dezeschade vergoed te krijgen? Graag krijg ik daarover wat meerduidelijkheid. In de memorie van toelichting staat explicietdat affectieschade ook in dergelijke gevallen moet kunnenworden uitgekeerd. Tegelijkertijd zie ik dat wordt gesprokenover 70% functieverlies. Hoe past dat nou bij dit soortzaken? Graag hoor ik een toelichting van de minister.

Het tweede punt waar wij het wat de CDA-fractie betreftover moeten hebben, is het feit dat dit een schadevergoe-dingsregeling is binnen het strafrecht. Dat is iets wat deCDA-fractie absoluut omarmt. Dat ontlast de naasten ennabestaanden die anders ook nog een gang naar de civielerechter moeten maken. Zo'n extra gang is feitelijk nog alleenmaar een verzwaring van de lijdensweg. Maar we moetenwel erkennen dat voor affectieschade geldt dat de naastenof nabestaanden het ernstige en blijvende letsel van hetslachtoffer of door het overlijden moeten kunnen aantonen.Bij overlijden zal dat natuurlijk kunnen, maar het is heelingewikkeld om ernstig letsel aan te tonen, en wel zo dateen strafrechter dat zal meewegen. In de memorie vantoelichting staat ook dat het ingewikkeld zal worden om datgoed te beschrijven en helder te krijgen. Ik denk dat onzestrafrechters daarin geschoold of bijgeschoold zullenmoeten worden. Daarvoor moet wel voldoende ruimte enaandacht zijn, anders ontstaat de situatie dat slachtoffersnul op het rekest krijgen omdat de strafrechter zo'n zaak teingewikkeld vindt en de kwestie doorschuift naar de civielerechter.

Ik kom tot de afronding van mijn bijdrage aan dezebelangrijke wet. Het is een hele worsteling geweest om toteen voorstel te komen voor de vergoeding van affectie-

schade en verplaatste schade dat waarschijnlijk iedereenzal kunnen dragen. Een eerdere poging daartoe is gestrand,maar inmiddels is er gedegen onderzoek verricht. Helaashebben afgrijselijke zaken het maatschappelijke debat ver-hevigd. Talloze betrokkenen hebben zich hierover gebogen.We hebben een enorme stapel brieven gekregen van men-sen die een bijdrage aan dit debat wilden leveren. Ik denkdat hetgeen nu voorligt uiteindelijk stevig genoeg is envoldoende draagvlak heeft om te kunnen worden aangeno-men. Het is geen afkoopregeling geworden. Het zijn geenAmerikaanse toestanden. Het is wel een voorstel om eenbeperkte kring van naasten en slachtoffers ook in financiëlezin enige genoegdoening te geven. Daarom kan dit wets-voorstel op onze steun rekenen.

De heer Van Nispen (SP):

Voorzitter. Met dit wetsvoorstel verbeteren we inderdaadde positie van de naasten van personen die ernstig letsellijden of overlijden door toedoen van een ander. Net als demeeste andere Europese landen krijgt Nederland nu eenwettelijke regeling voor de vergoeding van affectieschade.Dit is inderdaad een vorm van smartengeld voor het nadeelof het leed dat men ondervindt als een dierbare ernstiggewond raakt of overlijdt en een ander daarvoor aanspra-kelijk is. Het is onderzocht: volgens naasten en nabestaan-den zal een gerechtelijke vergoeding van affectieschadebijdragen aan hun verwerking van de emotionele gevolgenvan die gebeurtenis. Het voelt als een erkenning door hetNederlandse rechtssysteem van hún leed. In die zin is devoorgestelde vergoeding meer een middel dan een doel.

Hier wordt al heel lang over nagedacht en gesproken; col-lega Van Toorenburg zei dat ook al. Een eerder wetsvoorstelover dit onderwerp werd al in 2005 in de Tweede Kameraangenomen, maar het sneuvelde in de Eerste Kamer, onderandere door tegenstemmen van het CDA en de VVD. Vol-gens mij lag dat niet aan het principe dat er een vergoedingvoor affectieschade moet komen, maar aan de uitwerkingervan. Hoewel ik nog enkele belangrijke vragen over ditwetsvoorstel heb, waar ik zo op kom, spreekt de SP hierbijde wens uit dat we het nu wél voor elkaar gaan krijgen, dusdat we een regeling tot stand zullen brengen voor de ver-goeding van affectieschade. Naasten van personen dieernstig letsel oplopen of zelfs overlijden, hebben hierbehoefte aan. Dus nogmaals spreek ik de hoop en wens uitdat dit ons gaat lukken; en niet alleen in de Tweede Kamer,maar straks ook in de Eerste Kamer.

Omdat langdurige en pijnlijke discussies over de intensiteitvan het leed moeten worden vermeden, worden vastebedragen voorgesteld, zo zegt de minister. Op pagina 16van de toelichting zien we een tabel met bedragen: bij ern-stig en blijvend letsel krijgt een naaste bijvoorbeeld €12.500;is er sprake van het overlijden van een partner of kind dooreen misdrijf, dan kan het gaan om €20.000. Zo'n tabel metbedragen heeft echt iets ongemakkelijks, omdat het gaatom leed dat onmogelijk in geld is uit te drukken. En tochmoeten we dat doen bij een wetsvoorstel als dit. Juist alswe nare discussies willen voorkomen, waarbij het ene leedmet het andere moet worden vergeleken, met ellenlangejuridische procedures als gevolg, en juist als we in het ooghouden dat dit soort vergoedingen voor naasten voelen alserkenning van leed en we niet pretenderen dat dit soortvergoedingen het leed zullen wegnemen, kan ik begripopbrengen voor het uitgangspunt van die vaste bedragen

71-19-2

20 april 2017


en voor deze orde van grootte. Dus ook al — zo zeg iknogmaals — heeft dat iets ongemakkelijks, het heeft tochmijn begrip.

We kunnen echter niet genoeg benadrukken dat dit soortbedragen het aangerichte leed niet zullen wegnemen.Hogere schadevergoedingen zouden dat trouwens ook nietkunnen. Natuurlijk zijn mensenlevens en blijvend letseleigenlijk nooit in geld uit te drukken. Dat moeten we onsblijven realiseren bij de bespreking en beoordeling van ditwetsvoorstel. Wat ik van belang vind, is welke verwachtin-gen wij zelf wekken met dit wetsvoorstel. Ik zie namelijkwel een aantal problemen opdoemen in de uitvoering vanhet principe van vergoeding van affectieschade, dat de SPomarmt. Ik noem er vier, maar voordat ik dat doe, neem ikeen slok water.

De voorzitter:En voordat u dat doet, heeft de heer Van Oosten een vraagvoor u.

De heer Van Oosten (VVD):

Ja. Ik heb de indruk dat de heer Van Nispen nu bij een anderblokje van zijn bijdrage komt en ik wil graag teruggrijpenop het punt van de vaste bedragen. In de nog op te stellenAMvB — we hebben daar een doorkijkje van gezien —worden een aantal bedragen genoemd. De heer Van Nispengaf ze net weer. In de memorie van toelichting worden zeals vaste bedragen omschreven, maar in de memorie vantoelichting lees ik ook dat er ruimte moet zijn voor een vormvan matiging ingeval sprake is van eigen schuld. Dat zoubeteken dat het bedrag nooit hoger kan uitvallen, maarwellicht wel lager. Deelt de heer Van Nispen dat uitgangs-punt?


Zoals ik het heb begrepen, kan de rechter inderdaad reke-ning houden met allerlei omstandigheden van het geval.Voor zover ik weet, staat niet letterlijk in de toelichting:ingeval van eigen schuld zullen bedragen gematigd worden.Ik heb echter wel aangetroffen dat de rechter naar alleomstandigheden van het geval kan kijken. Dat lijkt mij ookzeer redelijk. Ik zal niet in casuïstiek vervallen, maar ik kanmij voorstellen dat er situaties zijn waarin die bedragen tehoog zijn. Het is dus niet redelijk om die bedragen alshonderd procent vaste bedragen te zien; de rechter kanhierin maatwerk leveren. Dat principe spreekt mij wel aan.


Ik begrijp dat de heer Van Nispen het begrip "vast bedrag"zo uitlegt, dat het vaste bedrag niet hoger kan worden, maarwellicht wel iets lager kan uitvallen, afhankelijk van hetoordeel van de rechter en specifiek van de omstandighedenvan het geval. Daarom prefereer ik het om dat bedrag tebenoemen als maximumbedrag, maar wellicht is dat eendefinitiekwestie.


Ja, het lijkt mij goed dat we hierover straks de ministerhoren.

De heer Markuszower (PVV):

Er werd net gesproken over bedragen die misschien te hoogzijn, maar kunt u zich ook omstandigheden voorstellen —ik zal daar in mijn eigen bijdrage iets over zeggen — waarinde bedragen uit de concept-AMvB, om hem zo maar evente noemen, te laag zijn?


Dat is eigenlijk vrijwel altijd het geval. Ik denk dat debedragen waar we over spreken, in de orde van groottevan €12.500 tot €20.000, nooit, maar dan ook nooit het leedweg kunnen nemen. In die zin kun je inderdaad zeggen datde bedragen altijd te laag zijn; dat zou, denk ik, ook zo zijnals het €40.000 zou zijn. Ik heb daarmee geworsteld. Ik hebook nagedacht over de vraag of we met een soort hardheids-clausule zouden moeten komen waardoor heel schrijnendesituaties toch tot hogere bedragen zouden leiden. Daarmeezouden we echter juist afbreuk doen aan het in het wets-voorstel omschreven principe van het voorkomen vanellenlange procedures en het voorkomen van het afwegenvan het ene leed tegen het andere leed en pijnlijke discus-sies daarover; die zouden we dan namelijk juist weeroproepen. Vandaar dat ik hiervoor nu geen concreet voor-stel doe.

Ik had aangekondigd dat ik over vier opdoemende proble-men vragen zou stellen. Het eerste probleem betreft hetcriterium van ernstig en blijvend letsel. Om affectieschadevergoed te krijgen, moet namelijk sprake zijn van ernstigen blijvend letsel bij het slachtoffer of moet het slachtofferzijn overleden. Als iemand overleden is, is dat, helaas, dui-delijk, maar dat geldt niet voor het eerste criterium vanernstig en blijvend letsel. Daar zitten dan ook onze zorgen.Eigenlijk wordt hiermee namelijk een nieuwe rechtsgrondgecreëerd. De invulling daarvan wordt grotendeels overge-laten aan de praktijk en aan de rechter. We vertrouwen derechter — laat daarover geen misverstand bestaan — maarwe weten ook dat het overgrote deel van de letselschadeza-ken, 95% tot 99%, de rechter niet eens haalt. Hoe voorkomenwe dan toch langdurige en pijnlijke discussies over deinvulling van dit criterium? Wanneer is precies sprake vanernstig en blijvend letsel? Hoe zal de letselschadepraktijkdit moeten voorkomen?

Ik kom op het tweede punt: voeging in het strafproces ofciviele proces. Collega Van Toorenburg stelde daar ook alvragen over. De kans is klein dat affectieschadezaken simpelen snel zullen worden afgedaan. De vraag is dan ook hoe-veel zaken daadwerkelijk voor voeging in het strafprocesin aanmerking zullen komen. Hier hebben de rechters ookvoor gewaarschuwd. Je krijgt bijvoorbeeld discussies overhet causale verband of over de ernst en blijvendheid vanhet letsel. Dan wordt zo'n claim al snel te ingewikkeld vooreen strafzaak. Vaak duurt het minstens twee jaar voordateen medische eindtoestand duidelijk is. Met een medischeeindtoestand bedoel ik: is er wel sprake van blijvend enernstig letsel? Ernstig letsel weet je soms al, maar een ant-woord op de vraag of letsel ook blijvend is, duurt somslanger dan bijvoorbeeld twee jaar. Dan heeft zo'n strafzaaknatuurlijk al plaatsgevonden.

Kortom, wij vrezen dat een strafrechter vaak zal oordelendat sprake is van een onevenredige belasting van hetstrafproces. Dan zal de claim dus niet-ontvankelijk zijn.Naasten zijn dan aangewezen op de civiele rechter. Dat

71-19-3

20 april 2017


betekent wel extra drempels om een procedure te starten,niet alleen wegens hoge kosten, zoals griffierechten, advo-caatkosten en expertisekosten, maar ook wegens de onze-kerheid over de invulling van het begrip "ernstig en blij-vend". Deelt de minister onze vrees dat hierover nog langonzekerheid zal blijven bestaan? In hoeverre kan hij vandaagde zorg hierover toch enigszins wegnemen?

Ook wil ik specifiek aandacht vragen voor de gevolgen vanniet-aangeboren hersenletsel voor de omgeving. Veelgevolgen zijn niet altijd direct zichtbaar, laat staan dat dui-delijk is of het hersenletsel ernstig en blijvend is. En tochzijn die gevolgen voor naasten zeer ernstig, zeer groot.Naasten hebben soms te maken met een volledig anderpersoon. Een van de richtsnoeren om vast te stellen of eraan de voorwaarden voor affectieschade is voldaan, is dater sprake moet zijn van 70% blijvende invaliditeit. Maar datis niet altijd het geval. Hoe stel je dat vast bij dergelijkevormen van hersenletsel? Kan de minister daar iets overzeggen? Zal bijvoorbeeld bij hersenletsel dat is veroorzaaktdoor een ander, sneller aan het criterium "ernstig en blij-vend" worden voldaan, omdat je die 70% blijvende invalidi-teit nu eenmaal niet kunt vaststellen?

Ten derde, het verhaal van de kosten. Bij het aantonen vanletsel kan een naaste gebruikmaken van onderzoeken diereeds naar het slachtoffer zijn verricht. Maar hoe moet eennaaste aantonen dat er sprake is van affectieschade? Moetdaar dan ook onderzoek naar worden verricht? Als dat zois, dan zijn dat geen goedkope onderzoeken. De kostendaarvan zou je dan weer moeten verhalen op de dader. Alsde claim wordt toegekend, moeten naast die kosten ook deproceskosten en de schadevergoeding zelf worden verhaaldop de aansprakelijke partij, maar die zal natuurlijk niet altijdbetalen. Sterker nog, de rechters zeggen dat dit nu al nau-welijks gebeurt. Daders kunnen ook in de gevangenisbelanden, waardoor hun inkomen stopt. Hoe wordt ervoorgezorgd dat slachtoffers en naasten hun schadevergoedingkrijgen? Het CJIB heeft natuurlijk een belangrijke rol bij dieinning, maar als het om een civiele vordering gaat, kan denaaste of nabestaande zich mogelijk wenden tot het Scha-defonds Geweldsmisdrijven. Wat wordt bedoeld met dieterm "mogelijk"? In welke gevallen wel en in welke gevallenniet? Zal het er in de praktijk bovendien niet vaak op neer-komen dat de overheid de schadevergoeding zal betalen?Kortom, hoe maken we het voor slachtoffers en hun naastenzo makkelijk mogelijk? Hoe nemen we de zorg hiervoor zoveel mogelijk uit handen?


Ik wil nog iets vragen over het hersenletsel. Bedoelt u daarpsychische schade mee of iets anders?


Ik bedoel hiermee echt hersenletsel, bijvoorbeeld als gevolgvan een verkeersongeval, waardoor een persoon echtcompleet kan veranderen. Dan zal het heel moeilijk zijn omdie 70% aan functieverlies, aan blijvende invaliditeit, vastte stellen. Daar zit onze zorg.


Dat is dus toch iets anders dan fysieke schade? Er wordt inde stukken gesproken over fysieke schade en over psychi-

sche schade of psychisch letsel. Dit is dus een soort nieuweterm?


Het is geen nieuwe term. Wij zijn er door de consultatiepar-tijen op gewezen dat hier een probleem zou kunnen zitten.Ik denk dat het valt in de categorie fysiek letsel. Het isimmers fysiek letsel, maar het is wel een bijzondere vormvan fysiek letsel. Het is hersenletsel waarbij allerlei veran-deringen kunnen optreden in de persoon.

Het laatste probleem dat ik aan de orde wil stellen, heeft temaken met de rechtsbijstand. In Nederland hebben we hetzo geregeld dat mensen die letselschade hebben opgelopendoor de schuld van een ander, gratis rechtsbijstand kunnenkrijgen van een advocaat. Maar hoe gaat het straks bij hetvorderen van affectieschade? Kunnen nabestaanden ofnaasten een beroep doen op eenzelfde soort recht?

Ik heb nog een vraag over de kosten van de rechtspraak.De eventuele extra kosten als gevolg van dit voorstel wor-den opgevangen binnen de huidige begroting van derechtspraak zelf. Er is dus geen extra geld als gevolg vandit wetsvoorstel. Daar is dit wetsvoorstel helaas niet uniekin, want zo gaat het steeds. Waarom gaat het eigenlijksteeds zo? Waarom is er geen extra geld voor de recht-spraak bij wetsvoorstellen die wel degelijk de werklast vande rechterlijke macht raken? Dat geldt ook voor dit wets-voorstel. Dat heeft nu eenmaal impact. De minister schrijftin de beantwoording: we kunnen altijd kijken hoe ernstigdat is, welke kosten dat veroorzaakt en we komen daar danin de driejaarlijkse prijsonderhandelingen wel op terug.Maar eigenlijk zou je dat gewoon netjes moeten vergoedenbij wetsvoorstellen die tot extra kosten bij de rechterlijkemacht leiden. Daar bestaan afspraken over, maar die wor-den niet nagekomen. De SP vindt dus dat je dit zou moetencompenseren. Waarom gebeurt dat niet? Graag krijg ikhierop een reactie van de minister.

De volgende vraag is een ongemakkelijke vraag, maar ikga hem toch stellen. Die vraag gaat over het overgangs-recht. Dit wetsvoorstel is alleen voor nieuwe zaken en nietvoor lopende zaken. Als je de pech hebt dat een dierbareernstig letsel heeft opgelopen en jij daar ook de gevolgenvan ondervindt of als een dierbare zelfs om het leven isgebracht, heb je dubbel pech als dat voorafgaand aan deinvoering van deze wet is gebeurd. We kregen vandaag eenschrijnende e-mail van de opa van een ontheemde kleinzoonwiens moeder is vermoord. De rechtszaak over de vergoe-ding van de affectieschade loopt nog, maar het vreselijkefeit heeft zich al voorgedaan, voorafgaand aan de inwerking-treding van deze wet. Waarom is er geen periode van bij-voorbeeld vijf jaar afgesproken? Dan zouden naasten vanslachtoffers alsnog affectieschade kunnen claimen als hetvoorval binnen vijf jaar voorafgaand aan de invoering vandeze wet heeft plaatsgehad. Dat is niet hetzelfde als terug-werkende kracht, want daar ben ik in algemene zin geenvoorstander van, maar het zou wel gelijkgesteld zijn aande verjaringstermijn van het kunnen claimen van letsel-schade. Is daar op die manier ook over nagedacht? Watheeft de keuze anders doen uitvallen?

Ik wil nogmaals benadrukken dat we met dit wetsvoorsteleen belangrijke stap zetten voor nabestaanden en slachtof-fers, althans als het, naar ik hoop, wordt aangenomen in

71-19-4

20 april 2017


de Tweede en de Eerste Kamer. We hebben nog wel watzorgen over de uitwerking van deze nieuwe rechtsgrond.Is het wat we ervan verwachten en hopen? Laten we datvooral goed in de gaten houden. Daarom heeft de SP eenamendement ingediend inzake een evaluatiebepaling. Ikdoe dat niet bij iedere wet, maar ik denk dat het bij dezewet heel verstandig is om na vijf jaar te bekijken waareventuele knelpunten zitten, wat nog beter kan en wat moetworden verbeterd in de toekomst.

Tot slot wil ik aandacht vragen voor de praktijk van de let-selschade en de verzekeraars. De opstelling van verzeke-raars in letselschadezaken is namelijk aan het verharden.Tientallen letselschadeadvocaten meldden aan EenVandaagdat verzekeraars de afwikkeling van claims traineren, nietmeer overleggen, standaard alles afwijzen et cetera. Wehebben de Gedragscode Behandeling Letselschade juistom dit soort praktijken te voorkomen. Zo worden slachtof-fers namelijk nogmaals slachtoffers. Dat kan echt niet. Metdie code wordt het slachtoffer centraal gesteld en moet eensoepele afwikkeling worden bevorderd, maar in de praktijkwerkt die code niet. Wat vindt de minister van het pleidooiom deze code in de wet op te nemen en sancties op te leg-gen zodra verzekeraars zaken traineren en slachtoffersnogmaals de dupe dreigen te worden? Graag krijg ik ookhierop een reactie.


Voorzitter. Een ernstig ongeval, laat staat een misdrijf, isniet alleen ingrijpend voor de betrokkene zelf — in destukken wordt hij ook wel "de gekwetste" genoemd — maarheeft ook een enorme impact op het leven van naasten. Hetoverlijden van een dierbare is natuurlijk een groot verlies.Naasten willen terecht erkenning voor dat verlies. Hetzelfdegeldt wat mij en mijn fractie betreft voor ernstig en blijvendletsel. Ook dat heeft heel grote gevolgen voor de directeomgeving. Ook hun is iets overkomen. Ook hun is ietsaangedaan. Daarom zijn we als VVD-fractie voorstandervan dit wetsvoorstel, dat de vergoeding van affectieschademogelijk maakt. Het past ook in de lijn die de VVD heeftingezet als het gaat om het opkomen voor de positie vanslachtoffers. Zo is het spreekrecht in het strafprocesrechtgeïntroduceerd. We hebben gepleit voor aparte wachtruim-tes voor verdachten en slachtoffers van zedendelicten bijde rechtbank. We hebben gepleit voor de centrale rol alshet gaat om de modernisering van het Wetboek van Straf-recht. We hebben voortdurend aandacht voor de positievan slachtoffers. Uiteindelijk is het slachtoffer niet degenedie om de ellende heeft gevraagd. Het is ongevraagd opzijn pad gekomen. Het slachtoffer verdient dan ook eenoverheid die zich om hem bekommerd, zoals ik ergens hebgelezen, en die voor zijn positie opkomt. Ik heb wel eenpaar vragen over dit wetsvoorstel.

De eerste vraag ziet op de tweede doelstelling van hetvoorstel, namelijk het erkennen van de fout door de daderen het vragen van een opoffering van de verantwoordelijkepartij. Ik begrijp niet helemaal hoe die opoffering ervarenwordt door de veroorzaker van bijvoorbeeld een ernstigongeval. Waarom snap ik dat niet? Meestal is het een ver-zekeringskwestie. Dan wordt de uitkering van die affectie-schade vermoedelijk afgewikkeld door de WA-verzekeraarvan de veroorzaker. Ik snap dat dan het leed van hetslachtoffer wordt erkend, maar je kunt je wel afvragen watdan nog de opoffering is van de veroorzaker. Waar bestaat

die dan nog uit? Nog belangrijker is de vraag hoe de veroor-zaker dan leert van de fouten die hij heeft gemaakt enwaardoor dat vreselijke ongeluk heeft kunnen plaatsvinden.Graag een reactie.

Dat brengt mij op het volgende punt. Ik vind het voorstelniet geheel duidelijk over de bedragen die uitgekeerd kun-nen worden indien de aansprakelijke partij gehouden is omaffectieschade te vergoeden. Ik had het daar net al evenover met collega Van Nispen. Zijn dat nu vaste bedragenof zijn het maximale bedragen? Ik zie graag dat het maxi-male bedragen zijn, zodat de affectieschade, waar nodiggeacht, ook lager kan uitvallen, indien er sprake is vangedeelde schuld of eigen schuld bij een van de partijen.Ook dat relateert aan de rechtvaardigheid die ook bij deveroorzaker ervaren wordt. In de memorie van toelichtingwordt het voorbeeld genoemd van de bromfietser die geenhelm draagt en betrokken raakt bij een ongeval waarvooreen ander aansprakelijk is. Had de bromfietser een helmgedragen, dan was het denkbaar geweest dat het letselminder ernstig of niet blijvend was geweest. Dan vind ikhet te verdedigen dat dit gegeven wordt meegenomen inhet bepalen van de hoogte van de uit te keren affectie-schade.

Alleen lijkt het mij dan wel nodig dat de bedragen die laternog vastgesteld gaan worden bij AMvB, geen vaste bedra-gen zijn, maar maximumbedragen, want alleen dan — ofzo snap ik het tenminste — kun je de bedragen die aanaffectieschade vergoed moeten worden, verminderen. Deeltde minister deze redenering en is het inderdaad zo dat eigenschuld meegenomen wordt en meegenomen kan wordenbij het bepalen van de hoogte van affectieschade? Ik vindhet ook belangrijk om te snappen hoe dat in de praktijkwerkt. Wordt dan bijvoorbeeld het uit te keren bedrag gekortmet een vast percentage? Moeten daar dan niet toch nadereregels voor worden opgesteld? Of komt dat nog langs bijde AMvB?

In navolging van mevrouw Van Toorenburg vraag ik aan-dacht voor de positie van zedenslachtoffers en hun familie-leden, hun naasten. Dit ook naar aanleiding van een oproepvan het Fonds Slachtofferhulp. Kan de minister bevestigendat de affectieschaderegeling ook van toepassing is opslachtoffers van ernstig seksueel geweld? Wat dat betreftluister ik met belangstelling naar de antwoorden die deminister zal geven op de vragen die daarover door mijncollega van het CDA zijn gesteld.

Ik rond af met een heel ander thema. Indien een schadever-goeding wordt toegewezen, wordt die vaak, althans dat ismogelijk, door de Staat voorgeschoten aan het slachtoffer.Prima, wat mij betreft. Ik vind echter wel dat de veroorzakergehouden moet blijven om dat smartengeld ook echt uiteigen zak te vergoeden. Ik zou daarom graag zien dat hetCJIB niet te gemakkelijk accepteert dat iemand onvoldoendevermogend is. Als ik de memorie van toelichting lees, maarwellicht lees ik het niet goed, dan heb ik de indruk dat hetinningstraject al na acht maanden kan worden gestopt enmisschien dan ook wel standaard wordt gestopt. Dat vindik echt veel te snel. Ik wil niet dat een deel van de dadersof de veroorzakers onder het dragen van verantwoordelijk-heid voor hun acties uit kunnen komen. Wat de VVD betreft,wordt dan ook echt alles op alles gezet om ervoor te zorgendat het smartengeld daadwerkelijk wordt geïnd. Pas als datecht onmogelijk blijkt te zijn, kun je misschien nadenkenover vervangende hechtenis als alternatief. Ik lees dat dat

71-19-5

20 april 2017


het alternatief is dat er dan ligt. Om de woorden van deRaad voor de rechtspraak te gebruiken: van een kikker kunje geen veren plukken. Voor niks gaat de zon op en dievervangende hechtenis is ook niet voor niks. Die moet ookweer door de belastingbetaler worden gefinancierd, dus ikzie toch het liefst dat de minister gaat organiseren dat wijhet geld terughalen dan wel terugkrijgen van degene diehet heeft veroorzaakt, tenzij die echt op geen enkele manierin staat kan worden geacht het te financieren. Ik wacht metbelangstelling de reactie van de minister af.


Voorzitter. Vandaag debatteren wij over het wetsvoorstelaffectieschade. Het moet mogelijk zijn, aldus de regering,dat naasten en nabestaanden van slachtoffer smartengeldgaan krijgen. Dat is nu in veel omringende landen geregeld,maar in Nederland nog niet. De regering gaat voor eenherkansing. Een eerdere poging is namelijk mislukt. In 2010verwierp de Eerste Kamer een soortgelijk wetsvoorstel. Watis er nu gewijzigd ten opzichte van de initiële poging? Watzijn de belangrijkste wijzigingen waardoor de minister denktdat het wetsvoorstel deze keer wel door de Eerste Kamerkomt? Mevrouw Van Toorenburg noemde een veranderdmaatschappelijk klimaat als reden. Ik ben benieuwd naarde mening van de minister.

Kan de minister, wellicht ten overvloede, duidelijk aangevenin welke gevallen affectieschade toegekend kan worden?Ik zelf zie namelijk aanleiding voor affectieschade in devolgende gevallen: geweldsmisdrijven, verkeersongevallen,inclusief luchtverkeer, en medische missers. Is de ministerhet met mij eens dat slechts in de door mij genoemdegevallen affectieschade kan worden toegekend en, zo nee,in welke gevallen dan nog meer? Ik denk dat het belangrijkis dat hij duidelijk aangeeft wat de reikwijdte is, welke oor-zaken leiden of kunnen leiden tot het toekennen van affec-tieschade.

Het is mij duidelijk dat een naaste in aanmerking komt vooraffectieschade in geval van overlijden of ernstig blijvendfysiek letsel. Ik heb een vraag aan de minister over wat inhet voorstel "psychisch leed" wordt genoemd. Wanneerontstaat dat nu bij het slachtoffer? Ik bedoel niet bij denaaste, maar echt bij het slachtoffer. Is dat als gevolg vandat ernstige en blijvende fysieke letsel, als een soort afge-leide daarvan, of is het een op zichzelf staande categorie?Indien dat laatste het geval is, dus indien het een apartecategorie is net als ernstig fysiek leed en/of overlijden, isde vraag hoe je iemand ernstig en blijvend psychisch leedkunt aandoen, zo ernstig dat een naaste affectieschadetoegekend kan krijgen. Hoe wordt psychische schade toe-gebracht? Met andere woorden: hoe wordt iemand psy-chisch verwond? Ik zou hier graag duidelijkheid over krijgen.

Ik wil ook graag meer duidelijkheid over het volgende.Anders dan fysiek ernstig en blijvend letsel, waarbij ersprake moet zijn van een functiestoornis van 70%, geldt ditniet voor psychisch letsel. Hoe wordt de psychische schadevastgesteld? In de nota naar aanleiding van het verslaggeeft de minister aan dat in geval van psychisch letsel deernst en de blijvendheid daarvan aannemelijk kunnenworden gemaakt — volgens mij heeft iemand anders daaral iets over gezegd — door het overleggen van een rapportvan een deskundige. Dit kan, maar hoeft dus niet. Hoe kan

dan medisch objectiveerbaar psychisch letsel worden aan-getoond?

Ik heb nog een andere vraag, namelijk wie de affectieschadebetaalt. Dat is in de regel bij civiele schade de verzekeraar,maar wat als je als aansprakelijke niet verzekerd bent? Wiebetaalt dan de rekening? Wie betaalt er bij geweldsmisdrij-ven? Voor daden van geweld zijn immers geen verzekerings-polissen te koop. Wordt die affectieschade door de Staatgegarandeerd? In de nota naar aanleiding van het verslagstaat nu dat het mogelijk wordt vergoed. Mogelijk is dusniet gegarandeerd. Kan ik dat daaruit opmaken?

De regering zegt ook dat als de dader niet voldoende kapi-taalkrachtig is, de naasten niet kunnen rekenen op eenmaximale vergoeding. Dat vind ik zeer onredelijk. Als derekening door schadefondsen en/of de overheid moetworden betaald, zeggen we dan opeens: het gaat om hetsymbool? Dat vind ik tegenstrijdig. Ik hoor graag de meningvan de minister daarover. Of we vinden namelijk dat ersprake is van affectieschade en dat die moeten wordenvergoed, linksom of rechtsom, of we vinden met zijn allendat naasten niet zo moeten zeuren en met een symbolischbedragje ook wel uit de voeten moeten kunnen. Het is naarmijn smaak het een of het ander. Ik ben benieuwd naar demening van de minister.

Het uitgangspunt bij betaling is dat zo veel mogelijk moetworden vermeden dat de vaststelling van de vergoedingvan affectieschade leidt tot langdurige en pijnlijke discussiesover de intensiteit van het leed. Daarom is gekozen vooreen onderscheid tussen situaties waarin iemand ernstig ofblijvend gewond geraakt en situaties waarin iemand isoverleden. De minister heeft min of meer uiteengezet hoede affectieschade in een aantal andere landen is geregeld,maar hoe kan het dan zijn dat in bijvoorbeeld Spanje debedragen een stuk hoger liggen — die zijn misschien welvier keer zo hoog — dan in het voorstel dat nu ter tafel ligt?Is de minister het met mij eens dat door de gekozen syste-matiek, namelijk gefixeerde bedragen vastgesteld bij Alge-mene Maatregel van Bestuur, ongelijke gevallen gelijkworden behandeld?

Leed kan variabel worden beoordeeld en de veroorzakendedaders kunnen verschillen. Soms gaat het om nalatigheiden soms om geweld. Soms gaat het om opzet, soms wordtiets gedaan met voorbedachten rade. Waarom wordt ergeen onderscheid gemaakt? Ik vind het gerechtvaardigdals de wetgever kijkt naar de veroorzaker van het leed en/ofhet letsel. Is het opzet geweest? Is het nalatigheid? Ik vinder iets voor te zeggen dat leed individueel, case by case,beoordeeld moet worden. Dan kom je dus soms volgensmij hoger of lager uit. Nu lijkt het er vooral op dat er vooreen systematiek is gekozen die verzekeraars tegemoetkomt.Het minimum is dan wel gegarandeerd, maar de verzekeraaris tot het maximum beschermd. Dat is prettig voor de ver-zekeraar, maar voor degene die recht heeft op de affectie-schade is dat volgens mij mogelijk onrechtvaardig.

Het leed waar het in dit wetsvoorstel vaak om gaat, hetverdriet van naasten van slachtoffers van een verkeerson-geval, een strafbaar feit of een medische fout, is niet in gelduit te drukken en ook niet met geld te herstellen. Erkenningvan het leed kan echter wel helpen bij de verwerking vanhet verdriet. De vraag is of dit wetsvoorstel de erkenningvan het leed voldoende dekt. Ik denk dat de mate waarinhet rechtsgevoel is geschokt, mede bepalend moet zijn voor

71-19-6

20 april 2017


de hoogte van het toegekende bedrag. Die afweging misik op dit moment. Ik ben benieuwd naar de mening van deminister daarover.

De ervaring die in de afgelopen decennia is opgedaan bijhet vaststellen en toekennen van shockschade en smarten-geld moet naar mijn mening voldoende zijn om tot eeneerlijke en evenwichtige toekenning te komen. Waarom isdan toch gekozen voor de ingekaderde systematiek? Ik hoorhierover graag het oordeel van de minister.

De heer Groothuizen (D66):

Ik liet de woorden van de heer Markuszower even op mijinwerken. Als ik het goed begrijp, zegt hij: ik zou die schadewillen beperken tot drie categorieën, namelijk misdrijven,verkeersongevallen en medische missers. Ik vraag mij afwaarom hij dat onderscheid maakt. Stel dat mensen vaneen zwembad nalatig zijn, waardoor er een kind verdrinkt.Waarom zou je zo'n geval niet meenemen in die categorie?


Het punt dat de heer Groothuizen noemt, vind ik op zicheen goed punt. Ik had zelf eigenlijk niet aan misdrijvengedacht, maar zelfs alleen aan geweldsmisdrijven. Ik maakhet dus eigenlijk nog iets strenger dan de heer Groothuizenin zijn interruptie samenvatte. Misschien ben ik een catego-rie vergeten. De heer Groothuizen noemt een voorbeeld endaaruit blijkt eigenlijk precies dat waarover ik mij zorgenmaak. Waar begint dit en waar houdt het op? Ik denk dathet goed is als de minister daar ook een oordeel over geeft.Daarom doe ik een suggestie. Misschien ben ik daarbij nietvolledig, als ik de heer Groothuizen dit zo hoor zeggen. Erstaat ook in de wet dat je het staatshoofd niet mag beledi-gen. Misschien lijdt iemand daardoor wel ernstige psychi-sche schade, waar we dan ook iets mee moeten. Oftewel,ik wil dit heel graag inkaderen aan de voorkant. Het gaatmij daarbij dus niet zozeer om de uitkeringen. Voor die uit-keringen pleit ik immers dus eigenlijk voor een variabelsysteem, zoals ik zojuist al zei. Ik wil aan de voorkant wélgraag inkaderen. Wanneer is hier sprake van? Aan welkecategorieën moet je denken? Het lijkt mij wel goed als wedaarover met z'n allen een idee hebben. Het voorbeeld datde heer Groothuizen noemt, zou daar wat mij betreft ookwel in kunnen passen.


Helder. Ik heb echter wel het gevoel dat als je categorieënecht gaat afgrenzen, je het risico loopt dat je dit soortgevallen gaat uitzonderen. Ik geef er nog altijd de voorkeuraan, de invulling hiervan gewoon aan de rechter over telaten.


Ja, dat is de ene kant van de zaak. Ik pleit echt voor deandere kant van de zaak. Als je dit niet inkadert, loopt desamenleving ook het risico dat het heel breed wordt, en derechter opeens iets gaat beslissen waaraan we met z'n allenniet hebben gedacht, en dat de rechter iets gaat beslissendat niet onze intentie was. Een uitspraak van de ministerhierover zou wat mij betreft een stap in de goede richtingkunnen zijn.

De voorzitter:Hartelijk dank. Ik geef nu het woord opnieuw aan de heerGroothuizen, maar nu voor zijn eigen inbreng.


Voorzitter. Als een naaste overlijdt of ernstig letsel oploopt,ben je als naaste tot op zekere hoogte ook slachtoffer. Totop heden kun je dan alleen een materiële schade vorderen,maar niet ook de schade van het verdriet, de affectieveschade, terwijl dat laatste vaak wel belangrijk is voor hetgevoel van erkenning. Het gevoel dat onrecht is aangedaan,moet worden bevestigd.

Al in 2000, zeventien jaar geleden, werd een motie inge-diend om aan die behoefte tegemoet te komen. De VVD,de Partij van de Arbeid en D66 wilden een voorstel om devergoeding van affectieschade mogelijk te maken. Maareen wetsvoorstel daartoe werd in 2010 door de EersteKamer verworpen. Inmiddels zeven jaar later behandelenwe dan eindelijk een nieuw voorstel. De noodzaak ertoelijkt mij sindsdien niet te zijn afgenomen. In de praktijkbestaat er, zoals mevrouw Van Toorenburg terechtopmerkte, grote behoefte aan een wettelijke regeling. Mijnfractie is dan ook overwegend positief over dit wetsvoorstel.Het doet recht aan het rechtvaardigheidsgevoel bij naastenen nabestaanden. De zorgen voor een claimcultuur, die ikdeel, worden wat mij betreft voldoende ondervangen metvaste en beperkte bedragen. Ook voorkomen we op dezemanier een pijnlijke discussie over de intensiteit van hetleed.

Mijn fractie heeft wel een enkele waarschuwing bij ditwetsvoorstel. In het strafproces staat de strafzaak voorop.Er is slechts beperkt ruimte voor het behandelen van civielevorderingen. Zeker als het gaat om de vraag of er sprakeis van ernstig en blijvend letsel, als de vraag naar eigenschuld aan de orde komt of als medeschuld een rol speelt,zal de strafrechter regelmatig toch gaan verwijzen naar deciviele rechter. We moeten wat mij betreft dan ook geenoverspannen verwachtingen wekken.

Deze waarschuwing raakt wat mij betreft aan een meerprincipiële vraag, namelijk naar de aard van het strafproces,waarin het slachtoffer een steeds grotere rol speelt. Ik vinddat geen slechte ontwikkeling maar zie wel dat dat vragenoproept. De Raad voor de rechtspraak heeft bijvoorbeeldterecht opgemerkt dat veroordeelden in het strafproces nietaltijd in staat zullen zijn om schades te betalen. Dat kanleiden tot vervangende hechtenis. Zoiets kan dan weer gaanschuren met andere doelen van het strafrecht, bijvoorbeeldresocialisatie. Ik denk bijvoorbeeld aan het geval waariniemand na een gevangenisstraf zijn leven weer op de ritkrijgt — hij vindt een huis, hij vindt een baan, hij sticht eengezin — maar vervolgens nog geconfronteerd kan wordenmet vervangende hechtenis vanwege niet betaalde schade.Je doorkruist dan in feite een gunstig ingezet proces. Mijnvraag aan de minister is dan ook hoe hij de balans ziet tus-sen de toegenomen rol van het slachtoffer in het strafpro-cesrecht en de klassieke strafdoelen.

Ik heb nog twee andere vragen aan de minister. Allereerstheb ik een vraag over de kring van personen die aanspraakop vergoeding van affectieschade kunnen maken. Zoalsgebruikelijk is het uitgangspunt dat die kring wordt beperkt

71-19-7

20 april 2017


tot personen die een zeer nauwe band met het slachtofferhebben. Er is ook een hardheidsclausule opgenomen. Eencategorie die niet specifiek wordt genoemd maar in onzehuidige maatschappij steeds vaker in de gezinssamenstel-ling voorkomt, is de stieffamilie, oftewel stiefouders, stiefzusen stiefbroer. Steeds meer mensen leven immers insamengestelde gezinnen. Tijdens de schriftelijke behande-ling heeft de minister aangegeven dat deze groep valt onderartikel 107, tweede lid onder f of g. Als ik het goed zie, heeftdat soms wel gevolgen voor de hoogte van de vergoeding.Ik vraag de minister of dat klopt, of hij dat onderscheidterecht vindt en, zo hij dat niet terecht vindt, wat hij gaatdoen om dat probleem op te lossen.

Tot slot. Het Verbond van Verzekeraars verwacht een stij-ging van de schadelast voor verzekeraars van ongeveer 3%als het gaat om de aansprakelijkheid voor verkeersslachtof-fers. Voor de medische sector verwacht het een stijging totwel 15%. Mijn vraag aan de minister is of hij die inschattingdeelt en wat de gevolgen zijn voor de verzekerbaarheid vandeze schade en de te betalen premies. Mocht hij inschattendat het forse gevolgen zijn, is hij dan bereid om die te gaanmonitoren? In het wetsvoorstel lijkt ervan te worden uitge-gaan dat de met de uitbreiding gepaard gaande kosten doorverzekeraars zullen worden gedragen. Er zijn echter ookveel letselzaken — daar heeft de Raad voor de rechtspraakook op gewezen — waarin de schade niet verzekerd is ende aansprakelijke partij de schade zelf moet dragen. DeRaad voor de rechtspraak waarschuwt in dat opzicht dat dekans bestaat dat de schadevergoedingsvorderingen uit dehand gaan lopen. Mijn laatste vraag aan de minister is ofhij kan ingaan op de kritiek van de Raad voor de rechtspraaken of hij die deelt.

De vergadering wordt van 18.29 uur tot 19.16 uur geschorst.

De voorzitter:Ik geef het woord graag aan de minister.

Minister Blok:

Voorzitter. Mevrouw Van Toorenburg begon terecht metde constatering dat dit een heel belangrijke wet is. Ik vondhaar omschrijving van het doel van de wet treffend, namelijkdat leed niet te verzachten is met een vergoeding. Iedereouder zal onmiddellijk de stelling herkennen dat hij of zijvoor geen miljoen of voor geen 10 miljoen wil meemakendat zijn of haar kind iets wordt aangedaan. Het is niet eenvergoeding, maar het is wel een erkenning van het leed,een erkenning door de dader van de gemaakte fout en erwordt in ieder geval ook een opoffering gevraagd van diedader.

De behoefte aan zo'n erkenning is inderdaad al een oude.De heer Groothuizen wees erop dat al in 2000 een motie isaangenomen waarin wordt gevraagd om een wet die eenvergoeding voor affectieschade mogelijk maakt. Hij weeser ook op dat een eerder voorstel in de Eerste Kamer isgesneuveld en dat met dit voorstel wordt geprobeerd aande bezwaren tegemoet te komen en tegelijkertijd ook rechtte doen aan de maatschappelijke wens die zeker niet minderis geworden door een aantal betreurenswaardige gebeurte-nissen die sinds het indienen van die motie hebbenplaatsgevonden.

Ik proefde gelukkig brede steun van de Kamer voor derichting die de wet ingaat. Begrijpelijkerwijs werd er eengroot aantal vragen gesteld over wat er nu precies bedoeldwordt met een aantal onderdelen van de wet. Ik zal debeantwoording doen in volgorde van de vragenstellers.

Mevrouw Van Toorenburg vroeg of verhuizing ook onderverplaatste schade gerangschikt kan worden. Zij zal erken-nen dat in individuele gevallen het altijd aan de rechter isom te beoordelen of voldaan wordt aan de criteria van dewet in het algemeen, dus ook van deze wet. Die zal bij ver-plaatste schade beoordelen of het gaat om schade geledendoor het slachtoffer die onvermijdelijk is gemaakt enwaarvoor een ander de kosten heeft vergoed. Bij een ver-huizing zal de rechter langs die lijn oordelen: was ditonvermijdelijk, gezien datgene wat het slachtoffer is aange-daan?

Mevrouw Van Toorenburg vroeg — ook de heer Van Oostenging hierop in — of ouders van ernstig misbruikte kindereneen vergoeding kunnen claimen op basis van affectie-schade, of breder, hoe bij zedenzaken omgegaan zal wordenmet affectieschade. De wet kan toegepast worden opzedenzaken. Of dat in een concreet geval ook toegepast zalworden, hangt af van de aard van het letsel van het slacht-offer. Daarvoor bevat de memorie van toelichting die tochwel strenge richtlijnen. Wat dat betreft moeten we ook reëelzijn over de gevallen waarin het toegepast zal worden, wanthet letsel van het slachtoffer zal ernstig en blijvend moetenzijn. Je kunt niet in zijn algemeenheid zeggen, hoe ernstigzedenmisdrijven ook zijn, dat altijd in een individueel gevalhet oordeel zal zijn: dit is zo ernstig en blijvend, dat ook denaasten schade hebben waarvoor een claim op basis vanaffectieschade terecht is. Dus, ja, het kan toegepast wordenin zedenmisdrijven, maar het zal van het individuele gevalafhangen of het ook echt kan leiden tot een op geld waar-deerbare claim.


Puur voor de wetsgeschiedenis heb ik een vraag. We zienook dat heel kleine kinderen vaak nog helemaal niet kunnenlaten zien wat schade is. Hoe kunnen we dat vormgeven?Het blijft natuurlijk wel een zoektocht, zeker in zo'nAmsterdamse zedenzaak waarin bij heel veel kinderenaanvankelijk niets werd gezien.

Minister Blok:

In de memorie van toelichting staat dat er om te bepalenof er sprake is van ernstig en blijvend letsel — dat kan dusook psychisch letsel zijn — bijvoorbeeld gekeken kan wor-den naar blijvende gedragsveranderingen of opname ineen psychiatrisch ziekenhuis. Dat zal over het algemeendoor een deskundige beoordeeld moeten worden. Door hetSchadefonds Geweldsmisdrijven is daar enige praktijkerva-ring mee opgedaan. In het voorbeeld dat mevrouw VanToorenburg noemt, zal het echter al snel niet meer een zaakzijn die door voeging bij het strafproces bepaald kan wor-den. In een dergelijk geval zal het tijdsverloop zo lang zijndat het vaak om die reden door de strafrechter naar eenciviele procedure verwezen zal worden.


Ik zou mij ook kunnen voorstellen dat er gaandeweg in dejurisprudentie een weg wordt gevonden om de mogelijkheid

71-19-8

20 april 2017


dat later pas zichtbaar wordt welke schade is berokkend, tekunnen meewegen. Daar wordt natuurlijk al veel onderzoeknaar gedaan. Is het denkbaar dat je feitelijk zegt: naar ver-wachting zal het deze impact hebben en daarom kan eenrechter ...? Ik begrijp dat die 70% niet absoluut is, maar welrichtinggevend. Is het denkbaar dat je toch een mogelijkheidvindt om daarbij aan te sluiten?

Minister Blok:

De 70% staat naast het criterium van zeer ernstig of blijvend.Mevrouw Van Toorenburg heeft er gelijk in dat de rechts-praktijk ook bij deze wet verdere invulling zal geven aan diecriteria. Dit is natuurlijk een van de zaken waarnaar zalworden gekeken bij de evaluatie. Ik ga zo nog in op hetamendement van de heer Van Nispen.

Mevrouw Van Toorenburg vroeg of strafrechters, die hier-door een nieuwe taak krijgen, specifiek geschoold moetenworden in het beoordelen van vorderingen tot affectie-schade. De Raad voor de rechtspraak is geconsulteerd overdeze wetswijziging en zal die dus ook meenemen in oplei-dingen van rechters. Zoals ik net al aangaf, zal het inderdaadaan de rechter zijn om steeds in ieder specifiek geval tebeoordelen of een claim op affectieschade op deze wetgebaseerd kan worden.

De heer Van Nispen gaf aan de wet in hoofdlijnen te steu-nen. Hij bracht ook naar voren dat een tabel met bedragenzoals die is opgenomen in de memorie van toelichting, eenongemakkelijk gevoel oproept. Ik herken dat gevoel. Ineerste instantie roept het toch de vraag op hoe je het verliesvan een kind of een ernstige handicap ooit kunt samenvat-ten in €20.000 of €17.000. Aan de ene kant kan dat inderdaadniet, want het is geen vergoeding of genoegdoening voorhet leed. Aan de andere kant biedt het wel een erkenningvan het aangedane leed, omdat ook uit onderzoek isgebleken dat het voor slachtoffers van groot belang is datde procedure om dat leed vast te stellen en van een scha-debedrag te voorzien, overzichtelijk en herkenbaar is. Dieprocedure mag niet zelf weer leed veroorzaken doordat ereen discussie ontstaat over de mate van het leed. In dieafweging ben ik er toch van overtuigd dat zo'n tabel uitein-delijk meer voordelen dan nadelen heeft. Het voorkomt ookeen eindeloos juridiseren van een proces dat al pijnlijkgenoeg is.

De heer Van Nispen vroeg vervolgens of de bedragen indie tabel vaste bedragen of maximumbedragen zijn.Eigenlijk zijn het beide. Het beginsel is dat het vastebedragen zijn. Op grond van die tabel kun je dus zeggen:als een echtgenoot overlijdt als gevolg van een medischemisser — dat is een van de voorbeelden — dan komt departner €17.500 toe en niet meer. In die zin is het een vastbedrag, juist om te voorkomen dat daar weer een eindelozejuridische procedure over ontstaat. Wel kan onderomstandigheden het bedrag worden verlaagd. Eenbelangrijke grond daarvoor — de heer Van Oosten gingdaarop in — kan eigen schuld van het slachtoffer zijn. Indie zin is het tegelijk een vast bedrag. Als de standaardregelkan worden toegepast, dan wordt die ook toegepast, maarer kunnen redenen zijn om het bedrag te verlagen.


Ik ben nieuwsgierig hoe dat in de praktijk uitwerkt. Ik begrijpde minister goed. Onder meer op basis van eigen schuldis het mogelijk dat een lager bedrag aan affectieschademoet worden uitgekeerd, maar hoe vertaalt zich dat dan?Een andere doelstelling van dit wetsvoorstel is namelijk datwordt voorkomen dat een enorme juristerij ontstaat. Ik kanmij voorstellen dat bijvoorbeeld in de AMvB wordt gezegd:op het moment dat het eigen schuld is, wordt er, afhankelijkvan de zwaarte ervan, 25% of 50% af gehaald. Is dat eenrichting waaraan gedacht kan worden of gaat dat verhaalcompleet niet op?

Minister Blok:

Op dit moment volgt al uit het Burgerlijk Wetboek, namelijkhet vijfde lid van de artikelen 107 en 108, die de heer VanOosten ongetwijfeld paraat heeft, dat bij het bepalen vanschade van het slachtoffer wordt beoordeeld in welke matehij die schade zelf heeft veroorzaakt en dus eigen schuldheeft. Die afweging is niet nieuw in het recht. De eigenschuld wordt dan weer uitgedrukt in een percentage. Deheer Van Oosten gebruikte het voorbeeld van het rijdenzonder helm, maar het kan ook gaan om door rood lichtfietsen. In eerdere gevallen is het voorgekomen dat 20%eigen schuld werd toegekend. Er wordt dus geen nieuweinvulling gegeven aan het begrip "eigen schuld" en bijbeho-rende percentages.


Mag ik de minister dan zo begrijpen dat hij zegt dat de uitte keren affectieschade wordt verminderd met vaste percen-tages als sprake is van eigen schuld? Het is wellicht aan derechtspraktijk om die vaste percentages te ontwikkelen. Datwil ik in dat opzicht wel volgen, maar ik heb dan wel eenvervolgvraag. De minister wees net op artikel 107 BW. Alsik het goed begrijp, strekt dat artikel zich tot meer uit danalleen een mindering omwille van eigen schuld. Het kanook zo zijn — zo'n geval kwam vorige week in het nieuws— dat een verzekeraar zegt: ik hoor het slachtoffer stellenwat het stelt, maar ik vind dat het leed dat verondersteldwordt te zijn geleden veel minder zwaarwegend is. Danheeft het niks meer te maken met eigen schuld, maar wordter een heel andere categorie aangeraakt die van effect zoukunnen zijn op het uit te keren bedrag. Waar wil ik heenmet deze vraag? Ik zou het betreurenswaardig vinden alsdit wetsvoorstel, dat nu juist de positie van slachtoffersversterkt, vervolgens toch weer tot een heel ingewikkeldejuridische discussie leidt over de gradatie van het leed datgeleden is. Daar is wat mij betreft één uitzondering op,namelijk als er evident sprake is van eigen schuld, want ikvind dat die meegenomen moet worden. Kan daar nog wathelderheid over gegeven worden?

Minister Blok:

Ik volg de redenering van de heer Van Oosten. De bedoelingvan de inderdaad wat ongemakkelijke tabel is om geendiscussies te hebben over de vraag hoe groot het leed isvan het verliezen van een kind of een partner of van heternstig gehandicapt zien raken van diegene. De afslagenhebben dus niets meer te maken met de mate van het leed.

71-19-9

20 april 2017


De voorzitter:Heel kort, mijnheer Van Oosten.


Ik ben blij om dat te horen. Ik ken de inhoud van deze casusin het geheel niet, maar verzekeraar X probeert daarin eenkorting te bewerkstelligen door te stellen "het leed dat uzou hebben geleden is minder ernstig dan gesteld, bewezenet cetera". Dat zou niet aan de orde kunnen zijn, tenzij sprakeis van eigen schuld, want dan wordt dat meegenomen inhet uit te keren bedrag volgens de percentages waaroverwe het net hadden.

Minister Blok:

Als het een bestaande casus is, kan deze niet op deze wetgebaseerd zijn, dus dan voorkomt deze wet juist dit typediscussies.


Ik heb een vraag als vervolg op de vraag van de heer VanOosten. Als de minister vaststelt dat volgt uit het BurgerlijkWetboek dat er een reducerende werking uitgaat van eigenschuld bij een slachtoffer, waarom kan er dan niet een ver-hogende werking uitgaan van echte schuld of opzet bij deoorspronkelijke dader? Waarom is er wel een reducerendewerking bij eigen schuld van het slachtoffer, maar geenverhogende werking bij opzet van de dader?

Minister Blok:

Het feit dat er affectieschade geclaimd kan worden, geeftal aan dat er sprake is van een onrechtmatige daad. Methet aanbrengen van gradaties in de mate van schuld zoudenwe weer een type van complexiteit en juridisering gaanintroduceren dat we heel bewust willen vermijden met dezestandaardbedragen.


Is die angst voor juridisering niet slechts een gepercipieerdeangst, als je weet dat er in de afgelopen tientallen jarenveel ervaring is opgedaan met de ontwikkeling van onder-handelingen naar aanleiding van shockschade en andereschade die nu al wordt vergoed?

Minister Blok:

Nee. De heer Markuszower heeft gelijk dat er enige ervaringis met het toekennen van schades, maar het gaat nu om dediscussie over de mate van schuld, anders dan het onder-scheid dat in de tabel wordt gemaakt tussen een misdrijfen geen misdrijf maar wel onrechtmatige daad. Als je daarinnog een verdere verfijning gaat aanbrengen, dan zullenonvermijdelijk in processen de randen daarvan opgezochtworden. Dat vind ik zelf onwenselijk. Bovendien stuit je danop een van de bezwaren die de Eerste Kamer in 2010 heeftaangevoerd; dat je een heel onzekere praktijk aan hetintroduceren bent. Ook op inhoudelijke gronden vind ik hetonverstandig om boven op de differentiatie die al in detabel zit, nog een verdere, maar dan ongedefinieerde diffe-rentiatie aan te brengen.


Ook ik heb nog een vraag over de vaste bedragen. Dezezijn ook weer niet helemaal vast, want het zijn maximum-bedragen, dus er kan naar beneden worden gereduceerd,bijvoorbeeld in het geval van eigen schuld. Moeten we hetzo begrijpen dat dit een uitzondering is en dat het inbeginsel gaat om deze bedragen en dat er alleen in eenheel bijzondere situatie van wordt afgeweken? We moetener zeker van zijn dat we niet toch steeds weer discussieskrijgen, bijvoorbeeld doordat de verzekeraars er belang bijhebben om die bedragen naar beneden bij te stellen.

Minister Blok:

Zeker. Het is zoals de heer Van Nispen het stelt. Het zijnstandaardbedragen en het is echt een uitzondering, bijvoor-beeld bij aantoonbare eigen schuld, wanneer daarvan wordtafgeweken.


Dat is goed om te horen. Verder ben ik het er ook mee eensdat zo'n tabel met bedragen toch iets ongemakkelijks heeft,zoals wij al zeiden. Hoe voorkomen we door heel zorgvul-dige communicatie na het aannemen van dit wetsvoorstel,dat we verkeerde verwachtingen wekken? Dan denk ik aanwoordkeus en voorlichting. Is de minister bereid om daarmet zorg en extra aandacht naar te kijken? We moeten nietper ongeluk de indruk wekken dat met geld of schadever-goedingen wordt geprobeerd om leed weg te nemen.

Minister Blok:

Zeker. Ik probeer dat ook in dit debat. Daarom is het goeddat dit debat plaatsvindt en dat uw vragen erop zijn gerichtom die verwachtingen helder te maken. Bij de begeleidingvan de naasten van slachtoffers die een beroep doen opdeze wet, zullen we erop letten dat er geen onterechte ver-wachtingen worden gewekt. Daarom was ik heel preciesover zedenmisdrijven. Deze vallen onder de reikwijdte vande wet, maar de rechter zal afwegen of dat in een concreetgeval gebeurt, op basis van de criteria in de wet voor echtzeer ernstige, blijvende schade.

De heer Van Nispen vroeg wat er gebeurt als de schadetijdens het strafproces nog onbekend is. Volgens de strek-king van de wet zal de rechter het strafproces dan doorganglaten vinden maar concluderen dat de schade nog niet tebepalen is en dat voor het verhalen daarvan alsnog eenciviele vordering moet worden ingediend.

De heer Van Nispen ging specifiek in op de situatie waarinsprake is van een hersenletsel waarbij niet of nog niet dui-delijk is dat er 70% functieverlies is. Zoals ik net al aangaf,is 70% functieverlies niet alleen richtinggevend. Er kan ooksprake zijn van een letsel dat zo'n grote impact heeft op hetleven van een slachtoffer en de naasten — de voorbeeldendie genoemd worden zijn het verlies van spraak, heel ernstiggeheugenverlies of karakterveranderingen — dat de combi-natie genoeg is om vergoeding van affectieschade toe tekennen.

Verder vroeg de heer Van Nispen of het criterium ernstigen blijvend letsel wel voldoende uitvoerbaar is en niet leidttot nieuwe procedures. Ook daarbij speelt zowel de tabelals de toelichting in de memorie van toelichting een rol.

71-19-10

20 april 2017


Hierbij was natuurlijk ook de consultatie van groot belang.Aan de partijen die hiermee moeten werken, hebben wijimmers gevraagd of dit in hun ogen werkbaar is en uit dieconsultatie is het beeld naar voren gekomen dat dit werk-baar moet zijn.

De heer Van Nispen vroeg waarom het wetsvoorstel geengevolgen heeft indien de schade is ontstaan voor deinwerkingtreding van de wet maar de afhandeling van dieschade plaatsvindt na de inwerkingtreding ervan. Hetwetsvoorstel introduceert een nieuw type vordering. Het iseigenlijk wel staande praktijk dat in het kader van rechtsze-kerheid bij nieuwe wetten een schadeveroorzaker niet wordtgeconfronteerd met nieuwe vorderingen die het verledenbetreffen. Ik realiseer me dat dit betekent dat mensen dieheel recentelijk te maken hebben gehad met een ernstigmisdrijf of een ernstige schade, om die reden hieropmogelijk geen beroep kunnen doen, maar die situatie zalzich altijd voordoen. Mensen bij wie zich dit een paar jaargeleden heeft afgespeeld, zullen sowieso geen beroepkunnen doen op deze wet, ook al zouden zij wel een beroepop deze wet kunnen doen indien datzelfde feit zich zouvoordoen nadat deze wet van kracht is geworden. Omdatje met een ingangsdatum altijd een soort van onrechtvaar-digheid creëert, vind ik het verstandig om hierbij de staandepraktijk te volgen, zodat de wet ook echt pas van krachtwordt zodra de wet in werking treedt.

Voorts vroeg de heer Van Nispen wat bedoeld wordt metde formulering dat mogelijk een beroep op het schadefondskan worden gedaan. Dat "mogelijk" heeft betrekking op hetfeit dat de voorwaarde voor een beroep op het SchadefondsGeweldsmisdrijven is dat de affectieschade niet al is ver-goed, bijvoorbeeld in het kader van deze wet. Het schade-fonds heeft een vangnetkarakter.

De heer Van Nispen vroeg ook naar de mogelijkheden voorkosteloze rechtsbijstand voor naasten die zich willen voegenin het strafproces. Eigenlijk is hier de gebruikelijke proce-dure van toepassing: bij de aanvraag voor een toevoegingvan een advocaat wordt getoetst aan draagkracht. Dat zaldus ook gelden voor naasten. Daarnaast wordt getoetst ofde betrokkene niet redelijkerwijs zelf zijn belang kanbehartigen. In feite wordt dus getoetst of een advocaat welecht nodig is. Wat wij voor ogen hebben met deze wet, isdat in ieder geval gebruikgemaakt kan worden van hetschadeformulier en van gratis assistentie van Slachtoffer-hulp Nederland of van het Juridisch Loket. We willen hetzo laagdrempelig mogelijk maken, waardoor het beroep oprechtsbijstand in ieder geval tot een minimum beperkt kanblijven. Maar als dat wordt gedaan, gelden daarvoor stan-daardregels.


Voegen zal in het strafproces heel vaak moeilijk zijn. Dankomt iemand met zo'n ingewikkelde schade mogelijk bij deciviele rechter terecht. Bedoelt de minister te zeggen datdeze persoon, als hij buiten de inkomensgrenzen valt, dusbuiten de categorieën die recht geven op gesubsidieerderechtsbijstand, eigenlijk geen advocaat nodig heeft, omdatwe dit zo makkelijk mogelijk maken? Of zegt de ministerdat die persoon zijn advocaat zelf wel kan betalen?

Minister Blok:

Het is de bedoeling dat we de procedure zo eenvoudigmaken dat men redelijkerwijs, ongeacht zijn inkomen, geenadvocaat nodig heeft. Als iemand toch de ondersteuningvan een advocaat wil, zal aan de hand van de gebruikelijkecriteria worden vastgesteld of hij beroep kan doen op eentoevoeging. Daarbij spelen ten eerste de inkomenscriteriaen ten tweede de vraag of het echt nodig is dat er eenadvocaat bij komt. In die zin verschilt dit niet van anderebeoordelingen van het recht op een toevoeging.


Dat begrijp ik. Toch is iets me nog niet helemaal duidelijk.In mijn ogen kan zoiets een ingewikkelde kwestie opleveren;zeker voor de civiele rechter, vanwege het causale verbanden het criterium van "ernstig en blijvend letsel". Hoe kunnenwe ervoor zorgen dat mensen zelf, zonder een advocaat,hun recht kunnen gaan halen? Ik vraag dat met name omdatiemand die een advocaat nodig heeft, wel voor die kostenmoet opdraaien. Dat kan weer een behoorlijke aanslag zijnop het inkomen van mensen, omdat een advocaat ontzet-tend duur is. Ik begrijp niet goed hoe zo'n ingewikkeldevordering op een zorgvuldige wijze zonder advocaat bij deciviele rechter is te halen.

Minister Blok:

Ik kan niet garanderen dat dat altijd lukt. Ik kan er alleenvoor zorgen dat we een procedure creëren waarmee dat zomakkelijk mogelijk wordt gemaakt. Als het niet lukt, geldenhiervoor geen andere regels of mogelijkheden dan die wein het algemeen kennen rond toevoegingen.

De heer Van Nispen vroeg verder of de rechterlijke machtfinanciële middelen krijgt in verband met het te verwachtenaantal extra zaken. Voor de Raad voor de rechtspraak is eenbedrag van €150.000 voorzien als gevolg van deze wet. Eris dus wel rekening gehouden met de financiële gevolgen.

De heer Van Nispen vroeg ook hoe wordt voorkomen dater een discussie ontstaat als zaken buiten de rechter omworden geregeld. Dat is vaak het geval. Door middel vande memorie van toelichting, de veelbesproken tabel en deinterruptie hierover van de heer Van Nispen van daarnet,willen we echt voorkomen dat er discussies ontstaan bijregelingen buiten de rechter om. Daardoor is het kader vandeze wet zo duidelijk, dat het ook in die gevallen goed kanworden toegepast.

De heer Van Nispen ging in op de onderzoekskosten diemogelijk moeten worden gemaakt voor de vaststelling vanernstig en blijvend letsel. Het onderzoek naar het letsel zalbij het slachtoffer zelf plaatsvinden. Deze wet regelt juistde positie van de naasten. Normaal gesproken zullen dekosten van dat onderzoek, als ze al niet worden vergoeddoor de zorgverzekeraar, worden geclaimd door hetslachtoffer zelf, en niet door de naasten. In deze wet hoeftdaarvoor dus geen aparte regeling worden getroffen.

De voorzitter:Ik zie dat de heer Markuszower een vraag heeft.

71-19-11

20 april 2017



Ja, ik zat even vast aan mijn stoel. In sommige gevallen ishet slachtoffer overleden, dus hoe werkt het dan?

Minister Blok:

Ingeval van overlijden is er geen onderzoek naar het blij-vend zijn van het letsel nodig.


Wie draagt die kosten van dat onderzoek dan?

Minister Blok:

Hier is even sprake van verwarring. Als iemand is overleden— dat is de meest vreselijke uitkomst — is het bedrag vol-gens de tabel €20.000. Dat is heel pragmatisch; de heer VanNispen had wat dat betreft een profetische gave. Dan hoeftgeen nader medisch onderzoek plaats te vinden. De zaakwaar de heer Van Nispen naar mijn mening op doelt, is devolgende. Stel dat iemand ernstig gehandicapt is geraakt.Dan kan discussie ontstaan over de vraag of die handicapzo ernstig of blijvend is, dat een beroep gedaan kan wordenop affectieschade. Daar is wel nader onderzoek naar nodig.Daarvan is mijn stelling: dat onderzoek zal gedaan wordenbij het slachtoffer en daarom zal dat ook degene zijn die dekosten claimt.

De heer Van Nispen vroeg of we kunnen ramen hoeveelzaken naar verwachting voor voeging in aanmerking komen.Bij het uitwerken van het wetsvoorstel is ervan uitgegaandat ongeveer 600 voegingsverzoeken worden ingedienddoor de naasten. De praktijk zal moeten uitwijzen — wekomen zo meteen op de evaluatie — hoeveel verzoeken erwordt toegekend.

De heer Van Nispen heeft een amendement (34257, nr. 8)ingediend waarin hij ingaat op de evaluatie. Ik weet niet ofde formulering van het amendement zo bedoeld is, maarin het amendement wordt iedere vijf jaar een evaluatiegevraagd. Ik ben graag bereid om een evaluatie over vijfjaar toe te zeggen, maar ik vind het ver gaan om nu voorde eeuwigheid vast te leggen dat evaluatie iedere vijf jaarmoet plaatsvinden. Mijn verzoek aan de heer Van Nispenis dus om ofwel het amendement in die richting te wijzigen,ofwel genoegen te nemen met mijn toezegging. Dat laat ikaan hem over.


Voor de eeuwigheid gaat inderdaad wel wat ver. Ik benbereid om genoegen te nemen met de toezegging. Als hetwetstechnisch zuiver is om het amendement aan te passen,ben ik bereid om daarnaar te kijken, maar in principe ga ikakkoord met een evaluatie na vijf jaar. Mochten er na deevaluatie vragen rijzen en mochten we een nieuwe evaluatienodig vinden, dan komen we daar natuurlijk bij de bespre-king van de evaluatie op terug.

Minister Blok:

Ja. Ik zeg evaluatie na vijf jaar toe.

Ik kom op de vragen van de heer Van Oosten. Hij vroegwaaruit de opoffering van de dader bestaat als de WA-ver-

zekering betaalt. Bij misdrijven keert de WA-verzekeringover het algemeen niet uit; zij sluit die grond uit. Daarmeewordt al een belangrijke categorie daders volledig verant-woordelijk gehouden voor hun verschrikkelijke daad. Mochter toch sprake zijn van uitkering door een WA-verzekering,dan heeft de heer Van Oosten gelijk: opoffering door dedader wordt dan eigenlijk niet voelbaar. Erkenning van hetverdriet en leed van de naaste blijft echter wel staan.Daarom heeft de wet ook in die gevallen wel degelijk toege-voegde waarde.

Op de vraag naar de vaste bedragen of maximumbedragenzijn we net bij interruptie ingegaan. Dat geldt ook voor devraag hoe de eigen schuld wordt meegenomen. De vraagvan mevrouw Van Toorenburg over de zedenmisdrijvenheb ik ook beantwoord.

De heer Van Oosten vroeg hoe voorkomen kan worden datveroordeelden hun verantwoordelijkheid ontlopen door devoorschotregeling van het Centraal Justitieel Incassobureau.Hij vroeg voorts of het zo is dat na acht maanden de daders"van de haak" zouden zijn. Dat is niet zo. Ik ben het ook metde heer Van Oosten eens dat de dader degene is die moetbetalen. Het CJIB spant zich daarvoor in met als doel omhet slachtoffer en de naasten te ontzorgen. Zodra de veroor-deling onherroepelijk is geworden, begint dus de incassodoor het CJIB. Sowieso wordt na acht maanden het gehelebedrag, voor zover dat dan nog open staat, in het kader vaneen voorschotregeling door het CJIB aan het slachtoffer ofaan de naasten overgemaakt. Er is mogelijk sprake van eenmisverstand, want dat betekent niet dat daarmee de veroor-deelde ook van zijn verplichting af is. Het CJIB gaat dannamelijk door met de verhaalsmiddelen die het heeft, dusloonbeslag en als ultieme maatregel het opleggen vanhechtenis. Ook als die hechtenis wordt opgelegd, is deveroordeelde nog steeds niet ontslagen van de schadever-goedingsmaatregel.

In de praktijk is het een moeilijk proces. Dat zal ook deachtergrond zijn van de vraag van de heer Van Oosten. Weontzorgen met de voorschotregeling het slachtoffer, maarwe zorgen er echt niet voor dat de dader "van de haak" is.


Ik bedank de minister voor zijn uitleg. Ik zit wellicht op hetverkeerde spoor, omdat in de memorie van toelichting openig moment wel wordt gesproken over het fenomeen"vervangende hechtenis". Misschien begrijp ik het op ditpunt gewoon niet helemaal goed. Die vervangende hechte-nis kan worden opgelegd op het moment dat de veroor-deelde — of de dader noem ik het dan maar even neutraal— niet aan zijn verplichtingen voldoet en hij de Staat nietterugbetaalt wat de Staat — prima — heeft voorgeschotenaan het slachtoffer. Ik kan het woord "vervangende" nietanders uitleggen dan dat het in de plaats treedt van hetmoeten betalen van dat bedrag. Daar heb ik wat meermoeite mee. Ik zeg in ieder geval: als daar dan al voor zoumoeten worden gekozen, dan wil ik dat wel echt het ulti-mum remedium laten zijn en dan wil ik dat het CJIB hetonderste uit de kan heeft gehaald om ervoor te zorgen datiemand gewoon aan zijn verplichtingen voldoet in plaatsvan dat hij daarvan vrijgesteld wordt en een paar dagenvervangende hechtenis mag ondergaan.

71-19-12

20 april 2017


Minister Blok:

Ik begrijp de verwarring naar aanleiding van de term "ver-vangende hechtenis", maar andersom redenerend: als diemogelijkheid van hechtenis er niet zou zijn, zijn er weiniginstrumenten op het moment dat iemand geen geld heeftof dat kennelijk aan het beeld van de overheid weet te ont-trekken. Ook als die hechtenis is opgelegd en is uitgezetenen er wordt op een later moment toch vermogen aangetrof-fen of iemand krijgt dat vermogen via bijvoorbeeld eenerfenis of een loterij, dan is de dader wel degelijk alsnoggehouden om die schade te vergoeden.


Dan maar even voor de Handelingen: dus van kwijtscheldingals zodanig kan gewoon nooit sprake zijn?

Minister Blok:

Met dien verstande dat de verjaringsregeling die in hetstrafrecht geldt, wel van toepassing is. Dat is dus bij misdrij-ven met een gevangenisstraf van acht jaar of meer twintigjaar. Bij een gevangenisstraf van twaalf jaar of meer is ergeen verjaringstermijn.


Misschien graaf ik nu een beetje te diep, maar verjaring isaan de orde wanneer er nooit een handeling is ondernomen.Maar wanneer je een poging doet tot het terugvorderenvan het bedrag en betrokkene dat vermogen niet heeft, dankan de verjaringstermijn toch niet doorlopen? De verjarings-termijn zou moeten starten op het moment dat de overheidbij wijze van spreken stopt met het inningsproces en danzo veel jaren later ineens weer daarmee start. Ja, dan kaner wellicht een verjaring aan de orde zijn. Wanneer we inhet inningstraject zitten en betrokkene het geld niet heeft— misschien omdat hij niet wil betalen — dan kunnen wetoch niet ineens een soort verjaringsmoment bereiken?

Minister Blok:

Met deze wet wordt niet beoogd de bestaande verjarings-termijn te veranderen. Ik ben graag bereid in tweede termijnterug te komen op de vraag van de heer Van Oosten wan-neer de verjaringstermijn precies begint.

De heer Markuszower begon met de vraag of dit wetsvoor-stel tegemoetkomt aan de bezwaren die de Eerste Kamerer in 2010 toe brachten om het wetsvoorstel te verwerpen.Naar mijn overtuiging wordt inderdaad aan die bezwarentegemoetgekomen. In de Eerste Kamer werd allereerstgevraagd of er behoefte is aan die regeling. Die vraag isinmiddels, dankzij het onderzoek van de VU, met een vol-mondig ja te beantwoorden. Een aantal fracties in de EersteKamer spraken hun zorgen uit over de criteria voor ernstigen blijvend letsel. Door de combinatie van de veelbesprokentabel en de verdere inkadering in de memorie van toelich-ting is ook het begrip "ernstig en blijvend letsel" helderingekleurd. Verder werd er gevraagd om een mogelijkheidvoor enige differentiatie in individuele omstandigheden.Ook daar voorziet de tabel in, omdat hij een aantal catego-rieën kent. Een laatste onderwerp dat aan de orde werdgesteld, is de inkomensschade van naasten. Die wordt nietin deze wet geregeld, maar er wordt wel met alle belang-

hebbenden bekeken of daarvoor nog aanvullende wetgevingnodig is.

De heer Markuszower vroeg specifiek hoe bij psychischletsel wordt bepaald of het ernstig en blijvend is. Dat kwamnet ook al aan de orde in een interruptie. Hierbij moetgedacht worden aan zeer ingrijpende gedragsveranderingenof langdurige opname in een psychiatrisch ziekenhuis. Uit-eindelijk zal het oordeel van de deskundige van groot belangzijn bij de beantwoording van de vraag of in het geval vanpsychisch letsel wordt voldaan aan de criteria. Maar psy-chisch letsel kan wel degelijk een reden zijn om beroep tekunnen doen op de vergoeding van affectieschade.

De voorzitter:De heer Markuszower heeft toch nog een vraag voor u.


Het gaat over psychische schade. De minister spreekt vanzeer ingrijpende gedragsveranderingen en ziekenhuisop-name. Ik stel deze vraag ter verduidelijking, om te wetenof ik het goed heb. Betreft het een ziekenhuisopname voorde naaste aan wie de vergoeding van affectieschade wellichtwordt toegekend, of voor het slachtoffer?

Minister Blok:

Die is voor het slachtoffer.

De heer Markuszower noemde drie categorieën oorzakenvan de schade. Hij vroeg of dat de drie categorieën zijn waardeze wet voor van toepassing is. Dat is niet het geval. Hetgaat eigenlijk om het klassieke begrip "onrechtmatige daad"ten opzichte van een slachtoffer. Het kan daarbij gaan omeen misdrijf, een medische fout of een verkeersongeval, dedrie categorieën die de heer Markuszower noemde. Maarhet kan ook gaan om een arbeidsongeval of een ernstigmilieudelict. Het is in de wet bewust niet gelimiteerd tot dedrie genoemde categorieën.

De heer Markuszower vroeg wie de schade betaalt als dedader niet verzekerd is. De dader zelf betaalt dan de schade,maar bij een misdrijf kan de Staat dit bedrag voorschieten.Bij een gewelds- of zedenmisdrijf kan het slachtoffer ookeen beroep doen op het Schadefonds Geweldsmisdrijvenals er geen beroep kan worden gedaan op deze wet.

De heer Markuszower vroeg om een vergelijking met anderelanden. Hij ging ook in op het bedrag van €90.000; dat zoude vergoeding in Spanje zijn in geval van overlijden. Er isgekeken naar de praktijk in omliggende landen. Hetmerendeel van die landen kent een regeling voor affectie-schade en die regelingen liggen over het algemeen in deorde van grootte die ook in deze wet wordt gehanteerd.Spanje zit echt aan de bovenkant van de bandbreedte. Ookin het onderzoek van de VU, waarin ook gevraagd werd hoemensen aankeken tegen slachtoffers, werden de bedragendie hier gehanteerd worden als reële vergoedingen gezien.Bij interruptie zijn we al ingegaan op de reden van de keuzevoor vaste bedragen en geen afwijkingsmogelijkheden naarboven.

De heer Groothuizen vroeg naar de positie van stiefkinderenen pleegkinderen. Die hebben, ook op grond van de tabel

71-19-13

20 april 2017


waarin ze worden genoemd, tabel F is dat zelfs, inderdaadwel recht op vergoedingen. Het zijn iets lagere bedragen,maar hun belangrijke positie in het gezinsleven wordthiermee wel degelijk erkend.


Dank voor die toelichting. Dan had ik het in ieder geval goedgelezen. Mijn vervolgvraag aan de minister was en is nogsteeds of de minister dat onderscheid gerechtvaardigdvindt. Ik kan mij namelijk heel goed voorstellen dat som-mige stiefrelaties net zo intens en duurzaam zijn als biolo-gische relaties.

Minister Blok:

Ja, daar heeft de heer Groothuizen gelijk in. Dan kom jeweer in die lastige afweging tussen toepasbaarheid en rechtdoen aan de diversiteit van relaties en de diversiteit in leed.In dat kader is er uiteindelijk voor gekozen om wel degelijkde positie te erkennen van stiefouders en pleegkinderen,maar om toch op een iets lager bedrag te gaan zitten. Deheer Groothuizen heeft gelijk dat dit in sommige gevalleneen gevoel van onrechtmatigheid zal oproepen. We hebbenhierin echt geprobeerd het juiste midden te vinden.

De heer Groothuizen vroeg of ik de inschatting deel van hetVerbond van Verzekeraars ten aanzien van de premiestij-ging. Laat ik het zo formuleren: ik kan mij iets voorstellenbij hun redenering, maar die vormt in ieder geval geenreden om deze wet niet te willen. Ik vind de ontwikkelingvan de premie ook typisch iets om bij de evaluatie hier inde Kamer weer naar voren te laten komen.

Dan ging de heer Groothuizen in op de vraag of een gevolgvan deze wet zou kunnen zijn dat de resocialisatie moeilijkergaat. Ik dacht dat hij met name doelde op de situatie dateen vervangende hechtenis wordt opgelegd. Bij het opleg-gen van een straf, of in dit geval een schadevergoeding, ishet onvermijdelijk dat dit een belasting is voor de veroor-deelde. In die zin is iedere vorm van straf of schadevergoe-ding een factor die de resocialisatie wat moeilijker maaktof uitstelt, maar dat is onvermijdelijk wanneer je het afweegttegen het grotere belang van genoegdoening voor denaasten en voor het slachtoffer zelf. Dus ook dit is weer eenkwestie van belangenafweging, en die brengt mij ertoe omte zeggen dat daarin het redelijke midden is gevonden.

Ten slotte vroeg de heer Groothuizen een reactie op deRaad voor de rechtspraak, die zei dat we moeten voorkomendat er een uit de hand lopende claimcultuur gaat ontstaan.Die zorg herken ik. Dat hebben we juist geprobeerd in tekaderen door de combinatie van vaste bedragen en helescherpe criteria op grond waarvan een beroep kan wordengedaan op deze wet. Ik ben ervan overtuigd dat wij erdaarmee voor zorgen dat recht wordt gedaan aan deslachtoffers en hun naasten, zonder dat we een ongebrei-delde claimcultuur introduceren in Nederland. Ik hoophiermee de vragen gesteld in eerste termijn beantwoord tehebben. De heer Van Oosten krijgt van mij zo nog een ant-woord op de vraag wanneer de verjaringstermijn preciesstart.

De voorzitter:Hartelijk dank. Ik kijk even of de Kamer behoefte heeft aaneen tweede termijn. Dat is het geval. Daartoe geef ik alseerste het woord aan mevrouw Van Toorenburg.


Voorzitter. Ik dank de minister voor de zorgvuldige wijzewaarop hij geprobeerd heeft de vragen van de Kamer tebeantwoorden. Het is een heel ingewikkeld wetsvoorstel.Tegelijkertijd probeert deze wet echter juist iets wat heelingewikkeld is een beetje hanteerbaarder te maken. Wezullen straks in de praktijk moeten zien hoe het zich zet. Ikdenk dat het heel goed is dat de heer Van Nispen deminister de toezegging heeft ontlokt dat hij deze wet zalevalueren. Ik denk dat dat waardevol is. We willen juist eenmanier vinden om, zonder Amerikaanse toestanden,slachtoffers, naasten die intense pijn hebben, toch eenbeetje tegemoet te kunnen komen. Dat is volgens mij waarwe vandaag over spreken.

Ik heb er alle vertrouwen in dat met de wetsbehandelingvan vandaag de Eerste Kamer er ook een goed beeld vankan krijgen en dat daarmee haar, overigens terechte,bezwaren zijn weggenomen. We moeten niet enorme dis-cussies krijgen over de hoogte van bedragen. Het gaat bijnameer om het vergoeden van leed dan om het leed dat isaangedaan en de straf die de dader verdient of dat wat deveroorzaker — het gaat niet alleen over het strafrecht —moet dragen. Mijn complimenten voor het voorstel en voorde volhardendheid waarmee is voortgegaan op de weg omnaasten van slachtoffers meer tegemoet te kunnen komen.


Voorzitter. Ook ik vind het goed dat we dit debat vandaaghebben gevoerd. We spreken unaniem steun uit, maar hetwas geen debat dat net zo goed niet gevoerd had hoevenworden. Het moest wel gevoerd worden. Dat is niet alleenhet geval omdat het een heel belangrijk onderwerp is meteen historie. Het is eerder gesneuveld in de Eerste Kamer.Ik hoop ook dat wij met dit debat de zorgen van de EersteKamer van destijds hebben weten weg te nemen. HetNederlandse rechtssysteem gaat eindelijk het leed erkennendat naasten en nabestaanden oplopen doordat hun dierba-ren gewond raken of overlijden door toedoen van eenander.

Ik denk ook dat het goed is dat wij dit debat vandaag hebbengevoerd, omdat ik echt het gevoel heb dat wij vandaagvragen hebben behandeld die belangrijk zijn voor de parle-mentaire geschiedenis, waar zij onderdeel van zijn, en diede rechtspraktijk gaan helpen. Die hoop spreek ik uit. Iknoem de discussie over de vaste bedragen. Het zijn dusmaximumbedragen waarvan bij echt hoge uitzonderingnaar beneden kan worden afgeweken. We hebben ookbenadrukt dat de tabel met bedragen toch iets ongemakke-lijks heeft, omdat leed niet in geld uit te drukken is.

Ook hebben we het gehad over het lastige criterium van"ernstig en blijvend letsel". Denk aan het hersenletsel. Deminister zei gelukkig ook dat er niet per se sprake hoeft tezijn van 70% functieverlies. Een combinatie van bijvoorbeeldverlies van spraak of zoiets als karakterverandering is als

71-19-14

20 april 2017


zodanig ernstig aan te merken dat niet ook nog eens aange-toond hoeft te worden dat er sprake is van 70% functiever-lies.

Ik hoop dat we er met dit debat aan bijdragen dat in dezaken die buiten de rechter om behandeld zullen worden— dat is het merendeel — zal worden gehandeld zoalsvandaag besproken. Wat betreft de gevallen die wel bij derechter komen, heb ik aandacht gevraagd voor de eenvoudervan. Hoe maken we het voor slachtoffers en hun naastenen mogelijke nabestaanden zo makkelijk mogelijk? Hoenemen we hun zo veel mogelijk zorgen uit handen? Ik zitdan toch nog een beetje met het punt van de kosten vande advocaat. We moeten mensen niet op kosten jagen,maar hoe moet dat? De minister zei dat je in dit soortgevallen zonder advocaat kunt procederen. Ik vraag me afof dat wel zo is. Het kan toch gaan om ingewikkelde zaken.Kan de minister nog nader ingaan op de vraag waarom hetverantwoord zou zijn om in dit soort gevallen van affectie-schade zonder advocaat te procederen?

Het is heel goed dat de minister gaat letten op de zorgvul-dige communicatie, zodat geen verwachtingen wordengewekt die niet waargemaakt kunnen worden.

Helemaal tot slot mijn amendement over de evaluatie. Ikpas het amendement met alle plezier aan. Als de ministerechter hier vandaag zegt dat hij een evaluatie heeft toege-zegd, dus dat het niet in de wet hoeft, dan kan ik hetamendement net zo goed intrekken. Ik hoor hier dus graagnog een reactie op van de minister.


Voorzitter. Ook ik dank de minister voor de antwoorden diehij heeft gegeven op de door mij gestelde vragen. Ik begrijpdat het uit te keren bedrag aan affectieschade ook kanworden beschouwd als een maximumbedrag. Ik noem datook omdat ik dat zo relevant vind. Dat betekent immers datdat dus inclusief het meenemen van dat eigenschuldbegin-sel is, maar daar in beginsel ook toe beperkt blijft, om tevoorkomen dat we een hele juristerij gaan optuigen. Dat isimmers nou juist niet de bedoeling, want dat zou dan weerde positie van het slachtoffer verzwakken. En het is noujuist omwille van de positie van het slachtoffer dat ditwetsvoorstel überhaupt vanavond door ons wordt bespro-ken.

Evengoed, en in het verlengde daarvan, vind ik het ook vanbelang dat de dader, de veroorzaker van het ernstige leed,ook werkelijk de verantwoordelijkheid draagt voor het leeddat hij wel degelijk heeft veroorzaakt. Daaraan hecht ikgewoon erg veel waarde. Daarom dien ik de volgende motiedaarover in.

Motie

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

vaststellende dat het van groot belang is dat slachtoffersgecompenseerd worden in het hun aangedane leed;

overwegende dat dit eerst en vooral een plicht is vandegene die het leed heeft veroorzaakt;

overwegende dat het daarom van belang is dat toegewezenaffectieschade moet worden betaald door de daartoe ver-oordeelde en niet door de overheid;

roept de regering op, er zorg voor te dragen dat affectie-schade waarvan de uitbetaling aan het slachtoffer/deslachtoffers wordt voorgeschoten door de overheid, altijdonverwijld en voor onbepaalde tijd wordt verhaald opdegene van wie de vordering is overgenomen,

en gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter:Deze motie is voorgesteld door de leden Van Oosten enVan Toorenburg. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervanvoldoende ondersteund.

Zij krijgt nr. 9 (34257).


Ik heb een vraag over deze motie. Ik steun natuurlijk hetuitgangspunt dat een overheid die iets voorschiet, datgewoon zal moeten verhalen op de aansprakelijke partij.Het woord "voorschieten" zegt dat al. Maar we weten ookallemaal hoe moeilijk dat soms is. Van een kikker kun jegeen veren plukken; zoiets zei de heer Van Oosten. Dadershebben vaak geen geld, zitten in de gevangenis, hebbengeen inkomen et cetera. Hoe moeten we deze motie nouprecies begrijpen? Moet het onverwijld en altijd gebeuren?Hoe ver moet de overheid daarin gaan? Hoe voorkomenwe dat iemand dusdanig in de schulden komt te zitten dater weer allerlei prikkels ontstaan waardoor zo iemand tochweer op het verkeerde pad terechtkomt, wat we niet willen?Collega Groothuizen wees daar volgens mij ook al op. Hoewordt daarmee in de motie rekening gehouden?


Ik heb er bijna principieel moeite mee om aan te nemendat de ene mens de ander leed zou moeten veroorzakenomdat de eerste het zwaar heeft in het leven. Dat begrijpik gewoon niet. Ik vind dat als iemand leed veroorzaakt, hijde verantwoordelijkheid daarvoor heeft te dragen. Hij heeftdus de verantwoordelijkheid te dragen voor het vergoedenvan die affectieschade. Ik heb de minister dat overigensook horen zeggen, maar ik zie deze motie als een soortaanmoediging in die richting. Zodra die persoon enig ver-mogen heeft, moet hij eraan gehouden blijven worden, dieaffectieschade uit eigen zak te betalen. Het tweede doel vandit wetsvoorstel is immers nou juist de opoffering van dedader. Die verlangen we ook en daar sta ik ook voor.


Dat ben ik helemaal met de heer Van Oosten eens, maar ikhoorde ook een heel belangrijke nuance. Hij zei: als iemandhet vermogen heeft. De heer Van Oosten zegt dus, ook inzijn motie en net als de SP: we maken onderscheid tussenenerzijds de mensen die niet kúnnen betalen, en anderzijdsde mensen die niet wíllen betalen. De mensen die niet wil-len, moet je aanpakken. Dan gaat het dus om de mensendie het vermogen wel hebben, maar gewoon weigeren omzaken te betalen terwijl ze daar wel toe gedwongen worden.

71-19-15

20 april 2017


Maar de mensen die echt niets hebben, zou je ook niet inde gevangenis moeten zetten, moeten gijzelen, vervangendehechtenis moeten opleggen et cetera. Dat zorgt namelijkalleen maar voor extra problemen en jaagt de samenlevingook nog eens op kosten. We weten immers allemaal hoeduur een detentieplek per dag is. Die weg wil de heer VanOosten dus niet inslaan. Begrijp ik hem zo goed?


Ja, maar ik ben er een beetje bang voor dat de heer VanNispen de grens die bepaalt wanneer iemand niet kanbetalen, wellicht veel eerder trekt dan ik zou doen. Ik pro-beer met deze motie en in mijn bijdrage duidelijk te makendat ik vind dat het CJIB bij wijze van spreken echt tot hetuiterste moet gaan bij het beantwoorden van de volgendevragen. Heeft iemand vermogen? Krijgt iemand vermogen?Kan iemand verantwoordelijkheid nemen voor zijn daden?Ik heb in mijn eerste termijn al aangegeven — ik zei hetgeloof ik de Raad voor de rechtspraak na — dat je van eenkikker geen veren kunt plukken. Zo reëel ben ik ook. Maarhet moet ook wel echt een kikker zijn alvorens je geen verenkunt plukken.

De voorzitter:Heel kort.


Gistermorgen konden we in de Volkskrant het voorbeeldlezen van een hoogzwangere vrouw die gegijzeld dreigdete worden omdat ze bepaalde schulden niet kon betalen.Het CJIB zat er in dat geval zo hard achteraan als waartoede heer Van Oosten lijkt op te roepen in de motie, maar datsoort toestanden zou hij dus ook niet willen?


Ik ben niet precies bekend met het artikel waar de heer VanNispen nu aan refereert. Het gaat er mij om dat iedereenin dit land verantwoordelijkheid draagt voor zijn of haardaden, of je nou hoogzwanger bent of niet. Daar gaat hetmij om. Ik vind dat het CJIB de taak heeft om hetinningstraject ook wel een beetje ferm te voeren. Ik vindhet namelijk heel normaal dat je in dit land een verantwoor-delijkheid draagt voor de schade die je zelf hebt aangericht.Als je gehouden wordt om affectieschade te vergoeden,moet je dus ook daadwerkelijk betalen, tenzij je een kikkerzonder veren bent, maar dan heb ik wel graag dat het CJIBgoed bestudeert of dat werkelijk het geval is. Het CJIB moetniet te snel en te makkelijk besluiten over te gaan tot de aldan niet vervangende hechtenis.


Is de heer Van Oosten het met mij eens dat er gevallenkunnen zijn zoals ik in mijn eerste termijn beschreef? Dangaat het dus om iemand die is afgestraft maar met wie hetvervolgens beter gaat. Gelukkig zijn die succesverhalen er.Iemand vindt een baan, vindt een woning en krijgt eenrelatie, maar op een gegeven moment kan dan de vervan-gende hechtenis nog om de hoek komen kijken. Dat staatweer in de weg aan het uitvoeren van een van de functiesvan het strafrecht. Dat leidt er misschien toe dat mensen

hun baan verliezen. Daardoor zijn we als maatschappij uit-eindelijk per saldo slechter af.


Ik zoek even naar de vraag, maar ik neem aan ...


De vraag was of de heer Van Oosten het met mij eens isdat dit een probleem is en dat er wel degelijk casussenkunnen zijn waarin dit systeem, dat we nu natuurlijk watverder doorvoeren nu we er een schadepost aan toevoegen,een van de doelen van het strafrecht in de weg staat,namelijk dat mensen gewoon niet meer in herhaling vallen.


Volgens mij heeft het wetsvoorstel dat we nu behandelentwee doelen. Het eerste doel is het slachtoffer in positiebrengen. Daar zijn we het allemaal over eens. Het tweededoel, waarover ik vragen heb gesteld aan de minister, is deopoffering die we verlangen van de dader. Daar zijn we hetvolgens mij ook allemaal over eens. Dat betekent in ditgeval dus dat je de schadevergoeding, het smartengeldvoor wat we nu affectieschade noemen, betaalt en dat jedus ook achterna wordt gezeten op het moment dat je dieniet betaalt. Om het voorbeeld van de heer Groothuizenmaar even te volgen: als iemand op enig moment vermogenheeft omdat hij weer een baan heeft — ik gun het hem vanharte — dan kan hij daarvan dus ook de vergoeding voorde affectieschade betalen. Dat lijkt me heel normaal.

De voorzitter:De heer Groothuizen, tot slot.


Het gaat natuurlijk om situaties waarin mensen dat nietkunnen betalen en waarin de vervangende hechtenisoptreedt. Dat leidt bijvoorbeeld tot verlies van de baan,waarmee we het positieve traject doorkruisen. Hoe waar-deert de heer Van Oosten dat?


Maar dat neemt toch niet weg dat je nog altijd een verant-woordelijkheid draagt voor de schade die je daarvoor hebtveroorzaakt? Ik nam nog aan dat de hechtenis in de plaatstrad van het terugbetalen van de affectieschade, die nu dusdoor ons allemaal, door de Staat, is voorgeschoten aan hetslachtoffer. Ik begrijp uit de woorden van de minister datdaar niet eens sprake van is. Het is dus niet vervangend. Erwordt wel een vorm van hechtenis opgelegd, maar het isniet vervangend. Het leidt er niet toe dat iemand niet langerhoeft te betalen; dat gebeurt hooguit wellicht aan de handvan verjaring. Ik vind het van belang om hier heel duidelijkhet statement af te geven dat het, als je een misdrijf veroor-zaakt, heel normaal is dat je gehouden wordt om zelf deverantwoordelijkheid daarvoor te dragen en dus ook devergoeding voor de affectieschade uit te keren aan denaasten van het slachtoffer.

71-19-16

20 april 2017



Ik vind het toch ...

De voorzitter:Nee, mijnheer Groothuizen, ik had al "tot slot" gezegd.Volgens mij zijn de standpunten helder uitgediscussieerd.


Afrondend vind ik het toch teleurstellend dat de heer VanOosten zo makkelijk op de eigen verantwoordelijkheid blijfthangen en daarmee eigenlijk een van de doelen van hetstrafrecht, voorkomen dat mensen in herhaling vallen,opgeeft.


Dit wetsvoorstel heeft twee doelen: positie slachtoffers enopoffering dader. De opoffering van de dader wil ik welterugzien. Dat betekent dat het CJIB tot het uiterste moetgaan. Daar wordt in de motie toe opgeroepen. Ik vraag deheer Groothuizen om de motie te steunen, of niet. Ik zie hetwel.


Voorzitter. Dank aan de minister voor zijn antwoorden. Dankook voor de toezegging van een evaluatie. Kan de ministerbij zo'n evaluatie meenemen of het niet toch gewenst is,na die periode van terugkijken, om indien de dader opzette-lijk de onrechtmatige daad of het misdrijf heeft gepleegd,een verhogende mate van affectieschade toe te kennen?Dat graag dus als een specifiek element meenemen in deevaluatie.

Ik heb toch nog een of twee vraagjes over dat elementpsychisch leed. We hebben daarover al wat gewisseld. Ikwil het toch nog wat helderder hebben, ook omdat éénvraag niet is beantwoord, zo ontdekte ik later. In welkegevallen is sprake van psychisch leed bij het slachtoffer alsaparte categorie? Daar bedoel ik mee: hoe kun je iemandernstig en blijvend psychisch leed aandoen? Wat voorvoorbeelden horen daar dan bij als er bijvoorbeeld geenernstig fysiek leed is geweest? Wat moet je iemand hebbenaangedaan dat er alleen maar psychisch leed is? De ministerzei zojuist in het debat dat het slachtoffer zeer ingrijpendpsychisch moet zijn aangetast en dat er een gedragsveran-dering moet zijn geconstateerd. Bovendien moet er sprakezijn geweest van opname van het slachtoffer. Is dat eenverplichting, die criteria? In de stukken wordt het alsmogelijkheid genoemd en in de mondelinge beantwoordingvan de vragen hier leek het alsof het een verplichting was.Kan de minister helder aangeven wat nu de verplichtingenzijn bij het vaststellen van psychisch leed?


Voorzitter. Ik ben blij met de antwoorden van de minister.Ik denk dat die veel helderheid hebben gegeven over ditbelangrijke en ook best wel complexe thema. Ik vind hetprettig om te horen dat de minister van plan is om de wetna vijf jaar te evalueren. Dat lijkt mij ook verstandig. Ik wilhem expliciet vragen of hij mij kan toezeggen dat hij mijn

vraag over de premiestijging en de gevolgen daarvan in deevaluatie wil meenemen.

Op één punt kon ik de minister niet helemaal volgen,namelijk het meewegen van de positie van de stiefouder,indien er sprake is van een relatie met een duurzaamkarakter, op dezelfde voet als die van de biologische ouder.Dat lijkt mij eerlijk gezegd niet zo ontzettend complex. Vol-gens mij zou dat geregeld kunnen worden. Daarom dien ikde volgende motie in, samen met de heer Van Nispen vande SP.

Motie

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

overwegende dat bij de vaststelling van de bedragen tervergoeding van affectieschade betekenis wordt toegekendaan de aard van de relatie tussen slachtoffer en de naasten;

overwegende dat discussie in de rechtszaal over de intensi-teit van het leed en de hoogte van bedragen zo veelmogelijk dient te worden voorkomen;

constaterende dat stiefouders en/of stiefkinderen onder eencategorie lijken te vallen waarmee zij op een lagere vergoe-ding aanspraak maken dan biologische verwanten;

overwegende dat het aantal samengestelde gezinnen inNederland toeneemt en in sommige gevallen stiefoudersen/of stiefkinderen jarenlang in nauw gezinsverbandsamenleven;

verzoekt de regering om bij het vaststellen van de bedragenper algemene maatregel van bestuur stiefouders en/ofstiefkinderen van een slachtoffer dezelfde bedragen tervergoeding van de affectieschade toe te kennen als bijbiologische verwanten, indien sprake is van een relatie ingezinsverband met een duurzaam karakter,

en gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter:Deze motie is voorgesteld door de leden Groothuizen enVan Nispen. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan vol-doende ondersteund.

Zij krijgt nr. 10 (34257).


De heer Groothuizen refereert, denk ik, aan de tabel die nogeen beetje in de lucht zweeft, omdat die nog zijn weerslagmoet krijgen in een AMvB die pas van kracht wordt als ookde Eerste Kamer ermee heeft ingestemd. De stiefkinderenwaaraan hij refereert, wil hij onderbrengen bij de gangbaremeerderjarige kinderen en ouders, om het zo te noemen.Je hebt ook nog de categorie pleegkinderen. Ik zoek even;hoe ziet de heer Groothuizen het precies?


Je kunt dat volgens mij op meerdere manieren oplossen.Je kunt het in de definitie zoeken en het inderdaad in een

71-19-17

20 april 2017


andere categorie stoppen. Je zou ook gewoon de bedragenkunnen aanpassen, bijvoorbeeld voor het geval er sprakeis van stiefkinderen met een duurzame relatie. Je kunt hetop die manier overlaten en er een soort gelijkstelling vanmaken. Dat zijn technisch verschillende manieren om hetop te lossen. Ik heb er alle vertrouwen in dat de ministerdat opgelost krijgt, maar het zou inderdaad geregeld moetenworden in de AMvB.


Precies. Dat is voor ons wel het meest relevante op ditmoment. Het gaat erom dat hetgeen u beoogt al wel in dewet besloten ligt, namelijk in onderdeel e van artikel 107.Ik meen dat de minister het daar net ook over had. Daaringaat het over degene die ten tijde van de gebeurtenisduurzaam in gezinsverband de zorg voor de gekwetsteheeft. Dat is toch in feite waar u het over hebt?


Ja, zij het dus dat dat een categorie is met een lagere ver-goeding dan wanneer er sprake is van een biologischerelatie. Ik vind dat onlogisch en ik zeg daarom: het maaktmij niet zo veel uit hoe je het technische oplost, maar pro-beer dat op de een of andere manier gelijk te stellen.

De voorzitter:Dank u wel. Ik kijk even of de minister in staat en bereid isom te antwoorden. Ik zie dat dat het geval is. Ik geef graaghet woord aan de minister.

Minister Blok:

Voorzitter. De vragen van mevrouw Van Toorenburg hebik naar tevredenheid kunnen beantwoorden. Ik dank haarvoor haar waarderende woorden voor dit wetsvoorstel.

Ook de heer Van Nispen ging in op de helderheid die hetdebat gelukkig heeft kunnen scheppen. Hij vroeg mij omnog verder in te gaan op de vraag of bijstand door eenadvocaat al dan niet noodzakelijk is. Bij het voegen in eenstrafzaak — dat is de mogelijkheid die deze wet introduceert— is het meebrengen van een advocaat naar mijn overtui-ging niet nodig door de eenvoudige procedure, die ik ooknog beschreven heb. Bij civiele zaken kennen we al hetonderscheid tussen zaken over kleinere bedragen bij dekantonrechter, waarbij een advocaat niet verplicht is, enzaken over grotere bedragen, waarbij dat wel zo is. Vaakzullen de bedragen waarover we het hier hebben, bij deeerste categorie horen. Ik kan echter niet uitsluiten dat inhet geval van een gecombineerde claim, bijvoorbeeld eenclaim die zowel op het slachtoffer zelf als op affectieschadeziet, het bedrag de grens van de kantonrechter overschrijdten dat er dan toch een verplichting ontstaat voor ondersteu-ning door een advocaat. Misschien doelde de heer VanNispen daarop. We komen dan in een situatie die niet afwijktvan alle andere situaties waarin een beroep op een advocaatwordt gedaan. Er wordt dan gewoon weer naar de inko-mensen vermogenspositie gekeken voor de vraag of ereen toevoeging kan plaatsvinden. In heel veel gevallenzullen we echter niet zo ver hoeven gaan omdat die advo-caat niet nodig is.

De heer Van Nispen vroeg vervolgens of zijn amendementnog nodig was. Ik hoop dat hij genoegen neemt met mijntoezegging, hierbij ten tweeden male gedaan, dat de wetna vijf jaar geëvalueerd zal worden. Als dat zo is, zou hijhet amendement kunnen intrekken.


Ik zou het amendement op stuk nr. 8 graag willen intrekken.

De voorzitter:Het amendement-Van Nispen (stuk nr. 34257, nr. 8) isingetrokken.

Minister Blok:

De heer Van Oosten had van mij nog het antwoord tegoedop de vraag wanneer de verjaringstermijn voor de tenuit-voerlegging begint. Die termijn begint op de dag na de dagvan de rechterlijke uitspraak, dus het moment dat het vonnisonherroepelijk geworden is. Met betrekking tot de duur gafik net al aan dat voor de verjaring de bestaande criteriaworden gehanteerd. Bij misdrijven waarvoor een gevange-nisstraf van twaalf jaar of meer kan worden opgelegd, isgeen sprake van een verjaringstermijn. Bij misdrijvenwaarvoor een gevangenisstraf van acht jaar of meer kanworden opgelegd, is sprake van een verjaringstermijn vantwintig jaar.

Door het bestaan van de verjaringstermijn brengt de motieop stuk nr. 9 van de heer Van Oosten en mevrouw VanToorenburg mij in een moeilijke positie. Ik deel de drieoverwegingen van de motie, maar in de motie staat heelstellig dat "altijd onverwijld en voor onbepaalde tijd wordtverhaald op degene van wie de vordering is overgenomen."Dit is zo stellig geformuleerd dat het geen ruimte laat voorde verjaringstermijn die we al kennen en ook niet voor desituatie die zich zou kunnen voordoen dat het CJIB na eenheel aantal inspanningen constateert dat de kosten en batenvan een verhaalactie niet meer in balans zijn. Met zo'nscherpe formulering moet ik deze motie ontraden, hoewelik de drie overwegingen erin echt wel herken.


Het is jammer dat deze motie ontraden wordt, maar datneemt niet weg dat ik persoonlijk nog altijd achter dezemotie sta, inclusief het dictum zoals het nu geformuleerdis. Maar ik luister goed naar wat de minister zegt. Ik snapdat we in het kader van deze wetsbehandeling geen wijzi-gingen kunnen aanbrengen op de verjaringstermijnen alsdie gelden zoals die gelden; dat heb ik vanzelfsprekend terespecteren. Ik ga even kritisch bekijken of ik het dictumkan aanpassen zodat het in ieder geval met inbegrip vande verjaringstermijnen moet worden beschouwd en nogaltijd onverwijld actie moet worden ondernomen.

Minister Blok:

Als er een motie met een nieuw dictum komt, zal ik daaropschriftelijk reageren.


Ook ik sloeg aan op deze termen. Het lijkt een heel stoere,daadkrachtige motie, maar iedereen steunt al het uitgangs-

71-19-18

20 april 2017


punt dat de kosten in principe verhaald moeten worden opde dader. Als er een oproep komt vanuit de Kamer die deminister aanspoort om het beleid verder aan te scherpen— immers, als dat niet de oproep is, is de motie niet nodig— is de vraag waar de minister nog mogelijke aanscherpingvan het beleid ziet, waarbij het uitgangspunt wordt geres-pecteerd dat er onderscheid moet zijn tussen de mensendie niet wíllen en die niet kúnnen betalen. Daarop hebbenwij vaak aangedrongen.

Minister Blok:

Ik heb gelukkig de gelegenheid gehad om recentelijk opwerkbezoek te gaan bij het CJIB en me daar te verdiepenin de inspanningen die men daar verricht. Ik constateer datdaar met enorme inzet wordt gewerkt, maar dat er ookvoortdurend gezocht wordt naar mogelijkheden om tochnog meer schades — daar gaat het in dit geval om, aange-zien deze wet nog niet is ingevoerd, maar het zijn vergelijk-bare zaken — te verhalen. In de uitvoering zie ik altijdmogelijkheden tot verbeteringen, maar als het gaat om eenjuridische verandering — zoals de motie nu geformuleerdis, wordt daarom gevraagd — zie ik die weer niet.


Dan is de vraag of de minister daarvoor een motie nodigheeft omdat hijzelf al tot de conclusie was gekomen datkosten in beginsel verhaald moeten worden. Wil de ministerdaarbij wel zeggen dat er toch steeds een verstandig beleidzal worden gevoerd, waarbij gekeken wordt naar mensendie het gewoon echt niet kunnen betalen, mensen die hetwel willen betalen maar dat echt niet kunnen, zodat we nietde overheid zelf ook onnodig op kosten jagen omdat eronzinnige verhaalsacties gevoerd worden omdat er zo nodigeen Kamermotie moest worden ingediend?

Minister Blok:

Het is niet aan de minister om te oordelen of moties wel ofniet nodig zijn. Ik gaf net in reactie op de heer Van Oostenal aan dat het CJIB de ruimte heeft om de afweging temaken, nadat een uitgebreide inspanning is gepleegd omte verhalen, dat de kosten niet meer opwegen tegen debaten.


Het gaat mij om het volgende, en dat is ook de strekkingvan de motie. Ik zou niet willen dat het CJIB te snel en tegemakkelijk uitkomt op de afweging dat de kosten niet meeropwegen tegen de veronderstelde baten, want het uitgangs-punt van dit wetsvoorstel is nu eenmaal dat we van dedader een opoffering verlangen. We verlangen van de dader— dat willen we ook als Staat om op te kunnen komen voorde positie van het slachtoffer — dat hij snapt dat wat hijgedaan heeft gewoon verkeerd is. Dat betekent dat het CJIBeen zwaar en ferm inningstraject moet inzetten en niet tegemakkelijk aan de hand van wellicht keuzes in het privéle-ven van de veroorzaker moet zeggen dat diegene een kalekip of die kikker zonder veren is. Dat wil ik niet. Dat is weldegelijk een meerwaarde die achter deze motie verscholenligt.

Minister Blok:

Ik ben het met de heer Van Oosten eens dat er geen sprakekan zijn van het makkelijk achterwege laten van het innenvan geld. Ik noem een voorbeeld van een situatie die zichkan voordoen. Heel praktisch: iemand is naar een buitenlandverhuisd — na het uitzitten van de straf, hoop ik — en nietmeer te achterhalen. Heel vervelend, maar die situatie doetzich weleens voor. Een ander voorbeeld is dat er ietsgebeurt in het leven van iemand — dat kan ook buitenschuld zijn — waardoor iemand zelf zo gehandicapt isgeraakt dat hij redelijkerwijs zijn brood niet meer kan ver-dienen, waardoor een claim die eerder verhaalbaar was,feitelijk onverhaalbaar wordt. Voor dat soort situaties moeteen instelling als het CJIB niet zozeer ruimte hebben ommakkelijk te zeggen: we proberen het niet meer, want zozitten ze daar ook niet in elkaar, als wel om te zeggen dathet de samenleving onrecht zou doen als er nog heel veelkosten en inspanningen worden geleverd, terwijl meneigenlijk al zeker weet dat het nooit meer wat oplevert. Overdat stukje ruimte moeten we reëel zijn.


Ik zou die ruimte iets minder ruim willen zien, omdat ik dieextreem schrijnende situaties wel snap, maar niet wil datwe dit als een boekhouder benaderen en de kosten en debaten afwegen. Het gaat juist om een principe. Ik denk dathet misschien eigenlijk de moeite bijna niet loont. Het iseen gedachte van opoffering, waarbij wij echt willen datdie persoon dat wel voelt. Ook het slachtoffer moet kunnenweten dat iemand dat zelf heeft gevoeld. Dat geeft juist diemeerwaarde. Mag ik aan de minister vragen of het op diemanier kan worden uitgevoerd? Natuurlijk moeten er voorschrijnende situaties oplossingen gevonden worden, maarkijk er alsjeblieft niet naar als een boekhouder die zegt: nouwordt het een beetje te duur om het te innen, dus laat maarzitten.

Minister Blok:

Ik weet niet waarom de maatschappelijk relevante groepboekhouders hier zo in een kwaad daglicht wordt gesteld,maar ik ben het wel eens met mevrouw Van Toorenburgdat je niet kunt redeneren dat het maken van kosten nietloont, want dan zou je niet aan dit proces moeten beginnen.De afweging kan niet zo kort zijn, maar ik begrijp wel datmevrouw Van Toorenburg zich kan voorstellen dat de situ-aties die ik beschrijf, zich kunnen voordoen. De ene is eenenorme verandering in de positie van de dader, waardoorhet echt onmogelijk wordt om iets te claimen. De anderekan zijn dat men de halve wereld over moet vliegen omdatmen echt niet meer weet waar iemand is. Dat kan, alsiemand afkomstig is uit een land met een burgerlijke standdie wat minder geordend is dan deze in ons land vanboekhouders nu eenmaal is. Er zijn echt landen waar jeiemand niet terug kunt vinden als hij daarheen verhuist.Met dat soort situaties moeten wij in de praktijk rekeninghouden, maar dat betekent nadrukkelijk niet dat er geenkosten gemaakt kunnen worden of dat er geen langjarigeinspanning zal plaatsvinden.


Het kan verschil maken als een dossier niet wordt gesloten,omdat iemand misschien nog een keer opduikt en dan

71-19-19

20 april 2017


pakken we hem alsnog in zijn kippennek, als we het tochover kale kippen hebben.

Minister Blok:

Ja.


Maar laat hier ook gezegd zijn dat ik boekhouders zeerwaardeer, maar meer als zij achter iemand aan zitten diede WNT niet nakomt, dan werkend bij het CJIB.

Minister Blok:

Ik weet zeker dat de boekhouders die luisteren, nu weeropgetogen van hun stoel zullen opveren.

De heer Markuszower vroeg om in de evaluatie in te gaanop de mogelijkheid om bedragen eventueel toch te verho-gen. Dat lijkt mij een redelijke vraag, dus dat zeg ik graagtoe.

Hij vroeg ook om verder in te gaan op ernstig psychischleed. Er zijn ook mensen die anders dan door misdrijvenzodanig psychisch zijn beschadigd dat hun verdere levendaardoor volkomen getekend of in feite verwoest wordt.Heel bekend zijn bijvoorbeeld militairen met shellshock ofoorlogsslachtoffers die zulke verschrikkelijke dingen hebbengezien dat zij daardoor eigenlijk niet meer normaal kunnenfunctioneren. Geestelijke schade ten gevolge van heelingrijpende gebeurtenissen is in de loop van de geschiede-nis helaas heel vaak opgetreden. Slachtoffer zijn van eenernstig misdrijf kan iemand dus geestelijk heel ergbeschadigen. Bij een vergelijkbaar misdrijf zal de een, doorde eigen constitutie of door de eigen levensloop, daardoormeer beschadigd raken dan de ander. Maar dat er zeerernstige psychische schade kan ontstaan ten gevolge vaneen misdrijf, zelfs zo ernstig dat het verdere functionerenernstig wordt belemmerd, staat volgens mij buiten kijf.

De vervolgvraag is hoe je kunt vaststellen dat daarvansprake is. Daarvoor biedt de memorie van toelichting eenaantal handreikingen. Het is logisch dat altijd door deskun-digen wordt vastgesteld of de mate van schade, de matevan lijden, zo groot is, maar de handreiking die wordtgedaan is dat het inderdaad gaat om een ernstige belem-mering van het functioneren of bijvoorbeeld om eenopname in een psychiatrische instelling.

De voorzitter:De heer Markuszower heeft hierover nog een vraag.


Ik begin het te begrijpen hoor, maar wat nu als iemand nietis opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis? Ik ben evenaan het zoeken. Welke ruimte is er nog meer anders danblijkt uit de handreikingen die in de memorie van toelichtingstaan? Daarin staat geen limitatieve opsomming. Dat zijninderdaad handreikingen; dat zijn handvatten.

Minister Blok:

Zeker. De heer Markuszower zal mij vergeven dat ik opmerkdat artsen ook als het gaat om een lichamelijk letsel nietals een wiskundige de mate van schade of leed kunnenvaststellen. Bij sommige typen lichamelijk letsel kan datwel, maar gaat het bijvoorbeeld om de mate van pijn, danis er altijd sprake van een inschatting. Dat is ook het gevalbij de mate waarin dat het functioneren belemmert en demate waarin dat duurzaam is. In die zin wijkt fysieke schadeniet altijd af van psychische schade. Dus ook bij psychischeschade zal een deskundige, in dit geval over het algemeeneen psychiater, een inschatting maken. Behalve opname ineen psychiatrische inrichting — die ook weer het resultaatis van een inschatting — kan het bijvoorbeeld ook om eenernstige gedragsverandering gaan, waarbij iemand echteen heel ander persoon is of de dagelijkse levensverrichtin-gen niet meer goed kan verrichten. Het is niet volkomennieuw dat deze inschattingen gemaakt moeten worden.


Misschien dan voor de wetsgeschiedenis: is de ministerhet met mij eens dat dit ten principale zeer terughoudendwordt toegepast, namelijk alleen bij zeer ernstige gevallenvan gedragsverandering, bij ernstige belemmering in hetdagelijks functioneren gedurende langere tijd?

Minister Blok:

Dat is zo omdat de hele wet op die manier functioneert, ofhet nou gaat om fysiek leed, fysieke schade of psychischleed. In het geval van affectieschade — daar hebben wij hethier over — gaat het steeds om zeer ernstige vormen.Daardoor heeft de wet ook een zeer terughoudend karakter,juist om de reden waarmee wij de discussie begonnen. Hoeverschrikkelijk ieder misdrijf en de gevolgen daarvan ookzijn, je wilt niet verzanden in een totale cultuur van claims,van tegen elkaar opbieden.


Dank u wel hiervoor, minister.

Minister Blok:

Ik kan de heer Groothuizen toezeggen dat we de premieont-wikkeling in de evaluatie zullen meenemen.

De heer Groothuizen en de heer Van Nispen verzoeken deregering in hun motie op stuk nr. 10 om bij de invulling vande Algemene Maatregel van Bestuur de positie van stiefou-ders en stiefkinderen te heroverwegen, in die zin dat hundezelfde bedragen ter vergoeding van affectieschade wor-den toegekend. Omdat de AMvB nog in zijn definitieve vormmoet worden geslagen, wil ik het oordeel van de Kamerover deze motie afwachten. Ik laat deze motie dus aan hetoordeel van de Kamer.

Voorzitter, hiermee hoop ik de vragen in tweede termijnook te hebben beantwoord.

De algemene beraadslaging wordt gesloten.

71-19-20

20 april 2017


De voorzitter:Ik stel voor om na het reces over dit wetsvoorstel en demoties te stemmen.

Ik wil de minister hartelijk bedanken, evenals de deelnemersen iedereen die heeft meegekeken. Ik hoop dat u allemaaleen veilige reis naar huis hebt.

Ik wens u allen een goed reces!

71-19-21

20 april 2017


Vergoeding van affectieschade - Eerste Kamer · dat wij het goed vinden dat er een financiële...

Documents

Transcript of Vergoeding van affectieschade - Eerste Kamer · dat wij het goed vinden dat er een financiële...