Veluwsche geslachten

Overgedrukt uit ,.De Nederlandsche Leeuw". 1943.

g./ e4

Veluwsche Geslachten uit de Schoutambten van • Putten en Nijkerk in de XVde en XVIde eeuw. •

Een woord vooraf. Over oude Veluwsche geslachten is tot nog toe zeer weinig gepubliceerd. De enkele gegevens, die in druk zijn verschenen, zijn, naar mij bleek, dikwijls verre van betrouwbaar. Eerst in de laatste jaren is hierin gelukkig een verandering ten goede gekomen door de stelselmatige en zeer nauwkeurige onderzoekingen van ons hooggeacht medelid Jhr. Roell te Eefde, die in de kolommen van dit blad reeds herhaaldelijk de uitkomsten van zijn genealogische speurtochten open-baar heeft gemaakt. Verder rcian de tweede helft van de XVIde eeuw gaat Jhr. ROell echter doorgaans niet. Toch is uit de tijden daarvóór nog heel wat te vinden. Toen mij dit bij mijn onderzoek naar de Schrassert's, Van Hennekeler's en Van Oldenbarneveles duidelijk was geworden, heb ik mij ten doel gesteld bij een hernieuwd doornemen van de oude ge-richtssignaten van de Veluwe 1), recognitieboeken van Har-derwijk 2 ), civiele proces-dossiers van het Hof van Gelre en Zutphen 3 ) , geregistreerde. processen, en onklaarboeken van het Veluwsche drostambt 4 ) telkens die acten op te teeke-nen, welke mij voor een studie betreffende de oude geslachten van de Noord-Westelijke Veluwe van belang toeschenen. Bij het ordenen van de aldus verkregen collectie gegevens bleek het weldra mogelijk een aantal fragment-genealogieën samen te stellen. Daar zij mogelijk later nog eens tot basis zullen kunnen dienen voor een verder onderzoek (waarvoor mij vooreerst de tijd ontbreekt), scheen het mij gewenscht het resultaat van mijn onderzoek in de kolommen van ons Maand- blad te publiceeren. Het feit, dat de oude, veelal 1580 aan- vangende doop-, trouw- en begraafregisters zeer zeker nog menige aanvulling zullen kunnen verschaffen, deed mij be-sluiten mijn publicatie te beperken tot de gegevens uit de XVde en XVIde eeuw. Ik doe dat des te eerder, omdat ik mij daarmede de zekerheid verschaf, mij niet in het vaarwater van Jhr. Roell te begeven.

Achtereenvolgens hoop ik nu van tijd tot tijd een gedeelte 1 • Hieronder aan te halen als G.S.V. 2) Hieronder aan te halen als Ree. Boek. 3) Hieronder aan te halen als C.P.H. 4) Hieronder aan te halen als G.P.V.' en onklaarboeken,

2

van de door mij bijeengebrachte gegevens in dit Maandblad

openbaar te mogen maken. Ik heb mij daarbij in principe be-

perkt tot het publiceeren van die fragment-genealogieën, die

drie of meer generaties omvatten. Alleen waar — zij het hy-

pothetisch — samenhang met andere fragmenten aan te

wijzen viel, ben ik van dit beginsel afgeweken. Steeds heb ik

mij voor oogen gehouden, dat men op de Veluwe‘ oudtijds

met familie-namen vrij willekeurig om placht te springen.

Men ontleende vaak zijn „geslachts-naam" aan het goed, dat

men bewoonde. Daarbij maakte het weinig verschil, of men

het goed bewoonde als eigenaar, pachter of inwonende knecht.

Verhuisde men, dan hing het veelal van de spraakmakende

gemeente af, of men zijn ouden naam behield of naar de

nieuwe woonplaats genoemd werd. Het is dus duidelijk, dat

gelijkheid van naam nog niet steeds op verwantschap behoeft

te wijzen. Mede om die reden heb ik er van afgezien den

lezer te vervelen met het geven van losse, in geen enkel onder-

ling verband te ordenen gegevens, zooals men dit vroeger

gewoon was te doen.

G.S.V., Inv. no. 2, deel S, fol. 106 vso.

1. Van Arler.

W a p e n: In blauw een schuinrechts geplaatste, zilveren

visch; helmteeken: twee zilveren visschen, met de koppen om-

laag in V-vorm (omgekeerden keper-vorm) geplaatst.

I. Reyner Henricksz, dienstman 5 ) en herbergier 6 ) te Put-

ten, ontvangt 1437 het schoutambt Nijkerk in pand 7)

en 9 Juni 1438 ( tezamen met Gerrit Snapper) de breu-

ken in het dijkgraafschap van Putten en Nijkerk 8 ); schout te Putten, en als zoodanig in 1443 vermeld als

„die oudste peynder van den ampt 'van Putten" 6); neef

van Reyner Berntz en zwager van Bernt Crede ");

overste-peynder te Nijkerk (1445).11) en Putten

(1457) 12 }; herhaaldelijk vermeld als „ordelwyser" in de

5) G.S.V. Inv. No. 2 deel 7, fl:Jl. 118 vso. Volgens zijn tegenpartij zou

Reyner een „gecoft dienstman" geweest zijn, wat bezwaarlijk juist ge-

weest kan zijn, daar Reynier later als overste peynder voorkomt, en deze

functie alleen vervuld kon worden door welgeboren dienstlieden (zie Mr.

E. Heringa, Tynsen op de Veluwe, blz. 101), Zie over de „dienstlieden" op

de Veluwe Ned Leeuw 1941, kol. 218 en vlg. 6) G.S.V. Inv. no, 2, deel 5, fol, 110. 7) C.P.H 1626 I, dossier Landrentmr. contra Goessen van Curler. Over

het schoutambt Putten wordt in dit dossier slechts terloops melding -ge-

maakt. Daaruit valt echter af te lesden, dat het geheele gebied van Putten

en Nijkerk Onder de schouten-functie viel, die in 1437 aan Reyner Hen-

ricksz werd verpand. 8) Nijhoff, Gedenkwaardigheden enz., deel IV no. 178. 9) G.S.V. Inv. no. 2, deel 5, fol. 106. Er waren dus toen meerdere

schouten. 10) G.S.V. a.v., fol. 29 11) G.S.V., Inv. no. 2, deel 6, fol. 65. 12)

3

bank van het Veluwsche landgericht te Putten 1") en Nijkerk "); tr. in of voor 1450 N.N. 15 ) . Reyner Henricksz, was vader van "): a. Gerrit Reynersz''), schout te Putten (1446) 1 s). ver-moedelijk als zoodanig optredend namens zijn vader (den „over-peinder-19)), immers hij komt in 1447 aldaar voor als onder-peinder"); zegelt (als zoon van Reyner Henricksz) 9 October 1460 r'). b. Reyner Reynersz (Reyner Reyner Henricksz) 21 ) volgt onder II.

En voorts mogelijk van: c. Henrick Reynersz, wiens nakomelingen in mannelijke lijn in 1626 afstammelingen genoemd worden van Reyner Henricksz voornoemd n); hij volgt onder Ilbis. d. Aertje van Arler. (N.B. De naam „Van Arler" vond ik het eerst vermeld bij den onder IIb:s genoemden Henrick Reynersz. Volgens de gedrukte bronnen zou echter Evert Sehrassert, geb. -J: 1435 en j- 1477 (zie Ned. Leeuw 1940, kil. 204) gehuwd zijn geweest met Aertje (Scholten gend) van Aangezien uit dit huwelijk drie kinderen sproten, moet Aertje ±1470 gehuwd en ± 1450 geboren zijn. Op dezen grond acht ik het uitgesloten, dat zij een dochter was van Reyner van Arler en Catharina (van Seherpenzeel), hieronder te vernielden sub III, gelijk ik in 1940 vermoed heb (zie Ned. Leeuw t.a.p.). Mogelijk blijft altijd, dat zij een dochter was van Reyncr Reynersz, die volgt onder II. De gedrukte genealogieën geven haar allen een Reyner tot vader, die gezien haar naam , Scholten" schout ge-weest moet zijn; dat Reyner Reynersz deze functie bekleed heeft, bleek mij niet).

1I. Reyner Reynersz, vermeld 1444 als zoon van Reyner Henricksz 21 ) en 1458. Hij was vermoedelijk vader van:

13) G.S.V., Inv, no. 2, deel 5, fol, 43, 50, 61 vso. en 64 vso. 14) G.S.V. a.v., fol. 40, 48 vso en 61 vso, 15) G.S.V.. Inv no. 2, deel 7, fol, 44. 18) Waar de volgorde met ]etters (a, b, c, enz.) is aangegeven staat de juiste volgorde niet vast. Volgens de „Leitnamesitte" zou aan te nemen zijn, dat de hierboven onder c onderstelde zoon in werkelijkheid — als mijn vermoeden over zijn afstamming juist is — de image was. ni. een petekind van zijn grootvader van vaderszijde. Volgens deze zeIfd2 wijze van naamakeuze zou dan mogelijk zijn, dat de tweede zoon heette naar zijn grootvader van moederskant. Deze moeder zou dan een Gerritsdr, geweest zijn. 17) Archief van het Rijksstift Riten (Staatsarchief Dusseldorf) Lfd. no. 168, Orig. no. 145 (afschrift inventaris op het R.A. Arnhem), 18) G.S.V„ Inv. no, 2, deel 6, fol, 66. 19) Men onderscheidde op de Veluwe onder-peinders (hulp-schouten); peinders (of overpeinders) de hoofd-schouten; en den oversten peinder (wiens gebied de heele Veluwe omvatte). 20) G.S.V. Inv. no. 2, deel 6, fol. 126. 21) G.S V. kv., fol. 12.

22) C.P.H. 1626 I (Landrentmr. contra Goessen van Curler),

4

a. Henrick Reynersz (de Jonge), zit nevens Henrick

Reynersz (zijn oom?) in de bank van het Veluwsch

landgerecht te Nijkerk 1481 "). Een Henrick Rey-

nersz was in 1474 gehuwd met eene Griet N.N. 24 ).

b. Elbert Reynersz, schout te Putten (1491) 25 ) en

Nijkerk 25 ), vermeld 1499 27 ), 1506 29 ) en 1529 29 ).

Ilbis. Henrick Reynersz (van Erler) 30), schout te Putten (als

zoodanig vermeld 1470-1486 31 ) ), en te Nijkerk (vermeld

1481-1486 32 ) ), eigenaar van het goed Arler 34 ), is dood

1492 55 ); tr. [morgengave Harderwijk Quasimodo)

1466 38 ) Beerte (of Bye), vermeld te Nijkerk 1474 27 )].

vóór 1492 35 ). Hij was vader van:

a. Reiner Henricksz van Arler, als zoon van Henrick

Reynss van Erler vermeld 1483 30 ), volgt onder III.

Hij had een broeder "): b. Aerend Henricksz van Ader"), met wien hij in 1492

een magescheid maakte betreffende den boedel hun-

ner ouders"); deze Arend werd in 1507 (vermoede-

lijk na den dood van zijn broeder) schout te Put-

ten 22 ). Blijkens meergenoemd magescheid sproten uit het

huwelijk van Henrick Reynersz van Erler nog:

c-d. twee dochters.

III. Reyner Henricksz van Arler (Reyner Henricksz de

Jonge), peinder te Nijkerk (als zoodanig vermeld 1488 33 )-

1499 39 ) en te Putten (vermeld 1492 4°)-1499 59 ) ), mach-

23) G.V., Inv. no. 2, deel 10, fol. 64. 24) G.S.V. Inc. no, 2, deel 9, fol. 21. 23) G.S.V. Inv, no. 2a deel 3, lol. V. 20) G.S.V. a.v. fol. XCIX. 27) G.S.V. Inv, no. 2a, deel 5 fol. XXXIX vso.

23) G.S.V. Inv. no. 2a, deel 6, fol. 7. 29) G.S.V. Inv no. 4, deel 3, fol. 154. 30) Ree. Boek 1479-'97, fol. 85 (Ao. 1483). 31) Ree. Boek 1466-78, fol. 71, 141, 158, 213 vso; idem 1479-97, fol

26; G.S.V. Inv. no. 2 deel 10, fol. 16; Ree. Boek 1479-97 fol. 50 vso., 56,

59 en 59 vso.; G.S V. Inv. no. 2a, deel 1, fol. 149 TSO.

32) G.S.V. Inl.. no. 2, deel 10, fol. 68 vso; idem Inv. no. 2a, deel 1,

fol, 116. 34) Mageseheid d Ao. 1492 in origineel in het bezit van den heer G.

C. L, Schrassert Bert te 's-Gravenhage. 35) Deductie van lir. Johan Schrassert (gewaarmerkte copie eener

origineele acte) in het bezit van den heer Sehrassert Bert vnd,

30) Ree, Boek 1466-78 fol, 4. Overigens blijft mogelijk, dat de hier als

echtgenoot vermelde IIenrichi Reynersz de zoon was van vn. Reyner R<y-

nersz, vermeld sub II. 37) G.S.V. Inv. no, 2, deel 9, fol. 11 vso. 35) G.S.V. Inv. no. 2a, deel 2, fol, CXI vso. 39) G.S.V. Inv. no. 2a, deel 5, fol. 40) Ree. Boek 1479-97, fol. 171 vso. 1-let schoutambt te Putten en dij.

kerk werd hem bij bovenvermeld magescheid toegedeeld,

5

tigt 1492 zijn zwager ( = schoonzoon) Gerrit van Speta-de, eigenaar van het goed Arler 34 ), leeft nog 1506 28 ), doch is dood 1510 41 ), tr. ( le?) in of vóár 1484 41 Jan N.N.; tr. (2e?) in of vóár 1498 43 ) Katharina 43 ) van Scherpenzeel 44 ) , stichtte 9 Febr. 1510 als weduwe een vicarie bij het altaar van het H. Kruis te Putten 41 ), be-leend met het goed tot Wullinck onder Zelhern (1522) 44), is dood 11 Dec. 1531 44 ).

Uit het het hierboven onder 2e genoemde huwelijk: 1. Reyner van Arler 41), vermeld als erfgenaam zijner

moeder 1531 44), volgt onder IV. 2. Henrick van Ader 41 ) , volgt onder IVbis. 3. Bernard van Arler 4').

En eenige dochters 41) onder welke: d. Dirckgen van Arler 45 ); tr. Harderwijk (morgengave

Michaëlis) 1482 46 ) Gerrit van Spetdde. IV. Reiner van Arier (ook wel genoemd Reiner Schuit 47 ))

beleend met het goed tot Wullinck (1531) 44 ), schout te Putten, als zoodanig vermeld 1522-1530 48); drost op Hulckestein 46 ); nog vermeld 1546 "); voor 10 Maart 1550 51); tr. le N.N.; tr. 2e Harderwijk 8 (morgengave 9) November 1530 52 ) Eva van Brienen 53 ), zuster van Johan van Brienen 54 ) beleend met den hof tot Emse (12 Mrt. 1550) onder Epe 55) en Larysgoed (10 Mrt. 1550) "), is dood 1571 56 ).

Uit beide huwelijken tezamen vier kinderen "), t.w. uit het eerste: 1. Assuera van Arier, af gegoed 23 Nov. 1530 57), t

na 1 juli 15A8 58 ); tr. in of vóár Sept. 1560 ") Joest 41) Mr. L, A. J. W. baron Sloet, Versl. en Medeel, der Kon. Aeadeni- e

van Wetenschappen, afd Letterkunde, 3e Reeks, deel VI, blz. 259. 42) G.S.V. Inv. no. 2a, deel 1, fel. 2-1. 43) G.S.V.Inv_ no. 2a, deel 5. fel. VII vso. 44) Register Leenactenboek Gelderland, kwartier van Zutphen, blz. 288. 45) Ree. Boek 1523-'39, fel. 103 vso. 49) Ree. Boek 1479-97, fol 59. 47) G.S.V. Inr. no.. 4, deel 1 fol, 202 rso. 49) Zie -aant. 6; Ree. Boek 1523.39, fel. 6 vsi); G.S.V. Inr. no. 4 deel

1, fel, 203; idem deel 3, fel 14; zie ook aant. 7. 49) Ree. Boek 1523-39 fol. 156 vso. 50) G.S.V. Inv. no. 4 deel 5b, fel. 14S vso. Hij wordt voorts genoemd in

1542 (Volont. acten Veluwe 1538-1610, fol, 16 rso.) en 1544 (zie aant. 44) 51) Leenactenboeken Putten (Register in lis van wijlen Dr. J. S. van

Veen op het R.A. Arnhem), 't Leen Larysgoed. 52) Ree. Boek 1523-'39, fel, 158 vso. 53) Volant. Aeten Veluwe a.v., fol. 14. 54) Ree. Boek 1550-'59, fel. 379. 55) Bron vermeld in aant. 51. 56) G.P V. 1615-'16, proces no. 4. 57) Rec. Boek 1523-'39, fol.- 160. 58) Ree. Boek 1583-'97. 59) Ree. Boek 1560-'68, 26 Sept. 1560.

6

van Bronckhorst, leeft nog 10 juli 1567 60), .t vóór 29 Juli 1587 58 ).

Uit het tweede huwelijk: b. Catharina van Ader, als dochter van Reiner vermeld

1554 61 ) , begr. Harderwijk 9 Maart 1605 62 ), tr. vóór April 1554 01 ) Johan Pannekoeck Marisz"), leeft nog 1561 "), t voor 6 April 1563 65 ), zn. van Mauritius Marisz 06 ) en Janneke van Bemmel 87 ).; tr. 2e vóór 9 Mei 1567 Philips Schrassert Ottensz, wedr. van Elisabeth van Estvelt, geb. ± 1508, gerichtsman te Nijkerk, aldaar gegoed, t Juni 1577-Febr. 1580, zn. van Otto en Engel van Hollick, gend. Dageraet 68 )

C. Henrick van Arler, vermeld als zoon van Reiner vnd. 1551 44 , volgt onder V.

4. Reyner van Arler, als jongste zoon van Eva van Brienen bekend met den hof tot Emse (1550) 55 ), t 3 Juli-25 Sept. 1587 58 ); tr. voor 30 Oct. 1575 68 ) Margaretha Rycx. (Zij hertr. als wede. Henrick van Meurs ) ").

Voorts had Reiner van Arler (Sr.) nog een natuur-lijken zoon: e. Jorrien van Arler, vermeld 1560 " ), en in 1608 te

Amsterdam wonende 72 ).

V. Henrick van Arier de Olde 73) , geb. ± 1546 "), en nog onmondig 1551 "), beleend met Larysgoed ,(1550) 51 ) het goed tot Wullinck (1551) 44 ) en den hof tot Emse 55 ); wordt 1595 aangemaand het goed Arler met zijn zuster Catharina te deelen 75 ); was in 1580 te Harderwijk gilde-meester van het St. Georgiusgilde 76 ) t na 16 Augustus 1617 77 ); tr. Hermanna van der Heil 72 ), nog vermeld

00) Ree. Boek 1559-'6R. 61) C.P.H. 1561 II, no. 22, 62) Begraafaanteekening in de te Harderwijk in het kerkarchief be-

rustende kerkeboeken. 63) Onklaarboek Inv. no. 6, deel 3, fol. 196, 64) Ook vermeld 25 Maart 1560 (Ree. Boek 1560-'68). (15) Ree. Boek a.v. 66) Onklaarboek Inv. no. 6, deel 3, fol. 76. 67) C.P.H. 1595 no. 11. GS) Ned. Leeuw 1940, kol, 206/7 en 209. 69) Onklaarboek Inv. no. 6, deel II, fol. 74, 70) G P.V. 1615-'17, proces F. 71) 25 Maart en 21 Mei 1560 (Ree. Boek 1560-'68). 72) G.P.V. 1608-'10, proces no. 3. 73) Transsehrevenboek Veluwe Inv. no. 18, deel 1 (Nijkerk 8 Juni

1597). 74) Hij was 7 Aug. 75) Brieven Hof v. Gelre met het kwartier van Veluwe no. 7803.

1575 ± 29 jaar oud (C.P.H. 1575 no. 14).

76) Ree. Boek 1572- '82. 14, deel 16 (1615-'17), proces F. 77) G.P.V. Inv. no.

7

1608 "), dr .van Cosijn en Truida ( Geertruidt) van Ol-denbarnevelt 78)

Uit dit huwelijk: a. Reiner van Ader, beleend met het goed tot Wullinck

(1621) 44) en de hof te Emse (1622) ").

(Uit hem een dochter Herinanna van Arler gehuwd met Johan van Wyek),

b. Johan van Arler, als erfgenaam van zijn broeder Reyner beleend met diens leengoederen.

(Hij had een dochter'Eeske, die 9 Aug. 1643 te Harder-wijk huwde met Jan Gruiter).

IVbis. Henrick van Arler, schout te Putten (1539) 79), nog j vermeld 1541 53), vóór 3 Juni 1547 89); tr. in of vóór

1533 8') Naete van Hoeckelom (vermoedelijk een zuster van Griet van Hoeckelom, want deze noemt in 1539 Henrick van Arler haar zwager), j- na 3 Maart 1580 82).

Uit welk huwelijk: a. Reyner van Arler, als zoon van Nale vermeld 1557 83 )

volgt onder V. Hij had een broeder 84):

k. Gerrit van Ader, volgt onder Vbis. Reyner had voorts een zuster 85):

c. Nale van Arler, vermeld 1554 ), -I- na' 28 Juni 1617 86 ) ; tr. 1 e vóór 18 October 1568 87) Mauritius Pannekoeck; tr. 2e vóór 31 Juli 1582 Johan Slodt (of Jan Slootse) 88 ) , 1- 9 Sept. 88)-23 Nov. 1582 89); tr.

• 3e (huw. voorwaarden 23 Juli 1586 9°) ) Evert Schras, sert Philipsz, maalman van 't Appelrevelt, beleend met het goed Borrink (1581), kerkmeester te Nijkerk (1590 en '96), t 28 Juli 1617-Mei 1620, zn. van Philips Ottensz en Elisabeth van Est-velt 88).

d. Margaretha van Arler, als zuster van Nale vermeld 1586 91), 6 Jan. 1602 921-28 Juni 1617 "); tr. vóór

78) C.P.H. 1596, proces dossier: Henrick van Arler nom. uxoris contra Alydt Pannekoeck, wede Johan van der Heil de Jonge. Zie over het echtpaar van der Hell X Van Oldenbarnevelt Ned. Leeuw 1940. kol. 52b

79) G- S.V. Inv. no. 4, deel 5a, fol 35 vso. 80) Ree. Boek 1539-'49, fol. 333 vso. 81) Charter no. 38 Putten (R.A. Arnhem). 82) Ree. Boek 1572-'82. 93) Ree. Boek 1550-'59, fol. 377 rso. 84) C.P.U. 1579 I, no. 2. 85) Ree. Boek 1550-'59, fol. 213 vso. 88) Zie Ned. Leeuw 1940, kol. 210. 87) Volant. Acten Veluwe 1538.1610, fol. 164. 88) Transportregister Veluwe, Archief van Rhemen (R Arnhem). ") Onklaarboek Inv. no. 6, deel II. - 80) Volont. Acten Veluwe 1611-'40, Archief Enghuizen (R.A. Arnhem). 91) Ree. Boek 1583-'97, 7 Jan. 1586. Nale en Margaretha van Arler

8

7 januari 1585 93 ) Dirck Voeth, burgemeester van Harderwijk, t na 6 Jan. 1602 92 ).

V. Reyner van Arler ( Henricksz), geb. + 1529 94 ), schout te Putten, en als zoodanig vermeld 1544 88 ) -1566 6°) , t 3 juli 1573 95 )-9 Sept. 1574 94 ); tr. in of vóór (October) 1566 °°) Bye Scholten, t ná 10 December 1580 81 ) , dr. van Aelt Henricks 22).

Uit welk huwelijk: a. Aelt van Arler 22 ), heemraad van den Arkemheen-

schenpolder, t ná 29 Mei 1633; tr. Harderwijk 20 Februari 1594 Elisabeth Schrassert, t ná 29 Mei 1633, dr. van Philips Ottensz en Catharina van Arler 99 ).

(Uit dit huwelijk: le een achter Bya van Arler, die tr. le Putten 26 Dec. 1626 Frederick van Zuyien van Nyevelt ; 2e aldaar 30 Sept. 1632 Augu,styn Pannekoeck, ontvanger van den Arkemheem. Voorts twee zoon; ged. te Putten, t.w. Philips (22 Dee. 1602) en Reyner (21 Juli 1605), als-mede 4e een dochter Catharina van Arler, ged. Putten 28 Febr. 1608, tr. aldaar (ondertr. Harderwijk 26 Juni) 1637 Georgius van .Afiddachlen).

b. Henrick van Arler 8g), de Jonge, schout te Putten, en als zoodanig vermeld 1602-1606, woonde aldaar op Bollegoed 97 ), lijftocht zijn vrouw 1603 871 , tr. (huw. voorwaarden 26 Oct. 1591 9') Truyde van Ommeren.

Uit dit huwelijk: le. Elisabeth van Arier, ged. Putten 24 Nov. 1602; ondertr.

Nijkerk 5 Maart 164i Trailer van Twilter, zn. van Gysbert Woltersz.

2e. Margrieta van Arler, ged. Putten 26Nov. 1606; ondertr. Nijkerk 18 April 1641 Everhard van ?'witter, zn, van Amelis kVoltersz.

3e. Derck van Arler, ged. Putten 19 Aug. 1610, leeft nog Putten 20 Oct, 1636).

c. een dochter. ( N.B. Zie Navorscher 1879, blz. 42. Volgens deze bron zou zij gehuwd zijn met Reinier van Coat, schout te Ermelo. De daarvermelde gege-vens bleken mij echter voor een groot gedeelte on-juist).

Vbis. Gerrit van Arler, was in 1574 voogd over de kinderen

leggen dan getuigenis af, dat zij hun dan overleden moeder wel eens een verklaring hebben hoeren doen t a.v. een uitlating van zalige Lysbeth van Staveren, wede van Reyner van Arier, scholt over een huwelijksfeest van Augustyn Poone1,:oeck met haar dochter Trabbe van .Arler. Ik heb deze Van Arlers niet in de hier gepubliceerde genealogie kunnen plaatsen.

02) Voluut. Aeten Veluwe 1538-1610. 93) Ree, Boek 1583-'97.

Hij was 22 Juni 1564 ± 35 jaar oud (G.S.V. Int-, no. 6, deel 8). 95) Onklaarboek Lir. no. 6, deel 10 (Putten). 06) Transsehrevenbock Veluwe, Inl., no. 18, deel I Putten 9 Juni 3597. 97) Volont. Aeten Veluwe 1538-1610, S Oct. 1603.

9

van zijn overleden broeder Reyner 98), schepen te Har-derwijk 1579 "), en schout te Putten (1579 1°°) en 1590 101 ) ) t 1616 77 ); tr. veiór 29 Oct. 1583 Eefse Pannekoeck "2 1 , dr. van Johan Marisz en Catharina van Arler 103 ),

Uit welk huwelijk eenige kinderen.

II. Scholten. (Scholten van Vanevelt-Van Vanevelt).

W a p e n: Als Van Arler (zie aldaar). N.B. De overeenkomst van dit wapen doet samenhang met

de Van Arlers vermoeden. Volgens een in 1626 gevoerd pro-ces 1 ) zouden de XVIde eeuwsche pandhouders van het schoutambt Nijkerk afstammelingen geweest zijn van den eer-sten pandhouder Reyner Henricksz, den stamvader der Van Arlers. Deze pandhouders behoorden allen tot het hier be-handelde geslacht Scholten. Hoe die afstamming gecon-strueerd werd, blijkt niet. Wel wordt beweerd en door ge-tuigen bevestigd, dat zij nakomelingen waren van Henrick Henricksz Scholten. Volgens de posita van de eene partij (Goessen van Curler) zou in de XVIde eeuw bij een familie-deeling het schoutambt van Putten aan de Van Arlers toege-wezen zijn, terwijl een andere tak (de Scholtens) het schout-ambt Nijkerk verkreeg. De samenhang kan hypothetisch ge-construeerd worden door aan te nemen, dat de hieronder sub genoemde Henrick Reynersz een zoon was van Reyner Reynersz, en dus identiek met Henrick Reynersz de Jonge, vermeld in de genealogie Van Arler sub II onder a.

I. Henrick Reynersz. Hij was vader van:

a. Aelt Henricksz, in 1524 rechte erfgenaam van Bye N.N. (echtgenoote van Johan van Bylar), die kin- . derloos overleed 2); hij volgt onder H.

b. Henrick Henricksz (ook genoemd Henrick Scholten), in 1524 rechte erfgenaam van Bye vnd. 2), volgt onder Ilbis.

c. een dochter, f voor 18 April 1551 3 ); tr. Giisbert van

98) C.P.H. 1579 I, no. 2. 99) Ree. Boek 1572-'82, fol. 291. 100) Ree. Boek a.v., fol. 300 vso.

) C P.H. 1595 I no. 1, 102) Onklaarboek Inv. no. 6, deel 12, Putten 1583. los) Eefse Pannekoek immers wordt 6 Mei 1616 (G.P.V. Inv. no.

14 deel 16, proces F.) een zuster genoemd van Coop Sehrassert Phitipsz, een zoon uit het tweede huwelijk van Catharina van Arler.

1) C.P.H. 1626 I (Landrentmr. contra Goessen van Curler). 2) Inv. no, 4 deel 1, fol. 101. 3) Volgens een aanteekening mij bereidwillig door de heer Muschart

verstrekt.

10

Wenckum, rechte erfgenaam van Bye vnd. 2), als

scloonzoon van Henrick Reynersz vermeld 1535

schout te Nijkerk 4 ), nog vermeld 1539 5 ), 1- in of

vóór 1552 81.

11. Aelt Henricksz - (Schalt), schout te Nijkerk; verhoogt na

bovengenoemde ( voorgewende?) familie-deeling het

pandschap op het ( hem toebedeelde?) Nijkerksche schout-

ambt in 1517 I ), vermeld 1529 7 ) en 1530 8 ).

Uit wiep 1): a. Henrick Schotten Aeltsz (komt ook voor als Henrick

Aelts van Achtevelt 9 ), als schout te Nijkerk ver-.

meld 1554 8 )-1561 kerkmeester te Nijkerk 1573 11 ),

gasthuismeester aldaar (1574) 12 ), leeft nog 31 Dec

1595 I). -I- -± 1605; tr. vóór 10 Januari 1563 13) Arnti

gen (of Aertge) van Oldenbarnevelt, 1- vóór 5 Sept.

1576, vermoedelijk dr. van Herman en. Anna van

Wenckum 14). . b. Anna Scholten 15 ), moeder van burgemeester ter Cele-

man van Ommeren 1 ); zij maakte 31 Jan. 1560 huw.

voorw. met Wolf van Ommeren").

c. Bye Scholten 18 ), moeder van Aelt van Arler 11, ver-

- pacht 1574' het schoutambt van Putten, als behoo-

rende tot de nalatenschap van haar man aan Reiner

Scholten van Vanevelt 17), f na 10 Dec. 1580; tr.

in of vóór October-1566 Reyner van Arler, geb.

1529, schout te Putten, ± 1574, zn. van Henrick

en Naele van Hoeckelom.

Ilbis. Henrick Henricksz (Scholten), vermeld 1529 7 ), schout

te Nijkerk 1547 18 ), wegens wangedrag in 1551 te Arn-

hem gevangen gezet en in 1553 uit zijn ambt ontslagen 10 ) ;

4) Jhr. Mr.- Martens van Sevenhoven: Archief Geldersehe Rekenkamer,

regest no. 680. 5) G.S.V. Inv. no. 4, deel 5a, fol. -101 vso.

6) G S.V. Inv. no. 4, deel 5e, fol. 275 vso.

G.S.V. Inv. no. 4, deel 3, fol. 10 vso. S) Gelre, Bijdragen en Mededeelingen, deel XIX, blz. 232 en vlg. De

hier afgedrukte lijst is niet geheel juist, daar verschillende gelijknamige

personen met elkander verward zijn, en de Van Arlers en de Scholtens

met elkander geidentificeerd worden. 9) Transsehrevenboek Veluwe Inv. no. 18 deel 1 (Nijkerk 8 Juni 1588).

10) G.S.V. 1558-'63. 11) Gelre, Bijdr. en Meded., dl. XV, blz. 104/105.

12) Gelre a.v., blz. 137. 13) C.P.H. 1622 III, 14) Ned. Leeuw 1940, kol. 335/336.

16) Volgens de Deductie van Johan Schrassert in het bezit van den

lieer Schrassert Bert te 's-Gravenhage. 16) Ree. Boek 1559-'68 (Oct. 1566) ; C.P.H. 1579 1 no. 2.

17) C.P.H. 1579 I no. 2. 18) G.S.V. Inv. no. 4, deel 5b.

11

eigenaar van het goed Roeckeswerff"); tr. Elisabeth van Hoeckelum, vermeld (tezamen met haar man) 1558 12 ).

Uit welk huwelijk: a. Henrick Scholten (Henricksz) 20), die volgt onder

b. Reyner Henricksz Scholten, broer van Henrick vnd. 21 ), ook genoemd Reyner (Scholten) van Vane-velt"), volgt onder IIlbis. Hij had een zuster 22 ):

c. St yntge Scholten, ook genoemd Styn van Vanevelt 32 ); zij stichtte 30 Sept. 1575 twee proeven in de kerk te Nijkerk 23 ), t 30 Sept.-14 Nov. 1575 34 ); tr. Reyner Ctaesz van Wenckum, vermeld Nijkerk 1569 23), al-daar gegoed 36), t voor 18 Juni 1600 27), zn. van Claes.

Henrick en Reyner waren broers van 21 ): d. Elisabeth Schotten van Vanevelt, die tr. in of vóór

1537") Gysbert Woltersz (van Twiller), geb. ± 1518, t voor 11 Mei 1568 21 ), zn. van Wolter.

e. Een dochter, gehuwd met Arend Heimanz van Curler, burgemeester van Elburg 30 ).

III. Henrick Scholten Henricksz, borg voor Reyner Scholten van Vanevelt in 1576 22 ); tr. Elisabeth van Arckel, die nog leefde 15 April 1585 21 ). Zij bezat het goed „Vane-veltskampje" onder Putten.

Uit dit huwelijk:

19) G. A. van Schouwen, De eKinary van Putten, bijlage blz. XXIII. 20) In Ned. Leeuw 1940, kol. 205 noot 53 heb ,ik aangenomen, dat Henrick Schotten eerst gehuwd was met Elisabeth van Hoeckelum, en

daarna (in tweeden echt) met Elisabeth van Arckel. Het feit, dat blijkens een verklaring uit 1610 (G.P.V. 1607-'09, proces 25) Elisabeth Scholten van Vanevelt slechts twee broers had gehad, Henrick en Reyner, doet mij op mijn oorspronkelijke meening terugkomen. Indien immers mijn oor-spronkelijk vermoeden juist was, zou Elisabeth ook nog een broer AeIt (Henricks) gehad moeten hebben.

21) G.P.V. 1607-'09, proces no. 25, 22) Onklaarboek Inv. no. 6, deel 11, fol. 68. Zie ook aldaar 10 Juni

1576. 23) Gelre a.v. XV, blz. 138. 24) Onklaarboek Ins'. no. 6, deel II, fol. 68. 25) Onklaarboek Inv. no. 6, deel 9. (Nijkerk 23 Mrt. 1569). 2s) Navorscher 1879, blz. 214. 27) G S.V. Nijkerk 18 Juni 1600. 29) C.P.H. 1608 II (Gysbert Wolters van Twiller contra de kerkmees-

ter van Nijkerk). De uit dit huwelijk geboren dochter Claesgen Gysberts (gehuwd met Loech Gerrets) was in 1608 51 jaar oud.

29) Onklaarboek Inv. no 6, deel 7 (Putten 12 Maart 1563). 30) Gelre a.v., deel XV, blz. 49. 31) Vol. iaden Veluwe 1579-1581 (archief van Rhemen, R A. Arnhem),

fol 24. 32) Ned. Leeuw 1940, kol. 279.

12

a. Mafthijs Scholten (van Vanevelt) Henricksz ), volgt

onder IV. b. jannetje Scholten van Vanevelt, j ná 17 Maart

1597 1 ), tr. le Herman van der Schuer, zn. van Evert

en Margriet Schrassert; tr. 2e voor 17 Maart 1597

Evert Schrassert Coopsz, geb. ± 1553, wonende te

Ter Schuur, leeft nog 31 Juli 1608, zn. van Coop en

Naele van Estvelt 33). c. Nicolaesgen Scholten van Vanevelt, t 17 Maart

1597 1 )-21 April 1652; tr. Hendrick van der Schuer,

vermeld 1564-'79. Nicolaesgen had een zuster 341:

d. Catharina Scholten van Vanevelt, leeft nog Nijkerk

18 Augustus 1631 33 ); tr. 1 e voor 17 - Maart 1597

Aelt Bernts Brouiver, t 1597-1602; _tr. 2e (ondertr.

Nijkerk 13 November 1603) Aernt ten Hoeft, zn. van

Gijsbert en Heil Schrassert 37).

IV. Matthijs Scholten Henricksz (Scholten van .Vanevelt),

t voor 7 April 1587 38 ); tr. v6ár 4 December 1584

Andriesken Schrassert, geb. 1555/.56, gegoed onder Nij-

kerk, t 15 April 1615-1 Februari 1620, dr. van Coop en

Naele van Estvelt "j. Uit dit huwelijk:

1. Lysbeth Scholten, vermeld 1597, en 1616-1636; tr.

Nijkerk (ondertr. 21 Aug.) 1608 Walter van Henne-

keler, geb. ± 1583, veekoopman, kerkmeester, en rent-

meester der geestelijke goederen te Nijkerk, stichter

en regent van het Nijkerksche Weeshuis, 1- en begr.

Utersem(?) Maart 1641, zn. van Wolf fer (of 'Wulf )

en N.N. 33).

IIIbis. Reyner Scholten van Vanevelt, ook genoemd Reyner

van Vanevelt (Henricksz) 17 ), vermeld 14 Nov. 1575 "),

pacht 5 Sept. 1577 het schoutambt van Putten van Bye

Scholten, en komt op dien grond na afloop van den pacht-

tijd voor als gewezen schout van Putten 40), leeft nog

27 Maart 1597 1); tr. véo5r 1569 41 ) Mechtelt van Olden-

33) Ned. Leeuw 1940, kol. 205/6.

34) Archief Kelnary Putten no. 170.

35) G.S.V. 36) Archief Kelnary Putten, no. 170. Zijn zoon Henri& Aeltsz noem-

de zich later Renrit] Schollen Acitsz (G.P.V. Inv. no. 14, deel 9, proces

E.). 37) -Ned. Leeuw 1940, kol. 204.

38) Onklaarboek Inv. no. 6, deel 12, Nijkerk; Meten na. aant. de

ao. 1583. 36) Ned. Leeuw 1940, kol. 60 en 61. 40) Brieven Hof van Gelre met kwartier van Veluwe 4721, 4852,

4872 en 4880.

13

rnevelt, t ná 27 Maart 1597 1 ), dr. van Herman en Anna van Wenckum 14 ).

Uit welk huwelijk: a. Claes Reyners van Vanevelt, vermeld 1585 "). b. Anneke van Vanevelt; tr. (ondertr. 12 Februari 1598)

na langen tijd ") Aelt Pannekoeck, geb. 1544 44 ), zn. van Jeronymus Marisz en Elisabeth N.N..

c. Henrick ,van Vanevelt, geb. ± 1569 46 ); ondertr. Nij-kerk 15 Januari 1598 Heiltgen ten Hof f, dr. van Bessel.

(Uit dit huwelijk zes kinderen, o.m. een zoon Reinier, geb. 1599, die tr. met Claesken Wouters van den .Poll, dr. van Wouter Looghsen; en een dochter ilechtelt, geb. 1604, ge-

gehuwd in 1637 met Joost ten Holthe Gerritsz).

d. Jan van Vanevelt, geb. -± 1573 47 ); tr. Arnhem (ondertr. Nijkerk 29 April 1604) Bytgen van Steen-ler, nog met haar man vermeld 19 Sept. 1627 te Nijkerk 36), dr. van Arent.

(Uit dit huwelijk een dochter Elysabeth in 1637 gehuwd met Cornetis Moy Willemsz).

e. Hadewich van Vanevelt 48 ).

Van Arler (fragment) 1).

Blijkens het wapen van den hieronder sub II volgenden Reinier van Arler 2 ) moeten de hierna vermelde personen be-hoord hebben tot liet gelijknamige geslacht, waarvan de ge-nealogie is behandeld in dezen jaargang van dit maandblad. kol. 90 en vlg. De juiste aansluiting bleef mij evenwel onbe-kend. Op grond van de namen zijner zonen ligt het vermoe-den voor de hand, dat de hieronder sub 1 genoemde Goert een

41) Hun zoon Henrick was 22 Sept. 1645 76 jaar oud (G.P.V. Inv.

no. 14 deel 33, proces XII). n) Brieven, vermeld in aant. 40, no. 5137. 43) Op kerkelijke inzegening werd eerst later prijsgesteld, een toen

veelvuldig voorkomend iets. 44) Onklaarboek Inv. no. 6, deel 6 (13 Mrt. 1561) en ondertr. acte

van Anneke. 40) Bron vermeld in aant. 41. 4T) G.P.V. 1608-'10, proces no. 20. 4S) C.P.H. 1622 III. a-) Over een in de XVde eeuw te Elburg gevestigden tak kon ik te

weinig gegeens bijeenbrengen, om daaruit een fragment samen te stel-len. Hetzelfde was het geval met een takje, waarvan ik sporen vond in het Ree. Boek 1583.1597 (2 Juli 1585) en het Vehiwsche Transport-register in het archief van Ehemen (R.A. Arnhem) sub dato 20 Mei 1585. Deze sporen brachten aan het licht, dat zekere Egbert van Ader, priester, drie zusters had Jacobgen (gehuwd met eenen Van Hoeckelum, voor 2 Juli 1585 overleden), G-eertgen en Lysbeth, en in 1585 vader was van twee zonen Walter en Jan van Arler, . .

2) Charter no. 44 in doos, gemerkt „Putten" op het R.A. Arnhem.

14

zoon is geweest van een Reinier of Henrick van Arler. die ge-leefd moet hebben in of omstreeks het laatste kwart van de XVde eeuw. Daar van Henrick Reynersz. van Arler (genea-logie Van Arler t.a.p., kol. 91, Ilbis) en zijn zoon Reyner Henricksz. van Arler alle zonen bekend zijn, terwijl daaronder geen Goert voorkomt, kan de aansluiting niet hier zijn gele-gen. Zuiver hypothetisch kan ook worden verondersteld, dat Goert van Arler een zoon is geweest van den schout van Put-ten Aerend Henricksz. van Arler, vermeld t.a.p. kol. 92. Van dezen Aerend heb ik weliswaar geen nakomelingen vermeld, maar het blijft mogelijk, dat hij geïdentificeerd moet worden metArent van Arler, vermeld te Nijkerk 1520 3 ) en Putten (1522) 4 1, gerichtsman (1526) 5) en in 1538 5) gewezen schout te Putten. Deze Arent, die overleden moet zijn tusschen 25 Maart 1539 7 ) en 31 Maart 1541 8), verklaarde in 1529 9 ) voor het gericht, dat zijn voorouders steeds een overpeinder te Nijkerk boven den schoft aldaar waren geweest. Hij moet dus in ieder geval tot het geslacht van de reeds eerder behan-delde Van Arlers hebben behoord. Volledigheidshalve zij ver-meld, dat deze Arent voor 1530 loy gehuwd moet zijn met, een Johanna N.N., die nog 31 Maart 1541 8 ) in leven was. Als zijn kinderen warden opgegeven 8 ) Reyner van Ader Arndtsz, en Griet (Margaretha) van Arler, welke laatste in eerste hu-welijk in of voor 1539 11 ) getrouwd was met Henrick van Heerde na) , en daarna (veer 27 Dec. 1560 12)) hertrouwde met Heviger Evertsz. Dat onder deze kinderen geen zoon Goert wordt vermeld, kan mogelijk het gevolg zijn van het feit, dat een zoon van dien naam veer 31 Maart 1541 was overleden. Wij doen evenwel goed met niet al te lang op het glibberige terrein der onderstellingen te verwijlen. Ik begin daarom dit fragment met:

I. Goert van Ader, in 1532 bezitter van het in dat jaar van

3) G.S.V. Inv. no. 4, deel 1. 4 C.P.H. 1589, omslag 4. 8) G.S.V. Inv. no. 4, deel 2, fol. 55vso. 8) Ree. Boek 1523-'39, fol. 385. '1) Register van Opdrachten en Tuchten van Veluwe 1538-1610 (R.A.

Arnhem, Inv. Veluwe no. 40). 8) G.S.V. Inv. no. 4, deel 5a, fol. 208 vso en 210 vso. Zie ook Oorkon-

den en Acten betreffende het geslacht Van Heerde-Van Heerdt door W. \Vynaendts van Resandt (1941), regest uit 1587. (C.P.H. 1587 no. 2).

9) G.S.V. Inv. no. 4, deel 3, fol. 14. 10) G.S.V. als voren, Putten 1530. 11) Aant. 8, en de in sant. 7 genoemde bron, Mrt. 1539. iia) Zn. van Daem en Maris van Meeckeren; Henrick v. H., wordt

vermeld te Elst 1533, 46 en was gegoed te Putten. Zie Oorkonden en Ac-ten betr. het geslacht Van Heerde-Van Heerdt, no. 19, waar de vrouw ten onrechte een dochter van Reinier van Arler heet.

12) Ree. Boek 1560-68.

15

de hoorigheid gevrijde goed Steven Aertsen goed onder Nulde 13 ); tr. in of voer 1532 Lubbertgen N.N, 13 ).

Hij was vader van: a. Reinier van Arler Goertsz, volgt onder II. b. Henrick van Arler Goertsz., tr. in of veer 1542 13') . Alijt N.N., weduwe 31 Oct. 1575 14).

II. Reinier van Arler Goertsz., vermeld te Putten 1556 15 ), leeft nog aldaar 16 Febr. 1571. (Hij was mogelijk iden-tiek met den schout Reyner van Arler, in dit maandblad, jg. LXI, kol. 94, aant. 91, 15a). als echtgenoot van Lys-beth van Statieren vermeld. De daargenoemde dochter Trobbe 18 ) was gehuwd met Augustijn Pannekoeck, zn. van Mauritius Marisz., en overleed veer 9 Oct. 1581 17 ) ).

Reinier van Arler Goertsz was vader van") 1. (oudste kind 's)) Catharina van Arler, op 6 Mei

1587 19) vermeld als vrouw van Henrick Jansen, met wien zij 28 Oct. 1599 te Putten kerkelijk trouwde 19). Zij I. als wed. (aan de pest) in 1603 29. (Hun zoon volgt sub B).

2. Lubberta van Arler, leeft nog 1603; tr. veer 1603 Hendrick Egbertsz, alias Willemsen

3. Anna van Ader. 4. Beige van Ader. 5. Aeltgen van Arler.

(Vrouwelijke Lijn). B. Reinier Henricksz van Ader 21), woonde te Harderwijk "),

gaf in 1601 schriftelijke, door samenleving gevolgde trouwbeloften 22 ) aan Jenneken Philips, die hij in 1604 in

13) Onklaarboek 1583-'92, fol. 49 (copie); Archief Kelnarij van Put-ten, omslag no. 8; G. A. van Schouwen, De kelnarij van Putten, Bijl. blz. XXVI.

na) Bron, vermeld in aant. 7, fol. 16 vso. 14) Onklaarboek, Inv. no. 6, deel 11, fol. 75 vso. 16) Onklaarboek, Inv. no. 6, deel 4, 20 Mrt. 1556 (Putten). ia) Waar te lezen is i.p.v. 1586: 1585. 16) Ook wel genoenid Webbe. 37) Nee. Boek 1572-'83, 9 Oct, 1581. 15) Bron vermeld in sant. 7 sub, dato 6 Mei 1587. 19) Over de losse verhoudingen in dien tijd in Nijkerk en Putten zie

men Bijdr. en Meded. der Vereeniging Gelre XV, blz, 111/18 en vlg. Daar het hier genoemde „echtpaar" in 1601 al een volwassen zoon had, moet de verbintenis al meer dan twee decennnia oud zijn geweest, toen zij kerke-lijk werd gewijd. Men hoede zich evenwel voor de opvatting, dat zulk een „onofficieele" verbintenis in dien tijd onzedelijk werd geacht. De kerk erkende het zelfs. Zie aant. 22.

20) 0. P. H. 1607 I (dossier Jenneke Philips contra Reyer Hen-dricksz van Ader).

21) Hij had een broeder Henrick Henricksz, van wien ik niet vond, dat hij den naam Van Arder aangenomen heeft.

22) Bij besluit van de Classis van Harderwijk van April 1605 werd dit „huwelijk" van waarde verklaard (Bijdr. en Meded, der Ver. Gelre,

16

den steek liet; tr.") (2e) Utrecht (Geertekerk) 29 April 1604 Catharina Bits, geb. Brussel.

Uit de eerste verbintenis 1. een dochter, tot wier opvoeding aan de moeder in

1604 het Steven Aertsengoed werd togedeeld.

MR. W. DE VRIES.

dl. XV blz• 118). Dergelijke huwelijken, bij brief onder getuigen (soms ook onder overgifte van een penning) kwamen meer voor, en werden door de bevolking volkomen erkend. Het heeft velen predikanten harden strijd gekost tenslotte alleen het kerkelijk huwelijk als geoorloofd te doen beschouwen. • •

") Volgens voornoemd besluit een polygame verbintenis!

Overgedrukt uit „De Nederlandsche Leeuw" 1948

Genealogieën van Byler vóór de tweede helft van de XVIlde eeuw,

(vervolg van LXIV, 234)

door MR. W. DE VRIES.

VI.

De van Byler's uit Harderwijk.

§ 1. Eén der aanzienlijkste leden van het thans te be-spreken geslacht van Byler is ongetwijfeld geweest de reeds eerder ') door mij vermelde Balier van de commanderie van St. Catharina te Utrecht, de in 1560 in de Catharijnekerk te Utrecht begraven Wouter van Byler. Hij moet blijkens zijn wapen (drie jachthorens) 2 ) behoord hebben tot hetzelfde geslacht als de Veluwse ridders en knapen lienrick van Bgler en zijn 'zoon Johan van Byler. Henrick wordt op 3 Mei 1418 8 ) vermeld onder de Veluwse knechten; hij komt nog voor in 1429. en (telamen met zijn zoon Jan) in 1430 en 1431 4 ); vermoedelijk is hij in laatstgenoemd jaar of kort daarria overleden. Van zijn zoon Jan weten wij met zeker-heid, dat hij in 1430 5 ). 1431. 1433 en 1434 8 ), alsmede op 2 Februari 1436 op welken datum hij behoorde tot de Veluwse ridders en knapen 7) -- nog moet hebben geleerd. Daarnaast hebben ons uit den tijd van 1418-1458 8) een

1) Ned. Leeuw LXIV (1947), kol. 232. 2) Ned. Leeuw LXIV (1947), kol. 232. Op 3 Febr. 1550 zegelde hij

als commandeur van St. Jan te Ingen met een wapen, dat boven de drie jachthoorns een schildhoofd vertoonde, waarin een kruis, dat de vier zijden raakt. (Archief van St. Jan (RA. Arnhem), charter no. 125e). Een penning in het gemeente-museum te Utrecht vertoont als wapen van ir. van Byler: gedeeld: I een kruis; II doorsneden: a. 3 jachthoorns; b. een keper vergezeld van 3 lelies; randschrift „Moderato. Durant ao. 1558.

3) Jhr. Mr. D. P. M. Graswinckel, Het oud-archief der gemeente Arnhem (1935), II, Regest no. 566; I. A. Nyhoff, Gedenkwaardigheden uit de geschiedenis van Gelderland III,no. 374.

4) Gerichtssignaat Veluwe - voortaan aan te halen als G.S.V. -Inv. no. 8, fol. 144vso, 212 en 226rso,

3) G.S.V. Inv. no. 8, fol. 193 (hij is dan kerkmeester van de kerk te Barnereld) 193vs9, 194vse en 212.

13) G.S.V. Inv. no. 8, fol. 226; inv. no. 10, fol. 3 en 119. 7) Graswinekel, reg. no. 740. Aan dit charter hangt zijn in Ned.

Leeuw LXIII, kol. 193, beschreven wapen. 8) G.S.V. Inc. no. 7, fol. 19vao, 51v8o, 120vso; inv. no. 8, fol. 59vs0,

18vso, 145vso, 154, 175, 193, 1.3vso, 212, 242vso; inv. no. 10, fel. 119; inv. no. 11, fol. 2; inv. 13, fol. 115, 137; inv. no. 14, foL 14, 43 0, 101vso, 148vao, 309vas; Klaerbeek Veluwe, Inv. no. 2, lol. 34vss.

groot aantal gegevens bereikt, waarin een Jan van Byler ver-meld wordt,. zonder dat wij den naam van diens vader ver-nemen. Daar in 1430 en 1434 9) te Barneveld jan van Biler Henricksz. wordt vermeld nevens een niet nader met vaders; naam aangeduiden Jan van Byler .-- mogelijk identiek met .;die aide Jan van Byler", die in 1429 10 ) voorkomt zullen' wij in ieder geval rekening moeten houden met het feit, dat in dien tijd twee naamgenoten te Barneveld geleefd hebben. In het hoofdstuk, waarin ik nog nader de aandacht zal wijden aan de Amsterdamse en Dordrechtse van Byler's hoop ik duidelijk te maken, dat deze van Byler's, wier wapen in zilver zes rode lelies vertoonde, afstamden van zekeren Morre Jansz. van Byler, die 1424-1458 voorkomt, en die blijkens zijn patronimicum een zoon is geweest van een Jan van Byler, die in de eerste helft van de. XVde eeuw moet geleefd heb-ben. Of deze Jan van Byler evenwel identiek was met den „alden Jan" uit 1429, waag ik niet beslissen; zeker was hij een ander, dan zijn naamgenoot uit 1457, die toen uitspraak deed in een geschil, waarin genoemde Morre Janszoon partij was 11). Wel ligt het voor de hand dezen Jan van Byler uit 1457 te identificeren met den Veluwsen (Barneveldsen) rid-der Jan (of Johan) van Byler. uit 1460 en 1469 "), maar over diens afkomst tast ik geheel in het duister. Waar ik overigens ook geen enkel nader gegeven heb kunnen ontdekken over eventuele nakomelingen van Jan van Byler Henricksz. uit 1430-1436, meen ik goed te doen mij verder te onthouden van enige nadere poging om het genealogisch verband tussen dezen Jan en zijn vader Henrick, en de van Byler's, waartoe de balier Wouter behoorde, aan het daglicht te brengen.

§ 2. In een vorig hoofdstuk, dat ik aan de van Byler's gewijd heb, heb ik op twee garfbordert gewezen 13 ), volgens welke het wapen van Agnes van Byler, dochter van Henrick van Byler en vrouw van Mr. Adriaan Ploos van Amstel, zou hebben vertoond: in blauw een schuin-rechts geplaatsten gouden vis, omzoomd (langs de schildranden) door acht rode lelies in zilver. Aangezien deze Agnes van vaderszijde af-stamde van een Henrick Elbertsen en Weyme van Byler„ wier kinderen den naam van Byler van hun moeder aan-namen, en Henrick Elbersen's kleinzoon Elbert van Byler als burgemeester van Utrecht alleen het wapen met den vis (Zonder de lelies) gevoerd heeft, heb ik destijds het vermoe-den geopperd, dat Henrick Elbertsen zou zijn gesproten uit

9) G.S.V. Inv. no. 8, fol. 193vso; inv. no. 10, fol. 119. 10) G.S.V. Inv. no. 8, fol. 175. 11) G.S.V. Inv. no. 14, fol. 101vso. 12) Mr. J. W. baron d'Albaing van Giessenburg, De ridderschap vast

Veluwe (1859), blz. LXIX en LXX. ') Ned Leeuw LX1Y (1947), ka. 229 en aldaar aast. 7.

3

denzelfden stam als de van Arler's en Scholten's"), en dat

Weyme behoord heeft tot het geslacht der Amsterdamse en

Dordrechtse van. Byler's 15 ) . Zoals -evenwel uit het onder-staande zal blijken, was Weyme een volle zuster van den balier Wouter van Byler, en behoorde zij dus tot het ge-slacht, dat met de drie jachthorens zegelde. Ik betreur uiter-

, aard de vergissing; zij bewijst voor de zoveelste maal hoe weinig vertrouwen wapenboeken e.d. verdienen.

§ 3. Noch van Wouter van Byler, noch van zijn broeders, .is mij gebleken, of zij nakomelingen hebben gehad. Evenwel

doet zich de omstandigheid voor, dat Wouters halfbroer en naamgenoot Wouter (Walter) van Byler de jongste in het

begin van de tweede helft van de XVIde eeuw burger blijkt te zijn geworden van Liibeck. Vo& 20 Sept. 1563 moet hij zijn gehuwd met zekere Geertruyd.

Merkwaardig nu is, dat er in de XVIIde eeuw een Gro-ninger geslacht van Byler bestaan heeft, dat afstamde van een zekeren Walter van Byler, die geleefd moet hebben in de eerste helft van de XVIIde eeuw. Volgens een van dit geslacht afkomstig archiefje") zouden deze van Byler's de

nakomelingen zijn geweest van „een oud adelijk geslacht,

hetwelk reets voor twee en driehondert jaren aan de ridder-orde van Maltha en aan de provintien Utrecht en Gelderland

aanzienlijke diensten bewezen heeft". Een zoon van genoem-den Walter van Byler, Ds. Gualtherus van Byler"), predi-

14) Ned. Leeuw LXIII (1946), kol. 92. 15) Ned. Leeuw LXIV (1947), kol. 229. 16) Rijksarchief Groningen, Verzamelingen Familiepapieren 12t; Ver-

klaring uit 1757. ir) Ds.Gisaltherus van Byler, geb. Groningen, student aldaar 7 Juni

1644, predikant te Oldenzij1.1651-1690, t aldaar.2 Oct. 1690; tr. 1° 1653

(ondertr. Groningen 21 Mei) Anna Albertharna, Oldenzijl 31 Maart

1662, dr. van Albertus Thomae; dr. 2° 1663 (ondertr. Groningen 31 Oct.)

Aeltje Remmerts, wed. van Ds. Laurens Pimperling.

Gualtherus' broeder Ds. Henricus van Byte?, geb. Groningen 1635,

student aldaar 31 Jan. 1651, predikant te Noorddik (1662) en Hooge-

zand (1662), t Hoogezand 6 Maart 1706, tr. in 1664 (ondertr. Groningen

7 Mei) Margaretha Braa (of Brahe). Zij werden ouders van 6 kinderen

o.a. een zoon Walter (ged. Hoogezand 11 Dec. 1670, student te Gronin-

gen 2 Sept. 1689) en een dochter Agnes van Byler. Laatstgenoemde huwde

met Ds. Johannes Carolines, geb. Amsterdam th 1663, student te Gronin-,

gen (27 Juni 1685), predikant te Wolvega en Hoogezand. Zij hadden enige

kinderen, die den naam Carolinus van Byter aannamen, o.a. Ds. Henricus

Carolines van Byter, geb. Wolvega 1 Nov. 1692, predikant te Scherpenzeel

(Fr.) (1719), Niekerk, Oldekerk en Faan •(1722), Oosterhesselen (1735)

en Gieten (1739), t Gieten 23 Juli 1756. Deze Ds. H. (Carolinus) van

Byler heeft zich een droeve vermaardheid verworven door zijn drijverij die

den dood van 22 mannen, valselijk beticht van het crimen nefandurn, ten

gevolge had. Zie hierover Ab. Visser, Rudolf de Mepse (Het monster-

proces van Faan (1945)). Volgens zijn grafzerk in de kerk te Gieten

heeft 'ook hij het wapen met de drie jachthoorns gevoerd. (J. M. Van

Kuyk, Grafschriften, wapens etc. in eenige kerken van Drenthe).

Uit het huwelijk met Ds. Henricus Carolinus van Byler ontsproten

weer eenige kinderen.

kant te Oldenzijl, voerde een wapen, dat in de rechterhelft drie jachthorens vertoonde.

Een onderzoek naar de afstamming van deze van Byler's heb ik niet kennen instellen. Interessant is evenwel, dat in en7 Groningse acte uit 1556") (20 Aug.) een Geertruid• Schinkels, vrouw van Wolter van Byler, genoemd wordt. Hebben wij hier te doen met den Wolter uit Liibeck en heb-ben zijn nakomelingen zich wellicht te Groningen gevestigd? Zekerheid ontbreekt mij .ten. deze, maar ik meen goed te doen met de mogelijkheid althans te vermelden.

§ 4. De samenstelling van de hierna te publiceren genea-logie is alleen mogelijk gebleken door het gelukkige feit, dat de recognitie-boeken van Harderwijk k) sedert het midden van de XVde eeuw bewaard zijn gebleven. Helaas reiken zij nog niet vèr genoeg terug, om het ons mogelijk te maken, de juiste verwantschap vast te stellen tussen de in onder-staande genealogie vermelde personen en een aantal van Byler's, die omstreeks het midden van de XVde eeuw te Harderwijk geleefd moeten hebben. Hen allen te noemen zou mij -te ver voeren. Ik meen echter een uitzondering te moeten maken t.a.v. zekere Nale van Byler (vermoedelijk heeft zij den naam van Byler ontleend aan haar man), die in een groot aantal acten uit de jaren 1453-1482") vermeld wordt. Haar dochter 21) Trude van Byler huwde te Harderwijk 1 Februari 1455 22 ) Reyner van der Heil. Over de van der Hell's hoop ik t.z.t. een aparte genealogische studie te kun--Jen publiceren; de thans in mijn bezit zijnde gegevens laten nog niet hoe de afstamming van voornoemden Reyner defini-tief vast te stellen. Ik vermeld daarom slechts, dat hij blijkens een acte uit 1455 ") een zoon geweest zou zijn van een Alyt van Bilar (Byler); tot welke familie van Byler deze Alyt heeft behoord, is mij niet met zekerheid kunnen blijken. 24 )

19) .'eitb, Inventaris van het archief Groningen, no. 61. 19) Deze bron zal hieronder aangehaald worden als Ree. Boek. 20) P. Berende, Het oud-archief der gemeente Harderwijk (1935) II.

reg. no. 289, 355, 356; Ree. Boek 1453-1465, foi. 28,.30vso 32, 40. 42vso, 44veo, 61vso, 75vso, 117vso, l2Ovso, 125veo, 139vso, 159, 189v80, 191; idem 1466-1478, 87vso 201; idem 1479-1497, 47Vso, 50, 53.

21) Ree. Boek 1453-1465, fol. 30vso, 40 en 42vso. 22) Ree. Boek a.v. foL 27; Morgengave 2 Febr. 1455. 23) Ree. Boek a.v. fol. 30vso. 24) Een Alyt tli211 Byler komt in 1441 te Barn.eveld voor als voormalig

bezitter van het tynsgoed het goed tot Kreyen. Inv. no. 11, fol. 23~J). Misschien was zij identiek met haar naamgenote, die in of voor 1424 gehuwd moet zijn met Engelbert Dagerait (G.S.V. rnv. no. 7, fol. 143), die in dat zelfde jaar (G.S.V. Inv. no. 7, fol. 151vso) met Wolfger ren Ri/ar Andriesz. om een boedelscheiding procedeerde. Deze WéZfger (of Wulf) heeft vermoedelijk behoord tot het geslacht der (latere) Amsterdamse en Dordrechtse van Byler's. Blijkens een acte uit 1432 (G.S.V. Inv. no 9, fol. 61vso) was Engelbert Dagerait toen

5. (Genealogie). Henrick van Byler 2'), t in of" na 1475 2"); tr. Harder-wijk tussen 13 Dec. 1463 en 25 Jan. 1464 27) Weyme (van Byler 2s fl , bezat te Harderwijk een huis in de Valckenstraat (1473) 29 ), j in of na 1500 ") (doch vóór 18 Oct. 1512 31) ), dr. van Aernt Warmboutsz. 32 ) en Nale 33 ). Uit welk huwelijk 34 ): a. Henrick "), volgt onder II.

.b. Swane van Byler 33 ), t na 25 Febr. 1538 36 ), maar vétór 28 Febr. 1548 35); tr. 37 ) Harderwijk 27 -(mor-gengave 28 38)) Maart 1490 Pelgrom van Hierden (de Jonge 39) ), schepen te Harderwijk"), t in of na 1536, doch voor 28 Februari 1548 35), zn. van Pel- gram 41) .

c. (Heer) Aernt van Byler, geestelijke 42 ), broer van Henrick van Byler 43) en neef (tante-zegger) van Styntgen Aernt Warmboutsensdr. 44); lid van het St. Jorisgilde te Harderwijk (1495) 45), vicaris van St.

richter van Harderwijk. De mogelijkheid bestaat dat Ala na den dood van Engelbert hertrouwd is met een van der Heil, den vader van Reyner.

Behalve bovengenoemde Trude had Nale van Byler nog een dochter Geertgen, die in 1482 vermeld 'wordt (Ree. Boek 1479-1497 fol. 50).

25) Ree. Boek 1479-1497, fol. 47vso vermeldt hem als vader van Jan Top, die een bastaardbroeder was van Weyme's kinderen.

26) Ree. Boek 1466-1478, fol. 128 (1473) en 156 (1475). 27) Ree. Boek 1453-1465, fol. 169. 26) Dezen naam ontleende zij aan haar man. Zij komt zodanig voor

R.ec. Boek 1479-97, fol. 47vso 185vso, 186vso, 197vas; Ree. Boek 1497-1523, fol. 26, 29 en 51.

29) Berends,' a.w. reg. no. ,390. 30) Ree. Boek 1497-1523, fol. 51. 31) Zie Berends a.w. reg. no. 464 en 528. 32) Volgens-Ree. Boek 1497--1523, fol. 51 had Weyme een zuster

Styne Arent Weremboutsdr. genaamd. 33) Ree. Boek 1466-1478, fol. 119 en 126vso. 34) Indien in deze genealogie de volgorde der kinderen met letters

(en niet met cijfers) is aangegeven, staat de juiste volgorde niet vast. 35) Ree. Boek 1539-1549, fol. 369 en 369vso. 36) Ree. Boek 1523-1539, foi. 354. 37 Een kind uit dit huwelijk, Naie van Hierden, vrouw van Lambert

Kreen, noemde in 1548 Henrieh van Byler haar oom (Ree. Boek 1539-1549, fol. 369).

38) Ree. Boek 1479-1497, fol. 153v30. 39) Ree. Boek 1479-1497, fol. 3, 8 en 153vso. 40) Ree. Boek 1523-1539, waarin hij 1523-1536 herhaaldelijk als

zodanig voorkomt. 41) Ree. Boek 1497-1523, fol. 8. 42) Berends a.w., reg. no. 506 (a° 1505). 43) Ree.' Boek 1497-1523, fol. 51; a.v. 1523-1539, fol. 24vso, 184,

197. Op fol. 24vso komt hij ook voor als zwager van Pelgram van Hierden. 44) Zie aant. 42 en Rec. Boek 1466-1478, fol. 126vsbo en 119, waar

Styne een dochter wordt genoemd van Nale Arnt Warmbantstuyt 46) Wapenheraut 1897, blz. 15.

-r

bom,

14. AVE t

Catharina aldaar 46 ) t tussèn 17 Juli en 24 Septem-ber 1537 47). -

d. Wolter van Byler, lid van het St. Jorisgilde te Har-derwijk (1490) 41; t tussen 13 Mei 1493 en 2 Februari 1494 48); tr. Harderwijk 11 (morgengave 12 49)) Mei 1493 Enike Gerritsdr., t na 2 Februari 1494, dr. van Gerrit Reynersz. Henrick van Byler had' voorts 5°) een natuurlijken zoon:

e. Jan Top, vermeld 1482 59.

II. Henrick van Byler, gildemeester van het St. Joris-gilde te Harderwijk (1522, 1527 en 1528 ")); potmeester van de G.L. Vrouwenpot aldaar (1529 en 1531 ")); t tus-sen 6 Sept. 1540 en 11 Mei 1541 "); tr. 1° Harderwijk 13 (morgengave 14 36 ) ) October 1501 Griete (van Byler")), t in of na 1519 57); tr. 2° Harderwijk 16 (morgengave 17 58 )) November 1524 Pe(y)nse, dr. van N. N. en Wobbe van Staveren 59 ). Llit het .eerste huwelijk°°):

a. Henrick van Byler (de jonge 61 )), verl(oopt 27 Mei 1540 zijn moeders versterf aan zijn vader 62 ) , lid van het St. Jorisgilde te Harderwijk (1529) 65); t ver-moedelijk voor 6 Sept. 1540 64).

b. (Heer) Wolter (of Wouter) van Byler (de

48) Ree. boek 1523-1539, fol. 112vso. 47) We. Boek 1523-1539, fol. 340 en 344. Zie over hem ook Berends,

a.w., reg. no. 627. 48) _Ree. Boek 1479-1497, fol. 179vso, 185vso en 186vso. 49) Ree. Boek 1479-1497, fol. 179vso. 50) Mogelijk had hij ook nog een zoon Reymer van Byler. Deze Reyner

tr Harderwijk 13 (Morgengave 14) Febr. 1495 met Maes (Ree. Boek 1479-1497, fol. 394vso).

51) Zie aant. 25. 52) Wapenheraut 1897, blz. 16, Ree. Boek 1523-1539, fol. 82vso. 53) Ree. Boek 1523-1539, fol. 157, 165 en 169; Berends, a.w. reg.

no. 555 de aant., 651 en" 681. 54) Ree. Boek 1539-1549, fol. 86. 55) Ree. Boek 1497-1523, fol. 62.- 50) Ree. Boek 1539-1549, fol. 33vso. Zij zal dezen naam ontleend

hebben aan haar man. 57) Ree. Boek 1497--1523, fol. 312. 58) Ree. Boek 1523-1539, fol. 35. 59) Ree. Boek a.v., fol. 41. 60) De hieronder sub b, e en d vermelde kinderen waren blijkens het

Ree. Boek 1539-1549, fol. 42, halve broeders en zusters van de kinderen, vermeld onder e en f.

61) Ree. Boek 1539-1549, fol. 33vso. 62) Ree. Boek a.v. 63) Wapenheraut 1897, blz. 16. 64) Hij ontbreekt in de aant. 60 vermelde acte.

7.

7

jonge ") ), geestelijke te Harderwijk (1540 ") ), lid van het St. Jorisgilde aldaá (1542) 66 ), comman-deur van St. jan te Ingen 67), balyer van de cora-manderie van St. Catharina te Utrecht (1551-1560), -f 3 Maart 1560, begr. Utrecht St. Catharijnekerk (op het koor) 68 ).

c. Rey(n)er van Byler, lid van het St. Jorisgilde te Harderwijk (1539) 66 ), bezat (een deel van) het goed Rateler onder Ede (buurschap het Woud) 66).

d. Weyme van Byler, nicht (oom-zegster) van Walter Rycksz. 70 ); tr. 1° Harderwijk 14 (morgengave 15 n)) Januari 1540 Henrick Elbertsz. (over hem en zijn nakomelingen, zie hierna hoofdstuk VII); tr. -2° vóór 1 juni 1570 72 ) Willem van Meurs (de jonge ")). Deze procedeert 1570-1583 tegen de kinderen uit Weyme's eerste huwelijk ").

Uit het tweede huwelijk:

e. Walter van Byler . (de jongste 73 )) neef (oomzegger) van Wolter Rycksz. 76), lid van het St. Jorisgilde te Harderwijk (1550) 77 handelaar in Liibeckse bieren en burger Van Liibeck (1563) 78 ); tr. (P?) voor 20 juni 1552 Lubbe N: N. "); tr. (20?) voor 20 Sept. 1563 78 ) Geertruyt (Schinkels?")).

65) Ree. Boek 1539-1549, fol. 42. Een afbeelding van hem komt voor op een door hem zelf in 1556 aan de Grote kerk te Gouda geschonken glasraam (Zie Moes, Iconog-raphia Batava no. 1301).

66) Wapenheraut 1897, blz. 57. 67) ,Zie aant. 2 en Ree. Boek 1539-1549, fol. 86. 68) Jhr. Mr. Dr. E. A. van Beresteyn, De Johanniterorde, blz. 95,

afb. no. 14. Aldaar vindt men ook de wapens zijner grootouders. 6) Berends a.w., reg. no. 1465. Deze Beyner moet niet verward wor-

den met zijn naamgenoot, die in de eerste helft van de XVIde eeuw schout was van Ede, en tot het geslacht der (latere) Amsterdamse e_ n Dordrechtse van Byler's behoorde.

70) Ree. Boek 1539-1549, fol. 86. Of deze Wolter, die schepen was te Harderwijk en vele malen in de Ree. Boeken voorkomt, gehuwd was met een zuster van Weyme's moeder of van Wey-me's vader is mij niet kunnen blijken.

71) Ree. Boek a.v., fol. iSvso. 72) Onklaerboek Veluwe 1569-1570, Inv. no. 47. Nijkerk 1 Juni 1570. 79 Mr. J. Schrassert, Codex Gelro-Zutphanicus (1740), II, Stuk H,

blz. 16 vlg. 74) Zie aant. 73; Onklaerboeken. Inv. no. 48, fol. 31, 242vso, 336;

no. 49, fol. 58vio, 380vso; no 50, fol. 37, 100vso- Civiele procesdossiers Hof van Gelre 1570, no. 18; brieven van dat Hof met het Kwartier van Arnhem no's 3215 en .3225.

75) Ree. Boek 1539-1549, fol. 184. 76) Ree. Boek 1539-1549, fol. 164. Vergel. aant. 70. 77) Wapenheraut 1897. 76) Ree. Boek 1560-1568, 20 Sept. 1563.

'70) Ree. Boek 1550-1559, fol. 137vso. 80) Zie boven § 3.

f. Wobbe van Byler, na 1, November 1588 81); tr. voor 13 Nwiember 1574 S2 ) Willem Py1(1), van Amersfoort 83 ) , welke stad hij na 1578 om des 'ge-loofs wille verliet 84 ), raad en schepen aldaar, zn. van Anthony s1)

§ 6. Ik wil dit hoofdstuk over de Harderwijkse van Byler's niet besluiten, zonder er met nadruk op gewezen te hebben, dat de hierboven gepubliceerde genealogie een ver-moedelijk zeer onvolledige weergave bevat van het geslacht, dat met de drie jachthorens zegelde. Boven 5°) reeds heb ik de aandacht gevestigd op een mogelijker Groningsen tak van deze familie, waartoe o.a. (?) een in de eerste helft van de XVIIde eeuw levende Walter van Byler zou behoord kunnen hebben. Merkwaardig nu is het, dat wij over on-weerlegbare gegevens beschikken, dat er inderdaad in Maart/Mei 1633 een Walter van Byler moet hebben bestaan, die verwant geweest moet zijn aan de hierboven vermelde Weyme van Byler, echtgenote van Willem van Meurs. Met enige leden van de familie Pyl — (t.w. Willem Pyl en zijn zusters Fersken (wede van Jan van Achteveld) en Hein-ricxken (echtgenote van Jacob Schay) .2-, blijkt deze Wolter tezamen met zekere Fersken van Byler (zijn zuster?) be-hoord te hebben tot naaste familieleden van Herriek van Meurs, zoon van voornoemden Willem en Weyme van Byler 85 ). Daar wij volledig op de hoogte zijn van de van Byler's, die de nakomelingen zijn geweest van Weyme van Byler en haar eersten man s6 ), kunnen wij met zekerheid vaststellen, dat de hierbedoelde Wolter niet tot laatstgenoem-de groep van Byler's kan hebben behoord. Het ligt daarom zeer voor de hand hem te houden voor een afstammeling van Weyme's halfbroeder Wolter van Byler den jongste.

sr) Berends a.w., reg. no. 1465. 82) Transportregister Amersfoort (R.A. Utrecht, Recht. Arch., Inc.

no. 436) 15701577, fol. 158. 83) Ree. Boek 1583-1597, 2 :Nov. 1585. 84) Hij wa,s,R.K. (Ned Leeuw LIX (1941), kol. 189). 85) Zie Leenactenboek der heerlijkheid Putten (bij Elburg),

no. 3, fol. 269 Behalve deze Henrich van Ifeurs (burgemeester van Harderwijk, ge-

huwd met Magarelho Eyck-a:, wedr. van Reyner von Arler, en t Harder--

wijk Mei 1632) moeten er nog enige dochters zijn geweest (Leenactenboek

alsvoren, Inv. no. 3, fol. 196). Henrich van Meurs vetmaak-te zijn hele nalatenschap aan zijn achternicht Agnes van Byler, vrouw van Mr. Adri-aen Ploos ron Amsiel. Men zie hierover. o.m. Versl. en Meded. van de Ver. tot Uitgaaf dPr bronnen van het Oud-Vad. ReCht, dl. VIII, blz. 430 en. vlg.

36) Zie hoofdstuk till.

Overgedrukt uit „De Nederlandsche Leeuw 1948

Genealogieën van Byler voor de tweede helft van de XVIIde eeuw,

(vervolg van LXV, 265).


VII.

De Nijkerk-Utrechtse van Byler's.

§ 1. De tot het geslacht der Nijkerk-Utrechtse van Byler's behorende Utrechtse burgemeester Elbert van Byler heeft blijkens een op het Rijksarchief Utrecht berustende wapenkaart 1) een wapen gevoerd, dat in het schild op een veld van azuur een schuin-rechts geplaatsten, gouden vis heeft vertoond. Hetzelfde wapen, maar dan omzoomd met zes of acht rode lelies op zilver, wordt in enige manuscript-wapen-boeken toegeschreven aan de van Byler's, die tot het voorge-slacht van Engelbert, Regin en Suzanne Ploos van Amstel be-hoorden. 2) Blijkens de hieronder volgende genealogie was dit het geslacht van voornoemden Elbert van Byler, en we mogen

derhalve wel aannemen, dat inderdaad het wapen-met-den-vis het oorspronkelijke wapen van deze van Byler's geweest is. Reeds eerder wees ik er op, dat dit aanleiding geeft tot bet vermoeden, dat we hier hebben te doen met een tak van het-zelfde geslacht, waaruit ook de Nijkerkse en Puttense van Arleis en Scholten's 2 ) sproten.

§ 2. Op grond van een sententie van het Hof van Gelre en Zupthen uit 1574 4 ) is het mogelijk gebleken, de afstam-,ining van de Nijkerk-Utrechtse van Byler's op te voeren tot zekeren Elbert, die bij zijn dood in 1544 enige zonen en dochters naliet, die hun vaders nalatenschap onder elkander verdeelden. Eén van .hen, Henrick Elbertsen, ontving toen het abtsgoed (horige goed van de abdij van Paderborn (kelnarij van Putten)) Mansgoed onder Holk (buurschap onder Nijkerk). Enige jaren tevoren was deze Henrick te

1) R.A. Utrecht, FIS. verzameling nu. 113. ) ms. Wapenboek, Getiteld „Grafs en Wapen" I, fol. 62 (G.A.

Utrecht); collectie familiepapieren, omslag „De Casembroot" (G.A. Rotterdam); Ms. Wapenboek van Mr. W. van der Leb, (Km. Bibl. 's-Gravenhage), getiteld „Verzameling van tombes, sepultures" etc, dl. LIL

3) Zie Ned. Leeuw LXI (1943), kol. 90, 123 en 214. 4) Gepubliceerd door Mr. J. Schrassert in zijn Codex Gelro-Zutpha-

nicus (1740), dl. II, Stuk Hr -blz. 16 vlg.

Harderwijk in het huwelijk getreden met een Weyme van Byler, dochter van Henrick en Griete N. N., en behorende tot de van Byler's, die met de drie jachthorens zegelden 5 ). Uit het huwelijk van Henrick met Weyme sproten. twee zoons en twee dochters, die allen den naam van Byler aan-namen. De Nijkerk-Utrechtse van Byler's vormen dus genea-logisch een vrouwelijken tak van de Harderwijkse van Byler's, die in het vorige hoofdstuk werden besproken.

Het is mij niet mogen gelukken te weten te komen, wie de ouders zijn geweest van dei Elbert, -die in de eerste helft van de XVIde eeuw het abtsgoed Mansgoed moet hebben bezeten. Wel heb ik een sterk vermoeden, dat hij identiek geweest met den Elbert Reynersz., dien ik als schout te Putten en Nijkerk van 1491-1529 vermeld vond, en die een lid was van het geslacht der van Afluis a). Méér dan een vermoeden is dit evenwel niet.

§ 3. (Genealogie): 1. Elbert N. N., bezitter van het horige erf Mansgoed

onder Holk( Nijkerk), t 1544 7). Hij was vader van o.a.: a. Henrick Elbertsen, volgt onder II.

II. Henrick Elbertsen, ontvangt na overlijden zijns vaders uit diens nalatenschap na boedelscheiding met zijn broeders en zusters het Manágoed onder Holk T), t voor Kerstmis• 1557 8 ); tr. Harderwijk 14 Januari 1540 Weyme van Byler, dr. van Henrick en Griete N. N. 5 ); zij hertrouwde Willem van Meurs den Jonge. Uit haar eerste huwelijk vier kinderen 8 ):

a. Henrick (van Byler), volgt onder III. b. Elbert Henricksz.") (van Byler")), procedeert

1571—'72 11), t in of na 1583 12). C. Margriet Henricks") (van Byler), t tussen 5 Juli

1606 en 16 Januari 1607 "); tr. 1° voor 16 Maart 1569 14 ) Henrick Stel 10 ), rentmeester, t na 6 Oct. 1572 doch voor 27 Oct. 1586'5 ); tr. 2° ,Utrecht 26 Augustus 1593 Bartholomeus van Wede, wed.. van

5) Zie hoofdstuk VI, § 5 onder IId. 8) Ned. Leeuw LXI (1943), kol. 91. 7) Zie § 2. 8) Ree. Boek 1550-1559, fol. 396vso. 9) Bron vermeld in aant. 4. Indien de volgorde der kinderen niet met

cijfers maar met letters is aangegeven, staat die volgorde niet vast. ) Civiele processen Hof van Gelre 1570 no. 18.

11) Onklaerboek Veluwe, 'nv. no. 48, fol. 31vso, 152 en 232. 12) Onklaerboek Veluwe, Inv. no. 50, fol. 37 en 100vso. 13) Transportregister Utrecht (G.A. Utrecht, inv. no. 3243), 1607, dl. I,

blz. 24. 14) Transportregister Amersfoort (RA. Utrecht, Inv. no. 436) 1564—

1570, fol. 171vso. 15) Transportregister Utrecht 1586, dl. II, blz. 178.

1 4

Anneke Cornelisdr., overluid Utrecht 8 September 1615").

d. Hilleke Henricks") (of Hillegonda van Byier), t ± 1596 (ná 21 April 1595 '7 ) ); tr. vóór 4 juni 1583 Jan van Byler, geb. Barneveld vóór 1538 19 ), koop-man te Amsterdam. poorter aldaar 19 Mei 1589 17 ),

vóór 11 Oct. 1606"), zn. van Wynant en Geert-gen (Loeff)"); hij hertr. in 1597 Geertruyt de Rode.

111. Hendrik van Byler Henricksz., geb. 1540 22), procedeert 1569-1580 tegen zijn stiefvader Willem van Meurs 22 ), o.m. over het Mansgoed, leeft nog 27 Juli 1584 24), t (doodgeslagen) vóór 1 Mei 1592 25); tr. vóór 31. Maart 1574 26 ) Nyse Jansdr. (ook wel genoemd Agnes van Wedinchem of van Wenckum), wede van Reyner. Reynersz. (van Steenler) 27 ), beleend met het goed tot Wedinchem (Wenckum) (1574), 1- ná 12 12 October 1581 26), maar vóór 29 juni 1584 27 ), dr. van Johan Gerrit Morrenszoon van Achtevelt") en Weyme Jans. Uit dit huwelijk: 1. Henrick, volgt onder IV. 2. Aeltie (of Alydt) van Byler"), nog onmondig 27

juli 1584 29 ) , tante van Adriaen Ploos van Amstela°), overluid en begr. Utrecht (Buurkerk) 16 juni 1620; tr. Utrecht (St. janskerk) 28 Nov.

15) Navorseher 1885, blz. 138. 17) Vergel. W. A. van Bijlert. Enkele genealogiséhe bijzonderheden

betreffende een in de zestiende eeuw te Amsterdam en Dordrecht woon-achtige familie van Bijlaer (later van. Bijter en van Bijter t) (Rhenen z. j.)i, blz. 6. Het ligt in mijn voornemen aan dit geslacht het volgende (achtste) hoofdstuk te wijden.

18) Transpertregister Utrecht, 1583, dl. 1, blz. 337. 10) Recht. archief Ou.lemborg, portef. 124, acte d.d. 27 Oct. 1559. 20) Leenregister peppel, acte d.d. 11 Oet. 1606. 21) De door van ,Bijlert a.w. blz. 6 vermelde Camelia Sweers was

Wynants tweede vrouw. 22) Onklaerboek Veluwe, lnv. no. 48, fol. 88. (Hij was in 1571 onge-

veer 30 jaren oud). 23) Zie sant. 10; Onklaerboek a.v.. f al. 58vse, 380vse, en brieven Hof

van Gelre met het kwartier van Arnhem no. 3225. 24) Onklaerboek Veluwe Fnv. no. 50, fol. 38vso. 2-3) Onklaerboek a.v., Inv. no. 50, fol. 505vso. 26) Register op de leenactenboeken van Gelre en Zutphen, kwartier

van Arnhem (Uitgave Ver. Gelre), blz. 138. 27) Zie aant. 26 en Onklaerboek Veluwe, Inv. no. 50, fol. 38. 28) Versl. en Meded. der Ver. tot Uitgave der bronnen van het Oud-

Vad. Recht VELT (1939), blz. 430 en vlg. en Ned. Leeuw LVI (1938), kol. 313.

29) Onklaerboek a.v., fol. 38vso. 30) Navorseher 1886, 11. 201.

tm,

1602 Jacob Woutersz. Lieftinck, geb. ± 1571/73, zeepzieder, raad van Utrecht, begr. Utrecht (Buur-kerk) 2 of 3 juni 1624, zoon van Wouter en Sophia Gerritsdr. Bosch").

3. Elbert Henricksz. van Byler, nog onmondig 27 juli 1584 29 ), ' ontvanger der Staten van Utrecht (1623) 32 vroedschap en burgemeester van Utrecht 1626 33 ), overluid Utrecht 7 April 1626 34 ); tr. Utrecht (St. janskerk) 3 November 1605 Catharina. van Rhijn, wede van Jacob Foeyt, overluid Utrecht 30 Maart 1625 35).

IV. Henrick van Bylei (de Jonge"), ook wel genoemd van Byler van Wenckum ), geb. Nijkerk 38), beleend met het goed tot Wedinchem (18 Juli 1584), t in of vóór Juni 1600 26); tr. Utrecht (St. Geertekerk) 29 Augustus 1592 Aaltje van Harn, geb. Utrecht 38). Uit dit huwelijk: a. Johan van Byler, tijdens zijn minderjarigheid beleend

met het goed tot Wedinchem (6 juni 1600), t in of vóór 1604 .

b. Agnes van Byler, geb. Utrecht "), beleend met het goed tot Wedinchem (11 Dec. 1604) 26) en het Put-tense leen Roeskensgoed c.a. (Mei 1633) "), t tus-sen 22 Jan. 1661 en 19 Mei 1662 20 ); tr. 1° Utrecht (Buurkerk) 1 December 1611 Gerard Foeyt, geb. Utrecht 38 ); tr. 2° Utrecht (St. Geertekerk) 6 Augus-tus 1616 Mr. Adriaen Ploos van Amstel, kanunnik ten Dom (1605), geëligeerde Raad van Staten 's lands van Utrecht (1610), thesaurier ten Dom (1618), ambachtsheer van Tienhoven (1621), Oude Geyn (1626), Geyn (1629) en Lievendael (1638); presi-dent van de Staten van Utrecht (1636); proost van St. Marie (1639); ridder van St. Michiel (1629); t 's-Gravenhage 12 Maart 1639, overluid Utrecht 16 Maart 1639 41, begil.. aldaar in den Dom; zn. van Gerard en Catharina van Leeuwen").

n) Ned. Leeuw LVI (1938), kol. 313. 32) Prot. van Notaris Joh. Ant. Wtewaell te Utrecht (G A. Utrecht),

acten d.d. 10 Februari en 30 Maart 1623. 33) Prot. , a.v., acte d.d 13 April 1626. 34) Navorseher 1888, blz. 66. 33) Navorscher 1887, blz. 583. 36) Schepensignaat Arnhem 1582-1587, fol. 120. 37) Van Bijlert, a.•. blz. 4. 38) De geboorteplaats blijkt uit de ondertrouwacte te Utrecht. 38) Leenkamer van het huis Putten (onder Elburg), Inv. no. '3, fol. 269. 10) Navorseher 1895, blz. 147. 41) Deze gegevens zijn ontleend aan de Wapenheraut '1910,

blz. 179 en vlg.

Overgedrukt uit „De Nederlandsche Leeuw' - , _ 1947.

Genealogieën van Byler vóór de tweede helft

van de XVIIde eeuw, (vervolg van LXIII, 207)


IV

De van. Byler's uit Wijk hij Duurstede.

§ 1. Een in het transpoitiegister van Wijk bij Duurstede

bewaard_ gebleven lijfrente-acte 1 ) van 20 April 1553 maakt

het mogelijk de afstamming van het thans te behandelen ge-

slacht op te voeren tot zekeren Herman van Byler, die blijkens

na te noemen patroniem de vader moet zijn van Cornelis

Herrnansz van Byler, welke, naar bedoelde lijfrente-acte ons

meedeelt, op zijn beurt vader was van Heynrick van Bytar.

Wegens de bediening van 't kameraarschap was de stad 2 )

aan Henrick van Byler — in dezen optredende namens zijn

vader een som gelds schuldig gebleven. De magistraat van

Wijk droeg in verband met die schuld, volgens bijzonder

octrooi van het Hof van Utrecht d.d. 17 April 1553, aan

Heynrick Cornelis van Bylartsoone vaar zeven en negentig

keyser Carbliguldens een lijfrente op voor der duur van zijn

leven. -Hendrik van Byler vinden wij nog_ in eenige andere Wijk-

sche acten genoemd, voor de laatste maal in 1562. Op 7

Januari 1549 blijkt hij reeds schepen te Wijk bij Duurstede

te zijn geWeest. In die functie zegelde hij toen met een wapen,.

dat in het schild drie vuisten vertoonde (met de duimen naar

links). Het onduidelijk zichtbare helmteeken bestond ver-

moedelijk uit een tusschen een antieke vlucht geplaatste

hand, die een schuinlinks omhoog gericht zwaard met groot

gevest en korten kling omklemde. 3 ) Daarentegen voerde zijn

kleinzoon Johan van Byler als schout van 't Hoogeland bij

Amersfoort een wapen, waarop de vuisten met de duimen,

naar rechts waren geplaatst, terwijl het helmteeken gevormd

werd door een tot den elleboog bekleeden arm, met den elle-

boog naar -links ,en de 'hand gebald tot een vuist. 4). - Een

Transportregister Wijk bij Duurstede 1552-1554 (B.A. Utrecht,

Recht. ,A.reb_ !nv. no. 580), acte dd. 20 April 1553. 2) De kameraar was ii66r de invoering der BtatenirnpOstea de eenige

rekenplichtige- ambtenaar van het stadsbestuur van Wijk bij Duurstede

3) Mededealing van den' heet/ R T. Musichart te Arnhem. - _

4) -Charter --dd. _14 Maart 1620 in . het 'archief :f.der :heerlijkheid ...Ter

Horst (in. dooia _gemerkt ,Amersfoort .het Hoia-ge- tand" -.11.A. Utrecht) - _ -

zelfde wapen (de vuisten rood, schuin-rechtá geplaatst . in een veld van .goud) zou blijkens eenige -wapenboeken 8 1 gevoerd zijn door die familie van Byler, waarvan afstamde Susanna Ploos van Amstel, de in 1717 overleden echtgenoote van Johan de Casembroot. In dit laatste geval hebben wij echter met een vergissing te doen. Susanna immers stamde af van Mr. Adriaan Ploos van Amstel en Agnes van Byler, en laatst-genoemde was een dochter van Henrick van Byler (de Jonge), wiens broer Elbert Henricksz van Byler, burgemeester van Utrecht, zegelde met het wapen met den visch. In de inlei-ding 9 ) tot deze studie merkte ik reeds op, dat wij hier zeer waarschijnlijk te doen hebben met een geslacht, waarvan de leden. tot in de tweede helft der XVIde eeuw alleen bij naam en vadersnaam werden genoemd, en dat eerst in genoemden tijd na huwelijk met eene van Byler dezen naam aannam. Geheel overeenkomstig deze ontwikkeling vertoonde dan ook destijds een in de Domkerk te Utrecht voorkomend grafbord van Engelbert Ploos van Amstel Ít 1680)- als wapen van het kwartier van Byler: een blauw hartschild, waarin een, schuin-rechts geplaatsten, gouden visch, alles omzoomd door. acht roode lelies in zilver 7 ). Uit dit wapen valt af te leiden, dat degeen, aan wie de naam van Byler ontleend is,_ behoord heeft tot het uit Barneveld afkomstige geslacht der Amster-damsche en Dordrechtsche van Byler's. Met de Wijksche van Byler's, die met het wapen met de drie vuisten zegelden, had Suzanna Ploos van Amstel dus niet te maken.

Daar Henrick van Byler reeds schepen was in 1549, moet zijn vader — Cornelis, de kameraar — geleefd hebben in de eerste helft van de XVIde eeuw, en zijn grootvader Herman van Byler omstreeks 1500. Of laatstgenoemde identiek was met zijn in 1506 als schepen te Wageningen voorkomenden naamgenoot 8 ), waag ik niet . te beslissen, terwijl ik ook geen zekerheid heb ten aanzien van zijn (eventueele) familie-verhouding tot de op 23 December 1530 overleden Judith van Byler echtgenoote van den stamvader van, het geslacht van Schuylenburch, den Wijkschen burgemeester Aert Wouter-sen (t 1529) 9), alsmede tot de echtgenoote van den in 1515 te Wijk bij Duurstede begraven 'Johan van Nyewael van Rynestein, Oeda van Byler. 10 ) Verwantschap komt mij ech-ter wel aannemelijk voor. Dat de hier behandelde familie van Byler haar naam vermoedelijk ontleend heeft aan een, in 1591

5) Mededeeling van den heer R. T. Muschart. e) Zie Inleiding, fi 1. (Ned. Leeuw 1946, kol. 192). 7) Aldus ook op het grafbord van Regina Ploos van Amstel (t 1691)

in de Oosterkerk te Middelburg (Ms. wapenhoek van Mr. W. van der Lely, getiteld: „Verzameling van tombes, sepultures" etc., dl: III (Kon. Bibliotheek, 's-Gravenhage).

8) Archief Kerkroogdij Wageningen, charter no. 212. 8) Ned. Leeuw 1917. 10) Gen. en Herald. Bladen VIII, blz. 93.

3

vermeld goed, „den Bylaer" genaamd, gelegen in het gerecht van Wijk, is reeds in de inleiding van deze studie mede-gedeeld.

§ 2. Alvorens over te gaan tot een weergave van de genealogie der uit 'Wijk bij Duurstede afkomstige familie van Byler, is het gewenscht nog een oogenblik onze aandacht te wijden aan een zekeren Wouter van Bykr, die op 4 Januari 1580 voor het eerst in onzen gezichtskring verschijnt, wan-neer hij een huis, hof . en hofstede te Amersfoort over-draagt "). Hij was ongetwijfeld identiek met den Wouter van Byler, die volgens van Bemmel "a) in 1580 en '96 raad van Amersfoort was, schepen aldaar 1581, '83, '86, '88—'89, '90—'92, en 1599; burgemeester in 1587 en wees-meester in 1593. Ook houd ik hem voor denzelfden, als den Wduter van Byler de Beer, die in 1594 optrad als raad en in 1595 als schepen van Amersfoort. Van Rootselaar blijkt van het-zelfde gevoelen te zijn geweest inl. Behalve als schepen en burgemeester vermeldt hij hem nog als luitenant der burgerij te Amersfoort. Uit anderen bron nog blijkt, dat hij in 1589 weesvader was ile), en in 1596 en '97 kerkmeester van de L. Vrouwe Capelle te Amersfoort lid).

Op grond van het feit, dat de tot het thans behandelde geslacht van Byler behoorende Marie van Byler, dochter van Hendrick van_ Byler en Alyd Wouter BeereirdoChter, later ook voorkomt onder den naam Marie van Byler de Beer, en verschillende leden van deze familie in het einde van de XVIde eeuw zich -te Amersfoort blijken te hebben, gèves tig d. zou het voor de hand liggen, Wouter van Byler de Beer, als een na familielid, bijv. een broeder van Marie van Byler de Beer, te besehouwen. Dit vermoeden wordt echter door geen nader gegeven afdoende bevestigd "e). Ik meen dan ook niet gerechtigd te zijn, genoemden .Wouter van Byler (de Beer) in onderstaande genealogie op te nemen,

-§ 3. (Genealogie).

I. Herman .van Byler, vader van:

11) Transp.reg. Amersfoort 3577-1582. - na) A. van Bemmel, Beschrijving der stad Amersfoort, H.

W. F. N. van Rootselaar, Amersfoort, dl. H, blz. 49. iie) Transp.reg. Amersfoort 1587—'94, 15 Mei 1589. lid) Transp.reg. a.v. 1594—'99, 29 Nov. 1596, 26 Jan. 1597, 25 Juli

1597. iie) Tenzij men daarvoor houden wil, dat hij op 3 Febr. 1583 te

Amersfoort met Maria's broeder Egbert van. Byfrr getuige was bij den doop van twee kinderen, geboren uit het huwelijk van een zuster van Egbert's vrouw (t.w. Judith van LaUfrenbuirch gehuwd 1i/et Anselmu-s Ruysch) en op 21 Februari d.a.v. bij den doop van Egbert's zaan Hendrick. Merkwaardig blijft dan nog, dat Wouter. niet Vóórkorát onder de broers en erfgenamen van Hermal van Byler, :vernield in het portregister van Wijk bij Duurstede (R.A. 1:1-tIreeht, Recht-. Ara., Inir. no. 580, 1576-1583, kol. 79vs0).

4' •

II; Cornelis Hermansz. van Byler, kameraar van . Wijk bij.

Duurstede 2 ), vader van:

III. Hendrick van Byler, schepen van Wijk bij Duurstede

(1549), vermeld aldaar 1553 32 ), als burger van die stad

1554 18 ), leeft nog 1562 14 ); tr. Alyd 9, dr. van Wouter

de Beer 13 ).. Hendrick was vader van: a. Cornelis van Byler, vermeld 1553 (burger van Wijk

bij Duursiede).12), 1580 15 ); vestigde zich- later te

Amersfoort, en verkoopt 1591 „den Bylaer" 'onder Wijk le). en voorts van:

b. Mark van Byler (de Beer) 17 ), dochter van Henrick

van Byler 18 ) en zuster van Jacob en Egbert van

Byler t na 15 November 1600 17 ); tr. 1° vóór

7 Januari 1577 Mr. Johan Beyer de Harnn, t rib

28 April 1580 19 ). maar. voor 1591 21 ); tr. .2° voer

18 Augustus 1591 21 ) (huwelijk later. bij echtschei-ding ontbonden) Nicolaes van Sompeken, zn. van

Augustijn 21 ) c. Jacob van Byler, broeder van Marie 19 ) en Herman

van Byler 29, volgt onder IV.

d. Herman van Byler, broeder van Jacob 20 ), t vOor 7 Januari 1577 20).

e. Eibert van Byler, broeder van Marie van Byler vnd. 18 )., volgt onder Whis.

f. Henrick van Byler, broeder van Egbert en Aeltje van Byler 18 ), volgt onder Wier. Aeltje (of Alyd 22 )) van Byler, zuster van Henrick van Byler 19 )-, na 17 Augustus 1615 2?); tr. veer 28 April 1580 19 ) Nicolaas Mouthaen, burger van

Utrecht"), commissaris van de Staten Generaal (1615) 22 ), zn. van Alert Adriaensz. 24 ).

IV. Jacob van Byler, vermeld te Wijk bij Duurstede

72) Transp.reg. Wijk bij Duurstede 1522—'54, 20 April 1553. 13) Transp.reg. a.v., 18 Dec. 1554. 14) Transp.reg. a.v. 1562._De zelf niet gedateerde en onvoltooide acte

is ingeschreven tusschen één van 10 April en 25 Maart 1562. 15) Transp.reg. a.v. 1576-1583, fol. 79vso .en 81 (28 April 1580). 1e) Transp.reg. a.v. 1583-1593, fol. 116vso (12 Jan. 1591). 27) Protocol van Notaris Steven Pelt te Utrecht 15 Nov. 1600. 18) Handschrift b ren het Middel-Ned. gedicht, bekend als „Tweede

Iteinaert" (Bourgondische Bibliotheek te Brussel), schutblad: „Marga van Ham, Heyndrick van Byler dochter" (Zie Dr. E. Martin, Seinart, inl. VI).

78) Transp.reg. Wijk bij Duurstede 1576-1583, fol. 79v50. 20) Transp.reg. e.v. fol. 15. 21) Transp.reg. Utrecht, Inv. no. 3243, 1591, dl. 1, blz. 216. 22) Prot. Nets. Joh. Ant. Wtewaell te Utrecht, 17 Aug. 1615. 23) Wapenheraut 1897, blz. 16. 24) Transp.reg. Utrecht, a.v., 1595, dl. I, blz. 62.

5

(1580) 19 ), woonde aldaar ± 1586 ")", t voor 17 Augus-tus 1615 22 ) . Hij was vader van: a. Hendrick van Byler, volgt onder V.

V. Henrick (Jacobsen 26 ) ) van Byler, geb. Wijk bij Duurstede 27 ), t voor 17 Augustus 1615 22); tr. 1° Tiel 3 September 1598 Fyckgen 28 ) (of .Ida 27 )) Franssen, geb. Tiel; tr. 2° Tiel 17 Augustus 1603 Marytgen Augus-tijnsdr., wede van Anthonis Reynen; tr. 30 Wijk bij Duurstede Mei 1604 Dirckgen Jans van Wevelmilhoven. Hij was vader van: a. Jacob van Byler, nog onmondig 27 1\i'civember .

1622 29 ).. Vermoedelijk was hij identiek met zijn naamgenoot, die in •1640 notaris was te Wijk bij Duurstede S°).

IVus. Egbert van Byler, woonde te Ameisfoort"), t vóór 30 April 1589 31):: .tr. vóór 30 Augustus 1580 32) A/yd van Laurenburch, t ná 30 April 1589 31 ), dr. van Goert 33) en Mechtelt van Leeuwen 33 ). Uit dit huwelijk: a. Johan van Bylér, volgt onder V. b. Hendrik van Byler, ged. Amersfoort 21 Februari

1583. c. Alijd (of Aktta 34 ) ) van Byler, overluid Utrecht

1 September 1651 34).; tr. vóór 23 Mei 1615 36-) Daem Jelisz van Couwenhoven, overluid Utrecht 11 Oétober.,

. 1649 36 ); zn. van jelis. • -

V. Johari vari Byler, schout van 't Hoogeland (bij Amers-foort) 37-), t vóór 7 Maart 1650 38 ); tr. Amersfociit,

25) Bijdr. en Medea. van het Hist Genootschap te Utrecht, V, blx; 2 20) Ondertronwacte Wijk bij Duurstede Mei 1604. 21) Ondertrouwacte Tiel 29 Juli 1598. 23) Ondertrouwacte Wijk bij Duurstede 13 Juli 1598. 29) Prot. Nota. Petrus Bosch te Wijk bij Duurstede 1621-1626 (E.A.

Utrecht), Not. archieven, Int. no. 1733), -di. II, fol. 158vso. 30) R.A. Utrecht, Not. archieven, Inv. no. 1733xx. Deze Jacob van

Byler liet de volgende kinderen te Wijk bij Duurstede doopen: 1. jacobus (11 April 1638); 2. Aeltgen (21 Oct. 1641); 3. Psb-rand (5 April 1040); 4. Willempje (19 Nov. 1648) ; 5. Willem Adriaen (12 Nov. 1650); 6. Cornelis (31 Oct. 1652). Hij schreef zijn naam als „«01,

al) Protocol van Transporten enz. van Amersfoort (R.A. - Utrecht, Recht. Axchief, Inv. no. 436), 30 April 1589.

32) Transp.reg. Utrecht, Inv. no. 3243, 1580, dl. II, fol. 57. 33) Doopboek Geref. Gemeente Amersfoort 21 Febr. 1583. 34) Navorscher 1901, blz. 96. 38) Protocol van Transporten enz. van Amersfoort a.v., 23 en 15 mei-'

1615. 36) Navorscher 1899. 31) Doopacte van zijn dochter Judith en Prot. van Nota. Cornelis'lian

Ingen -te Amersfoort (R.A. Utrecht, Not. arch. Inv. no. 1677s), 7;.Mairlt-1650 (fol. 19) en nota. Dirck van Roetare, aldaar (R.A. Utrecht,---3:-!4k-"- Inv. no. 16808, 26 Mei 1653 (fel. 89160).

38). Prot. van nota. e. van lagen,- vermeld in vorige sant.

AUgUitUá1611 Lodewycksik tra Maart

1650 ss).

Uit dit huwelijk:. 1 Aeltje (Alyd) . van Byler, ged. Amersfoort 15

Februári 1614, t na 7 Maart 1650 ").

2. Engelbártus van Byler, ged. Amersfoort 25 Februari 1615.

3. Egbertus van Byler, ged. Amersfoort 27 September 1619:

4. Judith van Byler, ged. Amersfoort 16 januari 1620, t .na 7 Maart 1650 38).

5. Geertruid van Byler; tr. 10 Bunschoten 12 Mei 1639 Marten Rademakers, koopman te Amsterdam, wedr van Gerbrechtgen Flenricx; tr. 2d Leidschendam (ondertr. Amersfoort 26 October) 1644. D6 Nicolas Martini, predikant te Wilsveen en Leidschendam.

• „

1V ter. Henrick van. Byler, burger van Wijk bij DUurstede 3e), potmeester aldaar (1604) 49, f ná.17 Augtistus 1615 "); tr. Aeltje van Schuylenburg, t kort vóór 8 December 1592 44. - Uit welk huwelijk 41) :

a. Aeltje (of Alyc1 22 )) van Byler, t na 17 Augustus 1615.

b. Henrick van Bylér. c. Aertgen van Byler.

Het Utrechtsche sehildersgeslacht Van Byler. • § 1. Toen in 1560 Wouter van i3ylee, in leven balier van

de commanderie van St Catharina te Utrecht, op het koor van de Catharyne kerk- te Utrecht te ruste gelegd was, dekte , men zijn graf met een zerk,_ die behalve Wouters familie-wapen (drie jachthorens]-ook de wapens van zijn vier kwar-tieren. vertoonde. Van Beresteyn heeft in zijn monographie over de johanniterorde een afbeelding van den betreffenden grafsteen gegeven. 42) 'Zij is aan een oud handschrift ont-leend en er is bij geschreven: „er zijn vier of vijf oude ge-slachten van Bylaer of Byler te Utrecht geweest, verscheyde wapenen gevoerd hebbende". Twee van deze families zijn reeds boven behandeld: het Amersfoortsche burgemeesters-geslacht, waarvan een lid, Willem van Byler, zich in de laatste

zg) Transp.reg. Wijk bij Duurstede 1583--'93, fol. 131v60-, 135veg,- en 170vso.

40) Transp.reg. a.v. 1604-1610, fol. 30. 41) Transp.reg. a.v. 15$3-93, fol. 157. 42) Van Beresteyn, t.a.p. blz. 95, afb. no. 14.

• .-

•••

- - .

•

7

helft van de XVIde eeuw te Utrecht vestigde 43), en de Wijk-sche van Byler's, waarvan eenige vrouwelijke leden in on; geveer denzelfden tijd te Utrecht voorkomen. Vermeld werd voorts reeds eenige malen het geslacht van den Utrechtschen burgemeester Elbert van Byler, den oom van Agnes van Byler, die met Mr. Adriaan Ploos van Amstel gehuwd was. De bovengenoemde balier• Wouter van Byler, behoorde blijkens zijn wapen tot het geslacht der Veluwsche ridders en knapen van Byler. Thans zal in dit . hoofdstuk worden behandeld een familie van Byler, die in het einde der XVIde eeuw te Utrecht woonde en verschilende glasen kunstschilders op heeft ge-leverd. Of zij een wapen gevoerd heeft, is mij niet kunnen blijken.

§ 2. (Genealogie).

1. Beernt van Byler, vader van: a. Herman van Byte/. (volgt onder II), broer") van

van . b. Adriaen Beerntz van Byler, volgt onder IIbis.

II. Herman Bar_ endsz van Byler (of van Nieutandt")), glasschilder („glaesschrijver" 46 ) ) te en burger van Utrecht 47.); tr. ~j-8 Mei 1595 45) Elisabeth Willemsdr,

- van Laeckervelt (ook -genaamd van Cuylenborch 45 )). Uit dit huwelijk:'

. a. - Barend Hermans van Byler, geb. Utrecht, glazen-: maker te Utrecht 44b Ir. aldaar (Buurkerk) 7 Mei ..1 609 Pleuntge Stevens (Apollonia van Soestdyck),

geb. Utrecht. Judith Hermans van Byler,. geb: Utrecht,- tr. :aldaar 1 'Augustus 1615 Lambert Lambertsz pan Asperen, ,geb. - .

c. _Anna Hermans van Byler, t Utrecht 9 juli 1649; tr. - aldaar 6 April 1619 Beernt Adamsz' van Halen.

d. Jan Hermansz van Bykr, volgt onder III. e: Luytgen (Lucretia) Hermans van Byler, geb. Utrecht;

tr. 1° Utrecht (Geertekerk) 30 Maart 1624 Ds Caspárus Rocchusius, predikant te Zuilichém; tr. 2'. Utrecht 18 December '1631 Bartholome.uS Adamsz van Halen.

f. Maria Hermans van Byler, t Utrecht 18 September 1626; •ir. aldaar 8 Juni 1626 jan jansz (van Well).

g. Willem Hermans van Byler, glasschrijver 48-),

Zie Ned. Leeuw, 1946, kol.' go 6. 44) ,Transp.reg: Utrecht (Ixiy. no..3243) 1597, ai. a, blz. 282. 45) TraiLlp.reg..-e..v. 1595, dl. J, -Ik .360. ; 46) , Traisi.ree -á.v'1598 r41.!1, , z. "243 ;7105

Transp.reg á•v• ,1 :'1g2.' n ;- Heral1-Blidei - , 1!2

•

• .t3-1-4 o - _. : -

_, • • 1 ct er 162 , ;-,, ,..., v,--,„ r._ __

,,.--- m-daisiiáit)=. 20 October 161049 - ktprzja: - .9> mel r' -...- .-yt‘

„,, -to_ , (radPórtengen. - • .■ • • • ... • • . . _ .

jan -Johan 49a) Y Hgrmanii-vak Byler."), geb.. Utrecht - Y.

75'1597/8; hinstschilder 49a), lid van het St- lucasgilde

1626)' en'• regent van het- Hiobsgasthuis aldaar, t

Utrecht 13 November 1671; tr. Amsterdam 30 Mei 1625 Margaretha Kenninck, geb:Nijmegen, dr: van jan. -

Uit- dit huwelijk: .

a. Hermak van Byler.

- b. Elisabeth van Byler.

Adriaen- Beernti van Byler, tr. Grietgen. Maiten.s

-

laerts, t Utrecht 21 Maart 1642, -dr. van Marten.

Uit dit huwelijk: a. Anna- Adri,aeras van Bylert, geb. Utrecht; tr. aldaar

_, • (Buurkerk) 26. Februari 1609 Werner Beerntsz Croes-

•

(Werzernar. Crossen),` geb. l3olswingen.i

b:. Mirdriet AdriaenS van -Bylert;' . - .

c:-- Maart:én ilditiensz tafrz -Bylert;. Volgt Onder' III.

d. : Sophia Adriaerzs van. Bylert, .geb. Utrecht; tr. aldaar

(Buurkerk) 3 November 1622 Peter Lathouwèr ;geb.

Middelburg.

III. Maarten- Adriaensz van Bylert, glasschrijver te Utrecht; Merrichgen Petersdr. van Wyck.

Uit dit huwelijk: • .

- 1. Aden van Bylert, ged. Utrecht (Domkerk) 11 Januari 1629. -

2. Rutger van Bylert, ged. Utrecht (Damkerk) 17 April 1631.

Tot het in dit hoofdstuk behandelde geslacht van Bylèr(t)

heeft vermoedelijk eveneens behoord de Utrechtsche „const-

schilder” 5i). Abraham van Bylert, die te Utrecht op 11- April

1643 huwde met Elysabeth Clock (Joachimsdr). Zij waren-

ouders van: 1. Berent van Bylert, ged. Utrecht 28 Maart 1645,

2. Elisabeth van Bylert, ged. Utrecht 20 Augustus 1648.

Een Abraham van Bylert, schipper van de „cleyne vracht-

schuyte van Utrecht op Amsterdam", en een Herman van

-Asperen, waren in een acte van 13 Maart 1657 52) genoemd

als neven van den kunstschilder Johan van Bylert (zie boven).

411) Gen. en Herald. Bladen V, blz. 258. 40a) Prot. van Nots. Stempel te Bergen op Zoom, 9 Febr. 1657. • 50) Zie over hem: Oud-Holland, 1935, blz. 134. 51) Prot. van Gerrit Horstman te Utrecht, acte d.d. 21 Juli 1643. 52) Prot. van nats. E.-van. Vechten te Utrecht 13 Maart 1657.

É7 d .

3319

Overgedrukt nit het Maandblad van het Geneabgisch-Beraldiach

Genoatschap "De Nederlandsche Leeuw,/ , 1928, 1,0113 d .11.

Deventer geslachten.

Bijdrage tot de genealogie Jacobson en ten Brink,

door Mr. H. KEONENBE11.0 en Jhr. H. H. ROELL.

Wapen. De geslachten Jacobson en ten Brink, uit

één stam gesproten, voeren hetzelfde wapen n.l.: in

rood een borstbeeld van een Turk van ter zijde gezien,

in natuurlijke kleur, in goud gekleed, het hoofd gedekt

door een gouden tulband; helmteeken een gouden vin-

gerring met edelsteen. Het wapen komt dikwijls zeer misteekend voor; een

goed specimen in gebrandschilderd glas, genomen naar

het schepenzegel van den Deventer burgemeester G.

J. Jacobson, is te vinden in de burgemeesterskamer ten

stadhuize te Deventer. I)

De geslachtsnaam Jacobson vindt men in de oudste

registers als Jacobs en Jacobsen; in de 18e eeuw komt

hoe langer hoe meer de naam Jacobson in gebruik.

Behalve van de of ficieele registers is bij het samen-

stellen van deze genealogie ook gebruik gemaakt van

een handschrift in het bezit van Mevrouw de d011dere

bars" van Plettenberg geb. Jacobson te 's Gravenhage.

Het is aangevangen door Gerrit Jacobs (1595-1671)

en is voortgezet door zijn achterkleinzoon Gerrit Jan

Jacobson (1690-1771). De eerstvermelde datum is 27

Februari 1595, de laatste 15 Dec. 1732.

1. Egbert ten Brinke, wordt 1564 burger van Deventer

zonder weiderecht, komende van Lochem.

II. Jacob Egberts, wordt in een acte van 26 Febr.

1582 (protocol van bekende schulden Dev. Archief)

vermeld als zoon van Egbert ten Brinke, die toen

overleden was, woont te Deventer aan de Nieuwe

Markt, goudsmid, lid van de gezworen gemeente

voor de Assenstraat 1607-1614, 1616-1632,

1) Er zal hoogstwaarschijnlijk verband bestaan tussehen het familie-

wapen en de familieoverlevering, die verhaalt, dat jaeab Egberts, zie

II, voor zijn zaken persoonlijk naar Turkije reisde.

• 2

t aldaar Zaterdag 17 Mrt. 1632 en 21 Mrt. in de Lebuinuskerk begraven, huwt op Martini-avond (10 Nov.) 1584 Catharina N.N., t Deventer 7 Nov. 1630, begraven op Woensdag 10 Nov. in de Lebuinuskerk. Het handschrift meldt: nquaemen nop Martijnij avont bij malcanderen binnen oock nop Martijnij avont wederom van malcanderen n gescheijden".

Een geschilderd portret van Jacob Egberts berust bij de (10111." bars" van Piettenberg-3 acobson, den Haag.

Uit zijn huwelijk : (de volgorde der kinderen is eenigszins willekeurig)

P. Egbert Jacobsen, f te Deventer aan de pest op Dinsdag 23 Aug. 1636 en 26 Aug. in de Le-buinuskerk begraven. 2)

2°. Sara Jacobsen, huwt Deventer 19 December 1630, ondertrouw 20 Nov. met /Folter Priasen, f Deventer 24 Sept. 1668, van 1647 tot 1658 gemeensman van Deventer voor de Overstraat, weduwnaar van Aaltje Costers, met wie hij 5 Oct. 1617 te Deventer was gehuwd en zoon van Jan Friesen.

3°. 'hannes, volgt III. 4*. Essele Jacobsen, ged. Deventer 1592, t al-

daar in het kraambed 14 Sept. 1636, huwt Deventer 24 Juni 1627, ondertr. 19 Mei Cos-man Timensen, van 1638-1684 gemeensman van Deventer voor de Assenstr., zoon van Titiaan Winolds.

Sara en Essele Jacobsen koopera 4 Mei 1628 een huis in de Hofstr. te Deventer. Dev. renuntiatie-boeken.

56. Gerrit, volgt IIIbis. 6e. Willemken, ged. Deventer 26 December 1597,

t te Deventer aan de pest Vrijdag 17 Sept. 1630 en 19 Sept. in de Lebuinuskerk begraven.

7°. Else Jacobsen, ged. Deventer 14 A pril 1601, te Deventer in het kraambed t Woensdag 17 Nov. 1641, huwt Deventer 19 Nov. 1637, on-dertr. 28 Oct. Latnbertus lialewegh, zoon van Ds. Hugo .Halewegh en van Aalije van Reil.

') Deze Egbert Jacobsen moet niet verward worden met een gelijk-namigen Egbert Taeobsen, ged. Deventer 30 Sept. 1606, vader Jacob .Egbersen wonende in de Vieesehhouwerateeg, moeder Merrfjtgen, huwt Deventer 6 Dec. 1635, ondertr. 7 Oet. Trijntje Maas, dr. van Jan Maas, bakker.

8

Hij hertrouwt Deventer 30 Mei 1643, ondertr. 6 Mei Margaretha Vos dr. van Jan Vos.

Inventaris van Lambert _Halewegh wedr. van Elske Jacobs d.d. 29 Mei 1843, zie inventarissen Assenstr. Dev. Archief.

Joannes Jacobsen, ged. Deventer 23 Apr. 1590 (de vader heet hier Jacob ten Brincic, overal elders Jacob Egberts), t Deventer aan de pest Woens-dag 31 Aug. 1636 en 2 Sept. in de Lebuinuskerk begraven, van 1626-1636 gemeensman van De-venter voor de Bisschopstr., huwt Deventer 31. Dec 1615, ondertr. 16 Dec. Anna van der Weide, wed. van Allart Tengnagel.

Uit dit huwelijk : 1°. Jacob, volgt IV.

IIIbis. Gerrit Jacobsen, geb. Deventer Donderdag 27 Febr. 1595, ged. aldaar 23 Mrt., t Deventer 27 Juli 1671, goudsmid, van 1613-1671 gemeensman van Deventer voor de Assenstraat, diaken, ouderling en lid van de achtenkamer, huwt 1$ Deventer 17 Juli 1625, ondertr. 11 Juni .Mechteld Wedaeus, geb. te Zutphen 2 Sept. 1602, t in het kraambed te Deventer 2 Juli 1626 en 5 Juli in de Lebui-nuskerk begraven, dochter van Ds. Johannes We-daeus en van Catharina Queijsen. Hij huwt 20 Zwolle 29 Apr. 1627, ondertr. Dev. 7 April Mech-teld Schuijrmans, geb. Zwolle 16 Nov. 1600, t De-venter Zaterdag 2 Mrt. 1644 in de kraam en 7 Mrt in de Lebuinuskerk begraven, dochter van Gerrit Schuijrman en van _Petertje 1V .N. Hij huwt 3$ Deventer 19 Dec. 1645, ondertr. 29 Nov. Eli-sabeth Jacobs, wed. van Willem Smits, t Deventer aan een beroerte Maandag 13 Juni 1670 en 17 Juni in de Lebuinuskerk begraven.

Uit de eerste twee huwelijken : 1$. Johannes Jacobsen, geb. Deventer 22 Juni,

ged. 25 Juni 1626, 1 Deventer aan de pest op Woensdag 12 Aug. 1629 en 14 Aug. in de Lebuinuskerk begraven.

20. Peter Jacobsen, geb. Deventer 3 Juni, ged. 8 Juni 1628 8), f Deventer aan de pokken op

I) ,Mijn huijevrouwen vaeder ie pete geweest en mijn hu1jsvrouwen broers vrouw suster Anneken, vaeder beefft gegeven 7 rijidalers en 2 spanscha matten tot een silver beker, en een brootien suijckere voor het maeken, suster heeftt gegeven een steek goute weert 10 gulden met een rijxdaler".

4

Zaterdag 2 Jan. 1630 en 4 Jan. in de Lebui-nuskerk begraven.

3e. 'hannes, volgt IVbis. 40. Peter Jacobsen, geb. Deventer 7 Jan., ged.

9 Jan. 1631, t Deventer op Maandag 24 Dec. 1632 en 26 Dec. in de Lebuinuskerk begraven.

5°. Jacob Jacobsen, geb. Deventer 11 Oct., ged. 14 Oct. 1632, t Deventer aan de pest op Za-terdag 6 Aug. 1636 en 8 Aug. in de Lebui-nuskerk begraven.

6e. Gerrit Jacobsen, geb. Deventer 12 Oct., ged. 18 Oct. 1635 4), t Deventer Maandag 12 Dec. 1636 en 16 Dec. in de Lebuinuskerk begraven.

70. Trijntje Jacobsen, geb. Deventer 29 Juni, ged. 2 Juli 1637, t Deventer in het kraambed op Donderdag 9 Mei 1667 en 12 Mei in de Le-buinuskerk begraven, huwt Deventer 16 Mei 1666, ondertr. 21 April Med. Dr. Simon Tes-schernaker, geneesheer te Deventer, lid van de gezworen gemeente voor de Overstraat 1660-1673, weduwnaar van Margareta Arentsen en zoon van den Deventer hoogleeraar Engelbert Tesschenzaker. Hij hertrouwt Deventer 11 Febr. 1672, ondertrouw 22 Jan. met Magdalena van Rodestein uit Zutphen.

8e. Gerrit, volgt IV ter. 90. Petertje Jacobsen, geb. Deventer 2 Dec., ged.

4 Dec. 1642, t aldaar Donderdag 8 Dec. 1642 en 11 Dec. in de Lebuinuskerk begraven.

IV. Jacob Jacobsen, ged. Deventer 27 Sept. 1619, pro-visor, lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Bergstraat 1657-1673, huwt le Deventer 15 Aug. 1643, ondertr. 22 Juli Aaltje Vriese, dr. van lVolter Vriese en van Aaltje Costers. Hij huwt 20 Deventer 22 April 1655, ondertr. 31 Mrt. Anna Avercamp, wed. Gerrit Jans. Hij huwt 3• Deventer 26 Mei 1663, ondertr. 9 Mei Anna Booms, j.d. van Wesepe.

Uit het late huwelijk 4 kinderen, die den ouden geslachtsnaam ten Brink weer hebben aangenomen en met hunne afstamme-lingen na de genealogie Jacobson be-handeld warden.

„Gevaeders sijn gewest mijn vrouwen beijde broers Peter ende Lucas Sehuijrrnan broer Peter gegeven voor die pillegave een heele rijder met een dubbelde rijxdaler, broer Lukas een Jacobus met een dubbelde rijxdaler".

5

IVbis joannes Jacobsen, geb. Deventer 3 Dec. 1629, ge-doopt 6 December 6 ), t Deventer Dinsdag 19 April 1670 en aldaar 25 April in de Lebuinus-kerk begraven, van 1658 tot zijn dood lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de En-gestraat, huwt Deventer 26 Jan. 1651, ondertr. 7 Dec. 1650 Geertrui Smits, dr. van Willem Smits en van Eavabeth Jacobs en dus de dochter van zijn stiefmoeder.

Geertrui Smits ondertrouwt Kampen 16 Apr. 1680, ondertr. Deventer 10 April Lambert Alatthij-sen Hartogh, weduwnaar van Geurtje Goozens, met wie hij 2 April 1658 te Kampen huwde.

Uit zijn huwelijk : 1.6. Willem Jacobsen, geb. Deventer 15 Nov., ged.

16 Nov. 1651, begraven Deventer Lebuinus-kerk 28 April 1687, lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Engestraat 1675 en 1676, huwt Deventer 30 Aug. 1681, on-dertr. 6 Aug. llillegonda Berdenis, ged. De-venter 15 Oct. 1654, wed. van Johannes Poot, verwalter richter van Bedingen en dochter van Dr. Dirk Berdenis en van Henrica Rouse. Zij hertrouwt Rockt' van Ecic, controleur te Coevorden. Uit dit huwelijk geen kinderen.

Zie boedelinventarissen De v. Archief 28 Juni 1694.

20. Jacobus Jacobsen, ged. Deventer 21 April 1653. 3°. Jacobus Jacobsen, geb. Deventer 4 April, ged.

9 Apr. 1654, t een maand later. 46. Jacobus, volgt V. 50. Gerrit, volgt Vbi.s. 66. Elisabeth Jacobsen, geb. Deventer 6 Mrt., ged.

8 Mrt. 1660, j- Deventer aan de pest Donder-dag 8 Nov. 1666 en 10 Nov. in de Lebuinus-kerk begraven.

IVter. Gerrit Jacobsen, geb. Deventer 15 Apr., ged. 19 April 1640, t tusschen 13 Jan. 1671 en 23 Dee. 1673, huwt te Apeldoorn 27 Aug. 1665, ondertr. Deventer 29 Juli 1665, attest. op Apeldoorn 21 Aug. 17 eronica Wilbrenninck, geb. Feb. 1640 6), begraven Deventer Lebuinuskerk 20 Febr. 1692,

5) ,Cosijn Peter Boloffs borgemeijster tot Swol is gevaeder gewest, heefft ons een silver schaele gegeven weert omtrent 82 guldens een hensken in den kelder".

4) „Waren beide olt in haer 26 jaer, doch die brult omtrent 10 weecken older", aldus de aanteekening van zijn vader.

dochter van Bernardus Wilbrenninek, predikant te Apeldoorn en van Antonia lot. Zij hertrouwt, ondertr. Deventer 25 Nov. 1673, att. op Colm-schate 24 Dec. met Aren t Arentsen, ged. Deventer 6 Juni 1644, begraven in de Lebuinuskerk 4 Dec. 1722, lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Bergstr. 1675-1702, zoon van burge-meester A•ent Arentsen en van Aleida Boeien.

Inventaris van Feronica Wilbrennincks wed. zal. Gerhardt Jacobs, zie inrent. Assenstr. 23 Dec. 1873 Dev. Archief.

Uit dit huwelijk : Mechteid Jacobsen, geb. Deventer 9 Juni, ged. 10 Juni 1666, begraven Deventer Lebuinuskerk 13 Aug. 1749.

2e. Antonia Jacobsen, geb. Deventer 16 Sept., ged. 20 Sept. 1667, huwt Loenen (Geld.) 17 Nov. 1701, ondertr. Arnhem 29 Oct. Otto Wijnen. 7 )

30. Catharina Jacobsen, geb. Deventer 4 Nov., ged. 8 Nov. 1668.

4*. Bernardus Jacobsen, geb. Deventer 8 Jan., ged. 13 Jan. 1671, ingeschreven als student aan het Deventer Athenaeum 26 Jan. 1687.

V. Jacobus Jacobsen, ged. Deventer 15 Juli 1655, t Deventer 10 Juni 1724 en 15 Juni in de Le-buinuskerk begraven, koopman, lid van de ge-zworen gemeente voor de Assenstraat van 1682-1702, voor de Engestr. van 1703-1724, kerk-meester, huwt 1680, ondertr. Deventer 28 Febr., attest. op Wijhe 27 Mrt Judith van Souten uit Harderwijk, t Deventer 27 Juli 1748 en 1 Aug. in de Lebuinuskerk begraven, waarschijnlijk dochter van Gerhardus van Souten 1. U. D. en van Jaco-mina Warners (doopboek Harderwijk 1649 —1674 ontbreekt).

Uit dit huwelijk : 1*. Gerhardt Jacobsen, ged. Deventer 17 Mei 1683,

waarschijnlijk t 18 Aug. 1748 (doodboek Wilp 1702-1750 ontbreekt), predikant te Wilp.

2e. Elisabeth Jacobsen, ged. Deventer 8 Febr. 1685, t aldaar 7 Sept. 1765 en 12 Sept. in de Le-buinuskerk begraven.

Testamenten van Elisabeth Jacobsen d.d. 25 Aug.

7) Otto Wijnen, med D' te Arnhem, volgens een genealogie Wijnen zoon van Johan Wijnen en van Elisabeth van Dans, geb. 1641, t 1708.

1751 en 14 Mei 1752, boek opene test. 1748/56. Dev. Archief.

3°. Johannes, volgt VI.

V bis. Gerrit Jacobsen, geb. Deventer 15 Mrt., ged. 16 Mrt. 1658, t Deventer 27 Dec. 1724 en 2 Jan. 1725 in de Lebuinuskerk begraven, wijnkooper, rentmeester van Mr. Geerts en Buskes klooster, lid van de gezworen gemeente te Deventer van 1685-1702 voor de Overstraat, van 1703-1724 voor de Waterstraat, huwt Januari 1683 te Epe, ondert. Deventer 16 Dec. 1682, att. op Epe Jan. 1683 (trouwb. Epe ontbreekt) Johanna Coopsen, begr. Deventer Lebuinuskerk 25 Juli 1713, dochter van Johannes Coopsen, predikant te Epe en van Hester van Diest.

Testament van Gerrit Jacobsen d.d. 5 Febr. 1687, boek van opene test. 1080-1704, Deventer Arob.

Uit zijn huwelijk : le. Johannes Jacobsen, ged. Deventer 9 Oct. 1683. 2°. Hester Jacobsen, ged. Deventer 14 Oct. 1684. 30. Johannes Jacobsen, ged. Deventer 9 Apr. 1686.

Begraven Lebuinuskerk 26 Oct. 1685: kind van Jacobsen aan de Merkt. Begraven Lebuinuskerk 16 Juli 1686: Jacobsen de wijnkoper lijn kint. Begraven Lebuinuskerk 26 Nov. 1688: Gerhard Jacobsens kind.

40. Hester Geertrui Jacobsen, ged. Deventer 18 Aug. 1687, begraven Deventer Lebuinuskerk 3 Mei 1721, huwt Deventer 13 Mrt. 1712, ondertr. 27 Febr. Willem Herman Elberfi I. II. D., ged. Twello 4 Mei 1690, begraven Deventer Lebui-nuskerk 25 Mrt. 1721, ingeschreven Dev. Athe-naeum 1707, Leiden 16 Sept. 1709, lid van de gezworen gemeente voor de Noordenbergstr. 1716-1721.

5°. Gerhard Joan, volgt Vlbis.

VI. Johannes Jacobsen 8), ged. Deventer 27 Febr. 1681, t voor 21 Juni 1731, wijnkooper te Amsterdam, huwt Amsterdam Walekerk 4 Febr. 1706, ondertr. 15 Jan. Jacomina Prijs, ged. Leerdam 25 Dec.

8) De Amsterdamsche tak, vertegenwoordigd door Johannes Jacobsen en zijn afstammelingen, is in deze genealogie behandeld voorzooverre

een oppervlakkig onderzoek, op het Amsterdamsche archief ingesteld, daartoe de gegevens verschafte.

■

8

1685, t voor 21 Juni 1731, dr. van Dirk Prijs en van Sara Jacobs Tuernhout.

Uit dit huwelijk : 10. Judith Jacoba Jacobsen, t voor 25 Aug. 1751,

ondertr. Amsterdam 8 Mei 1727, zij is dan 20 jaar oud, Wouter Sobbe, oud 34 jaar, zoon van . . . Sobbe en van Maria Venenburg.

2°. Jacob, volgt VII. 3e. Leonard, volgt VII bis.

Vibis. Gerhard Joan Jacobson 9 ), I. U. D., ged. Deventer 7 Febr. 1690, begraven aldaar Lebuinuskerk 18 Oct. 1771, ingeschreven Deventer Athenaeum 13 Sept. 1706, Leiden 15 Sept. 1710, Harderwijk 23 Sept. 1712, geprom. aldaar 22 Sept. 1713, van 1714— 1718 lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Assenstraat, van 1718-1771 burgemeester van Deventer, oameraar, van 1725-1731 ampt-man van Colmschate, gecomm. admiraliteit Amster-dam 1729-1731, gecomm. generaliteitsrekenkamer 1732-1734, admiraliteit in Friesland 1734-1735, Staten-Generaal 1735-1737, huwt Deventer 10 16 Jan. 1714 (ondertr. 30 Dec.) Elizabeth Ketjes, geb. Deventer 4 Nov., ged. 6 Nov. 1690, t op de Sranenkamp onder Diepenveen 24 Sept. 1751 en 29 Sept. in de Lebuinuskerk te Deventer begraven, dochter van den gemeensman Arent Ketjes en van Bernardina ten Rhijne. Hij huwt 20 te Wesepe 19 Juni 1758, ondertr. Deventer 3 Juni Aleijda Catharina Aren tsen, ged. Deventer 22 Nov. 1693, t aldaar 2 Oct. 1761 en 6 Oct. in de Lebuinus-kerk begraven, weduwe van burgemeester Wielhelm Marienburgh en dochter van den gemeensman Mar-ten Arentsen en van Ilillegonda Snijders.

Geschilderde portretten van Gerhard Joan Jacob-30n en van Elisabeth Ketjes berusten bij donder* barmm van Plettenberg—Jacobson, den Haag.

Gerhard Joan Jacobson koopt 19 Juli 1738 de kleine Hunne onder Averlo voor f 4610. Zie cohier 50e penning Coltriscbate.

Gerhard Joan Jaeobson en Elisabeth Ketjes dragen 10 Mei 1751 flyer: le een huis aan de Brink win Dr Gerhard Willem Jacobson en Sara Henriette Jordens, 2e een huis in de Po'str. aan Willem Barthold van Hasselt, luit. van de cavallerie en Bernhardina Jacobson. Dev. renuntiatieboekev.

9) Met hem begint de naamsverandering van Jacobsen in Tacobson in zwang tn komen. De Amsterdamsehe tak blijft zich evenwel Tacobsen noemen.

9

Inventaris opgemaakt door burgemr G. J. Jacob-son 16 Juni 1758. Zie inventarissen Engestr. Dev. Archief.

Test. van G. J. Jacobson en E. Ketjes d.d. 5 Mei 1750, geopend 26 Oct. 1771.

Test. van G. J. Jacobson d.d. 4 Apr. 1768, ge-opend 26 Oct. 1771. Boek van geopende test. II 397. Dev. Archief.

Uit zijn eerste huwelijk : P. Johanna Jacobson, geb. 4 Oct., ged. 7 Oct. 1714,

t Lunteren 12 Febr. 1802, huwt Deventer 8 Oct. 1761, ondertr. 19 Sept. Dircic Suermondt, ged. Wageningen 7 Mrt 1709, t Lunteren 17 Jan., begr. 23 Jan. 1768, van 1736-1768 predikant te Lunteren, zoon van Willem Suermondt, bur-gemr van Wageningen, en van Cornelia van &tien.

2.. Arend of Arnold Jacobson, geb. Deventer 6 Mei, ged. 10 Mei 1716, ongehuwd 11 Jan. 1789, ingeschr. Dev. Athenaeum 30 Jan. 1731, Leiden .15 Sept. 1731 en 13 Sept. 1734, van 1732 — 1737 gemeensman voor de Bisschopstr., van 1737-1741 secretaris van Deventer, later krank-zinnig geworden.

Hij bezat de kleine Hunne. Zie cahier 50e pen-ning Golmschate 16 Febr. 1789 en 15 Juni 1790.

3*. Bernardina Jacobson, geb. Deventer 15 Juni, ged. 16 Juni 1719, t Midwolde 13 Apr. 1784, huwt Deventer 14 Febr. 1740 met att. van Maastricht, ondertr. Deventer 30 Jan. Willem Barthold van Rasselt, t te Leersum 26 April 1768 als luitenant-kolonel der cavallerie, zoon van den majoor Jacob van Hasselt en van Ida Geerbuid Ooms. Mester Geertrui Jacobson, geb. Deventer 5 Mrt. ged. 6 Mrt. 1721, begraven Deventer Lebui-nuskerk 7 Nov. 1780, huwt Deventer 17 Dec. 1741, ondertr. 2 Dee. Hendrik Budde, ged. Deventer 1 Febr. 1711, begraven aldaar Le-buinuskerk 19 Sept. 1772, lid van de gezwo-ren gemeente voor de Overstraat 1738-1772, zoon van Benricus Budde en van Rosalina Westenberg.

5e. Gerhard Willem, volgt Vilter. 6°. Anna Jacoba Jacobson, geb. Deventer 13 Febr.,

ged. 14 Febr. 1725, t Deventer 4 Mei 1726 en 7 Mei in de Lebuinuskerk begraven.

10

7.. Anna Mechtelina Jacobson, geb. Deventer 3 April, ged. 4 April 1728, begraven Deventer Bergkerk 27 Nov. 1745.

8e. Jan Hendrik, volgt Vliqualer. 9e. Een doodgeboren zoon, geb. Deventer 15 Dec.

1732, begraven Lebuinuskerk 19 Dec.

VII. Jacob Jacobsen, is bij zijn huwelijk 23 jaar, huwt 1731, ondertrouw Amsterdam 21 Juni Alida Sobbe, oud 24 jaar. Haar ouders zijn overleden.

Uit dit huwelijk : 1 Johannes Jacobsen, ged. Amsterdam Nieuwe

kerk 18 Juli 1731. 2e. Jacob Jacobsen, ged. Amsterdam Nieuwe kerk

19 Mei 1734. 3*. Maria Jacomina Jacobsen, ged. Amsterdam

Westerkerk 19 Oct. 1736. 4°. Jacob Gerhardus Jacobsen, ged. Amsterdam

Nieuwe kerk 26 Juli 1741. Hij wordt genoemd in het testament van juiir. Elisabeth Jacobsen d.d. 25 Aug. 1751 (zie V 20) en Heet daar oenigate zoon van neef Jacob Jacobsen".

Virbis. Leonard Jacobsen, is bij zijn huwelijk 26 jaar, huwt 1739, ondertrouw Amsterdam 3 April Cor-nelia Looien, uit Amsterdam, oud 25 jaar. Haar ouders zijn overleden.

Uit dit huwelijk: I.e. Johannes Jacobsen, ged. Amsterdam 19 Juni

1737. 2e. Philip Antonij Jacobsen, ged. Amsterdam Oude

kerk 12 Febr. 1741. 3°. Johannes Jacobsen, ged. Amsterdam Wester-

kerk 13 Jan. 1743. 4°. Jacomina Catharina Jacobsen, ged. Amsterdam

Nieuwe kerk 11 Nov. 1744. 5°. Philip Antonij Jacobsen, ged. Amsterdam Nieuwe

kerk 17 Apr. 1746. 6°. Philip Antonij Jacobsen, ged. Amsterdam Nieuwe

kerk 19 Juli 1747, wordt vermeld in het boven-genoemde test. van juffr. Elisabeth Jacobsen d.d. 25 Aug. 1751.

7.. Jacomina Catharina Jacobsen, ged. Amsterdam Nieuwe kerk 6 Sept. 1750, wordt vermeld in het test. van juffr. Elisabeth Jacobsen d.d. 14 Mei 1752.

8°. Jan Gerrit, volgt VIII.

11

Vitter. Gerhard Willem Tacobson, I. U. D., geb. Deven-ter 4 Dec., ged. 6 Dec. 1722, begraven Deventer Lebuinuskerk 15 Mei 1798, ingeschreven Dev. Athenaeum 5 Febr. 1738, Utrecht 1743, geprom. te Utrecht op eens dissertatie de Veteranis 17 Juni 1743, lid van de gezworen gemeente te De-venter voor de Bisschopstr. 1743— 20 Sept. 1787, toen ontslagen, huwt Deventer 11 Juli 1745 Fran-eche kerk, ondertr. 26 Juni Sara Henriette fordens, ged. Deventer 26 April 1722, begraven aldaar Lebuinuskerk 24 Jan. 1785, dr. van Johan Tor-dens, I. U. D., schout van Colmschate en van Antonetta Braakman.

Dr. G. W. Jacobson en vrouwe S. H. Jordens verkoopen 31 Mrt. 1778 een huis met schuur en hof de Oliemole genaamd aan de Houtmarkt. Zij verkoopen 4 Nov. 1782 een huis op de Engestr. Mr. Gerhard Willem Jacobson verkoopt 9 Jan. 1792 een hof over de IJssel en een akker land buiten de Brinkpoort en 9 Mei 1792 een hot over de IJssel. Dev. renuntiatieboeken.

Testament van G. W. Jacobson en S. H. Jordens d.d. 31 Mrt. 1778, geopend 18 Mei 1798, boek van geopende test. IV pag. 1. Dev. Archief.

Uit dit huwelijk : le. Gerhard Joan, volgt VIIIbis. 2e. Antonetta Bern ardina Jacobson, ged. Deventer

28 Nov. 1747, begraven Deventer Bergkerk 26 Sept. 1750.

30. Elisabeth Jacobson, ged. Deventer 15 April 1749, t aldaar 7 Febr. 1797 en 10 Febr. in de Bergkerk begraven, huwt Deventer 19 Dec. 1766, ondertr. 27 Nov. Hernardus Albers, stads med. doctor te Deventer, ged. Twello 22 Dec. 1737, t Deventer 10 April 1780 en 15 April in de Lebuinuskerk begraven, ingeschreven Dec. Athenaeum 21 Sept. 1756, zoon van Jan Coenraad Albers en van Johanna van der Bouw.

Test. van E. Jacobson en B. Albers, geopend 27 Febr. 1797. Boek geopende test. III pag. 503. Dev. Arch. Vrouwe Elisabeth Jacobson wed. med. Dr. Bernar-dus Albers koopt 15 Aug. 1782 een hu's aan de

troornarkt. Renuntiatieb.

40. Joan, volgt VIIIter. 50. Jacob .Tacobson, ged. Deventer 6 Mei 1753, begr.

Deventer Bergkerk 8 Juni 1753.

12

6•. Antonetta Bern ardina Jacobson, ged. Deventer 7 Oct. 1759, t 8 Juni 1806, huwt Olst 15 Mei 1780, ondertr. Deventer 27 April 1780 Mr. Joan Derk Hagedoorn, ged. Deventer 24 Juli 1755, begraven aldaar Bergkerk 28 Sept. 1788, ingeschr. Dev. Athenaeum 12 Juli 1773, Leiden 16 Sept. 1776, rentmeester van Diepenveen en lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Waterstr. 1784-20 Sept. 1787, toen ontslagen, zoon van Burgemeester Ilenrik gedoorn, I. U. D., en van Anna Mechteld Sina Jordens.

Zij hertrouwt Deventer 29 Jan. 1795, ondertr. 8 Jan. Rendrik Budde, ged. Deventer 12 Dec. 1748, t op het Zand onder Wilp 6 Jan. 1829, lakenkoopman te Deventer, lid van de gezworen gemeente voor de Engestr. 1783-20 Sept. 1787, toen ontslagen, lid van het Intermediair Ad-ministratief Bestuur van Overijssel, weduwnaar van Gesina Grim en zoon van den gemeensman Rendrik Budde en van Hester Geertrui Jacobson.

Mr Joan Derk Hagedoornen Anton. Bern. Jacob-son koopen 17 Aug. 1787 van de erfgenamen van Joost Jordens het prioraat op den Berg. Dev. renuntiatieboeken.

❑IIquater. Jan Rendrik Jacobson, ged. Deventer 11 Mei 1730, begraven aldaar Lebuinuskerk 5 Sept. 1807, ingeschreven aan het Dev. Athenaeum 9 Sept. 1746, wijnkooper, lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Engestr. 1777-20 Sept. 1787, toen ontslagen, huwt Wesepe 12 Jan. 1756, ondertr. Deventer 27 Dec. 1755 Debora Jordens , ged. Deventer 14 Oct. 1731, t 15, begr. aldaar in de Lebuinuskerk 19 Juli 1806, dr. van Herman Jordens en van ,Sina Maria Royer.

Jan Hendrik Jacobson en Debora Jordens cedeeren 2 Dec. 1799 bun huis in de Polstr. aan Hendrik Jacobson en Maria Regina Strauwitz. Dev. renun-tiatieboeken.

Uit dit huwelijk : 1•. Mr. Gerrit Jan Jacobson, ged. Deventer 4 Aug.

1757, t Amsterdam 28 Oct. 1816, ingeschreven Dev. Athenaeum 9 Juli 1773, Leiden 11 Sept. 1777, lid van de gezworen gemeente te De-venter voor de Bergstr. 1783-1786, burge-meester van Deventer 1787, directeur der

13

Marine op de lil aze 1795 en volgende jaren, in 1801 lid van de Raad van Marine, Voorz. van de Staatscommissie tot het ontwerpen van een Strafwetboek voor de Zeemacht 1808, Voorz. van de commissie voor het Grootboek der Nationale Schuld, lid van de Algemeene Rekenkamer, huwt Leiden 9 April 1798 (afk. Deventer 25 Mrt., Leiden 24 Mrt.) Catharina Jacoba van lies, geboren Utrecht 2 April 1771, ged. Domkerk 17 Apr., t 1 Mrt. 1850 op den huize Groenhoven onder Zuilen, weduwe van Dr. Joachim de Sandra en dr. van Jacob van Nes van Meerkerk en van Catharina Nieuwenhuis.

Uit dit huwelijk 6 kinderen, allen jong overleden. 2*. een doodgeb. kind, begr. Lebuinuskerk De-

venter 14 Nov. 1758. 30. Herman Jacobson, ged. Deventer 15 Jan. 1760,

luitenant ter zee, omgekomen in 1784 bij het vergaan van de Ajax, ondertr. Deventer 25 Sept. 1784 Gosewina Barthoida Rekker, geatt. naar Amsterdam 27 Sept. 1784.

Zie over hem en zijn bruid Gosewina Bartholda Mekker resolutie van de Staten van Holland van 8 April 1785 in Navorscher 1923 pag. 224.

46. Jan Jacobson, ged. Deventer 11 Dec. 1761, begr. aldaar Bargkerk 10 Nov. 1762.

5°. Johanna Catharina Jacobson, ged. Deventer 14 Jan. 1763, begr. aldaar Bergkerk 4 Febr. 1763.

66. Elisabeth Jacobson. ged. Deventer 1 Febr. 1764, begr. aldaar Bergkerk 23 Aug. 1765.

76. Renrik, volgt VIIIquater. 86. Arend Jacobson, ged. Deventer 14 Juni 1768,

begraven aldaar Bergkerk 28 Juni 1768. 90. Sina Maria Jacobson, ged. Deventer 18 Mrt.

1772, t Deventer 25 Sept. 1859.

VIII. Jan Gerrit Jacobsen, ged. Amsterdam Westerkerk 24 Dec. 1758, huwt Margareta Willemina van Keulen, ged. Amsterdam Oude Kerk 11 Mrt. 1757, dr. van Gerard van _keulen en van Elisabeth Ja-coba Alulexius.

Uit dit huwelijk : 1*. Leonard Cornelis Jacobsen. 2". Jacoba Gerharda Jacobsen, huwt Mei 1808 10 afk.

Deventer 8 Mei Gerrit Willem Hagedoorn, ma-kelaar te Amsterdam, ged. Deventer 30 Jan. 1785, zoon van Mr. Joan Derk Hagedoorn en

14

van Antonetta Bernardina Jacobson. Zij her-trouwt H. P. Berlage, wedr. M. E. de Boer.

Vlilbis. Dr. med. Gerhard Joan Jacobson, ged. Deventer 8 April 1746, .1. stad Vollenhove 25 Aug. 1797, in-geschr. Deventer Athenaeum 6 Nov. 1761, Utrecht 26 Mei 1770, lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Bergstr. 1780-1782, dokter te Vollenhove, huwt Utrecht 23 Juni 1779, onderin Deventer 5 Juni Gijsberta vun Eé, geb. Utrecht 20 Mei 1757, .1. stad Vollenhove 16 Juni 1817, dochter van Hubert van Eé en van Dora Geertrui can Klaveren.

Geschilderde portretten van G. J. Jacobson en G. van Eé hebben berust bij den Heer G. W. Jacobson, t Arnhem 19 Mrt. 1919 en zijn na diens dood met den inboedel verkocht.

Uit dit huwelijk : le. Gerhard Willem, volgt IX. 2e. Dora Geertruida Jacobson, ged. Deventer 25

Aug. 1782, t stad Vollenhove 5 Mrt 1864. 3e. Mr. Huibert Jacobson, geb. 12, ged. stad Vollen-

hove 19 Sept. 1784, t Almelo 17 J an. 1856, ingeschreven Utrecht 14 Sept. 1807, maire van Wierden, van 1816-1839 rechter, van 1839 tot zijn dood president van de rechtbank te Almelo.

4e. Gerhard J oan Jacobson, geb. 12, ged. stad Vollen-hove 26 Dec. 1785, t aldaar 16 Jan. 1869, burge-meester van stad Vollenhove tot 1841, heemraad van het waterschap Vollenhove, huwt stad Vol-lenhove 6 Aug. 1813 Maria &riek, ged. stad Vollenhove 8 Dec. 1779, t aldaar 11 Febr. 1845, dr. van burgemr Joan Reinhard Strick en van Elisabeth Geertruyd Strick.

56. Sara Renrietta Jacobson, geb. 3, ged. stad Vol-lenhove 13 Jan. 1788, t aldaar 22 Oct. 1870.

6e. Anna Margareta Jacobson, geb. 12, ged stad Vollenhove 20 Dec. 1789, t Vollenhove 22 Juli 1810.

7 Petronella lannetta Jacobson, geb. 4, ged. stad Vollenhove 13 Febr. 1793, t Wijhe 27 Febr. 1875, huwt stad Vollenhove 6 Aug. 1840 Leen-dert Pieter Brocx, ged. te Gellen (N.-11r.) 20 Juni 1790, f Apeldoorn 20 Jan. 1864, rijksontvanger, weduwnaar van Jacqueline Pauline Brocx en zoon van Willem Leendert Brocx, secretaris van

15

Geffen en Nuland en van Josijna Margaretha Bronkhorst.

8e. Anton Bernhard, volgt IX 90. Joan Jacobson, ged. stad Vollenhove 3 Dec.

1797, overluid Vollenhove 14 Sept. 1798.

\giller. Mr. Joan JacobEon, ged. Deventer 22 Oct. 1751,

f Deventer 27 Jan. 1825, ingeschreven Dev. Athe-

naeum 26 Juni 1766, Leiden 11 Sept. 1772, ad-

vocaat, lid van de gezworen gemeente te Deventer

voor de Noordenbergstr. 1781-20 Sept 1787,

burgemeester van Deventer 20 Sept 1787-1794,

gecomitteerde ten landdage van Overijssel, onder

koning Willem I opnieuw burgemeester van De-

venter 1820/1821, huwt Deventer 11 Mei 1778,

ondertr. 23 April Theodora Mechteld Tichler. ged.

Deventer 11 Aug. 1748, t Wijhe 15 Juli 1833,

dr. van Jacob Tichler en van Engelberta Ditikink.

Joan Jacobson en Dorothea Tichler knopen 24

Mrt. 1780 een huis in de Lange Bisschopstr.

Zij koopen 14 Mei 1790 van Elisabeth Jacobson

Wed. Dr. Bernardus Albers een erve en hof bui-

ten de Duimpoort onder de Linden. Zij verkoopen met

de andere erfgenamen 80 April 1799 uit de ouder-

lijke boedel : het ouderlijke huis op de Graven, een

houtschuur en twee huisjes in de Norenbergstr.

Dev. renuntiatieboeken.

Uit zijn huwelijk: 1 Gerhard Willem Jacobson, ged. Deventer 30 Mei

1779. 2•. Engelberla Jacoba Jacobson, ged. Deventer 5

Nov. 1780, t Wijhe 19 April 1824, huwt De-

venter 10 Dec. 1809 Gerhard Willem Jacobson,

ged. Deventer 7 Sept. 1780, t Wijhe 26 Juli

1868, ingeschreven Dev. Athenaeum 11 Aug.

1795, Harderwijk 1 Sept. 1800, in 1811 vrede-

richter te Goor, van 1811-1815 markerichter

van Holten, notaris te Wijhe, zoon van Med.

Dr. Gerhard Joan Jacobson en van Gijsberta

van Eé. Hij hertrouwt te Dordt 14 Mei 1830

met Elisabeth Antoinette Jacobson, zuster zijner

eerste vrouw. Zie 8e hieronder. 3'. Sara Henrietta Jacobson, ged. Deventer 28

Juli 1782, begr. aldaar Lebuinuskerk 18 Jan.

1799. 4°. Hendrika Iheodora Aleida Jacobson, ged. De-

16

venter 16 Oct. 1783, begr. aldaar Lebuinuskerk Juli 1794 10).

50. Elisabeth Antoinetta Jacobson, ged. Deventer 24 Aug. 1785, begr. aldaar Lebuinuskerk 4 Juli 1789.

6°. Theodora Mechteld Jacobson, ged. Deventer 16 Dec. 1787, begraven aldaar Lebuinuskerk Juli 1794 10).

7°. Johanna Anna Jacobson, ged. Deventer 11 Mrt 1789, begr. aldaar Lebuinuskerk Juli 1794 10).

8°. Elisabeth Antoinette Jacobson, ged. Deventer 29 Dec. 1790, t Wijhe 6 Nov. 1857, huwt Dorth 14 Mei 1830 Gerhard Willem Jacolmon, notaris te Wijhe, weduwnaar van haar zuster Engelberta Jacoba; zie hierboven onder 28.

Vffiquater. ilenrilc Jacobson, god; Deventer 27 Dec. 1765, t Deventer 6 Mei 1828, adelborst 1799, luitenant ter zee 1782, kapitein luitenant ter zee 1793, kapitein 2° klasse 1799, ontslagen 1801, huwt Deventer 3 Mrt. 1799, ondertr. 17 Febr. Maria Regina von Strauwitt, ged. Engelsche kerk 's Gravenhage 17 Aug. 1777, t Deventer 24 Febr. 1845, dr. van Charles von Strauwitz en van Caro-lina Gautier.

Uit dit huwelijk: 1°. Debora Anna Jacobson, geb. 5, ged. Deventer

14 Juni 1801, t aldaar 13 Aug. 1820.

IX. Gerhard Willem Jacobson, ged. Deventer 7 Sept. 1780, i Wijhe 26 Juli 1868, ingeschreven Dev. Athenaeum 11 Aug. 1795, Harderwijk 1 Sept. 1800, in 1811 vrederichter te Goor, van 1811-1815 markerichter van Holten, notaris te Wijhe, huwt le Deventer 10 Dec. 1809 Engelberta Jacoba Jacob-son, ged. Deventer 5 Nov. 1780, t Wijhe 19 April 1824, dochter van burgemr Mr Joan Jacobson en van Iheodora Mechteld Tichler. Hij huwt 2° te Dorth (kring van Dorth, thans gemeente Gorssel) 14 Mei 1830 Elisabeth Antoinette Jacobson, ged. Deventer 29 Dec. 1790, t Wijhe 6 Nov. 1857, zuster zijner eerste vrouw.

Uit het 1° huwelijk: 1'. Gijsberta Gerarda Johanna Jacobson, ged. Bath-

10) In de Lebuinuskerk werden op 5 Juli, 10 Juli en 28 Juli 1794 begraven een kind van burgera. Teen Tacobson zonder verdere ver-melding van den naam.

1.7

men 15 April 1810, t Wijhe 28 Juni 1812. 2°. Joan Theodoor Jacobson, ged. Goor 17 Oct.

1811, t Wijhe 18 April 1812. 3°. Gijsberta Gerarda Johanna Jacobson, geb. Wijhe

1 Apr. 1814, t Arnhem 29 Oct. 1889. 4°. Joan Theodoor Jacobson, geb. Wijhe 13 Jan.

1816, t Wijhe 19 Dec. 1880, candidaat notaris. 5•. Gerhard Joan Jacobson, volgt X. 6*. Theodora Mechteld Jacobson, geb. Wijhe 24 Oct.

1820, t aldaar 13 Oct. 1822. 70. Willem Jacob Jacobson, geb. Wijhe 31 Juli 1822,

t aldaar 8 Juni 1865, koopman in Ned. Indië.

IXbis. Anton Bernhard Jacobson, ged. Vollenhove 6 Mei 1795, j Hellendoorn 16 Mrt 1834, van 1823-1831

notaris te Lunteren, van 1832-1834 te 11 ellendoorn, huwt 19 Wijhe 19 Juni 1824 Rosina Anna de Ridder, geb. Zwolle 16 Juli, ged. 19 Juli 1804, t Lunteren 11 Jan. 1825, dr. van Jan de Ridder en van Chris-tina Baijens; hij huwt 2' te Rhenen 26 Juli 1827

Gerharda Maria Sandbrink, geb. te Gemen in Pruissen 2 Jan. 1804, t Rhenen 14 Mrt 1859, dr. van Franciscus Gerardus Sandbrink en van Jo-hanna van Bede.

Uit het 243 huwelijk : 15. Gerhard Joan Jacobson, geb. Lunteren 19 April

1828, t Schiedam 1 Sept. 1883, ingeschreven aan het Deventer Athenaeum 8 Jan. 1854, di-recteur van de Stearine Kaarsenfabriek Apollo te Schiedam.

2e, Johanna Jacoba Henriette Jacobson, geb. te Lunteren 30 Augustus 1829, 1. Veenendaal 5 Febr. 1907, huwt Rhenen 29 April 1869 Jo-hannes Boonzaaijer, geb. Veenendaal 17 Nov. 1831, f Rhenen 6 Dec. 1899, horlogemaker, zoon van Gerrit Boonzaa&r en van Adriaan-tje van de Haar.

3°. Gijsbarta Elizabeth Antoinetta Jacobson, geb. Hellendoorn 15 Juni 1832. Zij leeft nog 1

Sept. 1883.

X. Gerhard Joan Jacobson, geb. Wijhe 16 Jan. 1818,

t Arnhem 11 Mrt. 1899, ontvanger der registratie

en domeinen, huwt Schagen 1 Aug. 1854 Johanna Mechteld Wijnen, geb. Culemborg 1 Aug. 1824, t Arnhem 21 Febr. 1900, dr. van Gijsbert Karel Wijnen en van Johanna Garolina Hubertha de Witt.

Uit dit huwelijk:

-,••••e"

18

10_ Gerhard Willem Jacobson, geb. Schagen 5 Sept. 1855, f Arnhem 19 Mrt. 1919.

2.. Johanna Carolina Rubertha Jacobson, geb. te Wijk bij Duurstede 7 Oct. 1857, huwt Arn-hem 29 Juni 1882 Alexander Leonard baron van Plettenberg, geb. Zwolle 11 Oct. 1847, t den Haag 25 Juli 1903, redacteur van het Vader-land, zoon van Alexander Coenraad baron van Plettenberg en van _Elisabeth Maria Cornelia Johanna Douglas. ('s-Gravenhage).

ten Brink.

Jacob Jacobsen (zie pag. 4 onder IV) huwt le Aaltje Vriese. Uit dit huwelijk 4 kinderen, die den ouden geslachtsnaam ten Brink weer aange-nomen hebben : 1.. Joan ten Brink, ged. Deventer 21 Juni 1644,

begraven aldaar Lebuinuskerk 3 April 1719, huwt Almen 1676, ondertr. Deventer 5 Aug. 1676, naar Almen geatt. 28 Aug. (in de acte heet hij Joannes Jacobs ten Brinck soon van wijlen Jacob Jacobsen ten Brinck) A leijda Gelinck, ged. Deventer 26 Juli 1657, begr. aldaar Le-buinuskerk 29 Dec. 1730, dr. van burgemr Wilhelm Gelinck en van Joanna Aersen.

Uit dit huwelijk : Jacobus ten Brink, ged. Deventer 22 Aug.

1677, waarschijnlijk dezelfde als begr. Deven-ter Lebuinuskerk 21 Oct. 1700.

2•. Aeltien ten Brink, ged. Deventer 30 Mrt. 1646. 3.. Anna ten Brink, ged. Deventer 4 Juli 1647,

begr. aldaar Lebuinuskerk 7 Mei 1731, huwt Deventer 8 Aug. 1671, ondertr. 15 Juli (in de acte heet zij Anna Jacobs evenals bij den doop van hare kinderen, doch komt ook als Anna ten Brink voor) Berent Dapper, ged. Deventer 27 Sept. 1640, begraven aldaar Le-buinuskerk 27 Juni 1707, lid van de gezwo-ren gemeente te Deventer voor de Assenstraat 1681-1702, provisor van het Groote Gasthuis, weduwnaar van Reinira Verstege en zoon van den gemeensman Bitter Dapper en van Chris-tina Etsinck.

4.. Wolter, volgt V. 5.. Jacob, ged. Deventer 13 April 1654.

V. Wolter ten Brink, ged. Deventer 30 Jan. 1649, be-

19

graven aldaar Lebuinuskerk 30 Jan. 1725, lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Assenstr. 1675-1676, Bergstr. 1701-1702, griffier van de ridderschap van Overijssel vanaf 15 April 1707, huwt naar buiten geattesteerd 25 Oct. 1685, on-dertr. Deventer 10 Oct. (in de acte heet hij Wol-terns ten Brincke soon van wijlen Jacob Jacobsen ten Brincke) Elisabeth van Lennep, ged. Deventer 1 Sept. 1664, begraven aldaar Lebuinuskerk 25 Dec. 1730, dr. van burgere Johan van Lennep en van Anna van Suchtelen.

Uit dit huwelijk : 19. Hermanna Aleida ten Brink, ged. Deventer 22

Aug. 1686. 2e. Johan Abraham ten Brink, ged. Deventer 6

Nov. 1687, begr. aldaar Lebuinuskerk 22 April 1709.

3a. Jacob ten Brink, volgt VI. 4°. Aleijda ten Brink, ged. Deventer 13 Dec. 1692,

begr. aldaar Lebuinuskerk 29 Mei 1769, huwt Deventer 13 Dec. 1716 Waalsche kerk, ondertr. 28 Nov. Christoffel IJssel, kapitein der artillerie 13 Nov. 1717, ged. Deventer 23 Dec. 1688, begraven aldaar Lebuinuskerk 19 Febr. 1761, zoon van luit.-kol. Hendrik IJssel en van Aleijda .Margaretha Brttijns.

5°. Gijsbert ten Brink, 1. U. D., ged. Deventer 2 Nov. 1698, begraven aldaar Lebuinuskerk 4 Mrt 1745, ingeschreven aan het Dev. A.thenaeum 25 Sept. 1715, van 1719-1745 lid van de ge-zworen gemeente te Deventer voor de Bis-schopstr., griffier van de kenen van Overijssel, als hoedanig hij 10 Juli 1722 den eed aflegde.

VI. Jacob ten Brink, 1. U. D., ged. Deventer 9 Juni 1690, begraven aldaar Lebuinuskerk 14 Sept. 1757, ingeschreven aan het Dev. Athenaeum 17 Febr. 1706, van 1712-1716 lid van de gezworen ge-meente voor de Bergstraat, van 1716-1757 burge-meester van Deventer, cameraar, raad en generaal meester der munt, gecommitteerde ten landdage van Overijssel en tot den Raad van State, huwt Deventer 14 Juni 1716 Waalsche Kerk, ondertr. 30 Mei Mechteld Theodora IJssel, begraven Deventer 11. Nov. 1751 in de Lebuinuskerk, dochter van luit. kol. Bendrik IJssel en van Aleijda Marga-retha Bruijns.

20

Test. van Jacob ten Brink en Mechteld Theodora IJssel. Zie boek van geopende test. I 324. Dev. Archief.

Uit dit huwelijk: le. Silvester Aemilius, volgt VII. 2e. 11 illem Arnold ten Brink, ged. Deventer 2 Oct.

1718, begraven aldaar Lebuinuskerk 16 Oct. 1719.

3°. Willem Arnold ten Brink, ged. Deventer 19 Oct. 1719, begraven aldaar Lebuinuskerk 13 April 1722.

4°. Jan Abraham ten Brink, ged. Deventer 29 Dec. 1720, begr. aldaar Lebuinuskerk 4 Juni 1735.

5■. Christoffel Theodorus ten Brink, ged. Deventer 15 Febr. 1722.

6°. intiem Arnold ten Brink, ged. Deventer 10 Oct. 1723, begr. aldaar Lebuinuskerk 9 Oct 1726.

7°. Anna Susanna ten Brink, ged. Deventer 8 Mrt. 1725, begraven aldaar Lebuinuskerk 25 Nov. 1788, huwt Deventer Fransche Kerk 10 Mrt. 1748, ondertrouw 24 Febr. Adam Persoon, I. U. D., ged. Deventer 29 Jan. 1726, t 11 Januari, begr. Deventer Lebuinuskerk 15 Jan. 1801, bijna 75jaar oud, ingeschreven Dev. Athenaeum 25 Sept. 1741, Harderwijk 16 Sept. 1743 en en 15 Mrt 1745, lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Polstraat 1743-20 Sept. 1787, toen ontslagen, rentmeester van het ka-pittel van Lebuinus, schout van Colmschate, zoon van den Deventer burgemr Antonij Joan Persoon, I. U. D., en van Ilendrica Jordens.

8°. Beatrix Antonia Henrietta ten Brink, ged. De-venter 6 Aug. 1726, begr. aldaar Lebuinuskerk 4 Juni 1735.

9°. Willem Arnold ten Brink, ged. Deventer 11 Jan. 1728, begr. aldaar Lebuinuskerk 30 Juli 1728.

VII. Silvester Aetnilius ten Brink, I. U. D., ged. De-venter 9 Sept. 1717, begraven aldaar Lebuinus-kerk 9 Febr. 1754, ingeschreven als student aan het Dev. Athenaeum 6 Febr. 1733, Utrecht 1737, lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Bergstr. 1734-1753, griffier van de leenen van Overijssel, rentmeester van de proostdij en van de Boedekeriaansche goederen, huwde 2 Sept. 1739 Kampen, ondertr. Deventer 15 Aug., attest naar Kampen 30 Aug., Anna Mechteld Roelinck,

1-

21

ged. Kampen 5 Sept. 1717, begr. Deventer Le-buinuskerk 8 Juli 1796, dr. van Herman Willem Roelinek en van Anna Maria Eekhout.

Test. van S. X. ten Brink en van A. M. Roelinck d.d. 19 Juli 1742, geopend 12 Mei 1762, boek van geopende test. II 141. Dev. Vrouwe A. M. Roelinck wed. ten Brink ver-koopt haar hof buiten de Brinkpoort 18 Juli 1783. Dev. ren untiatieboeken.

Uit dit huwelijk : le. Jacoba Willemina Aleijda ten Brink, ged. De-

venter 6 Juni 1740, begr. Lebuinuskerk aldaar 7 Sept. 1746.

2•. Anna Maria ten Brink, ged. Deventer 16 Juli 1741, huwt Colmschate 19 Febr. 1771, ondertr. Deventer 31 Jan. Absalom Verborg, ged. Gouda 7 Dec. 1742, t Amsterdam 9 Mrt. 1797, pre-dikant te Westgraftdijk 1766, Winkel 1768, Deventer 1769, Amsterdam 1782, zoon van Frederik Verborg en van Maria van der Beek.

3e. Alechteld Theodora ten Brink, ged. Deventer Lebuinuskerk 25 Sept. 1742, i Diepenveen 11 Nov. 1816, huwt Deventer Fransche Kerk 1.8 Juli 1762, ondertr. 3 Juli Rudolf Jordens, I. U. D., ged. Deventer 13 Nov. 1732, t op den huize de Bannink onder Colmschate 5 Oct. 1797, begr. Deventer Lebuinuskerk 9 Oct., ingeschreven Dev. Athenaeum 29 Jan. 1749, Leiden 17 Sept 1753, lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Bergstraat 1754-20 Sept. 1787, toen ont-slagen, landrentmeester van Twenthe, zoon van burgemr Rerman Joan Jordens en van Rudol-phina Johanna Daendels.

4°. Harmen Willem ten Brink, I. U. D., ged. Deventer 21 Juni 1744, begraven aldaar Le-buinuskerk 16 Febr. 1770, ingeschreven aan het Deventer Athenaeum 27 Jan. 1761, Utrecht 1766, lid van de gezworen gemeente te Deventer voor de Polstr. 1764-1769, verwalter scholtus van Colmschate.

5.. Jacob ten Brink, ged. Deventer 25 Jan. 1746, begr. Lebuinuskerk 5 Juli 1748.

6.. Walter IJssel ten Brink, tweeling met den voor-gaande, ged. Deventer 25 Jan. 1746, begraven Lebuinuskerk 5 Juli 1748.

7.. Antonij ten Brink, 1. U. D., ged. Deventer 21 Mei

Overgedrukt uit „De Nederlandsche Leeuw", Maandblad van het Koninklijk Nederlandsch Genootschap

voor Geslacht- en Wapenkunde, 1940.

Bijdrage tot een genealogie Van Oldenbarnevelt '), door MR. W. DE VRiEs.

1. Inleiding.

§ 1. Aan de onderzoekingen van wijlen onzen oud-voor-zitter, den heer J. D. Wagner, danken wij een tweetal „Bij-dragen tot de kennis van Johan van Oldenbarnevelt en zijn geslacht", gepubliceerd in de jaargangen 1915 en 1918 van ons Maandblad. In deze artikelen voerde de „Kolonel" de afstamming van den grooten „advocaet" en zijn broers en zusters (allen kinderen van Gerrit van Oldenbarnevelt en Deliana van Weede), op grond van authentieke gegevens op tot hun grootvader Reyer van Oldenbarnevelt, vermeld 1494-1532, is dood 1535, gehuwd met Geertruyd Verbrugh. Aan het geslacht Van Oldenbarnevelt genaamd Witte Tullingh heeft uiteraard de redactie van het Ned. Adelsboek eenige malen ernstig de aandacht gewijd. De samenhang van dit geslacht met dat van Johan van Oldenbarnevelt zou, na diens dood en de samenzweering van zijn zonen; aanvankelijk opzettelijk verborgen zijn gehouden, doch werd later, toen de grootheid van den „advocaet" alom werd erkend, naar voren geschoven. Van verschillende zijden bestreden, scheen het verband door de familie-papieren (in 1886 in ons maandblad gepubliceerd) bevestigd te worden. De jongste onderzoekingen (Ned. Adels-boek 1938, •blz. 262) hebben thans echter aangetoond, dat bedoelde familie-stukken op dit punt niet juigt konden zijn. Samenhang op andere wijze blijft echter mogelijk; men zal misschien ook op afstamming langs vrouwelijke lijn bedacht moeten zijn. Behalve in den naam Van Oldenbarnevelt ge-naamd Witte Tullingh leeft de naam Van Oldenbarnevelt nog voort in den naam Raedt van Oldenbarlevelt, gevoerd door de afstammelingen van Henrik Jan Rae-it (1719-1794) en zijn vrouw Ida Barneveld ) , wier voorouders ook als Van Oldenbarnevelt voorkomen. Haar broeder, de Elburgsche burgemeester Mr. Jan Rutger van Oldenbarnevelt (Bar-neveld) (1735-1798), heeft zich destijds veel moeite getroost, om den samenhang van zijn geslacht met de Veluwsche Van

1) De naam komt voor als Van Aldenbarrenvelt, Aldenbernevelt, Bar-nevelt, Oldenbaernefelt, Oldenbarnefelt, Oldenbernefelt, Oldenbernevelt. In de Veluwsche aeten komt de naam steeds voor, eindigende op de en-kele letter t.

2) Nederland's Patriciaat 1912, blz. 133 (139).

2

Oldenbarnevelt's aan te toones, doch slaagde- daarin niet. Zijn gegevens werden nimmer gepubliceerd, doch zijn groo-tendeels bewaard gebleven 3 ). Door ons mede-lid, den heer J. Warner kort geleden geraadpleegd, werden zij mij door deze medegedeeld. Op grond van authentieke gegevens ver-moedde ik immers samenhang tusschen Mr. Jan Rutger's voorouders en de Elburgsche Van Oldenbarnevelts, vermeld in het tweede artikel van den heer Wagner. Een veel ver-melde bron voor gegevens over de Van Oldenbarnevelt's blijkt voorts D'Ablaing van Giessenburg: „De Ridderschap van Veluwe" te zijn. Het daar vermelde is echter weinig be-trouwbaar, zooals mij bleek bij het raadplegen van authen-tieke stukken als de oude Veluwsche Gerichtssignaten '), Onklaerboeken 5 ) en Geregistreerde Processen 9; Civiele Processen Hof van Gelre 7 ); Recognitie-boeken van Harder-wijk 9 ); Protocollen en Gerichtssignaten van Elburg; Ge-richtsignaten, Registers van Opdracht en en Testament-regis-ters van Hattem, de laatsten voor 'zilover aanwezig over de jaren 1550-1650. Het resultaat van het ingestelde onderzoek moge hier volgen!

§ 2. Onder de nagelaten aanteekeningen van den heer Wagner, berustende op het bureau van ons Genootschap, bevinden zich in een dossier-Van Oldenbarnevelt - talrijke gegevens, die de Kolonel slechts gedeeltelijk in zijn beide ge-noemde artikelen verwerkt blijkt te hebben. In het dossier is o.m. aanwezig een afschrift van, door den bekenden Arn-hemschen historicus Mr. G. van Hasselt verzamelde, copieën van door hem indertijd gevonden, origineele stukken betref-fende de Veluwsche (Nijkerksche en Puttensche) Van 01- denbarnevelt's 9 ). De copieën zelf zullen vermoedelijk deel uitmaken van zijn uitgebreide verzameling handschriften, toe-vertrouwd aan de zorgen van de Openbare Leeszaal en Biblio-theek te Arnhem. Wegens de tijdsomstandigheden elders op veiliger plaats ondergebracht, zijn zij thans voor het publiek niet meer ter inzage. Het wegbrengen uit het Rijksarchief te Arnhem naar dezelfde bewaarplaats van o.m. de oude Veluwsche thinsboeken — de genealogische bron bij uit-nemendheid voor de Veluwe —, de genealogieën van. Van Rhemen "), de klaerboeken van den bank van Engelander-holt, en van het geheele z.g. Hertogelijk Archief onttrok ook

3) De betreffende collectie (Huis archiefvan Morren) berust thans te Nunspeet.

4) Voortaan aan te halen als G.S.V. 5) Voortaan aan te halen als Onkl. Boek. 6) Voortaan aan te halen als G.P.V. 7) Voortaan aan te halen als C,P.H. 0) Voortaan aan te halen als Ree. Boek. 9) Voortaan aan te halen als Copieën Van Hasselt. 10) Archief van den Geldersehen Toren. Hierin zouden ongetwijfeld

vele gegevens over aangehuwde personen te vinden zijn geweest.

3

deze bronnen aan de mogelijkheid tot raadpleging. Mede door

deze omstandigheden wordt het karakter van deze bijdrage

bepaald. Wellicht is het later eens mogelijk meer bouw-

steenen voor een volledige genealogie bijeen te brengen. In

verband daarmede zijn, om latere toetsing en, zoo noodig, correctie te vergemakkelijken, van het thans gepubliceerde de

bronnen zooveel mogelijk vermeld. Naar nauwkeurigheid is

getracht, maar de gedwongen beperking (zie boven) maakte

vergissingen niet uitgesloten "). § 3. In het hiervoor vermelde dossier Van Oldenbarnevelt

ligt een afschrift van een genealogie dezer familie uit het

archief Mariënweerd. De samensteller daarvan schreef onder meer in zijn inleiding:

,.Deze familie wordt niet vroeger gemeld, als 1417.

Zelfs bij losse narigten; daarbij zijn de huwelijken door-

gaans weinig aanzienlijk; dit doet geenszins besluiten voor haar luister. Deze huwelijken zijn oorzaak, dat er

eenige duisterheid bij de filiatie ontstaat, dewijl men weinig hulp bij andere geslagtslijsten en familiepapieren

vindt. Het is mij niet mogelijk geweest een goed geheel

te maken; maar het zijn meest stukken en brokken".

Op grond van de thans gevonden, authentieke gegevens

bleek het mogelijk verschillende „brokstukken- — kennelijk

door D'Ablaing blindelings overgenomen — na correctie, en

soms na voorafgaande splitsing, aan één te voegen, maar

ook nu ontstond geen, op grond van authentieke bronnen be-

wijsbaar geheel. Daarom mogen hier allereerst eenige frag-

11) Tusschen 1500 en 1545 vonden wij in bijna dertig acten een Ernst

van Oldenbarnevelt zonder vadersnaam vermeld. Uit vijf andere aeten uit dien zelfden tijd blijkt, dat toen op de Veluwe vier verschillende perso-nen van dien naam geleefd hebben, zonen van respectievelijk Johan, Claes,

Casijn en Eeyner van Oldenbarnevelt. Alleen van Ernst Beynersz en zijn vader (vermeld G.S.V. Nijkerk 1525, Inv. no. 4, deel 1, fol. 195) konden wij de plaats in de door ons gevonden stamreeksen niet vaststellen. Onnoo-dig te zeggen, welk een verwrongen genealogisch beeld verkregen zou zijn, indien deze vijf acten toevallig niet in het ter beschikking zijnd bronnen materiaal aangetroffen waren. De bedoelde vijf acten ontnamen echter weer aan de tientallen acten veel van hun waarde, daar niet was uit te •maken, welke Ernst in een bepaalde acte was bedoeld. Zoo blijkt bijv. in 3540 (G.S.V. Nijkerk, Inv. no. 4, deel 5a, fel. 199) een Ernst van

Oldenbarnevelt overleden, zonder dat duidelijk wordt, op wien van de vier naamgenooten dit gegeven betrekking heeft, te meer, daar uit eenige

acten enkele folio's verder een Ernst van Oldenbarnevelt lustig aan het procedeeren blijkt te zijn te Nijkerk en Putten. Om dezelfde re-den was het niet mogelijk in de stamreeksen de plaats te bepalen van Bessel van Oldenbarnevelt, dochter van Ernst, en in 1543 met andere vrouwen gijzelaarster (Gelre XV, blz. 511). Blijkens Ree. Boek 1550-'59, fol. 407 vso. was zij 3 Maart 1558 weduwe van Aelt van Hollick, zn. van Pelgrum (Ree. Boek a. v. fol. 135). Vermoedelijk is zij dezelfde als Bes-

selken van Oldenbarnevelt, die 11 April 1567 met anderen bezitster was van het heerengoed Tolsgoed (Archief Geld. Rekenkamer Inv. no. 1550, fol. 264).

4

menten volgen, waarvan de gegevens gebaseerd zijn op authentieke gegevens. Daarna hopen wij in een afzonderlijk hoofdstuk, mede met behulp van familiepapieren en andere, soortgelijke bronnen, de samenhang van al die fragmenten en de door wijlen kolonel Wagner gepubliceerde stamreeksen nader onder oogen te zien.

II. Genealogische Fragmenten.

§ 1. Over den oorsprong van den naam bestaan verschil-lende theorieën. Volgens sommigen is de naam ontleend aan het gelijknamige goed, de hofstede Oldenbarnevelt bij Barne-veld gelegen, waar oorspronkelijk de oude Hessenwegen van Stoutenburg, Kootwijk en Meulunteren samenkwa-men 12 ). Volgens Mr. C. A. Nairac: Een oud Hoekje der Veluwe was dit stamhuis der Van Oldenbarnevelt's een-maal een klooster 13 ). Anderen beschouwen de Van Olden-barnevelt's als leden van een, uit Barneveld afkomstige familie, die ter onderscheiding van een jongere tak zich de oude (olde) Barnevelt's noemden 14 ). Zij gaven dan op hun beurt hun naam aan het door hen bewoonde stamgoed. Hier doet zich het probleem van de kip en het ei voor.

Reeds in de oudste acten komen de namen Van Olden-barnevelt (in zijn talrijke schrijfwijzen) en (van) Bar-nevelt naast en door elkander voor 15 ). Sedert de tweede helft van de 1 5e eeuw gaat echter de benaming Van Oldenbarne-velt overheerschen, om ten slotte den naam Van Barnevelt geheel te verdringen, behalve bij de nakomelingen , van den Elburgschen schepen en burgemeester Casijn oan Oldenbar-nevelt (1- ± 1552), bij wie nog beide namen eenigen tijd ge-handhaafd schijnen te zijn. Bij hen zou later de naam. Van Oldenbarnevelt in onbruik zijn geraakt, totdat in de tweede helft der 18e eeuw het verlangen ontstond den ouden naam te doen herleven, en deze ten slotte, opnieuw in zwang ge, bracht, in vrouwelijke lijn in den dubbelen naam Raedt van Oldenbarnevelt voor uitsterven werd behoed.

§ 2. Het wapen der Van Oldenbarnevelt's vertoont (in rood) een (zilveren) ankerkruis; als helmteeken een (ijzeren) mand, waaruit vlammen omhoogrijzen (alles in natuurlijke kleur). Uit dit laatste is wellicht af te leiden, dat in werkelijk-heid de Van Oldenbarnevelt's nimmer een helm Met helm-teeken hebben gedragen. Niet wel mogelijk toch schijnt het, dat zulk een helmteeken ooit in feite een echten helm gesierd

12) Gelre (Bijdragen en Mededeelingen) VI, blz. 156, en XLIII, blz. 103.

13) Gelre a. v. XXIV, blz. 177. 14) A. A. in De Hofstad, 13 Oct, 1906. 15) Zie bijv. G.S.V. Ins,. no. 2, deel 2, fol. 33 vso., 34 rso., en 44 vso

(allen acten uit 1425).

t

heeft. Geen mensch zal zich in letterlijken zin ooit kolen vuurs op 't hoofd gestapeld hebben!

Naar aanleiding van dit wapen vermeldt de genealogie uit het archief Mariënweerd:

„De geslachten Van Oldenbarnevelt, Van Dompselaer en Van der Heil, als voerende hetzelfde wapen en helm-teeken gehoren zeker tot den zelfden stam — wegens het helmteeken, gelove Heil den geslachtsnaam".

Het helmteeken der Van der Hell's verschilt echter in zoo-verre van dat der Van Oldenbarnevelt' s, dat het tusschen de vlammen nog een aanzienden, zwarten duivelskop vertoont. Het is dus „sprekend". In den naam (van Olden-) Barrie-velt kan. naar mijne meening, voldoenden grond gevonden zijn voor een zuiver zelfstandige keuze van een korf met barnende vlammen als sprekend helmteeken, zoodat aan ontleening hier niet gedacht behoeft te warden. Ook is het m.i. — salva reverentia jegens een deskundig genealoog, als den grooten Van Spaen, die de betreffende oorspronkelijke genealogie samenstelde — niet juist op grond van de gelijkheid van het wapen in d i t geval tot gemeenschappelijke afkomst te willen concludeeren. Het betreft hier een specifiek „streekwapen", zooals de heer Muschart zoo vriendelijk was mij mee te deelen. Het komt voor langs den geheelen Gelderschen IJssel, in het Westen van de Veluwe en in Leiden. Tevergeefs zal men het elders in die mate zoeken. Talrijk daarentegen zijn de fami-lies, die het in genoemde streken voerden. Geen gemeenschap-pelijke banden van bloed, doch misschien in oorsprong een zelfde (leen-)heer kan de wapen-overeenkomst wellicht ver-klaren.

§ 3. Stamreeks A.

I. Cosijn (ook wel: Casijn 15a)) van Oldenbarnevelt.

H. Claes Cosijnsz van Oldenbarnevelt, burger van Harder-wijk (1498 16 ) ) , is dood 1506 17 ): tr. N.N.

Uit welk huwelijk 18 ): a. Coop (volgt onder III), als zoon van Claes Cosijnsz

vermeld 1506 17 ). Hij had een broeder 19 : b. Ernst van Oldenbarnevelt, als zoon van Claes Cosijnsz

vermeld 1506 1T); leeft nog 3 Juli 1522 17 ). c. Truytgen van Oldenbarnevelt, als dochter van Claes

vermeld 1506 17 ); leeft nog 11 September 1551 20), is

lse.) Beide schrijfwijzen komen herhaaldelijk door elkaar voor. Eerst later schijnt er onderscheid te ontstaan.

18) Navorscher 1933, blz. 103. 17) Ree. Boek. 18) Ree. Boek 3 Juli 1522. 19) G.S.V. Nijkerk, Inv. no. 2a, deel 6. 20) Ree. Boek 1550-59, fol. 96vso.

k

dood 4 October 1558 21 ); tr. 24 (morgengave Har-

derwijk 25 17 ) September 1524 Arent van Brienen de

Jonge, Schepen van Harderwijk "), is dood 27 Maart

1541 n).

III. Coop van Oldenbarnevelt, vermeld 1497 23 ), rnagescheids-

vriend 1514 24), gerichtsman van Veluwe (1518 23 ) ).

rentmeester van de Abdij van Elten (1519-1539 ") ),

verschreven in de ridderschap van Veluwe 25 ), leeft nog

1545 23 ), begr. in de kerk te Nijkerk in of voor 1562 ");

tr. N.N. 27 ), begr. in of voor 1562 in de kerk te Nij-

kerk 26 ). _ Uit welk huwelijk:

a. Claes Coopsz 28), volgt onder IV. • b. Cosi jn 29 ) , door zijn vader gevolmachtigd (1539) 23 ),

vermeld 1558 214, volgt onder IVbis. Hij had een zuster 21):

C. Truyde van Oldenbarnevelt 28), f na. 21 juni 1564 30 );

tr. Casijn van der Heil 31 ), t voor 25 Juni 1562 26).

d. Geertgen van Oldenbarnevelt, als zuster van Cosijn

vnd. vermeld 1558 21 ). e. ,Roelof van Oldenbarnevelt Coepsz, gevolmachtigd

door (zijn tante) Truy van Oldenbarnevelt 1523 "),

bekend met een hoeve onder Barnevelt (1541) 22 ).

bezitter van Loevemanserve onder Nijkerk en het

Harsveld en Achtenveld onder Barneveld 33), t in of

voor 1550 34 ); tr. (huw. voorw. d.d. 7 Maart 1546 33 ) )

Griete Tengnagel.

IV. Claes van Oldenbarnevelt Coopsz 28 ), rentmeester van de

Abdij van Elten (1530-1541 ")), is dood 16 October

21) Ree. Boek a.v., fol. 434. 22) Ree. Boek 1539-49, fol. 79vso. 23) G.S.V. Nijkerk. 24) Leenactenboek Gelre 1614-'27 (letter (2), fol. 101.

25) Navorseher 1884, blz. 205 en Mr. G. van Hasselt, Stukken voor

de Vaderlandsehe Historie IV, no, 35. 26) Onkl. Boek Inv. no. 6, deel 7, Nijkerk 25 Juni 1562.

27) Volgens het „Stamboeek der Van der Hell" (zie dit maandblad

1940, kol. 200) heette zij Gerritgen run Biler. Zoo ook Van Spaen.

28) G.S.V. Nijkerk 1561 en Fam. Archief v. d. Capellen tot den Poll

(R.A. Arnhem) Inv. no. 22. 29) Zie aant 26 en G.S.V. Nijkerk 1541. ZO) Onkl, Boek Inv. no. 6, deel 8, Nijkerk 21 Juni 1564.

31) Volgens het in aant. 27 genoemde Stamboeck was hij een zoon

van Johan Casijnsz en Elisabeth Wacker. 32) Keppelseh leen (volgens de genealogie uit het archief Marien-

weerd). 33) Mr. A. baron van Dedem: Register van Charters en Bescheiden,

berustende bij de Vereeniging tot Beoefening van Overijsselsch Regt en

Gescheidenis (voortaan aan te halen als: Van Dedem), no. 313.

34) Beleening van zijn broeder Cas(in met het leen onder Barneveld.

35) G.S.V. Putten.

7

1561 29 ), begr. in de kerk te Nijkerk 23 ); tr. Anna") (van Middachten 36 )), leeft nog 10 Juli 1592 37 ).

Uit welk huwelijk: 1. Geertruyt van Oldenbarnevelt 38 ); tr. váár 21 Maart

1571 39) Steven van Delen, als zwager ( = schoon-zoon) van Anna, wede. van Claes van Oldenbarne-velt, vermeld 10 Juli 1592 3T ), leeft nog 7 September 1601, compareert in ridderschap van Veluwe 1571-1603, ambtsjonker van Nijkerk, op ridderceduul 1575, '79, '86, op riddervergadering te Barneveld 30 Maart 1593 41 zn. van Aelbert Evertsz en Antonia van Middendorp 39).

1VbiS. Cosijn van Oldenbarnevelt, na zijn broeders dood met hoeve te Barneveld beleend (1550) 32 ), ambtman van de Abdij van Elten (1554 23 ), 1558 ") ), verschreven in de ridderschap van Veluwe 25); tr. in of vóór 1544 Johanna van Daatselaer, dr. van Derrick en Nicolaes Jansdr. van Rantwijck ").

Uit welk huwelijk: a. Dirck, volgt onder V. b. Geertje van Oldenbarnevelt, begr. Nijkerk 17 Maart

1614 "); tr. (huw. voorw. 21 Maart 1582 ")) Antho-nis van Oldenbarnevelt, t vóór 21 October 1603 "), zn. van . Herman en N.N. 47).

c. Nicolaesgen (Claesje) van Oldenbarnevelt, t Nijkerk (begr. aldaar) 20 Januari 1604 45).

d. Truytken van Oldenbarnevelt, j- 25 juni 49 )-1 Augus-tus 1605 " ).

V. Dirck van Oldenbarnevelt, bekend met de hoeve onder Barneveld, welke hij aan anderen opdraagt (1566) 32 ),

30) Volgens de hs. genealogieën en de genealogie Van Delen in het Ned. Adelsboekje.

ST) Van Dedem no. 327. 38) Recesboek Hof van Gelre 1571-79 (Archief Hof van Gelre Inv.

no. 220f), fol. 34-39. De hs. genealogieën stellen haar allen als dochter van Claes, doch noemen dezen Claes nu eens zoon van Ernst, dan weer van Coop. Claes Ernstsz van Oldenbarnevelt had echter maar één dochter, en deze huwde Ernst van Hennekeler, die haar overleefde.

39) Recesboek a.v. 40) Van Dedem no. 329. 41) D'Ablaing van Giessenburg: Ridderschap van Veluwe. 42) Onkl. Boek Inv. no. 6, deel 5, Nijkerk 19 Mei 1558. 43) Gerichtssignaat Wageningen 1542.50, fol. 40-40 vso. 44) Gelre XV, blz. 27. 45) Van Dedem no. 324. 48) Van Dedem no. 331. 47) Zie stamreeks C. 48) G.P.V. Inv. no. 14, deel 2, proces no. 3. 49) Archief Veluwe Inv. no. 182 (10 Juni 1807). 50) G.S.V. Nijkerk, acte onder rol van 12 Juni 1605,

rentmeester der Anholtsche goederen 51), ontvanger of schatbeurder van Nijkerk (1581-'83) 52 ) , verschreven in de ridderschap van Veluwe (25 Mei 1579), compareert tot 1599, ambtsjonker van Nijkerk 1584 41), leeft nog 1598 53 ), begr. Harderwijk ná 3 Maart 1600 (hij was dood 16 October 1600 54 ) ); tr. 1 e (huw. voores. d.d. 25 September 1568 55 ) Alijt (of Aeltgen) van Olden-barnevelt. leeft nog 29 Maart 1572 56 ), is dood Novem-ber 1589 "), dr. van Herman; tr. 2e ± November 1589 (? 57 ) ) Geertruyd van Hollick, i ni; 10 Juni 1612 23 )

Uit het eerste huwelijk 57 ) : 1. Casijn van Oldenbarnevelt, leeft nog 18 Mei 1602 58 ),

sedert zijn dertiende jaar in het leger, i als vaandrig voor Oostende 59 ) 1602.

Uit het tweede huwelijk: 2. Gaap van Oldenbarnevelt 00 ), nog onmondig 15 Juni

1608 23 ), lid van het St. Jorisgilde te Harderwijk (1611) 61), vraagt verschrijving in de ridderschap van Veluwe (17 Mei 1614) "2 ) , compareert tot 1628 41

gerichtsman te Nijkerk (1615-11 Juni 1628) 23 ) tr. Harderwijk 18 December 1616 Engel van .Zuylen van Nyevelt, dr. van Frederik en Maria van Wenckum ").

§4. Stamreeks B.

1. N.N. van Oldenbarnevelt, tr. Beerte, weduwe in 1486 64 ).

Uit dit huwelijk: a. Reyner van Oldenbarnevelt, vermeld 1486 '23 ), die

een broer had 64 ): b. Claes van Oldenbarnevelt, vermeld 1474 64 ), in het

gericht van Nijkerk 1484, procedeert 1485, vermeld 1486 23 ) en 1497 "), rentmeester van de Abdij van

Elten (1492-'93 35 ) ) . Reyner en Claes waren broers van 64 ):

51) C.P.H. 1587, uo. 8. 52) C.P.H. 1585, no. 13 en 1587, no. 8. 53) Richtboek Harderwijk 1597.1609, 27 Sept. 1598. Hij zou in 1600

nog lid van het. St. Jorisgilde geworden zijn te Harderwijk (Con. Wag-

ner). 54) Ree. Boek 1593-1601. 55) Van Dedera no. 318. 58) Richtboek Harderwijk 1572-1597. 57) 1 November 1589 had de afgoeding van Dirck's zoon Casijn

plaats (Ree Boek 1583-97). 58) G.S.V. Nijkerk 30 Juni 1607. 59) G.P.V. Inv. no. 1, deel 1, proces no, 4. 60) G.P.V. Inr. no. 14, deel 2, proces no. 3 en G.S.V. 16 Juni 1603.

67) Ca. Wagner. 82) Ned. Leeuw 1908, kol. 81. 63) Ned. Adelsb. 1918. 64) G.S.V. Inv. no. 2a, deel 1, fol. 151, en idem no. 2, deel 9, fol. 11.

Zie ook hieronder Hoofdstuk III, § 2.

9

c. F y e van Oldenbarnevelt, vermeld 1486; tr. in of voor 1486 Jan Goetinx.

Fye had een broeder"): d. Casijn, vermeld 1486."), volgt onder II.

II. Cosijn van Oldenbarnevelt, vermeld 1479 "), 1486 64 ) en 1492 33 ); tr. N.N.

Uit welk huwelijk: a. Ernst (Cosijnsz a3 ) ) , volgt onder I I I, die een broeder

had 60 ): b. Johan (of Jan) (Cosijnsz ), volgt onder IIIbis. c. Truyde van Oldenbarnevelt as), t na 3 Juli 1544; tr.

± 1510 of vroeger 66 ) Wulf van Hennekeler de Jonge, bezitter van het goed Hennekeler, nog vermeld 1547 en 1552 10).

en voorts mogelijk 7'): d. Jacob Cosijnsz van Oldenbarnevelt, vermeld 1552.

III. Ernst van Oldenbarnevelt, dijkgraaf van den Arkemheen (1534 '3 ), leeft nog 1541 60 ), maar is dood 26 Juni

1544 7"); tr. in of vóór 1523 73 ) Elisabeth Jacobs (van Dyrum 74 )), dr. van Jacob Claesz en Trude Brunis").

Uit welk huwelijk: a. Claes Ernstsz, volgt onder IV. b. Elisabeth van Oldenbarnevelt 76 ), leeft nog 12 Augus-

tus 1571 77 ); tr. le ~ir 28 Januari 1546 Wolter Henricksz van Hennekeler, t 1547/48 "), zn. van Henrick en Catharina Randt "); tr. 2e in of voor 1551 50) Wolter iansz si) (van Renselaer), t ná 28

65) G.S.V. 1534-37, fol. 224vso. "G) G.S.V. Inv. no. 4, deel 5b, fol. 23. 67) Thinsboek Nijkerk 1549-60 (Archief Geld. Rekenkamer), fol. VII. 68) G.S.V. Inv. no. 4, deel 5c, fol. 99vso, 100 vso. en 286. Zie ook

Ned. Leeuw 1940, kol. 64. 69) Geboortejaar van Truyde's zoon Casijn Prulfax •£011 Hennekeler

(Onkl. Boek Inv. no. 6, deel 7, Nijkerk 24 Juni 1562). 70) Ned. Leeuw 1940, kol. 64, zie ook aant. 71. 71) Hij was in 1552 procespartij tezamen met Johan en Claes van

Oldenbarnevelt (Ernstsz) en Wulf von Hennekeler (G.S.V. Inv. no. 4, deel 5e, fol. 286).

72) G.S.V. Inv. no. 4, deel 5b, Putten. 73) Orkl. Boek Inv. no. 6, deel 7, Nijkerk 25 Juni 1562 en Putten 12

Maart 1563. 74) Later: Van Biermen. 75) C.P.H. 1549, no. 2. 76) Ned. Leeuw 1940, kol. 140. 77) G.P.V. Inv. no, 14, deel 7, proces no. 7. 78) Onkl. Boek Inv. no. 6, deel 7, Nijkerk 25 Juni 1562. 79) Ned. Leeuw 1940, kol. 59. 80) G.S.V. Inv. no. 4, deel 5e, fol. 180 en idem, deel 7, fol. 177vso.

Uit dit huwelijk een zoon Jahan van Renselaer Woltersz., die Casijn van Oldenbarnevelt Ernstsz zijn bastaard-oom noemde (G.P.V. Inv. no. 14, deel 2, proces no. 8).

10

Juni 1566 92 ), doch vóór 12 Augustus 1571 77 ), zn. van Johan Henricksz.

c. Marrytgen van Oldenbarnevelt Ernstsdr."), t na 22 November 1569 '4 ); tr. 19 (morgengave Harder-wijk 20 ") ) Februari 1549 Reyner Rlicksen, f ná 27 Januari 1577 ").

Ernst was voorts vader van een bastaard"): d. Casijn van Oldenbarnevelt Ernstsz"), f vóór 24

September 1599 88 ) ; tr. 1 e N.N. 89; tr. 2e (huw. voores. d.d. 13 Januari 1589 ") Alijdt Gerrits, t ná 14 Juni 1615 ")

IV. Claes van Oldenbarnevelt Ernstsz, geb. 1522/23 '3 ), dijkgraaf yan den Arkemheen " ), collator der vicarie van het H. Kruisaltaar in de kerk te Nijkerk (1586 92 ) ), leeft nog 14 Januari 1587 "), doch is dood 26 September d.a.v."); tr. 18 (morgengave Harderwijk 19 94 ) ) Juli 1543 Nelle van Wenckum, f ná 24 Januari 1588 "), is

81) Hij had een broeder Kille (Kiliaen) Jan,sz (G.S.V. Inv. no. 4,

deel 8, Nijkerk 11 Maart 1563), die 9 Mei 1558 (Ree. Boek 1550-59, fol.

418) procedeerde tegen zijn vaders huisvrouw, Andrees van Oldenbarne-

velt, volgens laatstgenoemde bron (fol. 123), weduwe van Johan Hen-

ricksz. 92) G.S.V. Inv. no. 4, deel 9. 83) Ree. Boek 1539-49, fol. 410vso. 84) Ree. Boek 1562-72. 85) a. v. 1572-82. S6) Zie sant. 80 slot. 97) G.P.V. Inv. no. 14, deel 5, proces no. 20. 88) Archief Veluwe Inv. no. 15a. 99) In 1608. verklaarde Henrick van Arler de Jonge, dat Cosijn Ere-

sten (van Oldenbarnevelt) na het overlijden van zijn huisvrouw haar erf-

genamen een inventaris der nalatenschap had overgegeven (G.P.V. Inv.

no. 14, deel 2, proces no. 8). 90) G.S.V. Nijkerk 14 Juni 1599. 91) C.P.H. 1627 V (Henrick van Nulde contra Goetschalek Claessen)

en Ree. Boek 1560-68, acten d.d. 15 Maart en 22 Sept. 1565, en 2 Maart

1566. 82) C.P.H. 1608 II (Frederik Jacobs Vlugh contra Ernst van Olden-

barnevelt). 93) Ree. Boek 1583-97. 94) a.v. 1539-49, fol. l65vso. De vrouw heet hier Nelle Brinks. Dat

de kinderen van Wolder Henricksz van Tfenekum ook wel met hun moe-

dersnaam voorkomen, blijkt o.m. uit een acte in het Ree. Boek 1550-59,

fol. 350vso, waar Wouter's eenige zoon Rycket (C.P.H. 1627 V, Henrick

van Nulde contra Goetschalck Claessen) voorkomt onder den naam

Rycket Brinck, doch Nelle wederom Van Wenckum genoemd wordt.

Rycket heet later zelf ook weer Fan Wenckum. Hij was gehuwd met

Margrita van. Kayenbecck, een dochter van Melis Segersz en Alijd van

Wenckum (zuster van Bessel Revners van Wenckum; zie C.P.H. 1620 V,

Gijsbert van Twiller contra Hendrick Vlieck). Deze Margrita komt later

voor als Margrita Brinks. (G.P.V. Inv. no. 14, deel 3, proces no. 25).

De ron Kayenbeeck's ontleenden hun naam aan het goed Kayenbeeck, doch

stamden in mannelijke lijn af van de Fan Norden's (C.P.H. 1620 V. a.

v.). Wij hebben hier een voorbeeld van echt Veluwsch gegoochel Met

achternamen.

11

dood 1591 95 ), dr. van Wouter Hendriksen 96 ) en Lam-bertgen Brinck 97 ) .

Uit welk huwelijk: a. een dochter "); tr. in of voor 1578") Ernst van

Hennekeler 100, ) geb. ± 1550, vermeld sedert 1588, geërfde in den Arkemheen, gegoed onder Nijkerk en Harderwijk, bezitter van het goed Hennekeler, kerk-meester te Nijkerk (7 Febr. 1616), t v6ór 16 Juni 1624, zn. van Casijn Wulfsz en Aertje Schrassert.

b. Cosijn van Oldenbarnevelt. als zoon van Claes ver-meld 1558 "J), volgt onder V. Hij had een jongere broeder 102 ):

c. Ernst 1U 3 ), volgt onder Vbis.

V. Cosijn van Oldenbarnevelt, vicarius van het H. Kruis- altaar in de kerk te Nijkerk ( 1 558) 101,) , wonende te Huenen onder Putten 101) en verbannen wegens zijn dienen onder Brederode (20 April 1569) 1"), t na 10 Maart 1571 1"), doch voor 26 September 1587 93); tr.

95) Archief Veluwe Inv. no. 18, deel 1, sententie d.d. Putten 1 Juni 1592.

90) Bezitter van het (Eltensch) vrouwengoed Crommenhorst onder Nijkerk (buurtschap \Vollenhoven), hem via zijn vader aanbestorven van zijn grootvader Wolter Gadertsz van Tredinchem (G.P.H. 1627 V a. v.).

97) C.P.H. 1627 V a.v. 99) In Ned. Leeuw 1940, kol. 65 noemden wij haar Geertruid van Ol-

denbarnevelt, t ná 28 Juli 1590, zulká op grond van een magescheid van dien datum (G.P.V., Inv. no. 14, deel 8), waarin o.m. werden vermeld Ernst van Hennekeler en zijn vrouw Geertruid, en een verklaring van Ernst's zoon Wulf, dat Claes van Oldenbarnevelt en Nelle van Wenckum

zijn grootouders van moederszijde waren geweest. (Zie Ne& Leeuw 1940, kul. 140). Ook de lis. genealogieën noemden een Geertruit van Oldenbar-

nevelt als vrouw van Ernst van Hennekeler. Uit Ree. Boek 1583.97, acte d.d. 5 Mei 1593 en idem 1597-1606, acte d.d. 31 Juli 1599 blijkt echter. dat Ernst van Hennekeler toen gehuwd was met Geertje van Nulde, het-geen het vermoeden doet ontstaan, dat Ernst van Hennekeler tweemalen

is gehuwd, en de in het =gescheld uit 1590 vernielde vrouw zijn tweede echtgenoote was. Dit vermoeden vindt nader grond in het feit, dat in een acte van 26 Sept. 1587 (Ree. Boek 1533.97), waarin Nelle van Wen-

ckum met haar kinderen en kleinkinderen voorkomt, wel Ernst van Hen-

nekeler, doch niet zijn vroi ► genoemd wordt; blijkbaar was laatstge-noemde toen reeds overleden.

99) Geboortejaar van haar zoon Tng/f van Hennekeler (Ned. Leeuw 1940, kol. 65).

100) Als schoonzoon van Nelle van Wenckum vermeld (Ree. Boek 1583-97), acte d.d. 24 Jan. 1588.

lol) G.S.V. Inv. no. 4, deel 7, fol. 177vso en deel 8, fol. 15. 102) Copieën Van Hasselt. 103) In de in aant. 92 genoemde bron als zoon van Claes van Olden-

barnevelt vermeld. 1114) C. H. Ris Lambers: De Kerkhervorming op de Veluwe 1523-

1578, blz. CCCLXI. 105) Navorscher 1884, blz. 205; 31r. 0. van Hasselt, Stukken voor

de Vad. Historie I, no. 166.

12

-1- 1567 1°4 ) Jannetje Snappers 100 ), f ná 29 Maart 1594 107 dr. van Meus 166 ) en Evertje 104 ) N.N.

Uit dit huwelijk 108 ): a. Cosijn, neef (oom-zegger) van Ernst Claesz van

Oldenbarnevelt "2 ), vraagt verschrijving in de rid-derschap van Veluwe (1605) 105), volgt onder VI.

b. Brinck je van Oldenbarnevelt 1"), zuster van Cosijn vnd., t Nijkerk (aan de pest) nazomer 1636 105 ); tr. (ondertr. Nijkerk 2 November) 1608 Philips Schras-sert, lid van het St. jorisgilde te Har-crerwijk (1610). lijftocht zijn vrouw (1616), t 12 Maart 1634-27 April 1635, zn. van Henrick en Margaretha van Smale-veld "°).

VI. Cosijn (of Cosijn) van Oldenbarneveld (Cosijnsz), woon-de te Putten "2 ),leeft nog 1605, t vóór 3 januari 1606 "1); tr. Harderwijk 14 November 1600Margaritha Voeth, t na 1 April 1625 112 ), dr. van Gerrit 113 ) en Alijd Voeth 1" ).

Uit welk huwelijk: 1. Johanna van Oldenbarnevelt 115 ), t 1624 los); tr. Har-

derwijk 21 juni 1620 Dr. Albert de Booth gent. Greven, t ná 1 juli 1637 116 ), zn. van Wynolt en Aaltje Booth.

Vbis. Ernst van Oldenbarnevelt, begaat nederslag op Reyner Bernts (Putten 1571), waarvoor hij 1587 remissie krijgt 117), woonde sedert dien te Putten 118 ), dijkgraaf van den Arkemheen (sedert 1589 als zoodanig ver-meld) '19 ), collator van de vicarie van 't H. Kruis-altaar in de kerk te Nijkerk (1603) 92 ), in het gericht aldaar (1601) 23 ), op quartierreces van Veluwe (10 Maart 1598, compareert tot 1602 41), t ná 29 Augustus 1606 41 (voor 1609 120); tr. N.N. 121 ), leeft nog 4 Juli 1590 ").

196) Gelre XV, blz. 17 en G.P.V. Inv. no. 14, deel 30, proces vim 107) Ree. Boek 1593.1601. 108) Proces, vermeld in aant. 106. no) Haar trouwacte noemt haar dochter van Casijn. 110) Ned. Leeuw 1940. kol. 212 en 213. 111) G.S.V. Nijkerk onder rol van 12 Juni 1605. 112) Ree. Boek 1623-32, sant. bij acte Van 21 Nov. 1623. 113) Aldus Margaritha's ondertrouwacte te Putten. 114) Ree. Boek 1597-1606, fol. 22Orso. en 222. 115) Volgens haar trouwacte. 116) G.S.V. Nijkerk 16 Augustus 1637. 117) Archief Hof van Gelre Inv. no. 182. ns) Ree. Boek 1583.97, acte d.d. 23 Nov. 1592. 119) Berends, Het. Oud-archief der Gemeente Harderwijk, regest no.

1470. 120\ ) Gelre XV, blz. 113. 121) Volgens D'Ablaing van Giessenburg, Van Speen e.a. zou zij

Geertje van Nidde geheeten hebben. Aldus heette echter (ook!) de vrouw van Ersist van. Ifennekeler (zie aant. 98). Zij zou een dochter geweest zijn van Claes en Aertje Schouten (van Arler).

13

Uit welk huwelijk: 1. Henrick 1"), volgt onder VI. b. Evert 123 ) , volgt onder Vlbis. c. Nicolaes van Oldenbarnevelt, jongste zoon van

Ernst"), geadmitteerd in de ridderschap van Veluwe 21 Januari 1611 41) , t 1620 41) ( voor Juni 1622 ') ); tr. (ondertr. Nijkerk 15 Juni 1617) Andrea Collerts, wede. van Claes van Steenler 124 ), beleend met „dat goet voor den Dak" onder Putten (1614) 125 ), leeft nog 1628 'fl, t vóór 15 Juli 1642 125 ), dr. van Meynt en Gerritgen Meynten 128 ).

VI. Henrick van Oldenbarnevelt, begr. Nijkerk 10 October 1608; tr. (ondertr. Nijkerk 19 November 1597) Geertje Scholten (Saab), lidmaat der Geref. Gemeente te Nij-kerk (1605) 127 ), dr. van Volcken Kleiners Saapl2s).

Uit welk huwelijk: 1. Nella van Oldenbarnevelt, ged. Nijkerk 25 Juli 1599. 2. Claes (of Nicolaes), volgt onder VII.

VII. Nicolaes van Oldenbarnevelt, ged. Nijkerk 3 September 1601 129 ), in de ridderschap van Veluwe 15 Juni 1637, compareert tot 1646 41 ), teekent de kerkerekeningen te Nijkerk 1644-'51, '57-'58 en '59-'62 139 ); tr. Barneveld (ondertr. Harderwijk 15) April 1623 Jacoba van Domp-seler, geb. 1602, begr. Nijkerk 9 Juli 1661, dr. van Evert tot Esveld en Gerharda van Ommeren 131)

122) Als oudste zoon vermeld C.P.H. 1608 II (Frederik Jacobs Vlug contra Ernst van Oldenbarnevelt).

123) Volgens trouwacte. 124) G.S,V. Nijkerk 14 Juni 1598, 14 Juni 1615, 12 Juni 1616. 125) Leenactenboek Putten (hs. voor register door wijlen Dr. J. S.

van Veen). 128) G.S.V. Nijkerk 14 Juni 1598. 121) Gelre XV, bl. 91. 12s) Volgens ondertr. acte te Nijkerk, d.d. 9 April 1607. Hij was

schout te Bunsehoten. 129) Hij wordt nog als onmondig vermeld 1 Juli 1613 (G.S.V. Nij-

kerk, onder rol van 16 Juni 1613). D'Ablaing van Giessenburg vermeldt tussehen 1600 en 1646 één Claes van Oldenbarnevelt, gehuwd met An-drea Collerts (die hij Collart noemt en absussievelijk ook Van Corler) en één Nicalaes van Oldenbarnevelt, gehuwd met Jacoba van Dompseler. Laatstgenoemde zou een zoon geweest zijn van Casijn en Mechteld van Kemnade. D'Ablaing trad daarbij in de voetsporen van Van Spaen. Daar echter bedoelde Casijns zoon eerst in 1607 gedoopt is, zou zich hier het merkwaardige feit voordoen, dat deze jongen, nauwelijks zestien jaren oud, gehuwd zou zijn met een vijf jaar oudere vrouw. Een dergelijk kin-derhuwelijk behoeft, alvorens geloof te vinden, toch wel eenig nader be-wijs, te meer, nu ons bleek, dat er in het begin van de 17e eeuw te- Nij-kerk nog twee personen geleefd hebben, Claes (Nicolaes) van Oldenbar-nevelt genaamd, wier bestaan aan Van Spaen niet bekend geweest blijkt te zijn. Wij meenen, dat een van deze beide laatstgenoemde Van Olden-barnevelt's de echtgenoot van Jacoba van Dompseler is geweest.

130) Mededeeling van den heer Kragt te Nijkerk. 131) Ned. Leeuw 1884, blz. 87.

14

14

Uit welk huwelijk 41 ): 1. Hendrik van Oldenbarnevelt, geb. 1624 in de ridder-

schap van Veluwe 31 October 1662, ouderling te

Nijkerk (1666), 1- 10 October 1668 122 )

2. Nicolaes van Oldenbarnevelt, geb. 1627.

3. Johan van Oldenbarnevelt, geb. 1630. 4. Johanna van Oldenbarnevelt; tr. ± Juni 1662 Willem

van Haeften, heer tot Putten, wedr. van Johanna van

der Beeck 133 ), t na 17 Mei 1681, zn. van Otto.

Vlbis. Evert van Oldenbarnevelt, geb. "4- 1576 134 ), inwonende

te Nijkerk bij Gijsbert van Wenckum 134 ); tr. (ondertr. Nij-

kerk 3 April 1597) Reintgen Looghen, geb. ± 1572 134 ),

-dr. van Loech Gerrits 133 ) en Claesgen Gijsberts 135 ).

Uit welk huwelijk: 1. Claes van Oldenbarnevelt, ged. Nijkerk 7 Juli 1597.

2. Lysbeth van Oldenbarnevelt, ged. Nijkerk 6 Decem-

ber 1598, leeft nog 9 Mei 1638 137 ). 3. Brinck je van Oldenbarnevelt, ged. Nijkerk 14 De-

cember 1600; tr. vóór 20 Augustus 1626 138 ) Claes van Steenier.

4. Claes van Oldenbarnevelt, ged. Nijkerk 1 Mei 1603,

leeft nog 9 Mei 1638 137 ). 5. Margaretha van Oldenbarnevelt, ged. Nijkerk 11

September 1605, leeft nog 29 Juni 1670, doch is dood

Mei 1676; ondertr. Nijkerk 12 Mei 1644 Henrick van der Schuer, ged. Nijkerk 7 Mei 1609, 1. vóór 22 Juni

1670 "), zn. van Brandt en Engel van Hennekeler 139 ).

6. Christina van Oldenbarnevelt, ged. Nijkerk 26 Maart

1607, begr. aldaar 16 Maart 1671; tr. Peel van Hen-

nekeler, ged. Nijkerk 10 Februari 1602, t vóór 9 Mei

1638 137 ), zn. van Bartholomeus Wulfers en Lutgen

Peelen 140 ).

III. Johan (of Jan) van Oldenbarnevelt, op eerste ridder-

132) Gelre VI, blz. 240.

133) Gelre: Register Leenactenboeken, Kwartier Arnhem, blz. 155.

134) G.P.V. Inv. no. 14, deel 10, proces no. 14.

135) Zijn zoon Wolter (C.P.H. 1608 II) noemde zich later Van der

Poll blijkens zijn trouwacte (Nijkerk 28 Jan. 1643).

130) G.P.V. Inv. no. 14, deel 30, proces XIV. Zij was blijkens G.

P.V. Inv. 14, deel 1607-09, proces no. 25 een dochter van Gijsbert Wol-

ters en Elisabeth (Scholten ran Tarlevelt; zie C.P.H. 1608 Haar

broeder Walter Gijsberts tr. .3/ijdf van Trenrkum Rycketsdr. (C.P.H.

1627 V, Iienrick van hulde contra Goetschalck Claessen; zie hierboven

Rant. 94■, uit welk huwelijk drie zonen. Gijsbert. Amelis

'

en Rvket, die

den -naam Von Draler aannamen. vermoedelijk ontleend aan het goed

(Clevn) Twrller onder Seherpenzeel.

137) G.P.V. Inv. no. 14, deel 30. proces XIV.

138) Doopdatum van een zoon F. eert te Nijkerk.

139) Ned. Leeuw 1939, kol. 426.

190) -Ned. Leeuw 1940. kol. 60.

15

ceduul Hof, op landdag 1539, 1543 41 ), in het gericht te Putten (1550) 35 ) , leeft nog 20 Maart 1556 141), t voor 23 Maart 1569.

Hij was vader van o. a. 143 ): a. Hadewych van Oldenbarnevelt, begr. in de kerk te

Nijkerk, in een graf der Van der Hells (vóór 1560 ") ).

§ 5. Stamreeks C.

1. Herman van Oldenbarnevelt woonde te Harderwijk, lid

van het St. jorisgilde aldaar (1533) "), doet burgereed 11 Mei 1541 "4 ), schepen (1539) 1"), stadsrentmeester (1542) 146 ), gasthuistneester (1551) 147 ), burgemeester ( 1547 148) , 1551 149), 1557 141) en 1563 150), collator van de vicarie van het H. Kruis-altaar in de kerk te Nij-kerk (o.m. 26 Febr. 1550 23 ) en 25 Oct. 1554 151 )); in het gericht te Putten 35) en elders 1544 ") en vlg.; gegoed in den Arkemheen onder Nijkerk (1537 15 )); koopt half

Oldenaller van de wede. van Reyner van Oldenaller (12 April 1537 153 ) ) , de rest van diens kinderen 1"), leeft nog

Putten Juni 1570 155 ), t voor 20 October 1571 158 ); tr.

1 e 24 (morgengave Harderwijk 25 157 ) ) Februari 1527

Anna van Wenckum, t ná 14 juni 1537 17 ), doch voor 23

januari 1546 158 ), dr. van Reiner en Trude van Wijn-

bergen 159 ); tr. 2e Woltertgen Ram(s) 1"), t voor 31

Augustus 1591. Uit het eerste huwelijk 161 ):

141) Onklaerboek u w. no. 6, deel 5, Putten. 14s) a. v. deel 9, Nijkerk. 143) a. v. deel 8, Nijkerk 21 Juni 1564, waar Hadewych genoemd

wordt „zuster der Van Oldenbarnevelts". 144) „faetus oppidanns vuer lange" (Navorseher 1933, blz. 113).

145) Ned. Leeuw 1926, kol. 109. 148) Ree. Boek 1539-49, fol. 125. 141) a. v. 1550-59, fol. 89. 148) Ris Lambers a, v., blz. CXLIX en vlg. 149) Ree. Boek a. v. fol. 69 vso. 150) Berendl a. v., regest no. 1043. 151) Onkl. Boek, deel 3. 152) Berends a. v. regest no. 692. 153) Bev-ner had dit goed in 1530 van zijn vader verkregen (Van

Dedem no. 310). 154) Onkl. Boek Inv. no. 6, deel 7. Putten 12 Maart 1563. 155) Onkl. Boek a. v., deel 9. 158) Onkl. Boek a. v., deel 10, fol. 153. 157) Ree. Boek 1523-39, fol. 82. 158) Ree. Boek 1539-49, fol. 273 vso-274 vso. 159) Zie aart. 158 en Ree. Boek 1479.97, fol. 203 vso. 180) Ree. Boek 1583-97, asten d.d. 31 Aug. 1591 en 5 en 6 Sept. 1591. 161) De hier volgende kinderen droegen allen in 1551 het goed Vet-

eamp onder Nijkerk over, dat toen door hun Vader was verkocht (Ree. Boek 1550-59, fol. 67, 68 vso en 69). Daar zij toen mondig waren, kun• nen zijn niet uit het tweede huwelijk geboren zijn.

16

a. Werner van Oldenbarnevelt Hermansz 182 ), lid van

het St. Jorisgilde te Harderwijk (1553 89, begiftigd

met de vicarie van St. Anthonius en St. Catharina te

Harderwijk ( 30 November en 2 Dec. 1547 182); af-

stand 20 Maart 1554 183 ); schepen te Deventer 1570-

'72 "4 ) ; t 15721'73 1B5 ) ; tr. Deventer tusschen

Paaschen en Pinksteren 1555 Mechteld Kreynck, t

ná 1 November 1573 185 ). b. Reyer, vermeld als zoon van Herman (1551 188 ) ),

volgt onder II. c. Truyde van Oldenbarnevelt, dochter van Herman 188 ),

t Maart 1605 187 ), begr. Harderwijk 12 Maart 1605.

d. Tyde van Oldenbarnevelt Hermansz 188 ), lid van het

St. Jorisgilde te Harderwijk (1553) 61 ), vermeld 1553.

e. Elisabeth van Oldenbarnevelt Hermansdr. 188 ), tante

van de kinderen van Anthonis van Oldenbarne-

velt 188 ) haar broeder 45 ), eigenaresse van Olden-

aller 170 ), leeft nog 16 Februari 1611 171 ), t vóór 20

Mei 1612 172 ); tr. vóór 13 Juni 1570 173 ) Goessen de

Baeck, hopman 174 ), schepen 175 ) en raadsvriend 170) te

Harderwijk, burgemeester aldaar 172 ), wonende in de

Hoogstraat 1") begr. Harderwijk 2 Mei 1615.

Uit het tweede huwelijk 189: f. Harmen van Oldenbarnevelt Harmsz., zwager van

Goessen de Baeck 188 ), t ná 28 November 1607 82 ).

en voorts, onbekend uit welk huwelijk:

g. Mechteld van Oldenbarnevelt, zuster van Elisabeth

vnd. 1"), t ná 17 Maart 1597 177 ); tr. vóór 5 Sep-

tember 1576 118 ) Reyner Scholten van Vanevelt

schout van Putten (15 Sept. 1574 176 ), als gewezen

102) Berends a. r. regest no. 866 en Gelre II, blz. 126, noot 2.

163) Berends a. r. regest no. 936. 164) G. Dumbar, Kerkelijk en Wereltlijk Deventer, blz. 78.

185) Doopboek Deventer, waar zijn vrouw 1 Nor. 1573 als weduwe

wordt vermeld. 100) Transportacte van het goed Vetvamp (zie aant. 161).

167) Ree. Boek 1597-1606. 168) P.ec. Boek 1550-59, fol. 192. 109) Niet van de zijde hunner moeder (zie G.P.V. Inc. no. 14, deel 2,

proces 3). 170) Ree. Boek 1593-1601, acte d.d. 30 Juli 1597.

171) Ree. Boek 1606-1611. 172) G.P.V. Inc. no. 14, deel 19, proces A. 173) Ree. Boek 1562-72. Vermoedelijk werd het huwelijk al ródr 25

Sept. 1568 gesloten, daar Goossen de Baeck toen huwelijksvriend was van

zijn schoonzuster Alift (Van Dedem no. 318).

174) Onkl. Boek Inv. no. 6, deel 11. fol. 381 en 390 vso.

173) Ree. Boek 1583-97, 1 Mei 1594 en vlg.

176) Onkl. Boek Inc. no. 6, deel 11, fol. 70 (los blad).

177) C.P.H. 1626 I. Zie Ned. Leeuw 1939. kol. 318.

178) Hij was broeder van Senrick Scholten Efenricksz (zie Bant. 177).

en rechte oom van Gijsbert van Triller (zie aant. 136).

179) C.P.H. 1579 no. 2.

1

1

1

17

schout vermeld 1581 180 ), gedeputeerde van den Ar-kemheen (1589) 781 ) , t ná 17 Maart 1597 177 ) , zn. van Henrick.

h. Anthonis 182 ), broeder van Elisabeth vnd., 45 ), volgt onder II.

i. Alijt (of Aeltgen) van Oldenbarnevelt, t ná 29 Maart 1572 56 ), doch vóór 1 November 1589 "); tr. ( huw. voorw. 25 September 1568 55 ) ) Dirck van Olden-barnevelt, erfgenaam van Herman van Oldenbarne-velt 183 ), beleend met een hoeve te Barneveld 32 ), enz., t 1600 54 ), begr. Harderwijk. zn. van Cosijn en Jo-hanna van Daatselaer.

j. Maria van Oldenbarnevelt, zuster van Elisabeth 184 ) en Truyde 185 ) vnd., begr. Harderwijk 3 Mei 1610 In), tr. Deventer 1567 Willem Brandt van Ruitenborg. wonende te Zwolle, f 19 Augustus 1583-23 Mei 1592 ").

k. een dochter 186 ) (Anna? 1")); tr. Claes van Wen-ckum, t vóór 14 October 15n.

en vermoedelijk 188 ): 1. Aertje van Oldenbarnevelt, t voor 5 September 1576;

tr. vóór 10 Januari 1563 1x°) Henrick Scholten Aeltsz, schout te Nijkerk 191 ) , gasthuismeester aldaar (1574) 192 , , en kerkmeester (1573-ná 1593) 1"),

( kinderloos) ± 1605 1"), zn. van Aelt Hen-dricks 184 ).

II. Reyer van Oldenbarnevelt Hermansz 166 ), lid van het St. Jorisgilde te Harderwijk (1549) 61 ). leeft nog 14 Au-gustus 1562 84 ), j- vóór 15 Mei 1565 16x); tr. vóór 11 De-

180) Brieven Hof van Gelre met het kwartier van Arnhem no. 4721, 4852 en 7280.

181) C.P.H. 1601 II. 182) Gelre XV, blz. 49. 183) Onkl. Boek Inv. no. 6, deel 11, tol. 81 (1575). 184) Ree. Boek 1583-97, 23 Mei 1592. 185) Ree. Boek 1597-1606, 23 Jan. 1604. 186) Claes van Wenckum's dochter Engela ondertr. Nijkerk 22 April

1598 Willem van Hardevelt Gerritsz., geb. ± 1571, burgemr. van Amers-foort. Blijkens G.P.V. Inc. no. 14, deel 19, proces A was Elisabeth van Oldenbarnevelt, gehuwd met Goossen de Baeck, een tante van haar, even-als Trugde bovengenoemd (Ree. Boek 1597-1606, fol. 415).

187) Richtboek Harderwijk 1572-97 noemt op fol. 212 vso de erfge-namen van zal. Anna van Oldenbarnevelt.

188) Onkl. Boek Inv. no. 6, deel 11, tol. 293. 189) Daar Elisabeth en 3fechteld van Oldenbarnevelt haar erfgenamen

waren. Zie ook Archief Veluwe inv. 18, deel 1, 8 Juni 1597). 190) C.P.H. 1622 III. Zie ook Ned. Leeuw 1940, kol. 52, 181) Gelre XIX, blz. 233. 192) Gelre XV, blz. 137. 193) Gelre XV, blz. 104-105. 184) Ned. Leeuw 1939, kol. 318. 188) Ree. Boek 1539.49, fol. 323.

18

cember 1556 199 Femme Witten 19T), t ná 20 October 1600 198 ), dr. van Hendrik 189 ) en Johanna van Wijn-bergen 200 ).

Uit welk huwelijk: a. Johan van Oldenbarnevelt, momber van zijn moeder

28 Febr. 1581 93 ), f na 28 November 1607 "). b. Henrick van Oldenbarnevelt, t na 22 Augustus

1583 03). c. Anna van Oldenbarnevelt, 1. na, 31 Mei 1613 2°1);

tr. vóór 16 December 1594 202 ) Johan van Sauve (ook

genoemd Jan de Sauve 203 ) , t na 31 Mei 1617 2°1 ).

Ilbis. Anthonis van Oldenbarnevelt, heer van Oldenaller 182 ), lid van het St. Jorisgilde te Harderwijk (1565) 81 ), ouder-

ling te Harderwijk (1585 204)) en een der eerste ouder-

lingen te Nijkerk 182 ) 7 September 1601 2°5 )-21 Octo-

ber 1603 4°); tr. ( huw. voorw. 21 Maart 1582 45 ) Geert-

gen van Oldenbarnevelt, begr. Nijkerk 17 Maart 1614 "),

dr. van Cosijn en Johanna van Daatsélaer. Uit welk huwelijk:

1. Casijn 123 ), volgt onder III. 2. Anna van Oldenbarnevelt 123 ), woonde op Oldenaller

(1619) 123 ), begr. Wijk bij Duurstede 29 Januari 1624 2°5); tr. le (ondertr. Nijkerk 30 Qctober 1603)

Evert van Hattum, in militairen dienst (1590) 24"), lijftocht zijn vrouw aan half Esveld (11 Juli 1614 208 ) ).

f na 31 Mei 1617 2°1 ); zn. van Willem en Hester

(ook genoemd Hadewich 207 )) van Es ( Oveld 172 ); tr.

2e Putten 20 October 1619 Jeriphaes van Holland

wedr. van Anna Ketell, rentmeester van 't Convent

van Wijck (bij Duurstede), zn. van Dirck en Maria

van Hattum van Rijnesteyn 208 ).

1I1. Casijn van Oldenbarnevelt, in ridderschap van Veluwe

(2 April 1609), ambtsjonker van Nijkerk 1632, '33 41),

198) Ree. Boek 1550-59, fol. 348. 197) Zij was een zuster ran Johan Witte (Ree. Boek a. v., fol. 205

vso.) die een broer Ernst, en een oom Johan van Wijnbergen had. (Ree.

Boek 1539-49, fol. 323). Vergel. Ned. Leeuw 1939, blz. 4. 198) Ree. Boek 1593-1601, acte d.d. 22 Dec. 1600. 199) Richthoek Harderwijk 1561-72, fol. 2. 200) Begr. in de Vrouwenkerk te Harderwijk (Ree. Boek 1583-97.

acte d.d. 10 Mei 1587). 201) Ree. Boek 1611-18. 202) Richtboek Harderwijk 1572-97, fol. 395. 203) Ree. Boek 1597-1606, fol. 459 rso. 204) Berends a. v. regest no. 513. 2(15) Signaat Oprachten Veluwe 1538.1610, fol. 341 en Van Deden

no. 329. 208) Ned. Leeuw 1903, kol. 148. 207) Richtboek Hattem 1590.92, fol. 7. 208) Gelre, Register Leenactenboeken, Kwartier Arnhem, blz. 83. 209) Ned. Leeuw 1908, kol. 89.

3

ti

19

t na 16 Mei 1630 21°) (in 1636 41)); tr. in Twenthe (ondertr. Nijkerk 30 October 1603) Mechteld van de Kemmena, t na 15 Juni 1648 35 ), voor de helft gerech-

tigd tot de vicarie van het H. Kruis-altaar in de kerk te Nijkerk 211 ), dr. van Gerhard 123 ) en Johanna Torck 212 ) .

Uit welk huwelijk: 1. Gerrit van Oldenbarnevelt, ged. Putten 25 Juni 1604.

t voor 6 Juni 1659 213 ). 2. Claes van Oldenbarnevelt, ged. Nijkerk 29 Maart

1607, t vóór 6 Juni 1659 213 ). 3. Herman van Oldenbarnevelt. ged. Nijkerk 24 Augus-

tus 1609, luitenant in garnizoen te Hasselt, gerech-

tigd tot verschillende Puttensche leenen (o.a. Klein

en Olden Hell), t 31 Maart-Juni 1659 213). 4. Jan van Oldenbarnevelt, ged. Nijkerk 15 Augustus

1611, t vóór 6 Juni 1659 213 Y.

5. Derck van Oldenbarnevelt, ged. Putten 28 Maart 1613, t vóór 6 Juni 1659 213 ).

6 Geirt van Oldenbarnevelt, ged. Putten 28 September

1614, t vóór 6 Juni 1659 213 ). 7. Geyrt van Oldenbarnevelt, ged. Putten 1 April 1616.

8. 214 ) van 013enbarneve1t, ged. Putten 4

Maart 1618. 9. Geurt van Oldenbarnevelt, volgt onder IV. j. Geertruit van Oldenbarnevelt (mogelijk identiek met

no. 7), t ná 19 Juni 1666 "5 ); tr. (huw. voorw. Has-

selt 5 Juli 1653 215 )) Hendrik Ellg(h)er, -I. na 19 Juni

1666 715 ), zn. van Lubbert 215). k. Anthonis van Oldenbarnevelt, vaandrig, t (doodge-

stoken) Nijkerk 31 januari 1630 210 ) ).

IV. Goert van Oldenbarnevelt. ged. Putten 30 November

1619, verkrijgt 6 Juni 1659 bij magescheid te Hasselt

als „olste op de straet" de zaalweer van het goed den

Olden Hell onder Putten 2"); tr. N.N. Uit welk hUwelijk:

a. Evert van Oldenbarnevelt, ged. Hasselt 30 November

1651.

210) Remissiën Hof van Gelre 1630 (Stukken betreffende den nederslag door Johan Schrassert begaan aan den persoon van Anthonis van Oldenbarnevelt. Voor deze ongelukkige vechtpartij met doodelijken af• loop, waarvoor Anthonis van Oldenbarnevelt zelf voor zijn overlijden alle schuld op zich nam, verkreeg Johan Schrassert in 1638 remissie).

211) Navorscher 1884, blz. 207. 212) D'Ablaing t.a.p. en Van Dedem no. 331. 213) Magescheid over den boedel van Harmen van Oldenbarnevelt d.d.

6 Juni 1659. (E.A. Zwolle). 214) De doopacte vermeldt geen naam van het kind. 215) G.S.V. Nijkerk, (deel 1666-'68, fol. 44 vso.). 215) Huw. voorw. in originali op it.A. Zwolle.

20

§ 6. Stamreeks D.

1. Johan van Oldenbarnevelt, vermeld 4 Sept. 1481 217 ),

schepen van Elburg (1496-1498 2" ) ) stadsrentmeester aldaar (1499) 2" ) t in of vóór 1501 217 ); tr. vóór 4 September 1481 217 ) Maria van Holt, beleend met ( Ebben) Coelserve en het goed te Wessingen (4 Sept. 1481), t in of vóór 1501, dr. van Gerrit van Houten en Griet die Boese 217).

Uit welk huwelijk: a. Ernst, volgt onder II. b. Gerrit van Holt of Van Oldenbarnevelt, bekend met

(Ebben) Coelserve (1501), vermeld met zijn broeder Ernst 1510 en 1514 218 ) , t in of vóór 1524.

II. Ernst van Oldenbarnevelt, schepen van Elburg (sedert 1500 218)

) stadsrentmeester aldaar (1500 en 1507 219)), beleend met het -goed te Wessingen (1501) en Coelserve (1524), leeft nog 7 Juli 1544, t vóór 7 Juni 1549 217 ); tr. Griete op den Dyck.

Uit welk huwelijk: 1. Margriete van Oldenbarnevelt, beleend met de leenen

haars vaders (1549), Boeskenskamp (1555) en twee-maal drie morgen land in den Arkemheen (3 Decem-ber 1591) "5 ), leeft nog 14 Aug. 1594, t vóór 11 Februari 1598; tr. vóór 7 Juni 1549 Arnt toe Boecop, burgemeester van Elburg (1557), t. in of vóór 1563, zn. van Jan en Helena de Wolff.

§7. Stamreeks E.

I. 229. Tonis van Oldenbarnevelt. Hij was vader van: 1. Lubbert, volgt onder II. 2. Reinier van Oldenbarnevelt, militair, t Hattem 13

Maart 1695. 3. een dochter; tr. N.N. Decker. 4. Gerbregje (van) Barnevelt. 5. Trijntje (van) Barneveld.

II. Lubbert Thonisz van Oldenbarnevelt, gemeensman te Hattem, provisor van het Vrouwenhuis aldaar; begr. Hattem 7 Februari 1713; tr. Maria van Dongen, begr. Hattem 26 Juni 1728, dr. van Jan.

217) Gelre, Register Leenactenboeken, Kwartier Arnhem, blz. 165 en 168.

218) Protocol van Elburg. 219) Dr. A. J. van de Ven, De oude Archieven van de Gemeente

Elburg. ) De hier volgende gegevens zijn grootendeels te danken aan den

heer J. Warner op Morren bij Oldebroek.

21

Uit welk huwelijk: 1. Jan, volgt onder II1.

HL Jan Barnevelt,. geb. Hattem 1, ged. aldaar 20 September 1668, t Hattem 26 November, begr. 4 December 1732; tr. Hattem 14 April 1700 Swaentje Veltcamp, geb. Hat-tem 22, ged. aldaar 28 November 1669, t Hattem 1, begr. 6 December 1734, dr. van Jan Thijsz en Petronella Grasdorp.

Uit welk huwelijk: 1. Anthony, volgt onder IV. 2. Thijs Barnevelt, geb, Hattem 30 Maart, ged. aldaar

2 April 1702, jong t. 3. Petronella Johanna Barnevelt. geb. Hattem 22, ged.

aldaar 24 December 1706, t jong. 4. Petronella Barnevelt, geb. Hattem 16, ged. aldaar

19 Mei 1709, t aldaar 3, begr. 11 April 1733.

IV. Anthony Barnevelt, geb. Hattem 19, ged. aldaar 21 Ja- nuari 1701, schepen, raad (sedert 1749) en burgemeester van Elburg, bekend met den Beneden Windkorenmolen c.a. onder Oldebroek • (1722) en „den Brant" onder Doornspijk (1725) 221), t Elburg 30 October1 begr. aldaar 4 Maart 1769; tr. Hattem 26 April 1730 Wilhelmina Bethrner, geb. Amsterdam 11, ged. aldaar (Oude Kerk) 13 September 1709, begr. Elburg 23 Februari 1770, dr. van Rutger en Ida Berck.

Uit welk huwelijk: 1. Jan Rutger Barnevelt, geb. 5, ged. Elburg 7 Januari

1731, t aldaar 2 Juni 1734. 2. Ida van Oldenbarnevelt, geb. 29 Maart, ged. El-

burg 3 April 1732, t 11 December, begr. Lochem 14 December 1793; tr. Elburg 1 September 1752 Henrik Jan Raedt, geb. en ged. Lochem 15 Januari 1719, diaken (1744), schepen en raad van Lochem (1749- 1769), beleend met het erve Menkveld 222 ) (1757),

30 September, begr. Lochem 4 October 1794, zn. van Henrik Jan en Jenneken Arendsen.

3. Mr. Jan Rutger van Oldenbarnevelt, geb. 7, ged. Elburg 9 April 1735, schepen, raad en burgemeester van Elburg, t Doornspijk (huize Morren) 24 Januari 1798, begr. Elburg 29 Januari 1798; tr. Doornspijk 12 Maart 1779 Metta Lucretia van Hoeclum, ged. Elburg 19 Juli 1731, begr. aldaar 20 September 1820, dr. van Dirck Gerrit en Mette Lucretia Lutteken.

4. Hendrik Barnevelt, geb. 14, ged. Elburg 14 Mei 1739, t aldaar 19 Juni 1745.

221) Zie de in aant. 217 vermelde bron blz. 193 en 164. 222) Gelre, Register Leenaetenboeken, Kwartier Zutphen, blz. 439.

22

5. Mr. Albert Willem van Oldenbarnevelt, geb.

1, ged. Elburg 3 Mei 1742, weermeester en gilde-

meester van het Schipluidengilde te Elburg, f aldaar

8, begr. aldaar 13 October 1779. •

III. De mogelijke aaneensluiting der fragmenten.

§ 1. Een woord van waarschuwing ga vooraf aan hetgeen

nu volgen zal. Uit de geraadpleegde bronnen waren niet vol-

doende authentieke gegevens te ontleenen, om op grond daar-

van de hierboven vermelde fragmenten bewijsbaar aaneen te

sluiten. Wij zien ons daarom gedwongen onze toevlucht tot

andere stukken te nemen, waarvan de inhoud zeker niet zonder

voorbehoud als onomstootelijk juist mag worden aangenomen.

Alvorens verder te gaan, willen wij dit uitdrukkelijk vs56rop

stellen.

§ 2. Reeds heeft in 1918 (Ned. Leeuw kol. 150) de heer

Wagner zijn aandacht gewijd aan de verwantschap van den

grooten „advocaet- Johan van Oldenbarnevelt en zijn „neef-

Otto van Hae[ten, heer tot Putten, gehuwd met Margriet toe

Boecop, dochter van Arnt Jan= en Margriet van Oldenbar-

nevelt (zie Stamreeks D, generatie II onder 1 223 )). Volgens

Van Spaen (en Van Haersolte van Yrst) was Johan's groot-

vader Reyer (vermeld 1494-1532) een zoon van Claes van

Oldenbarnevelt, uit Nijkerk naar Amersfoort gekomen en ge-

huwd met Aleid van Lockhorst Jansdr. (Ned. Leeuw 1915,

kol. 212). Deze Claes zou tot vader hebben gehad Reiner

van Oldenbarnevelt, op een quartierdag van Veluwe ver-

schenen (Elburg 1469), zoon van Cosijn van Oldenbarnevelt,

richter van Veluwe tot 1456, gemeld 1440-1458, en broeder

van Ernst van Oldenbarnevelt Cosijnsz, keurmeester van

Veluwe (1452), uit wien Johan van Oldenbarnevelt, gehuwd

met Maria van Holt (D I). Dit spoor wijst dus naar Amersfoort en vandaar naar Nij-

kerk op de Veluwe. Inderdaad wordt tegen het einde van de

XVe eeuw een. Claes van Oldenbarnevelt.. gehuwd met een

Aleid te Amersfoort vermeld. In 1495 waren zij erfgenamen

van Dieren Jan de Wysensoen 224 ), terwijl zij acht jaren daar-

voor 225) eenig goed ontvingen van de erfgenamen van heer

Jan van Oldenbarnevelt. Deze Jan (of Johan) had als kanun-

nik in 1481 zijn broeder Claes vermaakt de helft van de toen

aan Jan beloofde erfenis, die Ernst van Oldenbarnevelt en

Alijt zijn vrouw en Claes voornoemd toekwamen van Tyman

Jansz, hunnen oom 226 ).

23) Kortheidshalve zullen dergelijke verwijzingen voortaan worden

vermeld als D II 1 (waarbij dus de hoofdletter de stamreeks en het Ro-

meinsehe cijfer de generatie aangeeft). 224) W. F. N. van Rootselaar, Amersfoort (1878), deel II, blz. 162.

225) Van Rootselaar a. v. blz. 148. 22«) Van Rootselaar a. v., blz. 127.

23

Indien Claes inderdaad een zoon Reyer heeft gehad, zou ook de „Leitnamensitte" medebrengen, dat deze zoon ge-naamd was naar zijn grootvader van vaderszijde. Ongeveer vijf en twintig jaren voor Claes wordt te Amersfoort een Reyer van Oldenbarnevelt vermeld. die 5 April 1468 tezamen optreedt met zijn broeders Claes en Cosijn, allen zonen van Cosijn van Oldenbarnevelt 227 ), Opvallend is het nu, dat in 1486 een zelfde broedertal te Nijkerk wordt vermeld '2"). Het klooster van Redinchem heeft dan een proces aangespannen tegen „Fye, Jan Goetincx wiiff en Beerte oer moeder". Als hun momber treedt op Casijn van Oldenbarnevelt ( „mombar van siinre moeder ende Fyen voirsr siinre susten, terwijl Claes en Reynar van Oldenbarnevelt in dezelfde acte ge-noemd worden als ..brueder Fyen voirsr" 2").

Er is, strikt genomen, geen enkel positief bewijs, dat we in beide gevallen met dezelfde personen te doen hebben. Toch is dit m.i. zeer waarschijnlijk. Nadat in 1468 te Amersfoort twee broeders Reyner en Claes van Oldenbarnevelt zijn op-getreden, leggen in 1474 Reyn en Claes van Oldenbarnevelt „gebrueder" te Nijkerk een gerechtelijke verklaring af "°). De achttien jaren tusschen 1468 en 1486 worden dus geleidelijk overbrugd.

Maar dan is ook de vader van de hierboven in Stamreeks B, sub I genoemde kinderen ons tevens bekend geworden. Zij moeten een Cosijn van Oldenbarnevelt 23'), gehuwd met Beerte N.N., tot vader hebben gehad, en de aldaar onder b genoemde Claes moet in dat geval identiek zijn met den in stamreeks A onder II genoemden Claes Cosijnsz, t voor 1506. Van hem ging dán het rentmeesterambt van de Abdij van Elten over op zijn zoon Coop (A III), en de aansluiting van de stamreksen A en B is daardoor, zoo niet onomstootelijk bewezen, dan toch wel zeer aannemelijk gemaakt.

§ 3. Opvallend kan het op het eerste gezicht schijnen, dat de hiervoor vermelde acte van 1468 geen melding maakt

221) Van Rootselaar a. v., blz. 88. Zij worden dan vergezeld van een Ernst Reyérsz van Oldenbarnevelt, vermoedelijk hun neef.

228) G.S.V. Inv. 2a, deel I, fol. 151. 229) Volgens de Familie-papieren (Ned. Leeuw 1886, blz. 46 en vIg.)

had zij nog een zuster Alijd, gehuwd met Reinont Gerrits. ln het bezit van den heer Warner voornoemd is een blaadje met aanteekeningen van wijlen den heer Van Riemsdijk, oud-archivaris te Arnhem, volgens welke het Klaerboek van Engelanderholt 1461-70 melding maakt van Casijn Casijnsoen, door Henrick de Vos van Steenwijek te Nijkerk aangespro-ken voor een rente, gevestigd op een goed, waarop zijn (Casijn's) moeder woont, en Zalentijn genaamd, nagelaten door zijn vader Casijn van Ol-denbarnevelt.

230) G.S.V. Inv. no. 2 deel 9, fol. 11. 231) G.S.V. Inv. no. 2a, deel 2, fol. 154 vermeldt te Putten Margrete

run Oldenbarnevelt, mogelijk dezelfde, als Griete Casijnsdochter van Ol-denbarnevelt, vermeld in 1484, in G.S.V. Inv. no, 2a, deel 1.

24

van een Ernst Casijnsz van Oldenbarnevelt, terwijl Van

Spaen toch aan Reyner een broer van dien naam gaf. Er zijn

echter voldoende gegevens, die bevestigen, dat een persoon

van dien naam heeft bestaan. In 1447 232 ) reeds wordt hij te

Putten vermeld en in datzelfde jaar bij overdracht van goe-

deren te Wilp 233 ). Vijf jaren later verschreef hertog Arnold

van Gelre hem het keurmeesterambt van Veluwe 234) Ver-

moedelijk is het dezelfde Ernst van Oldenbarnevelt, die 25

Januaari 1461 235 ) zijn echtgenoote Claes te Harderwijk hon-

derd kronen uit hun beider goed tot morgengave beloofde.

Lang heeft dit huwelijk niet geduurd: in 1466 blijkt Ernst

overleden 236 ), zoodat zijn niet-vermelding in de acte van

twee jaren later verklaarbaar zoude kunnen zijn. Reyner van

Oldenbarnevelt belooft in 1466 aan Broenis Potte 237 ) ten be-

hoeve van zijn dochter Claes de toegezegde morgengave in

vier termijnen te zullen uitkeeren. In 1470 heeft het muisje

nog een staartje. Claes Potte is inmiddels hertrouwd met

Tyde van Wynbergen en deze wenscht blijkbaar de morgen-

gave, die Ernst van Oldenbarnevelt „Claes Tyde vuersr. huys-

vrouwe gegeve heft" te ontvangen van zekeren Jan Momme

Ernstsoen 238) van Oldenbarnevelt 238 ). Reyner van Olden-

barnevelt treedt op als vredestichter en maakt een magescheid,

waarbij de kwestie wordt geregeld. De vermelding van Jan Momme als zoon van Ernst van

Oldenbarnevelt is uiteraard merkwaardig. Mogelijk sproot

deze zoon, die in 1470 reeds meerderjarig blijkt geweest te

zijn, uit een eerder huwelijk van zijn vader Ernst, en droeg

hij naam en voornaam van een grootvader van moederskant.

Een dergelijke naamgeving was oudtijds op de Veluwe geens-

zins ongebruikelijk. Ook Johan van Oldenbarnevelt, hierboven

vermeld in stamreeks D onder I, had uit zijn huwelijk met

Maria van Holt Gerritsdr een tweeden zoon, die in de Elburg-

sche gerichtsprotocollen herhaaldelijk voorkomt als Gerrit van

Holt, broeder van Ernst van Oldenbarnevelt 2"). Van Spaen

noemt, gelijk gezegd, dezen Johan een zoon van Ernst Ca-

sijnsz. Daar Johan's zoon Ernst reeds in 1500 schepen was,

moet Johan voor 1480 zijn gehuwd, en kan hij dus bezwaar-

lijk Claes Potte tot moeder hebben gehad. Toch was hij

zeker niet met voornoemden Jan Momme identiek. Beiden,

232) G.S.V. Inv. no. 2 deel 6, fol. 154. 233) Mr. J. I. van Doorninek, Catalogus der archieven van het Groote

en V2orster Gasthuis te Deventer, no. 436. 234) Nijhoff, Gedenk-waardigheden enz. IV, blz. 137.

235) Ree. Boek 1453-65, fol. 123. 230) Ree. Boek 1466-78, fol. 20. 237) Hij was gehuwd met een zekere Trude (Ree. Boek 1466-78, fol.

33 vso.). 235) „soep" is later toegevoegd. 239) Ree. Boek a. v., fol. 76. 240) Zie Protocol Elburg 1472-1515, fol. 246 vso en 262.

25

Johan Momme en Johan van Oldenbarnevelt, komen immers nevens elkaar in een zelfde acte van 1485 te Elburg voor 241 ). Het vermoeden rijst dus, dat Ernst van Oldenbarnevelt uit een vroeger huwelijk twee zonen met namen Johan had. Een reden voor den een des te meer, zich ter onderscheiding met zijn grootvaders familienaam te noemen.

§ 4. Men zou volgens de Leitnamesitte bij Ernst Casijnsz van Oldenbarnevelt niet in de eerste plaats twee zonen met namen Johan, doch een zoon Casijn van Oldenbarnevelt verwacht hebben. Mogelijk heeft een zoon van dien naam toch bestaan, doch vernemen wij, hetzij door toeval, hetzij door overlijden op jeugdigen leeftijd, niets van hem. Van Johan van Oldenbarnevelt zijn ons alleen twee zonen, Ernst en Gerrit bekend, beiden genoemd naar hun respectievelijke grootvaders van vaders- en moederszijde. Doordat hun moeder twee Geldersche leenen bezat, waarvan het eene aan Ernst, het andere aan Gerrit kwam, vernemen wij hun bestaan. Mogelijk echter waren er nog andere zonen. Tegelijk met Ernst van Oldenbarnevelt, Johan's zoon, leefde te Elburg een Casijn

van Oldenbarnevelt, schepen aldaar in 1527 242 ), burgemees-ter (1534 219) en 1545 243 )), nog vermeld 29 April 1551 2"), maar dood op 13 Maart 1552 243 ). Hij huwde in of voor 1514 218 ) een Wychmoet, en had verscheidene zonen 244).

waaronder een Lubbert Casijnsz van Oldenbarnevelt, als zoon van Casijn voornoemd vermeld in 1554 24-5 ), kerkmeester te Hattem (1541; '60-'61, '64-'65), stadsrentmeester (1549) en weidemeester aldaar (1556) 246 schepen van Hattem (1554 245), 1568 en 1569 246B) ), burgemeester (1569 en 1575 2468.) overleden in 1575 of 1576 248 ). Uit zijn in of vs5ór 1 557 247

vrouw sproten verschillende kinderen 248 ), wier namen even-eens in het duister verborgen bleven.

Na het overlijden van zijn vader procedeerde Lubbert reeds in 1553 te Elburg. Blijkens een acte uit dat jaar in het Elburg-sche gerichtsprotocol deed hij in zijn zaak getuigen hooren. Onmiddellijk vóór die acte staat een andere 249 ), volgens

241) Protocol a. v. fol. 82 vso. 242) Protocol Elburg 1515-32, fol. 129 vso. Op fol. 141 worden Ernst

en Casijn, van Oldenbarnevelt tegelijk als schepenen vermeld. 243) Gerichtssignaat Elburg. 244) Mogelijk behoorde hiertoe ook Franek van Oldenbarnevelt, ver-

meld 1559 (Gerichtssignaat Elburg 1557-60, fol. 227 vso.). Dat Lubbert broeders had, blijkt uit Protocol Elburg 1472-1515, fol. 263.

245) C.P.H. 1554, no. 40. 246) F. A. Hoefer, De Kerk van Hattem, blz. 155. 246a) Richthoek Hattem. 247) Gerichtssignaat Elburg 1557.60, fol. 1 en 3. 248) Ree. Boek Harderwijk 1572-82, 17 April 1578. 249) Gerichtssignaat Elburg 1551-53, fol. 156 vso. Reyner wordt reeds

vermeld 1551 (a. v. fol. 9).

) gesloten huwelijk met een ons onbekend gebleven

26

welke ten verzoeke van een Reyner van Oldenbarnevelt over hetzelfde onderwerp anderen getuigenis doen. Het vermoeden ligt voor de hand, dat Lubbert en Reyner van Oldenbarnevelt broeders waren. Van Spaen vermeldt hen als zoodanig en beroept zich ten bewijze op een boedelverdeeling uit 1552, die ons echter niet onder oogen is gekomen. Dat Lubbert in ieder geval nog broeders had, volgt uit een aanteekening bij een acte uit 1514 2").

Verschillende authentieke stukken 230 ) lichten ons over Reyner nader in. Hij woonde te Elburg, waar hij gegoed was, evenals van vrouwswege in Oosterwolde onder Doornspijk. Nog in leven in 1571, blijkt hij op 20 Januari 1600 dood. Uit zijn voor 29 Januari 1568 231 ) gesloten huwelijk met Mette Henricksdr (ter Braecken), nog vermeld op 15 December 1612, maar voor 22 October 1614 overleden, werd een zoon Heyman van Oldenbarnevelt geboren, die omstreeks Mei 1622 overleden moet zijn. Bij gebreke van wettige nakomelingen treedt een Lubbert Casijnsz van. Oldenbarnevelt, die Heyman zijn neef noemt, als erfgenaam ab intestato op. Onmogelijk kan blijkens het bovenstaande, deze Lubbert identiek geweest zijn met zijn Hattemschen naamgenoot en schepen. Van Spaen houdt hem voor een broeder van Cosijn van Oldenbarnevelt Cosijnsz (B VI), doch verwart dezen laatste weer met Casijn Anthonisz (C III) en geraakt geheel in den knoop door hem tevens broeder van Coop van Oldenbarnevelt, den man van Engel van Zuylen van Nyevelt ( A V 2). te noemen. Lubbert zou, volgens- hem, 1613;18 als majoor te Harderwijk voor-komen, en gehuwd zijn geweest met een dochter uit het be-kende geslacht _ der Van Wenckums. Het is mogelijk, maar bewezen is het niet. Het meest aannemelijk lijkt het, dat beide Lubbert Casijnszonen- grootvader en kleinzoon zijn geweest.

In zijn klaarblijkelijke verwachting van een aardige erfenis werd Lubbert hevig teleurgesteld. Heyman-neef had met zijn moeder successievelijk het grootste deel zijner goederen tegen een lijfrente overgedragen op zijn neef en nicht Johan van Wijnbergen Willemsz en diens vrouw (later weduwe) Doro-thea van Boecop. Inde lacrimae en een proces, waarvan de stukken ons bewaard gebleven zijn 2"). Onder de acten be-vindt zich o.m. de copie van een op 20 juni 1600 gedateerd transport, waarin Mette ter Brake, weduwe van Reyn van Oldenbarnevelt, Otto van Haeften, heer tot Putten, en zijn zwager Ernst toe Boecop (resp. schoonzoon en zoon van Arnt toe Boecop en Margriet van Oldenbarnevelt (D II 1) ), „ook haer swagers- noemt, terwijl Dorothea van Boecop (dochter van Sweder Arentsz 252 ) ) Heyman's nicht genaamd

250) G.P.V. Inv. no. 14, deel 21, proces M. 251) Ree. Boek Harderwijk 1583-97, acte d.d. 13 Oct. 1586. 232) Kronyk van het. Historisch Genootschap te Utrecht 1862, blz. 374.

27

Wordt. Er is dus reden, om verwantschap te vermoeden 253 )

tusschen Johan van Oldenbarnevelt (D I) en den hierboven vermelden schepen van Elburg Casijn. Wij willen de ver-onderstelling uiten, dat zij vader en zoon waren, maar merken uitdrukkelijk op, dat ieder bewijs ons ontbreekt.

Wel zeer zijn we met dat alles op het terrein van onder-stellingen verzeild geraakt! Toch scheen het ons goed aan deze Elburg-Hattemsche Van Oldenbarnevelt's wat nader de aandacht te wijden. Mr. Jan Rutger van Oldenbarnevelt (E IV 3) heeft indertijd gemeend langs deze Van Oldenbarne-velt's met de andere Veluwsche naamgenooten verwant te zijn. Zeker is in ieder geval, dat zijn familie aanwijsbaar uit Hattem herkomstig was, terwijl de oudst-bewijsbare voor-vader Tonis (dien Mr. Jan Rutger van Oldenbarnevelt een zoon van een Jan van Oldenbarnevelt noemde) een oudsten zoon Lubbert had, die in een origineelen gildebrief voluit als Lubbert Tonisz van Oldenbarnevelt voorkomt. De talrijke _missing links" mogen aanleiding zijn tot het betrachten van groote voorzichtigheid, toegegeven kan worden. dat zij een aannemelijke verklaring kunnen vinden in het in miltairen dienst getreden zijn der betreffende voorouders, die dan her en der door 't vaderland verspreid zijn geworden. Lubbert Tonisz' broeder Reiner was militair. Van Spaen noemt den tweeden Lubbert Casijnsz (Heyman's teleurgestelde erfge-naam) majoor te Harderwijk 2"). Hij had een tijdgenoot Gerrit van Oldenbarnevelt (ook genoemd Barnevelt 2")), in 1588 te Hattem in eerste huwelijk getrouwd met Anna van Keppe/ 2"), daarna met Johanna van Wilsum 25T), schepen en burgemeester. en sergeant-majoor van Hattem 257), begr. aldaar 16081'09. Volgens sommige hs. genealogieën zou hij een broeder van voornoemden Lubbert Casijnsz geweest zijn.

253) De mogelijkheid, dat de verwantschap bestond (ook) via de Ter Braecke's mag niet uitgesloten worden. Willem van Azijnbergen, de va-der van bovengenoemden Johan, huwde in eersten echt Margartha ter Eraecke (Ferwerda, le deel, 2e stuk).

254) In 1580 en 1584 wordt een Lubbert Casijnsz te liarderwijk ver-meld, gehuwd met een Stvaene N. N. (Richtboek Harderwijk 1572-97, tol. 138 en 195). In .1615 was een naamgenoot majoor aldaar (Ree. Boek 1611-28, fol. 328). Niet blijkt, dat deze personErn Van Oldenbarnevelt's waren.

Itr 255 ) Richtboek Hattem 1598.1603, 21 Jan. 1601. Op 1 Mei 1602 en 21 Nov. 1603 heet hij wachtmeester. Hij had een zuster Lubbe van Ol-denbarnevelt, gehuwd met Johan Henricx Kerkboff alias van Voorn (Richthoek Hattem 1604-09, 8 Mei 1604).

256) Volgens de handschriften bastaarddochter van Derck van Kep-pel tot °aide.

25T) ) Richtboek Hattem 1604-09, 30 Juli 1607. Mogelijk is hij iden-tiek met Gerryt van Oldenbarnevelt, die 22 Febr. 1594 wordt vermeld in de Resolutiën der Staten-Generaal (Col]. Wagner); wegens zijn dienst als soldaat, adelhorst en sergeant-majoor heeft hij dan achterstallige soldij te vorderen.

28

Veel is hier nog te bewijzen, en gaarne houden wij ons voor

iedere aanwijzing, die ons verder helpen kan, aanbevolen.

§ 5. Over den samenhang van Herman van Oldenbarne-

velt c.s. met de andere, hierboven vermelde stamreeksen, tas-

ten wij volkomen in het duister. D'Ablaing van Giessen-

burg 258 ) noemt hem een broeder van Dirk, en zoon van Johan

van Oldenbarnevelt, een broeder — volgens hem — van den

grootvader van Cosijn Cosijnsz, blijkens diens deductie uit

1605 (ingeleverd bij zijn verzoek om verschrijving in de Ve-

luwsche Ridderschap). D'Ablaing ging hierbij — als bijna

steeds — af op Van Spaen, en na hem vindt men deze af-

stamming in bijna alle betreffende hs. genealogieën in alle

toonaarden herhaald. Van Spaen zelf noemt ook „volgens

genealogie van Cosijn van Oldenbarnevelt Cosijnsz uit 1605" Herman en Dirk van Oldenbarnevelt als zonen van Johan,

doch vermeldt daarnevens een tweeden Herman, gehuwd met

Anna van Wenckum, en vader van Reiner, den man van

Femme Witte(n). Laatstgenoemde Herman zou een zoon van een Ernst Hermansz van Oldenbarnevelt zijn geweest,

een persoon, dien wij alleen bij Van Spaen ontmoet hebben.

De hardnekkigheid, waarmede eenmaal geventileerde ge-

nealogische gegevens herhaald blijken te worden, lang nadat

de onjuistheid ervan is vastgesteld, is overbekend. Veel illusies

maken wij ons dan ook niet, indien wij hier met den meesten

nadruk verklaren, dat Cosijn van Oldenbarnevelt Cosijnsz in

zijn deductie Johan van Oldenbarnevelt niet het vaderschap

van twee zonen Herman en Dirck opdringt. Wel legde deze

Cosijn in 1605 een gezegelde verklaring over van Henrick

van Arier den Olde, waarin deze aanzienlijke, toen zestig-

jarige Puttenaar o.m. verklaarde, dat van requestrant „z.

Johan van Oldenbarnevelt siin olt-ohem, Harman ende Dirck

van Oldenbarnevelt siin naeneven ende bloetverwanten" waren

geweest en „Ernst van Oldenbarnevelt dyckgraeff siin rech-

ten ohem", nl. zijn zaligen vaders broeder was 61). Het moge

begrijpelijk zijn, dat men onwillekeurig den oud-oom als vader

der genoemde achterneven beschouwd heeft, het staat er

echter niet. Onder de namen van Herman's kinderen zoekt men tever-

geefs naar eenig houvast voor vermoedens ten aanzien van de

grootouders van vaderszijde. Van Spaen noemde hem een broeder èn van Casijn van Oldenbarnevelt (Cosijn Ernsten),

gehuwd met Alijd Gerrits. èn van Claes van Oldenbarnevelt,

ambtman van Elten, gehuwd met eene Van Middachten. De

eerstgenoemde bleek ons een bastaardzoon van Ernst van

Oldenbarnevelt Cosijnsz (B III d); Van Spaen verwarde hem met zijn neef Cosijn Claesz, (B V), want vermeldde hem als

258) Ridderschap van Veluwe, blz. 209.

29

vader van Brinckje, vrouw van Philips Schrassert, en van Cosijn, man van Margaritha Voeth. Ernst van Oldenbarnevelt Cosijnsz had inderdaad een zoon Claes (B IV ), van wien Casijn Ernstsz een bastaard-broeder was; maar Claes van Oldenbarnevelt, ambtman van de abdij van Elten en gehuwd met Anna van Middachten, hebben wij leeren kennen als een zoon van Coop (Claesz) van Oldenbarnevelt (A III en IV), zoodat Van Spaen hier misgetast moet hebben. Ook zou volgens dezelfde hs. genealogie Herman een zuster Andrea gehad hebben, gehuwd met een Van Renselaer. In de tweede helft van de XVIe eeuw vonden wij herhaaldelijk een Johan van Renselaer te Harderwijk vermeld. Hij blijkt inderdaad een zoon geweest te zijn van een Andreesken van Oldenbar-nevelt 259 ); zijn moeder leefde nog 31 Augustus 1566 2"), en komt sedert 10 juni 1542 291 ) eenige malen voor als weduwe van Jan Henricxen. Zij moet een zuster Margriet van Olden-barnevelt hebben gehad (vermeld 3 September 1576 2"), begr. Harderwijk 28 Augustus 1605), gehuwd met Otto van Speulde, (gildemeester van het St. joriensgilde te Harder-wijk (1547) 2"), t na 6 April 1563 294 ), maar vóór 28 Mei 1567 2"), zoon van Helmich en Jannetje N.N. 2"), daar voornoemde Johan van Renselaer in 1567 deze weduwe zijn moeye (tante) noemde 2"). Merkwaardig nu is het, dat in 1542 deze Otto van Speulde zich tezamen met Herman van Oldenbarnevelt borg stelde voor het vaderlijk erfdeel van de kinderen van jan Henricx en Andreesken van Oldenbarnevelt 269 . Dit schijnt inderdaad op nauwe banden tusschen Andreesken en Herman van Oldenbarnevelt te wijzen.

Met dit al wordt ons de plaats van Herman in de boven-vermelde stamreeksen niet duidelijker. Er komt zelfs een tweede vraag hij: die naar de plaats van Andreesken en haar zuster Margriet. Mogelijk vinden wij een vingerwijzing in een acte uit 1558, waaruit blijkt, dat joffer Andrees van Olden-barnevelt toen erfgename was van Truyde van Brienen 287 ). Deze Truyde van Oldenbarnevelt, weduwe van Arent van Brienen, was toen blijkbaar kinderloos overleden, want een andere acte uit dat zelfde jaar noemt ook haar neef Cosijn (Coopsz) en diens beide zusters Truyde en Geertgen van

260) Ree. Boek 1593-1601, 21 Sept. 1600. Zij had verder nog een zoon Hendrick en een dochter Bye.

260) Ree. Boek 1582-72, 31 Aug. 1566. 261) Ree. Boek 1539-49, fol. 142. 262) Ree. Boek 1572-82. 263) Ree. Boek 1539-49, foi. 349. 264) Ree. Boek 1562-72. 205) Richtboek Harderwijk 1561-72, foi. 79. 266) Ree. Boek 1539-49, fol. 353. 2.9 Ree. Boek 1550-59, fol. 431.

30

Oldenbarnevelt als hare erfgenamen 2"). Dit leidt tot de con-

clusie, dat Andreesken en Margriet van Oldenbarnevelt ver-

moedelijk een plaats toekomt in Stamreeks A, en wel als nich-

ten van Truytgen Claesdr (A II c), hetzij als dochters van

Coop van Oldenbarnevelt (indien Van Spaen's mededeeling,

dat Andreesken twee broeders Claes en Cosijn had, juist is).

hetzij als dochters van Ernst Claesz (indien Van Spaen

Andreesken terecht een vader Ernst toegedeeld heeft). \Vat

Herman van Oldenbarnevelt betreft, tusschen hem en de in

stamreeksen A en B vermeldé personen moet ongetwijfeld

samenhang bestaan hebben. Herman, Johan, Cosijn, en Claes

van Oldenbarnevelt waren (evenals hun nakomelingen) allen

gelijkelijk gerechtigd tot de collatie van de vicarie van het

H. Kruis-altaar in de kerk te Nijkerk 289 ). In talrijke acten

creden zij gezamenlijk op, hetzij als proces-partij, hetzij als

magescheidsvrienden of in andere soortgelijke hoedanigheden,

die bij „pacta familiae" aan „'t naaste bloed" toekwamen. Er

moeten dus onderlinge banden bestaan hebben.

1V. De gemeenschappelijke stamreeks der Van Oldenbarnevelt's.

In § 1 van het vorige hoofdstuk wezen wij op de waar-

schijnlijkheid, dat de stamreeksen A en B beiden tezamen

kwamen in een en denzelfden voorvader: Cosijn van Olden-

barnevelt. man van Beerte N.N., en gegoed onder Nijkerk, die

volgens de betreffende hs. genealogieën richter van Veluwe

zou zijn geweest. Zooals latere Van (Olden)Barnevelt's, als

om strijd, hun verwantschap met — ja zelfs hun afstamming

van — den grooten „advocaet" naar voren zouden schuiven,

om aan zijn roem den luister van hun naam te ontleenen, zoo

blijkt deze richter voor de oudere Van Oldenbarnevelt's een

voorvader te zijn geweest, op wiens roemrijke herinnering zij

zich gaarne beriepen, om de grootheid van hun geslacht aan

te toonen. Na zoovele eeuwen heeft de naam van dezen rich-

ter voor ons zijn luister verloren. Talrijke acten echter uit de

eerste helft der XVe eeuw hebben ons zijn naam overgeleverd.

Volgens de familie-papieren (Ned. Leeuw 1886, blz. 46) zou

hij een Ernst van Oldenbarnevelt tot vader hebben gehad.

Tusschen 1418 en 1433 wordt echter in de Gerlchtssignaten

van Veluwe steeds een Casijn Henricksz van (Olden-)Bar-

nevelt vermeld, in 1424 uitdrukkelijk gegoed onder Nijkerk

genoemd 270 ). Vermoedelijk is hij identiek met zijn naamge-

noot, Casijn van Oldenbarnevelt, die in 1436 den Verbonds-

brief tusschen Ridders, knechten en steden van Gelre mede;

bezegelde. Als richter van Veluwe komt deze Casijn (steeds

288) a. v. fol. 434. Merkwaardig in verband met het bovenstaande is

ook, dat Otto van Speulde huwelijksvriend van Roel« van Oldenbarne-

velt (Coopsz.) was. 209) Onki. Boek Inv. no. 6, deel 3, .Nijkerk 25 Oct. 1554.

270) G.S.V. Int'. no. 2, deel 2, fol. 2 vso.

31

zonder vadersnaam) van 1441 271 ) tot 1456 voor 272 ); zijn kinderen warden vermeld in 1460 273 ), zoodat aangenomen mag worden, dat hij dan overleden is.

Bij gebreke van onomstootelijk bewijs blijft de mogelijkheid bestaan, dat beide Casijn's niet identiek waren. Waarschijn-lijk echtèr lijkt ons dit niet. Volgens ons was hij een zoon van Henrick van Oldenbarnevelt, vermeld 1407 273 ). t in of na 1433 X74 ), en in of vóór 1425 gehuwd met Hadewich (van Klinkenberg), eigenaresse van Klinkenberg 273 ), en had Casijn nog twee broeders: Bilorken Henricx van Oldenbarnevelt, ver-meld 1435 en '36 270 ), en Jacob Henricsz van Oldenbarne-velt 277 ), die no zegelde in 1477. Mogelijk ook was Henrick de vader van Reyner van Oldenbarnevelt, wiens weduwe Katharina nog leefde in 1456 en 1457 278 ). De collectie Wag-ner op ons Genootschap vermeldt hem (evenals oude acten) als broeder van Casijn.

Wij willen deze bijdrage niet beëindigen, zonder nogmaals op het hypothetische karakter van een groot deel van den in-houd der beide laatste hoofdstukken met nadruk gewezen te hebben. Terecht plegen in dit blad onbewezen supposities in principe zoo veel mogelijk te worden geweerd. Dat wij op deze te loven regel voor dit maal een inbreuk durfden te maken, moge gebillijkt worden door ons streven de losse, ge-vonden authentieke gegevens in een onderling, aannemelijk verband te ordenen, om latere onderzoekers zoo mogelijk tot leiddraad te strekken bij het samenstellen van een volledige genealogie der Van Oldenbarnevelts. Ons doel was het slechts, daartoe enkele bouwsteenen bij te dragen.

2n) 0.8.V. Inv. no. 2, deel 5, fol. 26 vso. 212) Berends a. v., regest no. 345. 273) Navorscher 1884, blz. 204. 274) G.S.V. Inv. no. 2, deel 4, fol. 5 (Nijkerk). "5) G.S.V. Inv. no. 2, deel 2, fol. 44 vso.. 2743) 0.8.V. Inv. no. 2, deel 4, fol. 130, 228 vso en 229 vso. 277) Kerk-voogdijarchief Nijkerk; Ned. Leeuw 1912, blz. 41. 278) G.S.V. Inv. no. 2, deel 8. Mogelijk was de in aant. 227 genoem-

de Erna Reynersz haar zoon.

Overgedrukt uit ,.De Nederlandsche Leeuw- 1949

De Van Rensselaer's in Nederland, door MR. W. DE VRIES.

A. Inleiding.

§ 1. „Van enen Bloede".

Onder de z.g. „Knickerbocker-families- (d.w.z. die Ame-rikaanse geslachten, die afstammen van Nederlandse kolo-nisten uit de XVIIde eeuw) nemen de New-Yorkse Van Rensselaer's van oudsher een belangrijke plaats in. Hun ge-meen.schappelijken stamvader_ op Amerikaansen bodem vin-den zij in den persoon van Jeremias van Rensselaer (1632— 1674), wiens vader, de Amsterdamse juwelier Kiliaen van Rensselaer (1586-1643), in 1630 in het Oosten der tegen-woordige Verenigde Staten een volksplanting stichtte aan de „Noordriviere- (den huldigen Hudson). In tegenstelling met. andere particuliere nederzettingen in diezelfde omgeving werd Kiliaen's volksplanting (sedert 1632 naar haar stichter Rensselaerswyck genoemd) op den duur een succes, niet het minst door Kiliaen's voortreffelijke zorgen. Zelf heeft hij zijn Amerikaanse schepping nimmei- bezocht, maar verschillende zijner kinderen hebben zich voor korten of langeren tijd in Rensselaerswyck opgehouden en er persoonlijk aan het maat-schappelijk le'ven leiding gegeven. Twee zonen — Jeremias hierboven genoemd, en Nicolaes — zijn in de Nieuwe Wereld gehuwd en gestorven. Nicolaes had geen nakomelingschap, maar Jeremias is vader geworden van o.a. vier zonen. De oudste, die den naam van zijn grootvader kreeg en van 1663-1719 leefde, en Hendrik, zijn broer (1667-1740), waren de eersten van de Amerikaanse Van Rensselaer's, voor wien. de Nieuwe Wereld geboorte- én vaderland was. Terwijl Kiliaen de stamvader werd van de z.g. „Manor House Branch- der Van Rensselaer's, werd Hendrik dat van den tak Claverack (Greenbush).

In tegenstelling met hun broers Jeremias en Nicolaes zijn Kiliaen's andere zonen na een verblijf van enkele jaren in Rensselaerswyck, op den duur allen weer teruggekeerd naar het moederland. Richard. de jongste, werd burgemeester en tresorier te Vianen. Uit hem sproot een tak, die in 1819 in mannelijke lijn uitstierf door den dood van den Nijkerker Jeremias van Rensselaer (1758-1819). Volgens zijn testa-ment zou hij bij het op-maken daarvan geen andere familie-leden meer hebben .gehad, dan zijn Amerikaanse verwanten. In werkelijkheid evenwel is zijn achternicht Johanna Jacoba

Sara van- Rensselaer eerst elf jaren na hem overleden. Als achterkleindochter van Jeremias' oud-oom Anthony van Rensselaer behoorde zij tot den Nederlandsen tak van Jere-mias. geslacht. Twee van haar zonen voegden den familie-naam hunner moeder voor dien van hun vader, (Jhr. Mr. Jan) Botvier= waardoor de gecombineerde geslachtsnaam Van Rensselaer Bowier werd geschapen. Terwijl het huwelijk van den oudsten zoon Jhr. Hugo Jan Jacob (1819-1884) kinderloos bleef, sproten uit dat van den jongsten, vice-admiraal Jhr. Maarten Wilhelmus (1822-1889) o.a. twee zonen, waarvan alleen de oudste, naar zijn oom Hugo Jan Jacob genoemd (1865-1930), het geslacht voortzette. Zijn zoon, Jhr. Wilhelmus Marten (geb. 1899), vertrok naar het land, waar reeds sinds het midden der XV1Ide eeuw een tak der Van Rensselaer's bloeide. Het Nederland's Adelsboek 1940 deelt van hem mede, dat hij toen woonde in Texas (U.S.A.); uit zijn in 1922 gesloten, doch later door echt-scheiding ontbonden huwelijk werden geen kinderen geboren. Hij en zijn oom, Jhr. Marten Wilhelmus Marinus Magda-lenus van Rensselaer Botvier (geb. 1875), waren dus in-1940 nog de enige naamdragers Van Rensselaer, die in Nederland waren geboren. Zo vormt de geschiedenis van dezen ge-slachtsnaam een merkwaardige illustratie van Nederlands-Angelsaksische bloedverwantschap. Oorspronkelijk van zui-ver Nederlandse herkomst, in de XVllde eeuw naar Amerika overgebracht, is deze naam daar tot hoog aanzien gekomen. Daarnaast bleef hij ook in ons land in ere. In het begin van de XIXde eeuw dreigde hij hier evenwel door uitsterving verloren te gaan. Om dit te voorkomen voegden twee 1) nakomelingen van den Engelsen ritmeester Raphael Boyer (l. 1623), beiden zonen uit het huwelijk van een Jhr. Bowier en de laatste der Nederlandse Van Rensselaer's, den naam van hun moeder bij dien van hun vader. Nederlanders, Ame-rikanen van Nederlandsen oorsprong en Nederlanders van Engelse herkomst hebben dus allen tesamen den naam Van Rensselaer dien luister vereerd, die thans nog aan den klank daarom is verbonden.

§ 2. Vroegere publicaties.

De Amerikaanse Van Rensselaer's, trots op hun oud-Nederlandse herkomst, hebben er naar gestreefd de herinne-ring daaraan in druk vast te leggen. Zo heeft in 1888 de Amerikaanse predikant Maunsel van Rensselaer hetgeen hij van zijn geslacht wist, samengevat in een publicatie, getiteld „Annals of the van Renselaers in the United States-. De

1) Zie het Maandblad „De Nederlandsche Leeuw" LVI (1938), kol. 79 en lig.

3

belangstelling voor dit geslacht werd wederom aangewak-kerd toen in 1908 A. j. F. van Laer zijn werk „The Van Rensáelaer-Bouvier manuscripts" ') in het licht gaf, later ge-volgd door zijn publicaties ..Correspondente of Jeremias van Rensselaer", en „Correspondente of Maria van Rensselaer". Nadat daarop in 1937 van de hand van S. G. Nissenson onder den titel „The Patroon Domain" te New-York een interessante, geschiedkundige studie over Kiliaen van Rensse-laer's schepping, de kolonie Rensselaerswyck, was ver-schenen, waarin allerlei gegevens over de oudste Van Rens-selaer's in de Nieuwe Wereld waren vervat, publiceerde ten-slotte in 1940 Ir. William j. Hoffman in een studie, getiteld „An armory of American families of Dutch descent", een artikel „Notes on the pre-American genealogy of the Van Rensselaer-family with notes on the van Wenckum, Pafraet, van Byler and van Wely-families; ancestral lines of the Van Rensselaer-family in America-. 3 )

Hierbij vergeleken kan de Nederlandse belangstelling voor de Van Rensselaer's en hun volksplanting uit de XVIlde eeuw maar matig worden genoemd. Eerst Mr. N. de Roever heeft in zijn, in 1890 in het tijdschrift „Oud-Holland- ver-schenen studie „Kiliaen van Rensselaer en zijne kolonie Rensselaerswyck" gepoogd recht te doen wedervaren aan de nagedachtenis van dezen groten, maar door zijn latere land-genoten nagenoeg vergeten kolonisator. Enige, zij het wei-nige, mededelingen over Kiliaen's voorgeslacht vindt men in die studie vermeld; gegevens over zijn nakomelingschap zal men erin uiteraard noch zoeken, noch vinden. Daarna ver-schenen studies, door Hoffman in het kort vermeld, bevat-ten over de Van Rensselaer's in Nederland nauwelijks iets van genealogische waarde. Alleen Elias' „De Vroedschap van Amsterdam 1578-1795" vertelt nog iets over Kiliaen's nakomelingen, doch te weinig om daaruit een genealogie samen te stellen. Het merkwaardige feit doet zich dan ook voor, dat men voor gegevens over de Nederlandse Van Rensselaer's voornamelijk op Amerikaanse bronnen is aan-gewezen!

Onder deze omstandigheden is bij schrijver dezes het ver-langen ontstaan in de geschetste leemte enigszins te voor-zien. Het materiaal werd verzameld, toen Nederland nog zuchtte onder den Duitsen bezetter. De stof werd geschift en geordend in den laatsten oorlogswinter van 1944—'45, en on-

2) Van Renssetter Bowler manuseripts, being the letters of Inham' van Rensselaer 1630-163, and other documents, relating to the colony of Rensselaerswyek (Albany, 1908).

3) New-York Genealogical and Biographical Record LXXI (1940), blz. 129 en vlg. Dit artikel zal hieronder voortaan aangehaald worden als „Hoffman".

4

middellijk na de bevrijding werd het artikel geschreven. In

de jaren, die sedertdien zijn verlopen, kon de genealogie op

sommige punten nog aangevuld worden. Daar met de Van

Rensselaer's in de Verenigde Staten geen contact opgenomen

kon worden, toen het artikel werd samengesteld, is de inhoud

van deze publicatie uitsluitend geput uit Nederlandse bron-

nen, voor het grootste deel berustend op het Rijksarchief Arnhem 4 ). Evenwel zijn ook een aantal gegevens ontleend

aan bescheiden, die bewaard warden op het Amsterdamse

gemeente-archief. Schrijver dezes stelt het ten zeerste op prijs

den heer A. van Marle, die te Amsterdam vele gegevens

bijeenzocht, voor zijn moeite zijn hartelijken dank te betuigen.

§ 3. De Renselaar.

De naam Van Rensselaer 5 ) is ongetwijfeld een herkomst-

naam, ontleend aan de thans nog bestaande kapitale hofstede

„de Renselaar" in de buurschap Hell onder Putten. Beer-

nink 8 ) heeft haar ligging omschreven als ,,palend aan de

groote heide van . Helderveld, waardoor bedoeld goed van

Kruishaar gescheiden wordt, en liggende halverwege Nijkerk

en Putten". Het erf was oorspronkelijk een volschuldig-eigen

goed van de abdij van Elten 7 ), m.a.w. een horig erf van

genoemde abdij, waarvan de bezitters — tenzij zij uitstel

(„oprukking") hadden verkregen behoren moesten tot de

volschuldig eigenen, d.w.z. de meest onvrije klasse der

Veluwse horigen 8 ). Dank zij de vrijgevigheid van haar

stichter, Wichman, graaf in Hameland, bezat de Eltense abdij

sedert de tweede helft van de Xde eeuw o.m. talrijke goe-

deren in de omgeving van Putten, en men krijgt den indruk,

dat ook het terrein, waarop de Renselaar ligt, van oudsher

4) voor zover niet uitdrukkelijk anders vermeld wordt, berusten alle in de noten vermelde archiefbronnen in het Rijksarchief Arnhem.

5) In de Veluwse bronnen vindt men nimmer den uitgang „-laer", maar steeds ,,-ler" (Van Renseler, Rentzeler, Renxler, Renxeler of Renzeler).

6) G. Beernink, De geschiedschrijver en rechtsgeleerde Dr. Arend van Slichtenhorst en zijn vader Brant van Slichtenhorst enz. (Werken der

Ver. Gelre no. 12), blz. 14-0. Deze studie zal hieronder worden aange-haald als „Beernink".

Belangstellenden kunnen de te midden van hoogopgaand geboomte schilderachtig gelegen hofstede het beste bereiken door gebruik te maken van het fietspad, dat Nijkerk met Putten verbindt.

7) Als zodanig wordt het reeds vermeld in het oudste, uit het einde

der XIVde eeuw daterende tynsboek van Elten (Nieuw archief voor kerkelijke geschiedenis n (1854), blz. 161). Als volschuldig-eigen goed

van de Elteuse abdij komt het ook voor in 1445 (Gerichtssignaat Veluwe hieronder voortaan aan te halen als G.S.V. Inv. no. 12, fel. 49)

en 1456 (Vers!. en Meded. der Ver. tot uitgaaf der bronnen v. h. Oud ✓adert. Recht. dl. IX (1944), blz. 149).

8) Zie wat dit betreft mijn artikel „De gerichtslieden van Veluwe en ✓eluwezoom" in .,De Ned. Leeuw" LIX (1941), kol. 211 vlg., in het bijzonder kol. 218, § 7.

5

tot deze goederen behoord heeft. Beernink, en op zijn voet-spoor ook Hoffman 9 ), zijn zelfs van oordeel geweest, dat de Renselaar al vermeld wordt onder de goederen, welke de vrome Fries Folker in 855 heeft geschonken aan het kloos-ter te Werden "); volgens Beernink zou het erf geïdentifi-ceerd moeten worden met de in de betreffende acte genoemde „villa, qu(a)e dicitur Rentilo". De juistheid van die mening betwijfel ik echter. Afgezien van het feit, dat aan genoemd klooster niet de „villa Rentilo" zelf, maar de tot die „villa" behorende „byvanck" (comprehensio) geschonken werd. merk ik . op, dat „villa" in de Middeleeuwse bronnen de Latijnse naam was voor een complex boeren-hoeven, die economisch en juridisch een zekere eenheid formeerden, m.a.w. voor wat later een „buurschap" genaamd werd. Van het bestaan hebben van zulk een buurschap, die Renselaar heette, is ons geen enkel bewijs overgeleverd; de Renselaar schijnt steeds één boeren-erf te hebben gevormd 11); de „maalschap" (buurschap) waartoe zij behoorde en waarvan zij in zekeren zin het middelpunt vormde, was de maalschap van het Hellerveld 12 ). Daarenboven zijn de goederen van het klooster van Werden later met die van de abdij van Paderborn (Abdinkhof) verenigd, en indien de Renselaar in 855 aan Werden geschonken zou zijn, zouden wij het niet als Eltens goed vermeld kunnen vinden (tenzij het later ver-vreemd was, waarvan ons geen bewijs heeft bereikt 13 ). Beer-nink is vermoedelijk tot zijn gelijkstelling gekomen door de mening, dat Rentilo en Renselaar dezelfde betekenis ( „eene boom- en boschrijke streek, waarin zich herten ophielden") zouden hebben gehad. Doch „Io" betekende „bos", en „laar" was meestal de naam voor een grasrijke plaats, al komt het woord ook wel voor in verbinding met bepaalde bomen of struiken. Misschien sla ik de plank niet al te zeer mis, wan-neer ik vermoed, dat de Renselaar in oorsprong een grasrijk terrein was, dat door zijn ligging te midden van de kale, zandige heiden reeds betrekkelijk vroeg in cultuur is geno-men, en behalve aan deze natuurlijke gesteldheid mede zijn

9) Beernink, t.a.p. blz. 142; Hoffman, t.a.p. blz. 129-131. 10) Sloet, Oorkondenboek van Gelre en Zutphen, no. 45. 11) Wel moeten er reeds v66r het einde van de XIVde eeuw delen van

afgesplitst zijn. Vergel. het oudste tynsboek van Elten (bron vermeld in aant. 7, blz. 136 en 161): „Lizeke des g-reven dochter (oer) guet (en) is wt Renseler gekomen".

12) Bij de Renselerberg in de nabijheid werd oudtijds op Mei-avond en St. Marten de „maalspraak" — de vergadering van de „malen" —van Hellerveld gehouden, die daarna op de Renselaar werden onthaald.

13) De Renselaar was reeds vt56r den door Hoffman (t.a.p. blz. 130) vermelden verkoop der Werdense goederen (in 1559) bezit van de abdij van Elten. Zie ook aant. 7.

6

naam dankt aan zekeren Rense 14 ). die dit terrein heeft ont-gonnen.

Voor zover men daaraan in de bovengenoemde litteratuur de aandacht gewijd heeft, blijkt men steeds aangenomen te hebben, dat het geslacht der Amerikaanse en Amsterdamse Van Rensselaer's eeuwenlang op de Renselaar woonde, ~ie-dat in de eerste helft van de XVIlde eeuw Kiliaen, de juwe-lier-kolonisator, zich te Amsterdam vestigde. Inderdaad komt de naam der Van Rensselaer's (Van Renseler's) reeds voor in bronnen uit de XIVde en XVde eeuw. Of echter deze Van Renseler's uit het einde der Middeleeuwen inderdaad tot Kiliaen's voorgeslacht hebben behoord, is m.i. geenszins zo zeker als doorgaans wordt aangenomen. Ik kom op die kwestie hieronder nog terug, maar wil reeds thans, om mis-verstand te voorkomen. uitdrukkelijk opmerken, dat gelijkheid van naam bij boerengeslachten in vroegere tijden dikwijls eer heeft berust op bezit van hetzelfde goed, dan op directe ver-wantschap.

§ 4. De Van Rensselaer's in de XIVde en

XVde eeuw.

Volgens Beernink zouden de Van Rensselaer's allen af-stammen van zekeren Obert van Renseler, die als bezitter van het aan de abdij van Elten horige „guet to Renseler" voorkomt in een uit het einde van de XlVde eeuw daterend Tynsboek van Elten "). Hij was als zodanig tynsplichtig in den Eltensen „Hof tot Appel" (onder Nijkerk) en voorts verplicht tot betaling van een jaarlijksen grondcyns van vier malder rogge en één malder gerst; Beernink hield hem voor den vader van zekeren Wolter van Renseler, dien hij ± 1440 vermeld had gevonden g). Zelf ontmoette ik dezen Walter in de Veluwse gerichtssignaten in acten uit de jaren 1441— 1458'16 ). In 1442 deelde hij mede, dat hij een zoon was van een Obert van Renseler, gehuwd met een Golden 17 ) . Deze Obert zou in het bezit zijn geweest van het aan den hertog horige erf Zwarte Ghermansgoed onder Nijkerk. Toen hij overleed, was Wolter nog minderjarig; Wolter verliet daarna het land, en verbleef in het Sticht gedurende een vijf à zes jaren, om bij zijn terugkeer in 1441 te bemerken, dat zijn vaderlijk erf het Zwarte Ghermansgoed (of „dat guet te Bleyden"), inmiddels buiten zijn voorkennis in andere handen

14) Vergel. J. J. Graaf, Nederlandse doopnamen naar oorsprong en gebruik (1915), no. 630.

15) Bron vermeld in sant. 7, blz. 135 en 13►. zo) G.S.V. Inv. no. 11, fol. 3, 5, 41, 88vso, 89, 122vso; no. 12, fol.

43vso, 22; no. 13, fol. 115vso, 2O7vso; no. 14, fel. 149. 17) G.S.V. Fnv. no. 11, fel. 88vso, 89 en 104.

7

geraakt was is). Deze ontdekking leidde tot een proces, waar-over' in het gerichtssignaat van de Veluwe enige acten voor-komen, zonder dat wij den afloop vernemen.

Was nu Obert, de vader van Walter en de bezitter van het Zwarte Ghermansgoed, werkelijk, zoals Beernink gemeend heeft, identiek met zijn naamgenoot, die als gebruiker van de Renselaar wordt vermeld in het Eltense tynsboek? Ik meen het te moeten betwijfelen. Wel kan een eenvoudige berekening ons aantonen, dat Wolter's vader inderdaad in het einde van de XIVde eeuw moet hebben geleefd. Immers wat Walter ons meedeelt, stelt boven eiken twijfel, dat hij tussen de 20 en 30 jaren oud zal geweest zijn, toen hij naar Gelderland terugkeerde; vermoedelijk zal hij dus tussen 1410 en 1420 het levenslicht hebben aanschouwd. Waarschijnlijk waren er, behalve Wolter, nog drie andere kinderen, want uit de acten uit 1442'') blijkt. dat Walter voor niet meer dan een vierde gedeelte gerechtigd was in het Zwarte Ghermans-goed. Een aantekening uit 1441 19 ) brengt ons met één dezer kinderen een zuster Bye, gehuwd met een Meynte van Waller .-- in kennis. Ongetwijfeld was zij identiek met de Bye van Waller, die voorkomt in het Veluwse Klaarboek 1444-1461, en wel in het deel, dat de „wedersproken oor-delen" bevat uit de jaren 1457 en 1461 29. Zij had toen een volwassen zoon Evert, en zal dus in of omstreeks het begin van de XVde eeuw zijn geboren. Dat alles wijst er dus op, dat Obert. de vader van Bye en Walter van Renseler, ge-leefd zal hebben• in het einde van de XIVde- en in het be-gin van de XVde eeuw. Dat ik desondanks meen hem niet te mogen identificeren met den Obert, die in het uit dien zelf-den tijd daterende tynsboek van Elten vermeld wordt, vloeit voort uit het feit, dat blijkens mededeling van Prof. Dr. D. Th. Enklaar te Utrecht het stuk, waarin Obert van Renseler voorkomt onder de tynsgenoten ,.in den hofF to Appel", het afschrift vormt van een oudere lijst, waarvan het origineel op het Staatsarchief te Düsseldorf bewaard is gebleven en die uit de eerste helft van de XIVde eeuw moet dateren. M.a.w.: die in genoemden hof tynsplichtige Obert moet ruim een halve eeuw vroeger geleefd hebben, dan Beernink ge-meend heeft. De gegevens in het Eltense tynsboek wekken

is) G.S.V. Ins-. no. 11, fol. 49vso, S8vso en 89. Het erf heette (later) ook wel Xnuytergoed (Gelre XV (1912), blz. 127).

19) G.S.V. Inv. nv. 11, fel, 5vso. Zie ook fol. 3 en 103. 20) Klaarboek, Inv. no. 3, fol. 176vso tot 266. Bye komt hierin voor

op fol. 252 en 252vso. Zie ook E. Heringa, Tynsen op de Veluwe (diss. Leiden, 1931) II (Bijlagen) blz. 26 no. 26, waar deze klaring ten on-rechte gedateerd is op 1444. Bye werd aangesproken als bezitster van het „horige erve Waller, gelegen in den kirspel van den Nyenkirek". Haar man was dus toen blijkbaar overleden. Bye zelf deelde mede, dat zij een ,:borgersche (was), woenafftich tot Herderwiiek".

8

den indruk, dat na hem de Renselaar in het bezit is gekomen van zekeren Gise (Gijsbert), die in de betreffende aanteke-ning uitdrukkelijk „taberts noen" wordt genoemd "). Men vindt deze mededeling onder het hoofd „Dit sin die eyghen guede der Abdien van Elten en al die lude, die die guede hebben man en wijf sullen na den goeden horen en eyghen wesen" in een opsomming van de „eyghen guede in den kir-spel van Putten", en wel in dat deel van het tynsboek, dat ongetwijfeld gegevens bevat uit het einde der XIVde (en zelfs deels uit het begin van de XVde 21a)) eeuw. Vergelijkt men nu deze opsomming met een lijstje uit het eerste ge-deelte over „stedicheit in den kirspel van Putten" 22), dan blijkt het, dat beide lijsten bijna geheel identiek zijn. Een voor ons evenwel zeer belangrijk verschil is, dat in de eerste lijst nog de naam van Obert van Renseler voorkomt, en in de latere Gise de plaats van zijn vader heeft ingenomen. Ik leid eruit af, dat Obert, de vader van Gise, overleden zal zijn veOr het einde van de XIVde eeuw, en dit sluit dan uit, dat hij de vader kan geweest zijn van Bye en Wolter.

Afgezien hiervan echter is het ook overigens weinig waar-schijnlijk, dat Obert, die reeds in het einde van de XIVde eeuw een volwassen zoon (Gise) moet hebben gehad, nog in het begin van de daaropvolgende eeuw vader geworden zou zijn van enige kinderen. Dit laatste klemt nog te meer. wanneer wij bemerken, dat Obert's zoon Gise reeds ± 1390 vader geweest moet zijn van (o.a.?) twee zonen. Het toeval wil nl., dat wij over (een deel van) Gise's .nakomelingschap tamelijk wel ingelicht zijn. De betreffende gegevens kunnen als volgt in het kort samengevat warden:

II. Gise Obertssoen van Renseler, eigenman en bezitter van het horige goed de Renselaar onder Putten. Hij was vader van

a. Berwe (of Berwyn) Gysensz van Renseler, ver-meld onder Barneveld (1431) 23 ) en Nijkerk 1434-1452 '4 ); burger van Harderwijk (4 Sept. 1439) 25 ) ; bezat (tesamen met zijn broer Gelys) ,;Abelen Everwynsoensgoed" onder Nijkerk ")

21) Bron vermeld in aant. 6, blz. 161: .,dat g(uet) to renseler dat Obertssoen Gise h(evet)".

21a) Zie bijv. de uitgave van Kist, blz. 155 en 163 vlg. 22) t.a.p. blz. 135. 23) G.S.V. Inv. no. 8, fol. 226vso. 24) G.S.V. Inv. no. 10, fol. 121; no. 11, fol. 27; no. 13, fol. 6vso en

2 OSVSO. 23) Navorseher 1933, blz. 79. °) Dit goed was in 1399 van de horigheid gevrijd. Zie Tynsboek

Veluwe, Hertog. Archief, Inv. Nvhoff no. 39e, register no. 47 (voor-taan aan te halen als „oudste tyilsboek"), fol. 59vso en XXVIIIvso.

9

en vier morgen aldaar gelegen in „Heyn Roests-land".").

b. Gelys, volgt onder III.

III. Gelys Gysensz van Renseler, broeder van Berwe voor-noemd 28), vermeld te Nijkerk 1434-1452 ), burger van Harderwijk (4 Sept. 1439) 25), bezat (tesamen met zijn broer Berwe) „Abelen Everwynsoensgoed" on-der Nijkerk en de vier morgen in „Heyn Roeststand". Hij was vader van

a. Gysbert, volgt onder IV.

IV. Gysbert (Gelysz")) van Renseler, bezat na zijn vader en oom het „Abelen Everwynsgoed" en de vier mor-gen in „Heyn Roeststand" onder Nijkerk 34 ), alsmede ander goed aldaar 32 ). Hij was vader van:

a. Berwe, volgt onder V.

V. Berwe Gysbertsz van Renseler, burger van Harderwijk (1465) 83 ), bezitter van het erf „de Cleyne Maet" onder Nijkerk 34 ); 1- vóór of in 1467 35 ); tr. Encke N. N."),

in of na 1483 36a ). Zij hertr. in 1468 Melis Huhynck "), die met Berwens kinderen de tyns betaal-de van „Abelen Everwynsoensgoed" en van twee mor-gen in „Heyn Roestsland" 3').

Berwe en Encke waren de ouders van vier kinde-ren"), waarvan bekend: a. Trude Berwensdr. van Renseler (Renx1er)").

bezat tesamen met haar zuster Besselken het goed „de Cleyne Maet" onder Nijkerk 39 ); zij

27) Oudste tynsboek, fel. 77. 28) G.S.V. Inv. no. 11, fol. 121vso; idem no. 12, fol. 109vso, 125, 151,

177vso; idem no. 13, fel. 116vso; oudste tynsboek, fel. 77; Navorscher 1933, blz. 79.

29) G.S.V. Inv. no. 10, fol. 109; no. 11, fel. 27; no. 13, fol. 6vso en 208vso.

30) Oudste Tv-risbock, fel. 59vso en XXVIIIvso. 31) Zie. sant. 30 en 27, alsmede Tynsboek Veluwe, Hertog. archief,

Inv. Nijhoff no. 39e, register no. 49 (voortaan aan te halen als ,.tweede ty-nshoek"),, fol. 88.

32) Tweede tynsboek, fol. 108vso. 33) Xa,vorselier 1933, blz. 87. 3¢) Oudste tynsboek, fel. 46 en X; tweede tynsboek, fol. 69vso. 35) Recognitieboek Harderwijk (voortaan aan te halen als Ree.. Boek)

1466—'78, fol. 34vso, 36) Ree. Boek a.v., fel. 34veo, 36 en 36vso. 36a) G.S.V., Inv. no. 17, fol. 71, Encke wordt hier vermeld met „berde

hoer kinderen. die zv bv hoeren voirman had". ‘Vellicbt waren de andere twee dus reeds overleden.

37) Zie sant. 27 en 30. 38) Et-e. Boek a.v., fel. 34vso 36vso. 39) Tweede tynsboek, fel. 69vso.

10

tr. (vermoedelijk) Harderwijk 13 (morgengave 14) 39a) Januari 1492 Claes Arntsz.

b. Besselken Berwensdr. van Renseler (Renxler)34 ),

bezat tesamen met haar zuster Trude „de Cleyne Maet" onder Nijkerk 39) . en voorts misschien:

c. Gysbert van Renseler, geestelijke (1474) 41, lid van het St. Jorisgilde te Harderwijk (1480) 41 ); pastoor te Putten (1480) 42 ).

Toen Encke, Beru'e Gysbertsz van Rense1er's weduwe, in

1468 met Melis Hunynck hertrouwde, waren haar kinderen

nog minderjarig 38 ). Nemen wij aan --- zuiver veronderstellen-

derwijs ---- dat hun vader nog jong' was, toen hij overleed,

dan kunnen wij zijn geboorte op ± 1440 vaststellen. Zijn

grootvader Gelys zal dus zeker niet na 1390 het levenslicht

hebben aanschouwd; ja, het ligt voor de hand, dat hij waar-

schijnlijk nog eerder zal zijn geboren. De geboorte van Gise

Obertsoen, Berwens overgrootvader, moet dus omstreeks het

midden van de XIVde eeuw plaats hebben gevonden. Ook

langs dezen weg komen wij dus tot de conclusie, dat Obert,

de vader van Gise (Gijsbert), niet identiek zal zijn geweest

met zijn naamgenoot, den vader van Walter. Tenslotte kunnen wij voor het bovenstaande nog op andere

wijze bevestiging krijgen. Het verdient nl. de aandacht, dat

de Eltense lijst van tynsgenoten in den Appelsen hof, be-

halve den reeds vaker genoemden Obert (of Oetbert) van

Renseler, ook nog een Coep van Renxler vermeldt. Welnu:

in een door Van Doorninck uitgegeven rol van een Veluwse

schatting uit het begin van de XIVde eeuw (± 1326) vinden

wij onder de Eltense horigen „in die cloft 43 ) van Putten"

eveneens een Cope van Renxler 44 ) en Obert van Renseler 45 )

genoemd. Hierdoor wordt dus ons vermoeden over den tijd,

waarin de in het tynsboek vermelde Obert geleefd heeft.

nader bevestigd. Van belang is voor ons voorts het feit, dar

in de Gelderse schatting Coop en Obert elk apart voor ver-

schillende bedragen waren aangeslagen, hetgeen erop wijst,

dat zij verschillende goederen bewoonden. Reeds in het be-

39a) Ree. Boek 1479—'97, fol. 167vso. 40) Ree. Boek 1466—'78, fol. 146. 41) Wapenheraut 1897, blz. 15. 42) Beernink a.w., blz. 142. 43) Over de onbepaalde betekenis van het woord ,,sloft" („kluft" is

afdeling) zie 1. H. Gosses, De organisatie van bestuur en rechtspraak

in de landschap Drente (1911), blz. 184 vlg. 44) P. N. van Doorninek, Schatting van Jeu lande van Gelre voor

de Veluwe (1905), blz. 14. 45) Van Doorninck a.w., blz. 15. Cope droeg 4 pond, Obert 8 pond

bij in de schatting.

11

gin van de XIVde eeuw was de naam „Van Renseler" dus al geen zuivere herkomstnaam meer. Wanneer wij dus in acten uit latere tijden personen tegenkomen, die den naam Van Renseler droegen. dan mogen wij niet maar zonder meer aannemen, dat deze Van Renseler's ook zelf de Renselaar zullen hebben bezeten.

Nu hebben ons inderdaad uit de XVde eeuw een betrekke-lijk groot aantal gegevens bereikt over personen, die den naam Van Renseler voerden "). maar over wier plaats in de hierboven vermelde genealogie wij geheel in het duister verkeren. Hoe bijv. was de verwantschap van Gise met Obert, den vader van Wolter? Ons ontbreekt daarover elk gegeven. Nu vaststaat, dat deze Obert zeker niet identiek was met zijn naamgenoot, die in het Eltense tynsboek genoemd wordt, weten wij niet, of hij de Renselaar in zijn bezit heeft gehad. Een naamgenoot Oebert van Renseler moet in de eerste helft van de XVde eeuw het hertogelijke tynsgoed de Rabben-kamp onder Nijkerk hebben bewoond "). Na hem kwam dit bezit in handen van een ander geslacht. en vermoedelijk moe-ten wij beide Oberts dus wel onderscheiden. Van Oberts zoon. Wolter is ons alleen nog bekend, dat hij in of voor 1444 met een zekere Lubbergen huwde 48 ). Of hij nakome-lingen had, weten wij niet. Het feit, dat hij herhaaldelijk voor de bank van Nijkerk procedeerde, doet mij vermoeden, dat hij te Nijkerk woonde. Eén keer in 1447 49 ) -- trad hij echter te Garderen op. en dit verdient wel onze aandacht, omdat een lijst van horige personen en goederen uit het ein-de van de XVde eeuw 50 ) onder Ermelo een Andries Evertsz vermeldt, wiens moeder Ryck een dochter was van een Wol-ter van Renseler van Garderen. Uit Garderen ook kwam in het eind van de XVde eeuw een naamgenoot Wolter van

Renseler, die op 13 (morgengave 14 51 )) Februari 1485 te Harderwijk trouwde met een Nelle van Norden"), in 1486

burger werd van die stad 53 ) ,en aldaar nog in 1499, 1505

46) Behalve de reeds bovenvermelde en nog te noemen personen vond

ik in de tweede oudste tynsboeken vermeld:

a. Een Copert mi] Renrler (de Jonge), zoon van Bye, gegoed onder

N:ijkerk.

b. Een naamgenoot, wiens weduwe Lysbeth te Nijkerk tynsgoederen

bezat.

47) Oudste ty-nshoek. fel. 40vso; tweede tynsboek. fol. 62vso.

45) Inv. no. 12, fol. 2.

49) G.S.V., Inv. no. 12, fol. 200. Hij is dan momber (voogd).

50) Hertogelijk Archief Inv. Nijhoff 2 g II, register van burenspijk

etc.., fol. LXXIIvao.

51) Ree. Boek 1479—'97. fol. 106.

52) Zij was bij haar huwelijk in 14S5 weduwe van Helt van Norden,

met wie zij in 1472 gehuwd was (Theo. Boek 1466-1478, fol. 113) en

dankte vermoedelijk aan dit eerste huwelijk haar naam. Zie ook Ree.

12

en 1521 ") voorkomt. Het schijnt dus, dat in de tweede helft van de XVde eeuw een tak der Van Renseler's was gevestigd te Garderen.

Merkwaardig is het, dat al onze gegevens bijna uitsluitend betrekking blijken te hebben op Van Renseler's, die buiten Putten waren gevestigd. Het feit toch, dat de Renselaar in laatstgenoemd ambt was gelegen, zou redelijkerwijze kunnen doen verwachten, dat vooral in Puttense acten gegevens over de Van Renselaar's te vinden geweest zouden zijn. In wer-kelijkheid echter is dit geenszins het geval, en het is slechts te danken aan den speurzin van den onvolprezen Van Spaen, dat wij uit het midden van de XVde eeuw ten minste één gegeven uit Putten bezitten. In het archief van het klooster Abdinghof onder Paderborn heeft nl. deze historicus een lijst gevonden van inkomsten van de kerk te Putten in 1459, die hij overschreef en inlijfde bij zijn Gelderse stukken 55 ). Vol-gens deze inkomstenlijst droeg een Obert van Renseler toen

„XVI olde boddrager" bij „de bonis in Renseler levandis". Zo weten wij althans, dat een Obert van Renseler — ken-nelijk een ander, dan de reeds voor 1436 overleden vader van Wolter -- in de tweede helft van de XVde eeuw de Renselaar moet hebben bezeten.

Niet lang daarna evenwel moet het erf in andere handen geraakt zijn. Immers in den zomer van het jaar 1472 ga) verscheen voor de schepenen van Harderwijk zekere Gher-

brandt Ribbeginssoen, die „synen kinde vuer siin moeders guedenisse twehondert Rijnsche gulden" schuldig bekende te zijn, en beloofde „hem die te vesten vuer den richter van Veluwen wtten erve toe Renseler, sodat dat kynt na den landrechter dairinne gevest sy". Dergelijke acten komen in de Harderwijkse recognitieboeken herhaaldelijk voor. Zij sproten voort uit den wens bij tweede of later huwelijk van een van de ouders, de kinderen uit het eerste huwelijk zeker-heid te verschaffen ten aanzien van de nalatenschap van de(n) overleden vader of moeder. Denzelfden dag, waarop

Boek 1466—'78, fel. 202, 1479—'97, fel. 172vao. 1497-1523, fol. 29vso. Zelf kwam zij vermoedelijk van bijkerk. waar zij het erf Klein Morseler bezat (G.S.V., Inv. no. 23, fel. 65). Zij overleed in of na 1519 (G.S.V, a.v., fol. 182vso).

gs) Navorseher 1933, blz. 96, waar de naam ten onrechte als „Van Reyseler" is weergegeven. Zie ook G.S.V. Inv. no. 23, fel. 65.

54) Ree. Boek 1497-1523, fel. 29vso, 99 en 328. Blijkens G.S.V. Inv. no. 23, fol. 65, had hij in 1518 zijn vrouw kwaadwillig verlaten. Zij moet toen ruim 60 jaren oud zijn geweest.

55) Van Spaen, Repertorium Gelricum, (Archief Hoge Raad van Adel, 's-Gravenhage), dl. II, blz. 417; gepubliceerd door Sloet in Bijdr. en Med. van de Kon. Academie van Wetenschappen, afd. Letterkunde, dl. VI (1889), blz. 243, bijlage 15. Sloet las ten onrechte Van Remeler i.p.v. Van Renseler.

13

Gherbrandt aan zijn ouderlijke plicht had voldaan, gaf hij een morgengave aan zijn vrouw Weyme. Den dag tevoren was hij dus met deze laatste hertrouwd. Vermoedelijk dateer-de zijn eerste huwelijk uit 1469. Op 15 Januari toch van dat jaar gaf Gherbert Ribbenssz een morgengave aan zijn vrouw Zwene 55b). Zeer waarschijnlijk was deze laatste een familie-lid van den Obert van Renseler uit 1459, en had zij de Ren-selaar van dezen Obert geërfd. Wij weten nl., dat Gher-brandt het goed door magescheid moet hebben verkregen. Immers een acte van 15 Juni 1474 55e ) vertelt ons, dat Gher-brandt Ribbeginssoen en heer Ghisebert van Renseler —m.a.w. dezelfde, die in 1480 pastoor was te Putten — een overeenkomst aangingen over een jaarrente van negentien gouden Arnoldi-guldens, die Ghisebert toekwamen krachtens een magescheid, waarbij ook Gherbrandt partij was geweest. Deze rente, zo lezen wij, moest worden betaald uit „de erve en guede to Renseler", zijnde „wtten guede ende lande, dair die maechegesceitsbrieff op holt". Gherbrandt was met het voldoen van de rente nalatig geweest. Thans beloofde hij Gijsbert geregeld te zullen betalen. Blijkbaar is dus na den dood van Obert van Renseler de Renselaar toegedeeld aan Gherbrandt Ribbensz (of zijn vrouw), terwijl Gijsbert van Renseler voor zijn aandeel voornoemde jaarrente toegekend werd. Boven vermeldde ik al, dat Berwe Gysbertsz van Ren-seler vier kinderen moet hebben gehad. Slechts twee ervan zijn ons met zekerheid bij name bekend. Mogelijk echter is ook Gijsbert een zoon van Berwe en Encke geweest. De vraag kan thans worden geopperd, of Gherbrandt's eerste vrouw Zwene wellicht ook een kind van Berwe was? Vóór 1472 moet zij zijn overleden. Van Gijsbert weten wij, dat hij het laatst in 1480 vermeld wordt. Indien wij aannemen, dat hij niet lang daarna overleed, dan zou dit geheel kloppen met het feit, dat volgens de bovenaangehaalde acte uit 1483 55(1 ) toen nog slechts twee kinderen, die Encke „by hoe-ren voirman (Berwe) had", in leven geweest moeten zijn.

Gherbrandt Ribben- of Ribbeginszoon komt na 1474 in de Harderwijkse recognitieboeken nog herhaaldelijk voor als schuldenaar van diverse personen 55e). Mensen uit Monniken-dam, Edam en Sneek blijken hem geld te hebben geleend, en het feit. dat hij in 1481 voor een geldlening „sijn stip" tot

1466—/8, fol. 132. De datum (vermoedelijk Juli) is van het papier niet leesbaar, a.v., fol. 53. a.v., fol. 146.

36a. 1479—'97, fol. 26, 31, 34 (1481); 40vso, 43 (los blad), 70vso (1483); 90vso, 93 (1484) ; 112 (1485); 127vso

55a) Ree. Boek door beschadiging

55b) Ree. Boek 55c) Ree. Boek 55d) Zie aant. 55e) Ree. Boek

49vao. 54 (1482); (1487).

14

onderpand stelde, leert ons, dat hij tot de Harderwijkse schip-

pers behoorde. Finantieel schijnt hij den wind niet mee te

hebben gehad. Integendeel: in 1487 zat hij geldelijk zo aan

den grond, dat hij toen moest bekennen reeds twee jaren

de huur van zijn huis te Harderwijk niet te hebben voldaan.

Vermoedelijk zal dit hem ertoe hebben gebracht. voor de

Renselaar een koper te zoeken. In 1488 geluktei het hem

dezen te vinden. Op 19 November van dat jaar verklaarden

Gherbrandt 5") „ende Weyme siin wiif" van „Henric Wol-

tersz. ende siin erven gueden vernoeginge ende betalinge"

te hebben verkregen „van alsulcke erf fcoop als van den erve

ende guede tot Reynsler ende toe maelstede met allen hoeren

toebehoeren, alsoe Henric vuergh(enoemd) dat van Gher-

brant ende Weyme vuergh. gecoft heft". In 1488 is de Ren-

selaar dus door koop door dezen Henrick verworven.

De afstamming nu der Van Rensselaer's, waartoe Kiliaen

van Rensselaer (1586-1643) heeft behoord, kan met zeker-

heid worden opgevoerd tot dezen Henrick Woltersz. te Har-

derwijk, die blijkens een lijst van horige personen en goede-

ren uit 1493 56 ) in het bezit van „'t guet to Renseler" was,

en ten aanzien van dit goed toen beweerde, dat het geen

horig erf meer was. maar dat het door hem tot een „leenguet

miinre vrouwe (di. de abdis) van Elten" gemaakt was.

Degeen, die deze mededeling noteerde, schijnt haar niet zon-

der meer aannemelijk te hebben geacht, maar de juistheid

ervan wordt bevestigd door een acte uit 1582, waarin de Ren-

selaar uitdrukkelijk een Eltens leen wordt genoemd 57 ). Ruim

honderd jaren later vinden wij het nogmaals als zodanig ver-

meld in een leenacte van 4 (14) Maart 1688 5s), waarbij

Nella Maria van Rensel(a)er, als erfgenaam van haar broer

Kiliaen (t 1687), tesamen met haar man Johannes de Stuart,

53f) Ree. Boek ax,, foL 337vso.. De acte noemt .hem kennelijk door

vergissing Gherbrant Gheritsz. Uit verschillende aeten blijkt duidelijk dat

Ribbe (of Ribbegiv, d.i. Ribbetje) een voornaam was.

50) Hertogelijk archief, Inc. Nijhoff 2 g I, Lijst gemerkt D, fol.

XIXvso. Een in het archief der Gelderse Rekenkamer berustende en uit

1600 daterende „lijst van abts- en vrouwen-goederen en goederen van

den proost van Werden" (Inv, no. 1557), is blijkens een extract in de

civiele processtukken van het Hof van Gelre en Zutphen — voortaan aan

te halen als cy.n. — 1547 no. 4 ontleend aan voornoemde lijst uit

1493. Hiermee is ook. het raadsel opgelost, waaraan ik in mijn artikel

over de Van Hennekeler's (Maandblad Xed. Leeuw LVIII (1940).

kol. 54) uitvoerig de aandacht gewijd heb. De daar vermelde „vrauwen-

man" (horige man van de abdij van Elten) natter ron llertnekeler

was niet — gelijk ik toen meende — Ernst's zoon Wulfer uit ± 1620,

maar Wit 1 f fga Wek t an Hen n ekeler (de oude), vermeld 1464-1494 (Ned.

Leeuw t.a.p. kol. 59). 57) Ree. Boek 1572-1582, fol. 429vso. 58) Register van ter Rekenkamer van Gelderland verleende acten voor

de Veluwse horige- en leengoederen der abdij Elten 1652-1736 (Archief

Gelderse Rekenkamer, Inc. no. 1561), fel. 41vso. Zie ook fel. 256.

1

15

met .de Renselaar werd beleend. Blijkbaar hebben wij hier dus te doen met een voorbeeld van een horig goed, dat bij vrijing van de horigheid tot leengoed werd verheven ").

Van Henrick Woltersz. weten wij, dank zij een in het archief van de Kelnarij van Putten bewaard gebleven regis-ter van inkomsten van de Puttense kerk, dat hij nog in 1519 en 1524 had bij te dragen in het onderhoud van die kerk "). Als bezitter ter plaatse zal hij, gelijk de Obert van Renseler uit 1459, tot deze kerkelijke bijdrage verplicht zijn geweest. Het register uit 1493 deelt evenwel mede, dat hij te Harder-wijk woonde. De Renselaar zal hij hebben verpacht; wij ver-nemen, dat het goed in laatstgenoemd jaar werd bewoond door een zekeren Gerrit Elbertsz, een horige van de kelnarij van Putten, die als zodanig van 1518-1521 ook voorkomt onder degenen, die in den hof te Putten hoofdtyns betaal-den B' ). Ongetwijfeld echter was hij niet de eerste, die de Renselaar in pacht had ontvangen, want reeds in de lijst van Veluwse horige personen en goederen uit 1460-1493 ") wordt onder Putten „die bouman op Renseler" (zonde]. nadere aanduiding) genoemd. Misschien dus had ook de Obert van Renseler in 1459 zijn goed reeds in pacht uitge-geven. Zeker was dit het geval in den tijd, waarin de Harder-wijker schipper Gherbrandt Ribbensz. het erf heeft bezeten.

Het feit, dat Henrick Woltersz. de Renselaar in 1488 door aankoop verwierf, maakt het weinig aannemelijk, dat hij tot tot het geslacht der XIVde en XVde eeuwse Van Renseler's zal hebben behoord. De mogelijkheid daartoe blijft natuurlijk altijd bestaan, maar enige aanwijzing in dit opzicht ontbreekt ons volkomen. In dit verband is het echter opvallend, dat noch Henrick Woltersz. zelf, noch zijn zoon, noch diens kin-deren vóór 1561 "3 ) met den naam Van Rensel(a)er voor-

59) Vergel. Mr. E. Heringa, Tynsen op de Veluwe (1932), blz. 105, 109 en 112, en Ned. Leeuw LVIII (1940), kol. 54, waar i.p.v. „(pand)leen" „(pacht)leen" moet worden gelezen.

60) Pastorata Putten (archief Parochie van Putten, .Inv. no. 1), fel. 4vso en 6vso. De bijdrage van Henrick Woltersz „de bonis in Renseler" bedroeg in 1519 .,XIII oulde buderagen", doch er is bij aangetekend „nihil dedit".

) Archief Gelderse Rekenkamer, Inv. no. 1558. Zijn vrouw, een keur-medige van den Geldersen hertog, bewoonde — vermoedelijk als weduwe — de Renselaar nog in 1559 (Archief alsvoren, Inv. no. 1555a, fol. XLIX). Volgens den index op het (niet bewaard gebleven) „Liber Cormedalis primus" (eerste keurboek) van de kelnarij van Putten (Inv. no. 260) werd de Renselaar later (± tweede helft van de XVIde eeuw) bewoond door den Puttensen horige Jacob Janssen.

6 ) Hertog-elijk archief, Inv. Nijhoff 2 g I, register, gemerkt A, fel. XIIIvso. Evenzo register, gemerkt B, fol. XXXV.

63) Ree. Boek 1560—'68, 11 Oct. 1561. Daarvóór komen zij of wel alleen met naam en vadersnaam voor (Henrick Wolters; Johan Hen-ricksz, Kyl Jansz, Welter Jansz) of wel ontleenden zij hun toenaam aan hun woonplaats („van Harderwijk" of „van Nijkerek").

16

komen. De voorzichtigheid gebiedt ons dan ook met de mo-

gelijkheid rekening te houden, dat Henrick Woltersz tot een

geslacht heeft behoord, welks leden vóór de tweede helft

van de XVIde eeuw alleen bij naam en vadersnaam ge-

noemd plachten te warden, en dat met de Van Renseler's uit

de XlVde en XVde eeuw alleen dit gemeen heeft gehad: dat

zij beiden hetzelfde goed hebben bezeten. Dank zij een grafzerk met de kwartierwapens van Hen-

drik (t 1602) en Johan van Renselaar (t 1601) in de kerk

te Nijkerk ") is ons bekend, dat Henrick Woltersz gehuwd

was met een vrouw uit een geslacht, dat „Indyck- (Van

Indyck? In den Dyck?") ) werd genoemd en dat als wapen

drie molenijzers voerde. Volgens Amerikaanse handschrift-

genealogieën zou zij den voornaam Swene hebben gedragen.

Noch het een, noch het andere heb ik in enige bron beves-

tigd gevonden. Een onderzoek in de Harderwijkse archieven

bracht na lang zoeken tenslotte alleen aan het licht, dat al-

daar op 27 (morgengave 28 "8 ) Augustus 1485 gehuwd zijn

een Henrick Woltersz en een Lumme N. N. 'T). In hoeverre

de mededeling der handschrift-genealogieën op waarheid be-

rust, waag ik niet te beslissen. Ik wil ten slotte deze beschouwing over de oudste Van

Renselaar's met een enkele opmerking besluiten. In een der

recognitieboeken van Harderwijk is ons nl. een acte uit 1512 gs) overgeleverd, waarin een zekere Henrick Woutersz

wordt vermeld, die een (dan overleden) broer Weghe Wou-tersz had. Deze laatste persoon is ons ook uit andere stukken

bekend. Een charter uit 1484 89 ) noemt hem als gerichtsman

te Harderwijk; in 1493 was hij er schout "), en nog in 1512

moet hij in die stad geleefd hebben '1 ). Nu doet zich het

merkwaardige feit voor, dat het zegel van dezen Weghe

Woutersz (of Wolterszoon) aan het charter uit 1484 in het

schild een anker- of krulkruis vertoont, en ditzelfde wapen

I") Zie § 9. 65) Den geslachtsnaam In den Dyck kwam ik in bronnen uit de XVde

en XVIde eeuw enige malen tegen. 66) Ree. Boek 1479—'97, fol. 109► so. 67) Efervrick Woltersz en Lzenime voornoemd verkochten in 1493, even-

als Henriek's broeder Jon en diens vrouw Geertken (of Gerritken), hun

moederlijke erfenis aan hun vader Walter Claisz (Ree. Boek 1479---'97, fol. 178vso). Jan Troliersz was op 28 (morgengave 29) September 1490 niet voornoemde Geertk-en (Meynsolochter) gehuwd (Ree. Boek, a.v., fol. 156). Indien deze Lwrnme inderdaad tot de voorouders van Kinnen heeft

behoord, rijst echter de vraag, waarom zij niet vermeld is in de koop-aete van 1488.

Os) Ree. Boek 1497-1523, fol. 185►so. 60) Archief heerlijkheid 'Dolde, Ie no. 8, d.d. S Jan. 3484. 70) P. Berends, Het oud-archief der gemeente Harderwijk (1935), dl.

II, regest no. 467. Zie ook regest no. 464. 71) Ree. Boek 1497-1523, fel. 185.

17

later ook door de Van Renselaer's werd gevoerd "). Het vermoeden ligt dus zeer voor de hand, dat Henrick, de broe-der van Weghe. identiek is geweest met zijn naamgenoot uit 1493 en 1519-1522. Méér dan een vermoeden is dit even-wel niet, want hetzelfde wapen is eens ook door talrijke andere Veluwse geslachten gevoerd ").

§ 5. Veluwse adel?

In zijn studie over „Kiliaen van Rensselaer en zijne kolonie Rensselaerswijck" heeft De Roever aan de zienswijze uiting gegeven, dat „de familie Van Rensselaer" „ongetwijfeld" zou hebben behoord tot _den kleinen (Veluwsen) landadel" "). Anderen hebben die mening overgenomen 73 ), misschien ook omdat Rietstap in zijn werk „De wapens van den tegenwoor-digen en vroegeren Nederlandschen Adel" aan het wapen der Van Rensselaers een plaats ingeruimd heeft "). Toch vraag ik mij af, of dit laatste wel geheel juist is. De oorzaak van dien twijfel zal ik hieronder bespreken. Vóór daartoe evenwel over te gaan, schijnt het mij nuttig, eerst tot over-eenstemming te komen ten aanzien van de vraag, wat men onder kleinen Veluwsen adel verstaan kan. Reeds vroeger 77 ) heb ik daaraan de aandacht gewijd. Ik meen daarom nu te mogen volstaan met het volgende:

Tegen het einde der Middeleeuwen kan men op de Veluwe twee grote groepen van ingezetenen onderscheiden: enerzijds de horigen. anderzijds zij. die niet horig (meer) waren, de dienstlieden. „Dienstman" of „dienstwijf" was volgens een tekst uit de XVide eeuw „een geheel libera persona, nyet subiect wesende enige hoericheyt of t servituiit, men alleen stainde tot gemevne obedientie des fursten". Deze dienst-lieden vielen op hun beurt in twee groepen uiteen: nevens de „gekochte dienstlieden" kende men de „welgeborenen". Tot eerstgenoemde groep werden die dienstlieden gerekend. die (of wier voorouders) zich van de horigheid vrij gekocht had-den, maar zelf niet tot de (wel)geborenen behoorden. Im-mers om (wel)geboren dienstman te zijn, moest men vier grootouders hebben, die alle vier dienstlieden waren geweest. Zij. bij wie dat het geval was, genoten „volledig dienstrecht". Zij waren „schotvrij", d.i. vrij van schot (schatting of belas-ting), tenzij de schatting was ingewilligd door de Staten; in

72) Zie § 10. 731 Zie Ned. Leeuw LVIII (1940), kol. 327. 74) Oud Holland 1890, blz. 31. 75) Zie bijv. Dr. J. Spinoza Catella Jessurun, Kiliaen van Rensselaer

van 1623 tot 16:36 (1917), bh. 24; Kiliaen van Rensselaer, Rensselaers-wijek, Patroonship and Manor (1929), blz. 5 en de door Hoffman t.a.p. blz. 131 noot 11 vermelde fitter stuur.

76) Rietstap, a.w., blz. 382. 77) Ned. Leeuw LIX (1941) , kol. 218 en 219.

18

tegenstelling met hen noemde men de rest der bevolking

(m.a.w. de horigen en gemene dienstlieden) dan ook wel

„schatbare luyden". Voorts genoten zij o.m. het voorrecht,

in bepaalde gevallen niet anders terecht te mogen staan, dan

voor de hoge bank van Engelanderholt (dus niet voor de

lage bank van het Landgericht), en hadden zij het recht op

Land- en Kwartierdagen onder de ridderschap zitting te

nemen. In tegenstelling met de rest der bevolking — de

.,schatbare luyden". ook wel „huislieden" genoemd —, die

uitsluitend verplicht was bij te dragen in de levering van een

bepaald aantal gewapende mannen uit elk schoutambt, waren

de (wel)geboren dienstlieden individueel dienstplichtig en

namen zij deel aan de heervaart (zo mogelijk) overeenkom-

stig hun stand: te paard als (schild)knaap (of „knecht") met

de mogelijkheid door verdienste tot „ridder" te worden ge-

slagen. Vandaar dat deze (wel)geboren dienstlieden ook wel

„ridders en knechten" werden genoemd. Deze „ridders en knechten" vormden dus oudtijds den

Veluwsen adel. Toch hoede men zich voor de misvatting, dat

daartoe alle welgeboren dienstlieden zouden hebben behoord.

Immers in de practijk waren er heel wat, die geestelijke of

stadsburger werden. Onder de rest was er slechts een be-

trekkelijk klein aantal, dat economisch in staat was een rid-

derlijke levenswijze te voeren. De meerderheid der Veluwse

welgeboren dienstlieden leidde een leven, dat uiterlijk

weinig verschilde van dat van de huislieden. Kenschet-

send is het bijv. dat de in het einde der XVde eeuw levende

welgeboren dienstman Johan van der Hell — hij werd in 1496

door hertog Karel onder de ridders en knapen ter Veluwse

klaring verschreven — te Nijkerk herberg hield 77a). Zijn

collega, de Nijkerkse waard en welgeboren dienstman Ernst

van Oldenbarneveld (Reynersz), was gehuwd met een aan

de kelnarij van Putten horige vrouw (Besseltge Gijsberts

(van Waller)); huwelijken tussen horigen en dienstlieden

kwamen herhaaldelijk voor .Voorts wijs ik op een groot aan-

tal anten in de gerichtssignaten van Veluwe, volgens welke

dienstlieden voor de lage bank werden aangesproken, en de

dienstman zich vervolgens op zijn „dienstrecht" beriep. In al

die gevallen zullen wij aan moeten nemen, dat de aange-

sprokene door zijn dagelijkse levenswijze met een huisman

kon worden verward. Ofschoon de welgeboren dienstlieden dus in beginsel allen

tot een zelfden stand — die der „ridders en knechten" — hebben behoord, kan men hen practisch onderscheiden in

twee groepen: enerzijds een klein aantal, dat op ridderlijk

niveau leefde, anderzijds hen, die door hun dagelijks leven

77a) G.S.V., Inv. no. 19, fol. 3-4.

19

op één lijn met de huislieden stonden. Deze laatsten kan men terecht samenvatten onder den naam „kleinen Veluwsen adel". Daar van de riddermatigheid van deze laatste groep diens'tlieden weinig bewijzen zijn overgeleverd — in de prac-tijk uitte zij zich in het feit. dat zij vrij mochten jagen, in hun schatvrijheid: hun berechting en hun verschrijving onder de ridders en knapen, maar dikwijls stelden zij op het laatste zelf geen prijs is het dikwijls uiterst moeilijk, ja veelal zelfs onmogelijk. hen te onderscheiden van de huislieden, wier dagelijks leven zij leidden. Na de verwarring van de XVIde eeuw is men dan ook naar vaste criteria gaan zoeken. om eens en vooral uit te kunnen maken, wie tot den Veluw-sen adel behoorde. Daartoe is men toen uitsluitend gaan rekenen hen, die van „olde adelycke afcomste waren". In de practijk kwam dat neer op: hen, die konden bewijzen, dat hun voorouders in manlijke lijn tot de ridders en knechten behoord hadden. anders gezegd: hun rechten als welgeboren dienst-lieden actueel hadden uitgeoefend. Zij, die daarin niet kon-den slagen. werden geweerd, en ten gevolge van deze ont-wikkeling trad in de plaats van den algemenen stand der (wel)geboren dienstlieden het veel minder omvangrijke, geslo-ten lichaam der Veluwse _jonkers" 78).

Op grond van het bovenstaande zal het duidelijk zijn hoe moeilijk, ja onmogelijk, het veelal is van een Veluws ge-slacht vast te stellen, tot welken stand het oudtijds zal heb-ben behoord. Tot in de XVIde eeuw kunnen afstammelingen van een Veluwsen horige horig zijn geweest en gebleven. terwijl anderen, wier voorouders zich vrij hadden gekocht. zelfs tot de ridders en knapen behoord kunnen hebben. An-derzijds kunnen nakomelingen van geboren dienstlieden door huwelijk of anderszins zijn gaan behoren tot de Veluwse huislieden (zie tabel I). Een voorbeeld daarvan vindt men in een XVIde eeuwse genealogie der Van Wenckums 78), vol-gens welke de Harderwijkse burgemeester Herman van Oldenbarnevelt uit zijn tweede huwelijk met een zekere Dyle van Hagelwyck een dochter had (Henrickgen Hermans, ge-huwd met Claes Henricksz van Wenckum 8°) ) , die een „abts-hoorige" vrouw was. Huwelijken tussen dienstlieden (al dan niet welgeboren) met horige mannen of vrouwen waren allerminst zeldzaam, en herhaaldelijk deden zich daardoor in

78) De titel „jonker" verving op den duur, nadat de ridderslag in onbruik geraakt was, de benaming „knaap" of „knecht".

- 79) Archief van de kelnarij van Putten, omslag no. 72. 80) Vergel. Ned. Leeuw LVIII (1940), kol. 335/6. De daar ver-

melde Woltertgen inas was dus blijkbaar Hermans derde echtgenote, en de sub k vermelde dochter heette niet, gelijk ik ondersteld heb, Anno.

De bovengenoemde Claes Hendricksz van. Wenckum was een kleinzoon van zijn naamgenbot, die in 1532 met zijn vrouw Engel Hellengoed bezat. (Zie hierna tabel 11).

20

het zelfde geslacht standswisselingen voor "). „Gy sult oiren huet voir my afnemen" snauwde in 1552 Mor van Dompse-Ier tot zijn verwant, den ouden Henrick Evertsz van Domp-seler: „Ick sy ein edelmann und gby syt ein kerll. Ick wilt mit zegele und brieve, dat ick ein edelmann sy, bewiesen: und ghy syt ein ker11!" ") Dit voorbeeld moge ons een waar-schuwing zijn om maar niet al te spoedig te gaan generali-seren: tot in de XVIde eeuw kan men t.a.v. een Veluws ge-slacht zelden of nooit met zekerheid vaststellen, dat het tot den Veluwsen adel behoord heeft; hoogstens kan men be-palen tot welken stand bepaalde leden van het betreffende geslacht in hun tijd behoord moeten hebben.

§ 6. De stand der Van Renseler's in de

XIVde eeuw.

De Van Renseler's in de XIVde eeuw waren hoogstwaar-schijnlijk allen Veluwse horigen. Reeds wees ik er op, dat nog Gise, de zoon van Obert van Renseler uit het midden van de XIVde eeuw, een volschuldig eigen-man van de abdij van Elten geweest is. Zekerheid in dit opzicht hebben wij ook ten aanzien van den Obert en Cope van Renseler (Renx-ler), die voorkomen in de oudste rol van de Veluwse schat-ting. Tabel I. Denkbeeldige stamreeks van de afstammelingen

van een tot den stand der, welgeboren dienstlieden

(ridders en knapen) behorend Veluws echtpaar (I)

in de Middeleeuwen.

Toelichting:

(G.) D.M. of (G.) D.W. is (gekocht, niet-welgeboren), dienstman of dienstwijf.

H.M. of H.V. is horige man of vrouw. W.D.M.. of W.D.W. is welgeboren dienstman of dienstwijf. In de hier ss-eergegeven (hypothetische) stamreeks behoort de klein-

zoon (III) door het huwelijk van zijn vader (II) met een vrouw, wier moeder nog horig was, niet meer tot de welgeboren dienstlieden. Zijn uit zijn eerste huwelijk met een welgeboren dienstwijf gesproten zoon (IVa) is evenwel weer welgeboren, maar de zoon (IVb) uit het tweede huwelijk met een horige vrouw volgt den stand zijner moeder. Aangenomen is, dat laatstgenoemde zoon huwt met een (niet welgeboren) dienstwijf, en dat hun zoon (Vb) zich van de horigheid vrijkoopt. De kleinzoon van dezen gekochten dienstman (VIIb) behoort wederom tot de welgeborenen. Daarentegen is zijn achterneef (VlIa), wiens grootvader en overgroot-vader welgeboren dienstlieden waren, wederom horig.

81) De regel was, dat de kinderen den stand van hun moeder volgden. Evenwel vormden de kinderen van horige mannen en dienstwijven een aparte klasse van horigen, de zg. „kamerlingen".

82) C.P.H. 1553, no. 36.

21

D.M. X.D.W. (I) Ir.1)31. x W.D.W". D.M. x H.V.

1 1 1 D.11. x W.D.W. (I1) TV.D.M. G.D.W.

1 1

I 1

W.D.W. (III) D.31. H.V.

I le huwelijk 1 I 2e huwelijk

H.M. x H.V. (IVa) W.D.31. X W.D.W. (IVb) 11.31. X D.C.

1 i 1

G.D.W. (Va) Ti.11.31. (Vb) G.D.M. a) > D.W. D.M. x D.W. 1 1 1

I I (IVa) Dil. )' IT.V. (VIb) D.M. D.W.

1 1 1

(Vila) H 3/. (VIM) Ir.D.M.

a) z.g. „kamerling". Zie Ned. Leeuw LIX (1941), kol. 218 en 220.

§ 7. De stand der Van Rensselaer's uit de XVde eeuw.

Eerst uit de eerste helft van de XVde eeuw hebben ons gegvens bereikt, waaruit blijken kan, dat er toen Van Ren-seler's waren, die niet meer tot de Veluwse horigen werden gerekend. Zeker was dat het geval met Gise's zonen Berwe en Gelys, daar zij anders niet het burgerschap van Harder-wijk hadden kunnen verwerven. Daar echter hun vader Gise nog behoord had tot de Eltense horigen, kunnen zij geen „welgeboren dienstlieden- zijn geweest. Zij behoorden onge-twijfeld tot de Veluwse .,gekochte dienstlieden-, en maakten dus zeker geen deel uit van den Veluwsen adel.

Minder zeker zijn wij, wat dit betreft, t.a.v. Wolter van Renseler, den zoon van Obert en Golden. Wij weten, dat hij vóór 1442 enige jaren in het Sticht had vertoefd. De ver-plichting der horigen om een bepaald goed te bebouwen, schunt dus niet meer op hem te hebben gerust. Toch zou het mogelijk zijn, dat hij nog had behoord tot de horigen, die niet aan een horig goed waren gebonden, ware het niet, dat blij-kens een acte van 1441 ") Wolter's zuster Bye (van Waller), aangesproken voor de Veluwse lage bank, tegenwierp, dat zij een vrij dienstwijf was en dus ingevolge het „dienstrecht" niet voor de lage bank kon worden gedagvaard. Aangenomen, dat Bye's verklaring op waarheid berust heeft, leidt dat tot het vermoeden, dat ook Wolter behoord heeft tot geboren dienstlieden van Veluwe. Reeds zijn grootvader moet dus dienstman geweest zijn; tegen het eind van de XIVde eeuw

83) G.S.V. Inv. no. 11, fol. 5.

22

zal dus deze „tak" der Van Rensselaer's van de horigheid zijn ontslagen; Wolter's vader en grootvader moeten dan voorts met „dienstwijven" gehuwd zijn.

Dat Bye aanvankelijk voor de lage bank werd gedagvaard, bewijst, dat zij het leven der huislieden geleid heeft. Zij woon-de in latere jaren te Harderwijk, waar zij, volgens eigen ver-klaring „borgersche" was. Wolter's positie kán anders ge-weest zijn. Daartegenover staat dat Van Spaen den naam Van Rensselaer (Renseler) niet heeft vermeld in zijn lijst van verschreven Veluwse ridders en knapen "). Dit geeft aanleiding tot het vermoeden, dat ook Walter hoogstens zal hebben behoord tot die talrijke, als huislieden levende, ge-boren dienstlieden, die wij als .,kleinen adel", maar misschien nog beter als „geheel vrije personen" kunnen beschouwen.

§ 8. De stand der Van Rensselaer's sedert

het einde der XVde eeuw.

Reeds wees ik er op, dat Henrick Woltersz in 1493 en latere jaren te Harderwijk moet hebben gewoond. Wat wij van hem en zijn nakomelingen vernemen, doet ons hen ken-nen als bewoners van die stad en van de „veste" van Nij-kerk, en geenszins als mensen, die tot den land-adel behoor-den. Gedurende de hele XVIde eeuw komen de Van Ren-seler's, die van Henrick Woltersz afstamden, nog te Harder-wijk voor. De laatste, dien wij er aantreffen, is Henrick Wol-tersis kleinzoon, Johan van Renseler Jansz (t 1602), ook wel merkwaardigerwijze bekend onder den bijnaam jan de Geck, Jan die Dullen of Dolle Johan "). Zijn half-broer Kil (Ie) Jansz, gesproten uit zijn vaders eerste huwelijk met Bye van Luxool, ^ volgens Beernink ") „een onrustig heer-- vinden wij in 1582 in het bezit van de helft van het Eltense leengoed Renseler 87 ). Wie de andere helft bezat, bleek mij niet, maar vermoedelijk kwam dit aan Kille's broeder Walter Jansz, die de eerste van zijn geslacht was, die zich in Nijkerk vestigde. In de roerige tijden, voorafgaande aan den opstand tegen Spanje, heeft deze Walter te Nijkerk plannen beraamd, om bij een beeldenstorm de behulpzame hand aan het vernie-lingswerk te bieden s$) . Twee zonen van Kille (of Kiliaen), de tweelingbroers Henrick en jan, sloten zich in den Geuzentijd

84) D'Ablaing van Giessenburg, De Ridderschap van Veluwe (1859). blz. LXVII, en vlg.

Sr) C.P.H. 1653, no. 33; 1654, no. 95; 1655, no. 20. 8°) Beernink, a.w., blz. '142. Kille werd in 1580 door den drost van

Veluwe gevangen genomen, maar op borgstelling weer vrijgelaten. (On-klaarboek Veluwe, Inv. no. 49, fol. 383).

") Ree. Boek Harderwijk 1572—'82, fol. 429vso. $8) C. Hille Ris Lambers, De Kerkhervorming op de Veluwe 1523—'78

(1890), tekst blz. 138; bijlagen blz. 352, 358 en 360.

23

aan bij het Staatse leger en dienden als hopman. Henrick werd in 1586 burger van Hasselt en was in 1587-1589 raad en schepen dier stad, waar zijn zoon Kiliaen. later Amster-dams koopman. de stichter van Renselaerswyck, werd ge-boren.

Laat ons tenslotte deze beschouwing over den stand der Van Rensselaer's sedert het einde der XVde eeuw beëindigen met een uitspraak van tijdgenoten. Wie de Veluwse Gerichts-signaten uit het begin van de XVIIde eeuw doorbladert. krijgt den indruk, dat kleine ruzies en beledigingszaken schier dagelijks voorkwamen. Ook de zoon van Wolter jansz. Jan van Renseler Woltersz. heeft zich in ± 1605 gedrongen ge-zien de hulp van het gerecht in te roepen wegens „injurie". Aanleiding hiertoe was het feit, dat de ambtsjonker Nicolaes van Delen hem in een herberg luidkeels als .,den meesten dyeff vant gantsche landt" had betiteld. Met trots gaf Jan van Renseler toen als zijn gevoelen te kennen, dat hij „so van vader als moeder geboren is mede van de principaelste van Nykerck; dat hem dienvolgende oock heeft gealleieert riet een dochter mede van de principaelste van Nykerck heer-gecomen". En inderdaad: zijn moeder was een Van Olden-barnevelt en zijn vrouw een Van Aller. Maar zijn tegenpartij had zijn antwoord direct bij de hand: hoe ..principael" ook Jan van Renseler zelf zijn afkomst mocht achten, tot den adel behoorde hij niet, daar hij niet tot de ambtsjonkers be-hoorde 89

§ 9.• De voorouders van Henrick en Jan van Renseler.

Méér dan drie eeuwen heeft de gebeeldhouwde zerk, waar-mee Kiliaen van Rensselaer de nagedachtenis van zijn vader en oom geëerd heeft, in den vloer van de Hervormde kerk te Nijkerk gelegen, totdat de steen in den zomer van 1938 is ingemetseld in een kerkmuur bezijden de preekstoel. Had Kiliaen het stoffelijk overschot van zijn vader, dat oorspron-kelijk op het kerkkoor ter aarde besteld was, tezamen met dat van zijn oom doen overbrengen naar een toen nieuw gemet- sekten kelder 9"), ter gelegenheid dat de gebeeldhouwde zerk verplaatst werd, zijn de stoffelijke resten naar een nieuw graf vóór den steen overgebracht, en gedekt met een marmeren plaat, waarop de woorden _Familiegraf Van Rensselaer-aangebracht waren "). Met deze piëteitsvolle daad heeft

s9) Geregistreerde Processen van Veluwe, Inv. no. 83, proces no. 3. 90) Beernink, a.w., blz. 143. 91) Het opschrift is uiteraard onjuist; er rusten immers slechts twee

broeders!

24

Kiliaen's nakomelinge Miss Florence van Rensselaer uit Amerika haar voorgeslacht willen eren ").

Aan weerszijden van een doodshoofd, omgeven door de woorden „Dolce est pro patria mori" (heerlijk is het voor het vaderland te sterven) vertoont de steen aan de bovenzijde de volledige aliantiewapens van Johan van Renselaer en zijn vrouw Sandrina van Erp en van Hendrick van Rensselaer en zijn vrouw Maria Pafraet"), terwijl Kiliaen onderaan in het midden zijn eigen wapen deed houwen. Alle vijf wapens zijn gequartileerd. Die van Johan en Hendrick bevatten in het eerste en vierde kwartier een ankerkruis, in het tweede kwartier drie kronen (2 en 1), en in het derde kwartier een keper. vergezeld van drie eenden. De betekenis ervan blijkt uit de in de randen van den steen aangebrachte kwartier-wapens, te weten links: de wapens „Renselaer" (een anker-kruis), „Luxool" (een keper vergezeld van drie eenden), „Indyck" (drie molenijzers, 2 en 1 ), en „Hanegraef" (drie hanen, 2 en 1 ). en rechts „Wenkom- (drie kronen), „Schoute" (of Scholten; een schuinrechts geplaatste vis), „Hell" (een ankerkruis) en „Bylaer" (Byler, zes lelies 3, 2 en 1). De in de wapens van Johan en Hendrick van Rense-laer opgenomen figuren zijn dus ontleend aan I Van Ren-selaer, II (Van) Wenckum, III (Van) Luxool en IV (Van der) Heli. Op grond hiervan zou dus de volgende kwartier-staat zijn samen te stellen"):

92) Reeds enige jaren te voren had zij door schenking van een kist haar belangstelling voor het graf der beide Van Rensselaer's getoond. De onthulling van den steen, voor de verplaatsing waarvan zii een aan-zienlijk bedrag had geschonken, geschiedde 22 Juli 1938 plechtig in het bijzijn van Miss Florence van Rensselaer en Jhr. M. W. M. M. van Rensselaer Bowier. Een verslag der plechtigheid kan men o.m. vinden in het Utrechts Nieuwsblad van 23 Juli 1938. Tweede blad (blz. 5).

93) Een afbeelding naar een tekening van C. L. Jurling te Nijkerk is te vinden bij Beernink, De Geschiedschrijver en Rechtsgeleerde Dr. Arend van Slichtenhorst enz., blz. 67.

Van nen-veder x Van ',nataal Van 1Venektnn x Van der Helt •••■■■■•••••••■••....■...■•■••••• •••■■••■■■...,

Van Renseler X Pan liteneA:ton ••■•••■••• ■•■....~■.1..1■.■■••

Hendriek en Jahan van nenseder.

Gaat men echter uit van de in den rand uitgehakte wapens, dan krijgt men een andere opstelling, en wel deze:

Van Rensseler x Indy& faxaal x Hanegraeff Van Wenclown x Van der Hell Schouten X Van Bylaer ..------„—...--, ----„--. —___--„._--. —....—„----, Van Renseier X Van Liaxood Van Wend"- X Schonden

...-------,--.---. .. Van Renselaer X Van W enckum

Van Rensekter

26

Deze incongruentie is reeds jaren geleden den heer F.

Kragt Hzn. te Nijkerk opgevallen. Hij ontdekte, dat blijkens

nauwlijks zichtbare sporen de wapens Luxool, Indyck, Schou-

ten en Hell eens uit den steen verwijderd en later weer in-

gevoegd moeten zijn 95 ). Hij vermoedde deswege, dat men

zich bij de invoeging in de juiste volgorde vergist had en

Schouten (Scholten) en Van der Hell van plaats had ver-

wisseld. Een door mij nader ingesteld onderzoek heeft de

juistheid van dat vermoeden bevestigd "5 ) (zie tabel II).

Bekend is, dat Kiliaen van Rensselaer's latere rijkdom

voort is gesproten uit den handel, dien hij te Amsterdam

dreef in juwelen, zijdelakenen en kostbaarheden. De grond-

slag ervan was gelegd door zijn verwant Wolfert van Byler

(t 1615), die na een verblijf van enige jaren in Londen. om-

streeks 1593 te Amsterdam in de Nes een juwelen- en kunst-

handelaarszaak begon, die spoedig een zeer groten vlucht

nam. Op nog betrekkelijk jeugdigen leeftijd (vóór 1608) moet

Kiliaen, die zich blijkbaar tot den handel aangetrokken ge-

voelde, bij Wolfert als „koopmansdienaar- in den leer zijn

gekomen. Het feit, dat Wolfert en Kiliaen „familie van

elkaar- waren, zal hiertoe aanleiding hebben gegeven. Wat

wij van de verdere ontwikkeling weten, wijst er op, dat

Kiliaen geleidelijk de plaats van Wolfert innam, en dezen

tenslotte in zaken is opgevolgd. Hij zette toen den handel

voort onder de firma Kiliaen van Rensselaer í, Co.

Men kan gerust zeggen, dat de verwantschap tussen Wol-

fert van Byler en Kiliaen van Rensselaer van wereldhistori-

sche betekenis is geweest. Want zij was de oorzaak. dat

Kiliaen zich in den juwelen-handel begaf, en deze handel

wederom maakte het Kiliaen mogelijk zich op groten schaal

te gaan toeleggen op de ontginning van uitgestrekte woeste

gebieden. Aanvankelijk zocht en vond hij de daartoe nodige

terreinen in het Gooi, maar in 1629 slaagde hij erin van de

West-Indische Compagnie — tot welker bewindhebbers hij

zelf behoorde — een uitgestrekt gebied aan den Hudson ter

kolonisering toegewezen te krijgen. Daar stichtte hij toen de

kolonie Rensselaerswijck. Over de vraag, in hoeverre Wolfert en Kiliaen elkander in

den bloede bestonden, is in de litteratuur nog nimmer een

afdoend antwoord gegeven 96a ). Ook mij is het aan de hand

94) Dat het vierde kwartier het wapen van de grootmoeder van moe-

derszijde bevat, blijkt uit het wapen van Kiliaen van Renselaer op den-

zelfden steen. Zie hierover § 10. 95) :Cijkerkse Courant van 22 Juli 1938, Feuilleton: ..De Grafsteen

der Van Rensselaers". 98) Over de kwartieren en wapens heeft Hoffman uitvoerig geschreven

in zijn bovenvermelde studie, blz. 345 vlg. 96a) Wolfert werd eerst in 1616 door Kiliaen's huwelijk een oom van

dezen laatste.

1

27

van de door mij verzamelde gegevens over de Van Byler's en den uitgewerkten kwartierstaat van Kiliaen's vader niet mogelijk gebleken. die vraag definitief te beantwoorden. Zeker is wel, dat de verwantschap via de Van Byler's liep. Stamde Kiliaen af van zekeren Wulifer van Byler (vermoe-delijk identiek met den Edensen schout uit het midden van de XVde eeuw (1439-1458), een zoon van zekeren An-dries), Wolfert stamde af van diens tijdgenoot Morre lansz van Byler. De mogelijkheid bestaat, dat Wulffer's en Morre's vaders broers zijn geweest, in welk geval Wolfert van Byler en Kiliaen van Rensselaer neven geweest moeten zijn in den twaalfden graad. Vast staat wel, dat Wulf fer en Morre behoord hebben tot hetzelfde geslacht, t.w. het met zes rode lelies zegelende geslacht der (latere) Amsterdamse en Dordrechtse Van Byler(t)s.

§ 10. Het wapen Van Rensselaer.

De oudste ons bewaard gebleven afbeelding van het wapen der Van Rensselaer's komt voor op een zegel van Kil(le) jansz (zoon van Johan Henricksz en diens eerste vrouw Bye van Luxool) d.d. 31 December 1554 9'). Het zegel vertoont ons het reeds bovenvermelde anker- of krulkruis. Op latere zegels ") blijkt het schild te zijn gedekt door een helm, waar-op een tenen (of ijzeren) vuurkorf (mand), waaruit vlammen omhoogstijgen. In kleuren treft men het wapen aan op een regentenstuk uit 1645 in het Nijkerkse weeshuis; het werd daarop geplaatst ter herinnering aan den toen reeds sedert enige jaren overleden weesmeester Jan van Renseler (1604— 1639). Blijkens dit schilderij was het kruis van zilver en het schild rood — het wapen kwam dus geheel overeen met dat der Van Oldenbarnevelt's en (op het helmteken na) met dat der Van der Hell's, die in dezelfde omgeving hun bakermat hebben gevonden. Volgens Maunsel van Rensselaer zou bij

97) Nijkerks charter, doos gemerkt: „Nijkerk en Putten" (R.A. Arn-hem).

98) De heer Musehart te Arnhem was zo vriendelijk mijn aandacht te vestigen op de navolgende zegels: a. zegel van Johan van .Renselaer, hopman te Vrek d.d. 26 Mei 1585 in het archief der heerlijkheid Waar• denburg- en Neerijuen (portefeuille met ingekomen stukken, gemerkt A (rood)) ; b. zegel van Jan ron Renzefier (Woltersz) d.d. 10 Juli 1605 (C.P.R. 1620 V); c. zegel van denzelfde (charter Putten no. 20, klooster-zegels R.A. Arnhem.); d. zegel van ffenriek van Renseler (Woltersz) uit 1611 (charter no. 2313 in het archief der Gelderse Rekenkamer); e. zegel van Johan van Renseler (troltersz) vnd. hangende aan het sub d. ver-melde charter; f. zegel van Etenric van Renseter (Woitersz) aan een magescheicl d.d. 1 Nov. 161k (handschriften collectie R.A. Utrecht no. 915); g. zegel van Johan van Renseler (Jan Wolters'zoon) d.d. 6 Mei 1635 (Volmachten Gelderse Leenkamer) ; h. zegel van Kiliaen van Ren-setaer (Jan Baptistszocrn,) d.d. 18 Jan. 1682 (Leenkamer Putten, porte-feuille no. 10).

X 1

X I I

van Luzool Bye

begr. te Nijkerk a)

vanII' cnct:u in Claes Ilenricksz

bezat in 1532 tezamen inet zijn vrouw het alitsgoed

„Cleyn Hellengoed" n) ; kocht in 1532 zich niet zijn vrouw en kinderen vrij van de verpliehting zich horig te maken naar bet goed

X x 1

1 van der Helt

Engel bezat, zonder horig te zijn, in 1532 „Cleyn Hellengoed".

govrorkt. e

van Indyckb)

(Swene?)

1` a 1) t, 1 B. U it

(van Benscler) llesirick ;ruiters:.

woonde I o l !arder-wijk, bezitter van de gewiekte]. (.149:1), t in of na 1522 a)

kwartierstaat

van Luxual Melis Cosijnsz. e)

bezitter van het goed Luxool d), en het aan de kelnarij van Putten behorende, horige goed „Groot

Bockhorn" u) ; dielist man onder Nij-

kerk I)

IIanegraelfg) HO h)

dienstwijf onder Nijkerk t)

van der Helt Evert k),

bezitter van het goed f fat fhrink onder

Nijkerk, gelegen „iiy sine hofstad" 1) ; be. zat „abtsgoed" ) j horige van de kel-narij van Putten

(abt maan) k)

van B y 1 (a) e r

dr. van llridier van Byler, ienstw f k)

van Ilendrick (t 1602) en Jan van Renseler (t 1601)-

van Schalt e n Wencku

lienrtck 1)

X 1

(von Renseler) .Johan Hendrick-sz.

woonde to Ilarderwijk, in-ter te N ijkenk, beleend met land aldaar, t (vóiir 10 Juni 1542) te Nijkerk, al-

daar begra ven a) , x 1larderwijk 30 Juni 1523.

tien Besseter Kit Jansz

vermeld 1542--158:1/92 a), X

van IV e n e I,-. in NClia n)

van Benseler fitritdriek t 10112

van Renseler Johan f .1601.

29

a) Zie genealogie van Rensselaer. b) Zie Inleiding § 4. e) Tweede tynsboek van Veluwe, fol. 72. Zijn vader Cosyn van Ln:rool

was gehuwd niet een Geertruyd 1.ti. (vermoedelijk ene van. Henne-keler).

d) Zie aant. c. Hij bezat onder Rijkerk nog andere goederen, blijkens het oudste tynsboek, fol. 22 en 75 en het tweede tynsboek, fol. 41, 63 en 106.

e) Archief Kelnarij van Putten. f) Registers van ergen luiden en goederen in Veluwe (Hertog. Archief,

Inv. Nijhoff 2 g I) register B. fol. XXtIvso en C, fol. LXIIvso. g) Zie Inleiding § 9. Reintgen Hunegrere tr. Harderwijk 2► (morgen-

gave 28) December 1461 Geertrn-nt N.X. (Ree. Boek 1453—'65, fol. ilgvso). Oudate tynsboek, fol. XIVvso, XLVIIvso; tweede tynsboek, fol. 63, 72 en 106.

i) zoon van Wolter Gaedrrts: von iredinchem (Tweede tynsboek, fol. XXVIllvso).

k) Zie aant. f, register A, fol. XIIIvso en Llvso. 1) Oudste tynsboek. fol. 1 en tweede tynsboek, fol. XVII. Het goed

was voor hem in het bezit van Eeyner ton Helle, die vermoedelijk identiek was met Reyner Gerrits: ran Helt, bezitter van het aan de kelnarij van Putten horige erf .,Helleugoed". Dit laatste was in 1532 in het bezit van Claes Efenricksz (ran Trenclenin) en zijn vrouw Engel (Archief Gelderse Rekenkamer Inv. no. 1559, fol. IIIIvso en kelnarij van Putten, Mv. no. 138). Waarschijnlijk was Reyner Gerritsz de vader van Evert.

m) Vermoedelijk het in de vorige aantekening vermelde „Hellengoed" (of „goed te Helle"), waarvan de kelner van Putten ± 1448 beweer-de, dat het een horig goed van de abdij van Paderborn (kelnarij van Putten) was (Klaarboek Veluwe, Inv. no. 3, fol. 205vso). Het was toen in het bezit van Gerrit Beynersz von Helle).

n) Archief Gelderse Rekenkamer Inv. no. 1559, fol. IIIIvso en kelnarij van Putten, Inv. no. 138.

30

het Van Rensselaer-wapen het devies „Niemand Zonder-

(sc. „Kruis-) behoord hebben. Enig bewijs heb ik daarvan

niet kunnen vinden. De Amerikaanse Van Rensselaer's schij-

nen later aan een andere spreuk de voorkeur gegeven te heb-

ben. Onder een wapen, dat nagenoeg overeenstemt met het

zo juist beschreven wapen van Kiliaen van Rensselaer op de

Nijkerkse zerk") heeft Maunsel van Rensselaer het devies

„Vertas (lees vermoedelijk „virtus- ) est vera vetustas" —

.,een deugd is werkelijke ouderdom" — doen afbeelden. De

betekenis van deze woorden zal men kunnen begrijpen, als

men rekening houdt met het feit, dat het aantal oude families

in Amerika uiterst gering is.

§ 11. Andere (Van) Renselaer's.

Boven wees ik er op, dat de Van Rens(s)el(a)er's hun

voorvaderlijk goed al in de XVIde eeuw (en misschien zelfs

al eerder) niet zelf meer bewoonden, maar het door pachters

lieten bebouwen. Onder die omtandigheden behoeft het niet

te verwonderen, dat wij sedert de XVIIde eeuw in Putten en

omgeving bij tijd en wijle verschillende personen vermeld vin-

den, die eveneens aan de Renselaer hun naam ontleend blij-

ken te hebben "9. Velen van hen waren „bouwlieden"

(boeren) en vermoedelijk zullen zij, of hun voorouders, tot

bedoelde pachters behoord hebben. Aan verwantschap in

manlijke lijn met het geslacht, waaraan deze studie gewijd

is ,zal uiteraard niet gedacht behoeven te worden. Dit laatste

was vermoedelijk ook het geval met leden van een familie

„Renselaar", die in de XVIIIde eeuw te Amsterdam woonde

en tot de zeer eenvoudige burgerij aldaar heeft behoord.

§ 12. Nadere gegevens omtrent de XVIde

eeuwse voorouders van Henrick en

Jan van Renseler.

Een hernieuwd onderzoek in de Harderwijkse recognitie-

boeken, alsmede een aantal, uit Diisseldorf ontvangen ge-

gevens, stellen mij in staat de in § 4 vermelde gegevens be-

langrijk aan te vullen. Hoewel, zoals ik in § 4 (kolom 161) reeds opmerkte. het

feit, dat Henrick Woltersz. de Renselaar in 1488 door aan-

koop verwierf, het zeer twijfelachtig maakt, dat hij tot het

geslacht der XlVde en XVde eeuwse Van Renseler's zal

99) Het kwartier Pafraet vertoont den dubbelgekanteelden dwarsbalk vergezeld van drie stervormige bloemen. Volgens Hoffman a.w. blz. 347

en de aldaar gegeven afbeeldingen komt dit wapen ook voor met drie

lelies of drie sterren. Het vindt zijn oorsprong in een huismerk. 100) Eén van de eersten was wellicht zekere Luitien von Bensler, j.d.

van Nijkerk, die aldiar 13 Nov. 1643 ondertrouwde met den Puttensen

onderschout Macs Cooten.

31

hebben behoord, mag misschien een zinsnede in een acte van 28 Juni 1524 1"a ) als een aanwijzing van zulk een afstamming worden beschouwd. Op genoemden datum heb-ben nl. Henrick Woutersz. en Zwaene, zijn vrouw, opgedra-gen aan hun schoonzoon Alert Otten en Geyse zijn vrouw .,oirer beyder olste dochter" ,,dat halve erve geheeten Renseler (om) tgebruicken ewelick ind erfflick ind daermede tdoin ind tlaeten als Henrick Woutersz ind s y n v o i r v aider en plegen te doin". Daartegenover blijft echter het feit bestaan, dat noch Henrick Woltersz. zelf, noch zijn zoon, noch diens kinderen vóór 1561 ") met den naam Van Rensel Oer voorkomen.

De mededeling, ontleend aan Amerikaanse handschrift-genealogieën, dat de vrouw van Henrick Wolters:. den voor-naam Swene zou hebben gedragen (zie § 4. kol. 162), vindt bevestiging in de reeds boven vermelde acte uit 1524. Het huwelijk van Henrick en Zwaene komt niet voor in de Harderwijkse recognitieboeken. Wel vond ik daarin vermeld, dat op 27 (morgengave 28 66 ) ) Augustus 1485 te Harderwijk zijn gehuwd een Henrick Wolters:. en een Lurnme N. N. (zie kol. 162). Laatstgenoemde vrouw moet nog in 1493 6') hebben geleefd. Aanvankelijk heb ik vermoed, dat onze Henrick Woltersz. misschien tweemalen gehuwd was, en wel eerst met de in 1485-1493 vermelde Lurnme, daarna met Zwaene. Ik heb tenslotte gemeend dit vermoeden niet te mogen handhaven. Er pleiten legen èn het feit, dat in de acte van 19 November 1488, waarbij Henrick Woltersz. de Ren-selaar met de Maelstede kocht. geen vrouw van Henrick wordt genoemd (hetgeen het vermoeden wettigt, dat hij toen nog niet was gehuwd), en het feit, dat Geyse, de oudste dochter van Henrick en Zwaene (blijkens de acte van 28 Juni 1524), reeds in 1509 is gehuwd n"). Sproot zij uit een tweede huwelijk van Henrick, dan zou zij bij haar huwelijk nauwelijks 14 jaren oud zijn geweest.

Een aantal acten in de Harderwijkse recognitieboeken, als-mede enige stukken, die in het Staatsarchief in Diisseldorf berusten mc), bevatten over de kinderen van Henrick Wol-tersz. nadere gegevens. Boven reeds noemde ik hun oudste

100a) Ree. Boek 1523—'39, fol. 27vs0/28. nol} Ree_ Boek 1497-1523, fol. 145. noc) Het archief van de abdij Elten, dat ongetwijfeld over de Rense-

laar en de Van Rensel(a)ers nog talrijke gegevens bevat, is in de laatste maanden van den tweeden wereldoorlog „veiligheidshalve" verscheept uit Diisseldorf. Op weg naar een „veilige" bewaarplaats werd het schip, dat

de kostbare last vervoerde, gebombardeerd en tot zinken gebracht. Na vijf maanden in het water gelegen te hebben, werd het archief op het droge gebracht. Vooreerst is het niet meer te raadplegen. Na veel moeite

ontving ik uit Diisseldorf afschrift van enkele regesten, die daar waren achtergebleven.

32

dochter Geyse, getrouwd met Alert Ottensz, schepen yan

Harderwijk lood). Een te Düsseldorf berustende acte deelt

ons mede, dat op 26 Augustus 1521 Henrick Woltersz. van

de abdis van Elten toestemming verkreeg zijn erf de Rense-

laar in tweeën te delen, en de beide helften over te dragen

aan resp. zijn zoon Johan Henricksz. en zijn schoonzoon Alert

Otten 10"). Een jaar later bekende laatstgenoemde zijn

schoonvader deswege „so lange hi levet ind nyet langers*

jaarlijks 25 molder rogge, 15 molder boekweit en .15 molder

haver, alsmede 14 horentjes guldens (een muntsoort) schul-

dig 100f) te zijn. Op dienzelfden dag schonk Henrick Wolters:.

zijn dochter Belle het goed te Maelstede'"), dat dus blijkbaar

niet tot de Renselaar zelf behoorde. De Maalstede verdwijnt

dan tijdelijk uit ons oog, om in 1548 opnieuw op te duiken

in een acte, waarin Geyse, weduwe van Alert Otten, als

eigenaresse ervan wordt vermeld 1"). Vermoedelijk zal Belie

vóór dat jaar kinderloos zijn overleden. Merkwaardig is een reeks handelingen, welke tussen 1521

en 1524 het bezit van het aan Alert Otten toegewezen deel

van de Renselaar tot onderwerp hadden. Reeds vermeldde ik

een acte uit 1522, volgens welke dat goed toen nog in het

bezit van dien Alert Otten geweest is. Een te Düsseldorf

berustende leenbrief van 13 Juli 1524 deelt evenwel mede,

dat Alert Otten toen zijn helft wederom opdroeg aan zijn

schoonvader Henrick Wolters:, die er op dien datum mede

beleend werd 1°9. Toch schijnt tussen 1522 en 1524 het erf

niet in voortdurend bezit van Alert Otten gebleven te zijn.

want de reeds vaker vermelde acte van 28 Juni 1524 zou in

dat geval geheel onbegrijpelijk zijn geweest. Toen toch ont-

vingen Alert Otten en Geyse, zijn vrouw, „dat halve erve

geheeten Renseler". Is deze opdracht in verband met de

schenking in 1521 niet geheel duidelijk, wel duidelijk is, met

welk doel de gift in Juni 1524 gedaan werd. Wij vernemen

nl., dat de opdracht door Henrick Wouters:. en Zwaene

geschiedde „beheltlick soe verre Wouter Henricksz. oirer

beyer oltste noen alsoe mytten olderen konde ommegaen ind

soe myt oire maecken, dat sy hem dat selve halve erve toe

Renseler vurgh. wedergheven wolden". Spoedig daarop ech-

ter moet deze zoon 'Wouter zijn overleden; de acte van 13

Juli 1524 immers deelt mede, dat de opdracht door Alert

geschiedde, omdat Henrick Woltersz' oudste zoon was ge-

storven. Nauwelijks twee maanden later evenwel werd Alert

lood) R.ee. Boek 1523—'39, 1520-1533 passim.

love) Staatsarchief Diisseldorf. Rep. und Hs., Inv. no. 1, fol. 43.

loof) Ree. Boek 1497-1523, fa. 356. loog) Zie aant. 100f. 100h) Ree. Boek 1539—'49, fol. 401vso. looi) Staatsarchief Düsseldorf, Rep. und Hs., Inv. no. 1, fol. 75vao.

33

Otten (op 30 September 1524 "'ij) opnieuw met de halve Renselaar bekend, nu na opdracht door zijn zwager Johan Henricksz. Deze laatste moet het dus inmiddels van zijn vader hebben verworven. Sedert dien schijnt het goed in het bezit van Alert Otten en zijn erfgenamen gebleven te zijn. Een acte uit 1552 (26 Augustus 10°k) ) vermeldt het als be-horende tot de nalatenschap van Alert en Gheyse. Alerts oudste zoon Otto (t in of vóár Februari 1554 1°0) ) zonder kinderen) zag het zich toegedeeld. Daarentegen schijnt Hen-rick Woltersz' zoon Johan sedert 1521 onafgebroken in het bezit van zijn helft verbleven te zijn. Het goed ging in Sep-tember 1542 over in handen van zijn zoon Kille Jansz 1"r"). en was nog in 1582 in diens bezit.

Hebben wij dus in het bovenstaande twee zonen (Walter en Johan) en twee dochters (Gheyse en Belle) van Henrick en Zwaene leren kennen, uit een acte van 21 Juni 1526 1"n )

blijkt, dat er nog een derde dochter moet zijn geweest. Op dien datum gaf nl. Henrkk Woutersz. volmacht aan zijn beide schoonzonen Alert Otten en Mr. Johan Voet „die Rectoer-. Laatstgenoemde, dien wij in 1538 100 0) aantreffen als Mr. Jan Voet Volkersz, was eerder gehuwd met zekere Gheyle (Ghoele of Ghele) Peters, dochter van Peter Herbertsz.'"P), maar hertrouwde op 29 (morgengave 30 1°°q)) Juni 1518 met Henricks dochter Anna Zijn vrouw komt sedert 8 Juli 1542 100s ) als zijn weduwe voor. Zelf was hij een zoon van een Volcker Henricksz, burgemeester en schepen van Harder-wijk, uit diens tweede huwelijk met een dochter (Geestre of Geertruida) van Gheerlof Voet. Hij had dus den familie-naam van zijn moeder aangenomen 1"). Volgens de

looi) Staatsarchief Diisseldorf, Rep. und Hs., Inv. no. 1, fol. 76v50. look) Rek. Boek 1550—'59, fol. 144. loo 1) Ree. Boek 1550—'59, fel. 219vso. loom) Staatsarchief Diisseldorf, Rep. und Hs., Inv. no. 1, fol. 149vso. loon) Ree. Boek 1523—'39, fol. 67vso). 100 o) Ree. Boek 1523—'39, fol. 356vso. loop) Ree. Boek 1497-1523, fol. 290vso en 1523—'39, fel. 356vso. 1000) Ree. Boek 1497-1523, fel. 290vso. laar) Aldus ook Van Rhemen Jr., Genealogie Voet, fel. 60. loos) Ree. Boek 1539—'49, fel. 146. loot) Van .Rhemen Jr., Genealogie Voet, fol. 58. In tegenstelling met

zijn moeders familie, die als wapen voerde: in het schild „negen ruiten, end twee beenen deer de voeten aen syn vuer eyn helmteyeken" (welk wapen in 1551 „langer over de tweehoudert jaereu gevuert" zou zijn; Ree. Boek 1550—'59, fol. 99), was het wapen van Johan. Foet Foirkersz. in het schild een lelie op groen veld, met als helmteken dezelfde lelie tussen een groene en witte vlucht. Opgemerkt moge worden, dat Fokker Henricksz. hit zijn eerste huwelijk (morgengave 6 Januari 1456) een zoon Goert Volekersz. had, die tweemalen huwde, 1° op 31 Oct. (morgengave 1 Nov.) 1491 met een Geertken van Loer (of Ferlair), 2° 23 (morgen-gave 24) Juni 1505 met Griete, dr. van Amelrynek Brinek. De kinderen uit het eerste huwelijk namen den naam Fan Laer (FerIair) aan.

34

genealogie Voet van Van Rhemen Jr. 1°011) had Johan Voet,

„Mr. Artium" „na den gruweliken brant, die in 1503 de

stadt Harderwyck geheel hadde afgebrant uit liefde van

de geleerdheit. in syn vaderlycke stadt aengenomen die ver-

vallene en al in de asse noch liggende hoge latynsche schoole

tot vorige stant op te richten als rector int jaer 1520 of daer-

omtrent en sulx voor een kleyn recompens".

B. Genealogie 101 ).

I. Henrick Wolters:, kocht in 1488 de Eltense (leen)-

goederen de Renselaar en de Maelstede onder Putten,

waar hij voorts de Eltense lenen „die Stege" en „Fois-

senkamp" bezat "la); woonde te Harderwijk, t nà

21 Juni 1526 102 ) ; tr. Zwaene 1"3 ) (van Indyck "4 )), t

ná 30 September 1524 1048 .

Uit welk huwelijk 1"): 1. - Wolter Henricksz, t 28 Juni-13 Juli 1524 1°52),

b. I (oh )an Henricksz. volgt onder II.

c. Geyse (of Geza 104a) ) Henricks, met haar (stief)-

zoon Otto Alerts in 1546 „patronen en collatoren"

van het weduwenhuis in de Hoogstraat te Harder-

wijk 105h) t 19 December 1548—Augustus 1552 1°5e);

100u) Van Rhemen Jr., Genealogie Voet, fol. 58.

-nn.)- Bij de nummering der generaties is in deze genealogie alleen

rekening gehouden met het bewezene. Aan Hennie]; frolfersz. is daarom

het cijfer I gegeven. Waar in deze genealogie de volgorde der kinderen

niet vaststaat, is deze met letters (en niei met arabisehe cijfers.) aan-

gegeven. Zo is bijv. t.a.v. de kinderen van Johan Henricksz. (vermeld

sub II) alleen zeker, dat Kil de oudste zoon was, om welke reden hem

het. cijfer 1 is 'verleend. De andere kinderen. waarvan de .volgorde niet

vaststaat, zijn „genummerd" b----f.

101a) Staatsarchief Düsseldorf. Rep. und Hs.. Inv. no. 1, fol. 75vso.

102) Ree. Boek 1523—'39, fol. 67vso.

103) Zie inleiding, § 12. 104) Indyek was haar geslachtsnaam volgens de hierboven bedoelde

grafzerk (Inleiding § 9). M, van Rensselaer vermeldt als haar geslachts-

naam Van. Imgek, waarschijnlijk ten onrechte. Dat Van Rense-

laer's mededeling met voorzichtigheid moet warden aanvaard, blijkt uit

het feit, dat hij de namen van Bye van Luxoel (Lnrool) en Nelle van

lffencl.mn. heeft weergegeven als: ,.Denker ia van Liipoel" en „Nelle van

Vrenokum". 104a) Staatsarchief Diisseldorf, Rep. und Hs., Inv. no. 1, fol. 76vso. 105\ ) Hoffman, t.a.p. blz. 134 noemt op grond van enige, mij onbekende

handschrift-genealogieën als andere kinderen, behalve Johan Henricksz.:

a. Anna 'run Renseler tr. Bygimp. 1). Befje van Renseler tr. Noggen. e. Geesje run Reweler tr. Swerefkens. d. Welter van Benseler. ongehuwd t. e. Hendrick von Renseler, ongehuwd t.

105a) Ree. Boek 1523—'39, fol. 27vso,/28 en Staatsarchief Diisseldorf,

Rep. und. Hs., Inv. no. 1, fol. 75vsn. 1051)) Ree. Boek 1539—'49, fol. 307vs0. 105e1 Ree. Boek 1539—'49, fol. 401vso. en 1550—'59, fel. 144.

35

tr. Harderwijk 2 (morgengave 3 1071 )) Januari 1509 Alert Otten, weduwnaar van Griete Brinck(s) 10.5e

eerder weduwnaar van Bette N. N. 10"), schepen (1520-1533) 105g) van Harderwijk; lid van het St. Jorisgilde aldaar ( 1521 ) gildemeester ( 1526 ) 105h) . be-leend met het halve erf Renselaar (1521 en 1524 )'"'); gegoed onder Hieren en Putten "si), lijftocht in 1534 zijn vrouw aan zijn huis bij de St. Nicolaespoort. een oliemeulen en schuur te Harderwijk 1 o3j); t 26 Mei 1537—Juli 1543 "")

d. Belle Henricks, ontvangt in 1522 het goed Mael-stede en bijbehorend land en bos 1°51 ).

e. Anna Henricks, t ná 11 April 1554 "n); tr. Harder-wijk 29 (morgengave 30 "5")) Juni 1518 Mr. Johan Voet, weduwnaar van Gheyle Peter Herbertsz-dochter ""), rector van de Latijnse school te Harder-wijk 1°5 0), t 12 Maart 1539—Juli 1542 105P), zn. van Volcker Henricksz. en Geeske (Geertruida) Voet.

11. Johan (of Jan) Henricksz. "Nl), woonde te Harderwijk. werd 26 Augustus 1521 beleend met de andere helft van de Renselaar k), voorts met vijf morgen lands 1") in de Arkemeensen polder (6 Nov. 1527) 108 ), (later geërfd door zijn zonen Kille en Wolter 1"9 ). t vóór 10 Juni 1542 ith), begr. te Niikerk 111 ); tr. 1° Harder-

105d) Ree. Boek 1497-1523, fol. 145. 105e) Ree. Boek 1497-1523, fol. 128vso (morgengave d.d. 21 Juni

1507). Uit dit huwelijk sproot één kind (a.v. fol. 150vs0). lost) Ree. Boek 1479—'97, fol. 214 (morgengave d.d. 14 Nov. 1496).

Uit dit huwelijk sproten verschillende kinderen (Ree. Boek 1497-1523. fol, 128v50).

105a) Ree. Boek 1523—'39, fol. 110 en vlg. tot fol. 243vso passim. 105h) Wapenheraut 1897, blz. 16. 105i) Ree. Boek 1523—'39, fol. 337 en de boedelscheiding zijner kinde-

ren d.d. 14 Nov. 1552 (Ree. Boek 1550—'59. fol. 154). mi) Ree. Boek 1523—'39, fol. 265. 105k) Ree. Boek 1523—'39, fol. 338 en 1539—'49, fl. 166. 1051) Ree. Boek 1497-1523, fol. 356. 105m) Ree. Boek 1550—'59, fol. 230. 105u) Ree. Boek 1497-1523, fol. 290vso. 1050) Zie Inleiding § 4 en Ree. Boek 1523—'39, foi. 67vso, 80, 82vso,

132, 141, 181vso en 356vso. 1050 Ree. Boek 1523—'39, fol. 399vso en 1539—'49, fol. 146. 1"0) Hij wordt als stamvader der XVIIde eeuwse Van Rensselaers

vermeld in een genealogie, getiteld ,,Afeomste van die Van Rentzeler", en als bijlage aanwezig. bij de processtukken in bet proces C.P.H. 1654 no. 95.

107) Leenkamer heerlijkheid Putten (bij Elburg) no. 1 en vlg. Het leen heette Bos'eamp, Boeskenskamp of Loskamp en werd in 1507 in twee gelijke delen gesplitst.

108) Bron vermeld in aant. 107. no. 1, fol. 36vso. 109) a.v., fol. 43vso en diverse charters van Nijkerk en Putten no. 7. 1101 Ree. Boek 1539—'49, fol. 142.

36

wijk 30 Juni (morgengave 1 Juli 112 )) 1523 Bye van Luxool " 3 ) , vermeld (nog ongehuwd) in 1518 "4 ), begr. te Nijkerkl"), dr. van Melis "3 ) Cosijnsz. 116) en Bya"u) (Hanegraaf m)); tr. 2° Andreesken van Olden-barnevelt "°), leeft nog 31 Augustus 1566 118 ), t in of vóór 1600 "9), dr. van Cosijn ' 2°) . Uit het eerste huwelijk: 1. Kil Jansz, volgt onder III. Hij had een jongeren 121 )

broeder: b. Wolter Jansz 1:22 ), volgt onder IlIbis. c. Griete Jans van Renseler, t (kinderloos) te Emmerik

tussen 17 Sept. 1580 en 1583 123 ). Uit het tweede huwelijk: d. Johan van Renseler Jansz, bijgenaamd Jan de Geck,

Jan die Dullen of Dolle Johan " 3 ); halfbroer van Kil Jansz 124 ); woonde te Harderwijk (1560 en 1570), waar hij huizen bezat '), begr. Harderwijk tussen 13 en 26 October 1602 1").

e. Henrick van Renseler, als zoon van Andreesken van Oldenbarnevelt vermeld 27 April 1563 '27 ).

111) „Vermogens (blijkens) die publieque glasen ende Grafschrift in do kereke tot Nykerek" (C.P.H. 1655 no. 20).

112) Ree. Boek 1523-1539, fol. 2. 113) C.P.H. 1653 no. 3:1 en 40, 1654 no. 95 en 1655 no. 20. 113) G.S.V. Inv. no. 23 ful. 101►so en 112. 115) C.P.H. 1653 no. *j3. Een oudere zuster van Bye was gehuwd met

Claes van Dienman (of Dyrum). Volgens het dossier „Boockhorst Majus-in het archief der kelnarij van Putten, omslag no. 19, betaalde Melis van Luxool van zes morgen land uit dit erf cijns 1506-1510 en volgende jaren.

11G) Oudste Tynsbook toi. 75, N1Vvso, XLVII en tweede tynsboek, 63, 72 en 106.

117) Blijkens de in de Inleiding, § 9 bedoelde grafzerk. 11$) Ree. Boek 1562—'72. 17 Juli 1564 en 31 Aug. 1566.

Ree, Boek 1562-1601, 21 Sept. 1600. 120) In Ned. Leeuw LVIII (1940), kol. 345/346, deelde ik mede, niet

bekend te zijn met haar ouders. Inmiddels is mij een aete van 26 Juni 1366 (G.S.V. Inc. no. n4) onder ogen gekomen, waaruit ik opmaak, dat zij mogelijk een dochter van Cosijn en (half)!) zuster van Direk van Oldenbarnevelt is gewegt. Zie Ned. Leeuw LVIII (1940), kol. Vol-

gens de desbetreffende acte spreekt Andriesg-en r. 0. wede van Jan Hen-ricx. tezamen met haar zoon Jan van Renselaar. Direk r. 0. aan wegins kien verkoop van het dooi haar vader nagelaten leengoed, waarin zij met haar zusters voor 1f3 deelgenoot was.

121) C.P.H. 1655 no. 20. 122) G.S.V. Inv: no. 33 (11 Maart 1563); Ree. Boek 1550—'59, tol.

216vso en Leenregister Leenkamer van Putten, Ins-. no. 1, fol. 44 (22 Oct. 1539).

1 2:1 ) Zie aast. 112, Hoffman t.a.p. 135 vervaart haar met haar aehternieht, 'le dochter van Jan ron Rrii8e1(r Trolter.9, en echtgenote van Mto Coilert.

124 . ) Transschrevenboeek Veluwe. Inv. no. 310 (Nijkerk 7 Juni 15go). 123) Ree. Boek 1392-1601 (21 Sept. 1600). 12G) Kerkeboek in het archief der Ned. Herv. Gemeente te Harderwijk. 127 Y Ree. Boek 1362—'72.

37

f. Bye (of Beatrix) van Renseler, als dochter van Andreesken van Oldenbarnevelt vermeld 1564 en 1566 "s), t vóór 20 September 1594 '"); tr. (ondertr. Doesburg 10 Oct.) 1571 '33 ) Johan Gyginck. schepen "g ) en burgemeester "") van Doesburg. rentmeester der geestelijke goederen van het kwartier van Zutphen (1581) 131 ), t na 28 Mei 1612 1'9, zn. van Johan"').

111. Kil(le) (of Kiliaen) Jansz. (van Renseler ")), woonde te Harderwijk 134 ), waar hij in 1544 lid werd van het St. jorisgilde 1"a); bekend met (de helft van) de boven-genoemde vijf morgen lands (13 Mei 1542) "), die hij 22 Oct. 1559 opdraagt aan zijn broeder Walter Jansz.; in 1582 bezitter van de helft van het Eltense leengoed Renselaar "3 ), waarmede hij op 1 Sept. 1542 werd beleend "3 ), t 1583-1 Mei 1592 13°); tr. Netla van Wenckum 137 ), dr. van Claes"s) Henricksz. en Engel van (der) Helli"). Uit welk huwelijk 1"): 1. Claes (Nicolaes) van Rense/er„,proevemeester, der

huissittende armen binnen der Nykerk" (1575) 1"). woonde in 1588 te Putten, t in of vóór 1608 142 ); tr. Jacobgen Schrassert, geb. ± 1550 112 ). begr. Nijkerk

12s) Ned. Leeuw XLI (1923), kol. 80. Zij heet hier (evenals iu originele acte) ten onrechte Fye. Volgens de aantekening in margine in het trouwregister is het huwelijk buiten Doesburg voltrokken.

129) Volontaire protocollen der stad Doesburg, acten 1600-1606 en 28 Mei 1612.

130) C.P.H. 1655 no. 20. Volgens zijn rekeningen in het archief van Doesburg was hij burgemeester in de jaren 1579—'84, 1587—'94, 1596-'97, 1599-1600, 1602—'03, 1607—'08.

131) A. J. Naris, De Reformatie der geestelijke en kerkelijke goederen in Gelderland (1939), blz. 42, aant. 2.

132) Zie aant. 129. 133) Leenregister Leenkamer van Putten, lnv. no. 1, tol. 94 (n1 Aug.

1367). 134) Volgens de leenacte t.a.v. de vijf morgen in den Arkenleensen

polder uit 1342 en Ree. Boek 1550—'59, fol. 418 (1538). 1J4a) Wapenheraut I (1897). 135) Ree. Boek 1572—'82, Nl. 429rso. 1311) Onklaerboek Veluwe Iiiv. 50, rol. 281rs0 en 506. 137) Blijkens de genalogic uit 1654. Zie aant. 106. 13 ) Vergel. Reernink a.w. bh. 142. 1311) Zie Inleiding § 9 en tabel II. nu) De volgorde 1-3 is volgens de Van Rensselaer-Bowier manus-

cripts, blz. 319. Enige aanleiding om met Hoffmann, t.a.p. blz. 136, in een in 1610 vermelden Reyner Killen een Van Rensselaer te zien, acht ik niet aanwezig.

1411 ) Gelre XV, blz. 138. 142) C.P.H. 1608 II (Gijsbert van Twiller contra 41e kerkmeesters van

Nijkerk.

36

) k , 19 Mei 1632 1425 dr. van Coop (Arntsz.) en Naele van Estvelt 1").

2. Hendrick, volgt onder IV.

3. Jan van Renseler, tweelingbroeder met den sub 2 ver-melden Hendrick 144 ), beleend met de helft van voor-noemde vijf morgen lands, hopman bij de Geuzen, streed in Friesland, lag 1583/84 te Nijmegen in gar-nizoen. in 1585 te Wijk bij Duurstede; „hauptman des Hohensaxischen regimentz" (1587) '4'5 ), werd 15 Juli 1596 met zijn vrouw bij besluit van de Staten-Generaal begiftigd met een jaargeld van 200 pond 339, t Deventer 7 Februari 1601. begr. te Nij-kerk; tr. (huw. voorw. 3 April 1587 345 ) ) Sandrina (Alexandrina ' 45 )) van Erp 144 ) gend van Waren-borch (Warrenberg), t vóór 1620, dr. van Johan 1"), heer van Langenfeld, en Philippina van Hornum gend. Schram.

4. Engele van Renseler, zuster van Claes vnd. 1-12 ). begr. Nijkerk 11 September 1628 148 ) ; tr. 149 ) Gerrit Willemsz., f vóór 5 December 1603 130 )

Kille Jansz. had voorts nog een natuurlijken zoon:

142a) Zie hierna aant. 147. 143) Ned. Leeuw LVIII (1940), kol. 205. 1 -14 ) Beernink, a.w. blz. 142 en 143. 133) Civiele Processen, Recht. archief }latten]. Huw. voorw. van Jan

van Renseler en Alexandrina van Erp. 146) Zie aant. 137 en 145. John van. Erp penant Marrenborch wordt

o.m. vermeld in het Register op de Leenactenboeken van Gelre en Zutphen, Overkwartier (uitgave der Ver. Gelre 1904), blz. 48 en 106. Hij hertr. Cland van Diepenbrock.

Sandrina van Erp van IVarenborch hertr. in 1602 Eenriek &when, wedr van Jacqueline van Dorp (Mededelingen van den heer J. J. M. H. Verzijl te Maastricht; zie ook Maasgouw 1924, blz. 72 en 1928, blz. 29). Hernia Haghen hertr. na Sandrina's dood in 1620 met Margaretha van Twickelo en in 1624 met Barbara van Beveland. Hij was goed•Katholiek en weigerde daarom den eed op de admissie teu Landdage van Overijssel (ouder welks ridderschap hij sedert 1578 compareerde) af te leggen (Vergel. 'Mr. J. van Doorninek, Geslachtkundige aantekeningen ten aan-zien van de gecommitteerden ten Landdage van Overijssel sedert 1610— 1794 (1871), blz. 8-9). Onder deze omstandigheden moet met de moge-lijkheid rekening worden gehouden dat ook Jan van Renseler, ofschoon aan Staatse zijde strijdende, Rooms•Katholiek was gebleven.

147) Archief Kelnarij van Putten (R. A. Arnhem) Inc. no. 259. 145) Archief Kelnarij van Putten, Inv. no. 259. Zie over haar ook:

Archief Gelderse Rekenkamer, Inv. no. 1561, fol. 41vs0 en Gelre XV, blz. 91.

149) Uit dit huwelijk sproot een dochter Pt/rond/a. Deze tr. Ilendrick ton Curler. Zij werden de ouders van Joachim ron Curler (C.P.H. 1654 no. 95 en 1690 no. 37) en Arrnt ram Curler, die naar Amerika overstak (Hoffman, t.a.p. blz. 135).

150) Volgens Hoffman t.a.p. blz. 133 waa hij afkomstig van Putten en van beroep „a lieutenant of infantry' (t).

39

5. Walter Killen, die 15 Maart 1577 van zijn vader een jaarrente uit :ie helft van voornoemde vijf morgen lands ontving.

IV. Hendrick van Rensel(a) er, hopman '5'); burger (1586), „markengesworen- en „muirrneester- (1586), „raets-persoon- (1587). schepen (1588) en raad (1589) van Hasselt '52 ); stelt zich in 1592 te Nijkerk borg /53), be-leend als erfgenaam van zijn broeder Jan met de helft der vijf morgen land in de Arkemeen (12 Maart 1601 "7 ) ), t vóór tastende 6 Juni 1602 "i), begr. Nij-kerk; tr. in of vóór 1586 Marietje Pairaet 151), geb. Has-selt 137 ), 1- ná 20 September 1636 '"), dr. van Jan en Peterken ter Beckel"). Uit welk huwelijk 156 ) : 1. Kiliaen, volgt onder V. 2. Maritgien van Rensel(a)er, geb. ± 1588 '1 ), begr.

Nijkerk 12 Maart 1651; tr. (ondertr. Nijkerk 14 Juli 1605) Racket van Twiller, geb. ± 1581 '57 ), veldgraaf van het Appelrevelt 155) 1640 159 )—(16 Mei) 1644 160 ), zn. van Walter Gysberts 1") en Alift van Wenckum 1").

151) Ned. Leeuw LVIII (1940). kot. 479, en de in aalt. 137 genoemde

bron.

1s-2) Oud-Archief der gemeente Hasselt.

1m) Dossier Criminele Processen Hof van Gelre en Zutphen a ° 1592,

no. T 134.

154) Ned. Leeuw LIS` (19313), kol. 302 en LVIII (1940), .kol. 479.

155) Van Rensselaer Bowier manuseripts, blz. 319. Brief van Kiliaen

van Rensselaer aan zijn neef Wouter van Twiller d d. 25 Sept. 1636:

„Uw vader, moeder, broers en zusters waren verleden week nog gezond

te Nijkerk. De pest heerst overal erg; mijn huishouden en dat van mijn

moeder:zijn echter nog gezond

166) G.S.V. Ins-. nu. 313, acte (1.d. 1S Dec. 1603 noemt als „mieste

vrunden en bloetmombairen van 's vaderszyde" van na te noemen twee

kinderen: Johan van Renseler Woltersz en Ryeket van hulde.

15T) Hij was 25 Jan, 1610 omstreeks 29 jaren oud. (C.P.H. 1610 no. 9)".

15s) Beernink a.w. blz. 146.

159) -Van Rensselaer Bowier manuseripts. blz. 5335.

150) G.S.V. Inv. 322 (Nijkerk).

131) Hij • was een zoon van C-ijsbert Woltersz. en Elisabeth Scholten ren Vanerelt (zie Ned. Leeuw LXI (1943) kol. 123). De Fan Twiller's voerden hetzelfde wapen als de Van. Byl(a)er's, t.w. zes lelies (3, 2 en 1),

maar de bewering van Beernink (a.w. blz. 145), dat zij (dusf) tot een

jongeren tak van laatstgenoemd geslacht behoord hebben, is volkomen

onbewezen. Men eergelijke de opmerking van den heer Muschart (Ned.

Leeuw LV (1937), kol. 263), volgens ► ien het wapen met drie of meer

lelies een typisch West-Veluws familiewapen was, dat door verschillende

geslachten werd gevoerd, en vermoedelijk ontleend is aan het wapen der kelnarij van Putten (3 lelies), van welke kelnarij zeer vele families up

de Westelijke Veluwe leenmannen (en, naar ik vermoed, oorspronkelijk

horigen) geweest zijn.

192) C.P.H. 1626 I (Landrentmeester en momber contra G=rossen van

Curler).

40

V. Kiliaen van Rens(s)elaer, geb. Hasselt in de 2e helft van 1586 '54 ), beleend als erfgenaam van zijn vader met de helft der vijf morgen land in de Arkemeen (24 Aug. 1603 107 ), ontvangt 16 Juni 1638 de andere helft van zijn neef Johan van Renseler Jansz., bezitter van de Rense-laar 103 ); kwam reeds op jeugdigen leeftijd in de leer bij zijn bloedverwant Wolphert van Byl(a)er 364 ), die juwelier was in de Nes (bij de Kleine Vleeshal) te Amsterdam; eigenaar van enige huizen aldaar 1 ); zette de zaak van Wolphert van Byler voort onder den naam K. van Rensselaer Co.; eigenaar van Crailo (in het Gooi); 16 Juni 1628 bewindhebber der West- indische Compagnie en stichter van de kolonie Rensse-laerswijck aan de Hudson (Amerika); t Amsterdam (in het huis „in het gekruiste Hart" aan de Keizers-gracht "7 )) October 1643 '68 ), begr. aldaar (Oudekerk) 7 October 1643; tr. 1° Utrecht (Geertekerk) 31 Juli 1616 Hillegonda van Byler, ged. Amsterdam (Nieuwe kerk) 2 Augustus 1598, begr. Amsterdam (Oude kerk) 1 Januari 1627, dr. van Jan en Geertruyt de Rodel"); tr. 2° Amsterdam (Nieuwe kerk) 14 December 1627 Anna van Wely, geb. Amsterdam ± 1601 1 0̀ ), testeert 16 Oct. 1653 '"), t Amsterdam 12 Juni 1670, begr. al-daar (Oude kerk) 17 Juni 1670, dr. van Jan en Leonora Hawkins (Hakens) l"). Uit het eerste huwelijk '73 ):

1t33) Verpondingsregister van het ambt Putten, fol. 29vso. 16-1 ) Zie over hem; W. A. van Bijlert, Enkele genealogische bijzonder-

heden betreffende een in de zeventiende eeuw te Amsterdam en Dor-drecht woonachtige familie Von Bylaer (later Van Bijler en Van Bylert), verschenen in 1942 te Rhenen. Opmerking verdient, dat dit geslacht evenals de Van Rensselaer's oorspronkelijk afkomstig was uit den West-hoek van de Veluwe.

19.5) Iteg, Kwijtscheldingen Amsterdam (G.A. A'dam) 1563-1623, dl. 39, fol. ave.° en 60'.'90•

16(i) Van Rensselaer Bowier manuseripts, blz. 45. Zijn ervaringen als landontginner hier, tezamen met zijn kennis van de Veluwse toestanden, heeft hij later op grootse wijze in zijn kolonie Rensselaerswyck in toe-passing gebracht.

1(17) G.A. Amsterdam, D.T.B. no. 1046. Zie ook volgende aant. 166) Begraafregister ‘Veeskamer, Oude kerk no. 6: „Kiliaen van Rense-

laer op de Keysersgracht int geeru►ste hart 7 Oct. 1643, 9 (kinderen)." 'ij was in 16:31 in de 200ste penning aangeslagen voor f 250.— (J. G. en P. J. Frederiks, Kohier van de 200ste penning vuur Amsterdam en onderhoorige plaatsen over 1631 (1890), blz. 22) en liet na een netto-vermogen van f 40.523.— + zijn Amerikaans bezit (E. B. O'Callaghan. M.D., History of New Netherland, I (1855), blz. 468).

169) O.A. Utrecht ; not. prot. nats Claes Verduyn 5 Juli 1617 (fol. 227). 170) Ned. Leeuw LV (1937), kol. 328. 171) G.A. Amsterdam; not. prot. nuts. Spithoff nu. 1954, fel. 226, 172) Ned. Leeuw LV (1937), kol. 424. 173) Huw. voorn-. van Kiliaen van Rensselaer en Anna van Wely

13 Nov. 1627 (Kon. Bibliotheek, Handschr. Afd. 129. C. 15).

41

1. Hendrick van Rensselaer kerk) 13 Augustus 1641.

2. Johan, volgt onder VI. 3. Maria van Rensselaer,

kerk) 4 Januari 1627. Uit het tweede huwelijk: 4. Jan Baptist, volgt onder Vlbis. 5. Maria van Rensselaer, ged. Amsterdam (Nieuwe

kerk) 23 Maart 1631, begr. aldaar (Oude kerk) 4 Februari 1654.

6. Jeremias, volgt onder Vlier. 7. Hillegondt van Rensselaer, ged. Amsterdam (Nieuwe

kerk) 8 Nov. 1633, begr. aldaar (Zuiderkerk) 8 Aug. 1654 1").

8. Eleonora van Rensselaer, ged. Amsterdam (Nieuwe kerk) 18 Febr. 1635, doophefster te Vianen 28 Febr. 1691, f in of ná 1695 1i').

9. Ds. Nicolaes van Rensselaer 179 ), ged. Amsterdam (Nieuwe kerk) 14 September 1636, predikant in Rensselaerswyck, opvolger van zijn broeder Jeremias als directeur dier kolonie (1676-1678), t November 1678 1"); tr. Albany (Amerika) 10 Februari 1675 Alida Schuyler, geb. ± 1657, dr. van Philip Pietersz. en Margaretha van Slichtenhorst 177 ).

10. Susanna van Rensselaer, ged. Amsterdam (Nieuwe kerk) 9 Februari 1638, begr. Amsterdam (Zuider-kerk) 22 November 1680 "8 ); tr. Amsterdam (Nieu-we kerk) 5 Augustus 1664 Jan de la Court, geb. Valenciennes 1638 "»), koopman, zn. van Jean 1i9 ).

11. Ryckaert (Richart), volgt onder Vlquater.

VI. Johan van Rens(s)el(a)er, ged. Amsterdam (Oude kerk) 4 September 1625, tweede patroon (directeur) van Rensselaerswyck, begr. Nijkerk 6 Mei 1662; tr. Hoeve-

174) Zie ook S. G. Vissensou, The Patroon Domaio (New-York, 1937), blz. 333.

175) .Nissenson, a.w., blz. 334. 179 Zie over hem en de zonderlinge basis van zijn — dan ook spoedig

beëindigd — predikantschap; Nissenson, a.w., blz. 291. 177) Deze laatsten waren in Dec. 1650 gehuwd (Van Rensselaer Bowier

manuseripts, blz. S41). Margaretha was een dochter van Brant Aertsz van Slichtenhorst uit Nijkerk (niet uit. Nijmegen; de adoptie van Nijmegen door Albany in 1946 op grond van „historische" banden berust op een mystifieatie!).

Alida Sehuyler, die bij haar eerste huwelijk 17 jaar oud was (K. van Rensselaer, The Van Rensselaer Manor (1929), blz. 221 hertrouwde 9 Juli 1679 met Robert Livingstone.

175) Zie ook Nissenson, a.► ., blz. 334 en 387. 179) Ondertrouwacte te Amsterdam.

begr. Amsterdam (Oude

begr. Amsterdam (Oude

42

laken (ondertr. Nijkerk 20 Mei) 1655 Elisabeth van Twiller, ged. Nijkerk 10 Juli 1623, f na 28 October 1671, dr. van Rycket en Marietge van Rensel(a)er'n.

Uit dit huwelijk: 1. Nelle Maria van Rensel(a)er, mede-eigenaresse van

een graf in de kerk te Nijkerk (1681) '51 ), ontvangt

als erfgename van haar broeder Kiliaen (tezamen

met haar man) 4 (14) Maart 1688 het goed Rense-

laar in leen alsmede op 16 Dec. 1702 het Eltense

leengoed half Klein Overhorst '82a); t vóór 18 April 1729 '"); tr. 1") (ondertr. Amsterdam 17 Novem-

ber) December 1685 Johannes de Swart, geb.

Bremen, koopman (suikerbakker, wonende „in die

Stadt Solingen" in de Warmoesstraat) te Amster-

dam (1691 ), Juli 1704-1716 '"), zn. van

Peter 179 ).

2. Kiliaen van Rensselaer, mede-eigenaar van voor-

noemd graf in de kerk te Nijkerk (1681) 1"), derde

patroon (directeur) van Rensselaerswyck (1685—

1687); genaturaliseerd tot Engelsman (1685); f in

Nieuw Nederland (Watervliet) Februari 1687 1'x):

tr. in 1685 ') Anna van Rensselaer, geb. 1665, t

in 1715, dr. van Jeremias en Maria van Cortland. (Dit huwelijk bleef kinderloos).

c. Teunis van Renseler, ged. Nijkerk 23 Augustus 1657,

jong overl. '56 ). d. Hillegonda van Renseler, ged. Nijkerk 6 Februari

1659, jong overl. "6 ). e. Richardus van Renseler, ged. Nijkerk 22 November

1660, jong overl. '56 ).

Vlbis. Jan Baptist van Rensselaer, ged. Amsterdam (Nieuwe

1s0) Landagreees 27 °et. 1655 (n.a.v. liet verzoek om dispensatie van

J. van Renseler, reeds getrouwd zijnde met zijn vaders zustersdochter en

om ontheffing van de boete, waartoe hij deswege hij sententie van het

Velu•se landgericht was gccondemneerd, verleent de Landdag, onder

handhaving der boete, k .k. verzochte dispensatie). 181) G.S.V. 22 Juni 1651 en 11 Juni 168G (Nijkerk). 1 ,̀2) Protocol van testamenten enz. van Nijkerk 1733-1770 (fnv.

no. :.J6(1), Liz. 151. Archief Gelderse Rekenkamer Inv. no. 1361, fol. 41vso.

Zij bezwaarde als weduwe dit leen voor een schuld op 12 Sept. 1727

(bron a.v. fol. 256). 182ai Archief Gelderse Rekenkamer Inv. no. 1561, fol. 114, Vergel. fol.

47%so. .Huw. room. opgemaakt te Amsterdam 1:1 Oei. 16S5 (Leenkamer

(ler heerlijkheid Putten, Inv. no. s, fol. :12). 154) c.P.H. 1729 no. 10.

Nis•enson, a.w.. blz. 3:39. Vergel. het register van overlijden en begraven te Nijkerk (bv.

no. 1147): 25 Dec. 1660 .,een kindt van Johan von Renseter" en 7 Aug.

1(1114 „een kinilt van Elpsabet VOO Twiller".

43

kerk) 18 Maart 1629, patroon (directeur) van Rensse-laerswyck (1652—'58), keerde in September 1658 terug naar Amsterdam, waar hij koopman werd, t aldaar 18 October 1678 186a), begr. Amsterdam (Zuiderkerk) 24 October 1678; tr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 14 Februari 1666 Susanna van Wely. geb. Amsterdam ± 1644. begr. Amsterdam (Zuiderkerk) 31 Januari 1667, (dr. van Thomas en Susanna Pieters? ''')). Uit dit huwelijk: 1 Kiliaen van Rensselaer, ged. Amsterdam (Nieuwe

kerk) 16 Januari 1667, na zijn vader's dood onder de voogdij van zijn oom Richard '93); z.g. „vierde patroon" van Rensselaerswyck 1"), alwaar hij van 1689-1696 vertoefde; tot Engelsman genaturaliseerd 1692/3 191) ); keerde in 1696 naar Holland terug "1 ); vestigde zich te Vianen (student te Utrecht, 1697), waar hij schepen was (1719) en burgemeester, t Vianen November 1746, begr. Amsterdam (Zuider-kerk) 11 November 1746.

Viten Jeremias van Rensselaer, ged. Amsterdam (Nieuwe kerk) 16 Mei 1632, directeur van Rensselaerswyck (1658) 191ax, j- aldaar (Crailo) 12 October 1674 192 ); tr. Nieuw Amsterdam (het latere New-York) 12 Juli 1662 Maria van Cortland "3 ), geb. Nieuw Nederland 20 Juli 1645; nam na den dood van haar man het tijdelijke be-heer van de kolonie Rensselaerswijck op zich (met bij-stand van haar broeder Stephanus), en was na de komst van Nicolaes van Rensselaer pen ningmeesteresse van dat gebied; t 29 Januari 1689 "4 ); dr. van Oloff Stevensen en Anna Loorkerrnans 1").

186a) O'Callaghan, History of New Amsterdam 11, blz. 552. 157) Volgens een want. van Mr. de Roemer in zijn hs. „Personalia et

Genealogiea" (Gem. archief Amsterdam). Volgens mededeling van Jhr. Mr. C. C. van Valkenburg te Amsterdam is van deze mededeling in de Amsterdamse archivalia (nog) geen bevestiging gevonden".

Is8) Nissenson, a.w., blz. 351, en Not. Areh. Amsterdam, Inl.. no. 473-1, ncte van .13 D.• 1678 (Staat van inventaris).

1m9) Nissenson, a.w., blz. :;42. Deze betiteling was evenwel in strijd met den feitelijken toestand en de omstandigheden, waarin de kolonie onder het Engelse bestuur was komen te verkeren. Veegel. Nissonson, blz. 349 en vlg.

Ion) Publ. Huguenot Society of London, dl. XVIII, blz. 228. 191) Xissenson, a.w., blz. 344. 191a) Hij zwoer in 1664 trouw aan de Engelsen na de overgave van

Nieuw Amsterdam (Documents relating the col, inst. of New Vork, III blz. 64).

192) Nissenson, a.w., blz. 51, 121 en 334. 193) Van Rensselaer Bowler Manus•ripts, blz. 846. 15.1) Nissenson, a.► ., blz. 341.

44

Uit dit huwelijk 1"): 1. Kiliaen van Rensselaer (1663-1719), tr. 15 Octo-

ber 1701 Maria van Cortland (1674--voor 1730). Uit hem sproot de z.g. „Mar-or House Branch" cie; Van Rensselaers in Amerika.

2. Anna van Rensselaer, geb. 1665. Zij trouwde 1° haar neef Kiliaen van Rensselaer, zn. van Johan en Elisa-beth van Twiller (Zie boven): 2° William Nicoll.

3. Hendrik van Rensselaer (1667-1740), tr. 19 Maart 1689 Catherina Annetje van Bruggen (1665-1730). Uit hen sproot de tak Claverack (Greenbush) der Amerikaanse Van Rensselaers.

4. Maria van Rensselaer, geb. 1672; zij huwde Peter Schuyler, eerste burgemeester van Albany.

5. Johannes van Rensselaer, t (kinderloos) voor 2 Juni 1704 1").

6. Jeremias van Rensselaer, geb. na zijn vader's dood "5 ).

Vlquater. Ryckaert (Richard) van Rensselaer, ged. Am-

sterdam (Nieuwe kerk) 28 Juni 1639, kwam 1664 naar Rensselaerswijck 191a), vanwaar hij in 1670 naar Neder-land terugkeerde 1°s), koopman te Amsterdam 200 ); later

burgemeester en tresorier van Vancn; als erfgenaam van Johan van Leeuwen van Wely in 1680 beleend met land onder Rijswijk (Ned. Betuwe) (Culemborgs leen) 1"),

j. in of na November 1703 "1 ); tr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 26 januari 1672 Anna van Beaumont. ged. Am-

sterdam (Oude kerk) 19 Februari 1651, t 10 (20?) April 1692, begr. Rijswijk (Ned. Betuwe) 16 (26?) April 1692 dr. van Anthony en Cornelia de Koster Francoisdr.'-'3 ).

195) Oloff Sternwn ron Corfiond en ...Inno Loorkermans waren in

Nieuw Nederland in 1643 gehuwd (Van Rensselaer Botvier Manuscripts,

blz. 655). 19G) Gegevens hoofdzakelijk ontleend aan M. van Rensselaer, Annals

ete. Volgens O'Callaghan, a.w. II, blz. 554, liet Maria van Coraondt bij

overlijden vijf kinderen na. 147) Nissenson, blz. :347. 19s) Nissenson, blz. 281. llij was in 1667 •mmissaris to Albany

(Documents, vermeld in mint. Ena, III. blz. 143). 19A) Register van leenmannen van Culemborg (R.A. Arnhem). 2") Ondertrouw•aete Amsterdam (D.T. & 33. 497. fol. 166). '2"1 ) Ondertr. aele van zijn zoon Anthony d.d. 16 Nov. 170:; (G.A.

Amsterdam, D.T. & B. no. 3n3, fnl, 106vsa). Ten onrechte vermelden

de Van Rensselaer Rotvier mannseripts blz. :IS dus, dat Richard in 1695 te Vinnen overleden is.

2"2) Gegevens ontleend aan ven hs. genealogie Van Beanmont in het

familie-archief van Brakel tot den Brakel, (R. A. Arnhem) Inv. no. 160,

fol. 106 en 105. Volgens deze genealogie werd zij begraven ,.bij haar mans voorouders". Vermoedelijk zijn hiermede de Van Wely's bedoeld (verget.

Ned. Leeuw T.V 42?. en 424).

45

Uit dit huwelijk: 1. Anthony. volgt onder VIII. 2. Kiliaen. volgt onder VIllbis. 3. Joan van Rensselaer, t ongehuwd '1") (vóór 1727). 4. Richard van Rensselaer. ged. Vianen 25 Maart 1683,

is doopgetuige te Amsterdam 26 Aug. 1714 2'4 ); t (ongehuwd °")) Amsterdam 6 Juli 1720 2°3 ), begr. aldaar (Oude kerk) 10 Juli 1720.

5. Francois van Rensselaer 2"), ged. Vianen 14 Sep-ber 1684. jong t.

6. Maria Eleonora van Rensselaer"u), ged. Vianen 26 januari 1686, vermoedelijk jong t (voor 1727).

7. Eleonora Herberdina van Rensselaer, ged. Vianen 23 October 1687. t Krommeniedijk Januari 1720 2°5 ), begr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 5 Februari 1720; tr. Krommeniedijk 31 Augustus 1718 Ds. Wilhelmus Peksto(c)1c, geb. Amsterdam 21 October 1657. predi-kant der Geref. gemeente te Krommeniedijk (1685— 1728), t aldaar 18 April 1728 2"7 ), begr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 24 April 1728. zn. van Willem en Catherina Sarragon "8 ).

8. Francois van Rensselaer. ged. Vianen 6 Januari 1689, burger van Batavia, t aldaar 17 Februari 1730 208a); tr. Batavia 1 October 1722 2") Elisabeth Buchuanen (of Buchane 2D3 )) • geb. Bengalen, leeft nog Batavia 20 Maart 1730 208a).

9. Jeremias, volgt onder Vilten 10. Anna Cornelia van Rensselaer. ged. Vianen 28

Februari 1691, t ongehuwd 203 ), begr. Amsterdam (Zuiderkerk) 16 Augustus 1727.

203) Volgens voorn. hs. genealogie( hierna ti' noemen: hs. genealogie Van Beaumont).

204) Bij den doop van zijn nicht Eleonora Catharina ren ren.vselaer in de Westerkerk.

205) R.A. Haarlem, Recht op begraven betaald 31 Jan. 1720. 2013) Niet vernield in de hs. genealogie Van Beaumont. 207) Hij was in 1723 te Amsterdam hertrouwd met Flora Boots (Ned.

Leeuw XXXVII (1919), kol. 117). 205) Catharina Saragon (geb. ± 1636)) 1 r. Amsterdam 11 April 1656

met Trillent Peck,ytock, zn. van Willem en Catharina Froom. Over hare afstamming blijken later fantastische verhalen ontstaan te zijn. want bij testament van 17 Juni 1756 (G.A. Amsterdam not. archief nu. 7708) vermaakte Bartha Tabberts aan Willem van Rensselaer drie in haar bezit zijnde schilderijen, voorstellende „de graaff cii gravin van St Arrun" (Saragon is S. Arragon, is St Arg,-on!!) ,.met 't wapen van desje"! (Mededeling van den heer J. J. Kleinhoonte te Arnhem).

208a) Familie-papieren in het bezit van Jhr. M. W. M. M. van Rens-seiner Bowler te Amsterdam.

209) Ned. Leeuw XXIII (1905), kol. 289.

46

V11. Anthony van Rensselaer Riclw-dsz., geb. Amsterdam 1674, suikerbakker-raffinadeur op de Bloemgracht

(1703). later op de Prinsengracht bij de Reestraat in Amsterdam (in het huis „In de Goudsbloem" 2"a)). t 16 Juni 1765, begr. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 23 Juni 1765; tr. Amsterdam (Oude kerk) 6 December 1703 Baartje (of Bartha) Pelcsto(c)k, geb. Amsterdam 16 Juni 1674 2"), ged. aldaar (Nieuwe kerk) 17 Juni 1674. t 1 April 1743 2"), begr. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 6 April 1743. dr. van Willem en Catharina Sarragon 2").

Uit dit huwelijk: 1. Richard van Rensselaer, geb. 14 September 1704 2").

ged. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 17 September 1704, t . Amsterdam 28 Juni 1740 2"), begr. aldaar (Nieuwe Zijdskapel) 4 Juli 1740.

2. Catharina van Rensselaer. geb. 19 Mei 1706 2"), ged. Amsterdam (Westerkerk) 21 Mei 1706, t 15 Juni 1775 2"), begr. aldaar (Oude kerk) 20 Juni 1775.

3. Anna van Rensselaer. geb. 17 October 1708 2"), ged. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 28 October 1708, t 10 April 1785 2"), begr. Amsterdam (Oude kerk) 15 April 1785.

4. Elisabeth van Rensselaer, geb. 14 October 1710 2"). ged. Amsterdam (Westerkerk) 15 October 1710, t 3 September 1732 2"), begr. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 8 September 1732.

5. Cornelia van Rensselaer, geb. 16 September 17122"), ged. Amsterdam (Westerkerk) 18 September 1712.

26 November 1713 2"), begr. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 30 November 1713.

6. Willem, volgt onder VIII. 7. Anthony van Rensselaer, geb. 4 October 1718 2"),

ged. Amsterdam (Nieuwe kerk) 4 Oct. 1718, t 14 Januari 1796 ""). begr. Amsterdam (Oude kerk) 21 Januari 1796.

VIII. Willem van Rensselaer, geb. 8 Januari 1715 2"), ged. Amsterdam (Westerkerk) 11 Januari 1715. suikerbak-

203a) Hij bewoonde een huis van f 1100.— huurwaarde met twee dienstboden, bezat een buitenplaats. paarden en rijtuig en had een inko-men van f 6000.— (Mr. W. F. H. Oldewelt, Kohier van de personeele quotatie te Amsterdam over het jaar 1742, II (1945), blz. 237).

210) G.A. Amsterdam. not. archief no. 14543, acte no. 19. •10a) Zie sant. 203 en R.eg. aangeg. goederen, collateraal subject a°.

1796, fol. 333-337 (3.A. Amsterdam). 211) Hij bewoonde aldaar een huis met twee dienstboden. en een huur-

waarde van f 1300.—. Zijn inkomen bedroeg f 4.000.— (Oldewelt, a.w. II, blz. 228).

47

ker en koopman, vaandrig van de burgerij te Amsterdam (1741) 2"), t 6 Januari 1788 2"), begr. Amsterdam (Zuiderkerk) 12 Januari 1788: tr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 8 Januari 1742 Cornelia Judith Cramer, geb. 16 Mei 1720, ged. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 19 Mei 1720, t 25 September 1784 213 begr. Amsterdam (Zui-derkerk) 30 September 1784, dr. van Jan Jacob en Machtelyna Smits. Uit dit huwelijk: 1. Anthony van Rensselaer. geb. 4 December 1742 203 ).

ged. Amsterdam (Westerkerk) 7 December 1742, suikerbakker (lid der firma Cramer & Van Rensse-laer), regent van het N.Z. Huiszittenhuis (1778— 1785), direceur van den Levantsen Handel, t Naar-den 1794 (? volgens Elias): tr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 8 Mei 1770 Machtelyna Cramer, geb. Amster-dam 2 Maart 1751, ged. aldaar (Nieuwe Zijdskapel) 3 Maart 1751. dr. van Jan Ludolph en Margaretha van Brugge.

2. Jan Jacob van Rensselaer. begr. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 18 Mei 1744.

3. Magdalena van Rensselaer, begr. Amsterdam (Nieu-we Zijdskapel) 22 September 1745.

4. Jan Jacob, volgt onder IX. 5. Richard van Rensselaer, ged. Amsterdam (Wester-

kerk) 28 Februari 1749, begr. aldaar (Nieuwe Zijds-kapel) 5 Maart 1749.

6. Hendrik Willem van Rensselaer, ged. Amsterdam (Westerkerk) 6 Augustus 1751, begr. aldaar (Nieu-we Zijdskapel) 22 Augustus 1755.

7. Bartha Anna van Rensselaer, geb. 29 November 1754 203 ), ged. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 4 December 1754, t na 19 Augustus 1816 208a); tr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 28 September 1778 Ds. Mr. Robertus Alberthoma Chevalier, geb. 26 Maart 1755 2°3 ), ged. Groningen (Nieuwe kerk) 30 Maart 1755, Jur. Utr. Doct. 1775. theol. prop. (1778), predikant der Gerei. gemeente te Laren en Blaricum (1778). Apeldoorn en 't Loc (1781), Naarden ( 1782 ) , 's-Hertogenbosch (1784) en Dordrecht (1795): vertrok vandaar in 1797 naar Duitsland. waar hij onder den naam R. Ritter te Issum bij Keu-len woonde. t Witten (Rijnprovincie) 11 September 1814, zn. van Prof. Dr. Paulus Chevalier en Mar-garetha Geertruida Alberthoma.

IX. Jan Jacob van Rensselaer, geb. Amsterdam 31 Januari 1747 2°3 ), ged. aldaar (Nieuwe kerk) 1 Februari 1747,

48

koopman en dichter 212 ), regent van de D.Z. Huiszitten. Aalmoezeniers Armen') te Amsterdam (1786-1795),

1- Amsterdam 5 Februari 1795 2"), begr. aldaar (Zuider-

kerk) 12 Februari 1795; tr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 17 October 1779 Susanna Catharina Beeldsnijder, geb.

7 September 1758, ged. Amsterdam (Nieuwe kerk) 10

September 1758, t (als echtgenote van Prof. Dr. C. J.

Gallé) Rasmalen 3 October 1816, begr. Amsterdam (Zuiderkerk) 8 Oct. 1816. dr. van Gerard en Sara Maria van Drogenhorst. Uit dit huwelijk:

1. een doodgeboren kind, begr. A'dam (Zuiderkerk) 8 'April 1793.

2. Johanna Jacoba Sara van Rensselaer, geb. Amster-dam 31 Juli 1795 2°3 ), ged. aldaar (Walekerk) 13 Augustus 1795, t huize Coudewater (Rosmalen) 26

Augustus 1830; tr. 's-Hertogenbosch 24 Augustus 1814 Jhr. Mr. Jan Bowier, geb. 's-Hertogenbosch 29 April 1793, houtvester, lid der Provinciale Staten van

Noorbrabant. t (als echtgenoot van Juriane Judith Agnes Verstelt) huize Coudewater (Rosmalen) 22 Februari 1853, zn. van Jhr. Mr. Hugo en Theodora Elisabeth Baert Verspyck.

VIIbis. Mr. Kiliaen van Rensselaer, ged. Amsterdam (Am-

stelkerk) 21 April 1675, beleend met het onder Rijswijk

(Ned. Betuwe) gelegen Culemborgse leen van zijn vader (1698) 1"), koopman te Amsterdam (1704), t aldaar

3 December 1728 2°3 ), begr. aldaar (Nieuwe kerk) 8 December 1728; tr. Amsterdam (Walekerk) 7 Februari 1704 Sara Maria Boeckholt, 1685179 ), t 22 Maart 1754 212a) ,

1754. Uit welk huwelijk:

1. Richard van Rensselaer, ged. Amsterdam (Nieuwe

Zijdskapel) 12 Juli 1705, begr. Amsterdam (Nieuwe

kerk) 27 Februari 1793.

2. Anna Maria van Rensselaer, geb. ± 1707 1"), 1- na

28 juli 1765 213 ); tr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 27 April 1733 Isaak Dusart (du Sart), ged. Amsterdam

(Zuiderkerk) 2 Maart 1710, zijdeverver, poorter van Amsterdam (23 Juli 1728), begr. Amsterdam (Nieu-

212) Zie Navorseher 1890, blc. 5S9 en 590. 212a) Zie aant. 203. Zij bewoonde te Amsterdam met een dienstbode

een huis van f 250.— huurwaarde aan de Prinsengracht (Oldewelt,

a.w. II, blz. 324). 213) Navorseher 1901, blz. 233.

begr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 28 Maart

49

we kerk) 27 April 1767, zn. van Isaak en Helena Dusart.

3. Johannes van Rensselaer. ged. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 16 Juni 1709. t jong.

4. Kiliaan van Rensselaer, ged. Amsterdam (Noorder-kerk) 21 Augustus 1712, t jong.

5. Eleonora Catharina van Rensselaer, ged. Amsterdam (Westerkerk) 26 Augustus 1714, begr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 27 Februari 1795.

6. Jan Baptist van Rensselaer, ged. Amsterdam (Am-stelkerk) 8 Maart 1716, regent van het Burgerwees-huis aldaar (1749-1766): tr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 16 April 1748, Anna Cornelia de Bruyne, geb. Suriname "3 ) -I- 1727 "1, dr. van Jacob 2"3) en Anna Constantia van Beek =14 ).

7. Sara Cornelia van Rensselaer, ged. Amsterdam (Zui-derkerk) 16 Juni 1717, t (vermoedelijk) na 1794.

8. Ida Clara van Rensselaer, ged. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 5 October 1718, begr. aldaar (Nieuwe kerk) 29 December 1803.

9. Kiliaan van Rensselaer, ged. Amsterdam (Amstel-kerk) 29 October 1722, t jong (vermoedelijk begr. Amsterdam (Oude kerk) 7 November 1722).

10. Susanna Elisabeth van Rensselaer, ged. Amsterdam (Amstelkerk) 2 November 1724. t aldaar 10 April 1761 214.), begr. Amsterdam (Nieuwe kerk) 15 April 1761.

\inter. Jerernias van Rensselaer, ged. Vianen 4 September 1690, suikerbakker te Amsterdam =i3), t in Maart 1742 "3 ); tr. Amsterdam (Oude kerk) 22 januari 1728 Elisabeth de Swart, geb. Amsterdam ± 1692 '"), erfde in 1729 213 deel van de Renselaar en half Klein Over-horst, t na 18 April 1729 "2), dr. van Johan de Swart en Nelle Maria van Rensel(a)er 1S2).

Uit dit huwelijk: 1. Richard, volgt onder VIII.

VIII. Richard van Rensselaer, ged. Amsterdam (Nieuwe Zijdskapel) 15 September 1728, woonde te Nijkerk, waar hij regent was van het Weeshuis aldaar (1753),

L4) Volgens ondertrouwaete van Anna Cornelia tle Brnyne en de hs. genealogie Van Beaumont.

214a) Heg. aangegeven goederen eullaterale successie 1761 (G.A. Am-sterdam).

21 • 5) Op de .„Swaeneburg-wal tegenover de brouwerij van liet Fortuin" (C'.P.II. 1731 no. 2, bijlage 0.). In 1742 bewoonde hij ren huis van f 1500.— huurwaarde aan de Prinsengraeht, en had hij een inkomen van f (Oldewelt, a.w., blz. 306).

50

geërfde en veldgraaf van het Hellerveld (onder Put-ten) 21"). t Nijkerk 9 Juni 1803, begr. aldaar 13 Juni 1803; tr. Nijkerk 3 Juni 1753 Geertruy Buytenhuys, ged. Nijkerk 26 November 1719. t aldaar 17. begr. Nijkerk 24 Februari 1814, dr. van Cornelis en Johanna van Dijk. Uit dit huwelijk: 1. Jeremias, volgt onder IX. 2. Cornelis van Rensselaer, ged. Nijkerk 3 Juni 1759.

t Amsterdam 28 Januari 1797. begr. Nijkerk 6 Februari 1797; tr. Amsterdam (stadhuis) 1 Novem-ber 1795 Maria de Graaf, ged. Amsterdam (Oude kerk) 8 September 1718, wede van Cornelis Otter. t Amsterdam 18 Augustus 1808, begr. aldaar (Wes-terkerk) 22 Augustus 1808, dr. van Arent en Alida Cloppen burg.

3. Johannes van Rensselaer, ged. Nijkerk 8 April 1761. lid van de Nijkerkse municipaliteit (1795). t Nijkerk 24. begr. aldaar 30 October 1795.

4. Richard van Rensselaer, ged. Nijkerk 22 Juni 1762, I. (vermoedelijk) n.á 1794.

IX. Jeremias van Rensselaer, ged. Nijkerk 9 Februari 1758, regent van het weeshuis te Nijkerk (1803) .2"), lid van de firma J.. C. en J. van Rensselaer te Nijkerk "')• t Nijkerk 11 April 1819 291 ), begr. aldaar 14 April 1819; tr. Amsterdam 13 Mei 1796 Judith Henriette Duval 2"). geb. Amsterdam 12 October 1770. ged. aldaar (Oude Walenkerk) 14 October 1770. t Oudewater 19 Januari 1846, dr. van Jean Jacques en Johanna Margaretha Lin-deman 217 ).

Uit dit huwelijk drie jong overleden zoons 2").

IlIbis. Walter Jansz., bekend met vijf morgen lands in den Arkemeensen polder (22 October 1559 219 )), t tussen 28 Juni 1566 en 12 Augustus 1571 "9 ); tr. tussen 1548 en 1551 "9 ) Elisabeth van Oldenbarnevelt 229, wede van Walter van Hennekeler "1 ), t ná 12 Augustus 1571 2"), dr. van Ernst Cosijnsz. en Elisabeth Jacobs van Dyrum (biermen} 2") Uit welk huwelijk ""):

215a) Malenhoek van het lIellerveld. ") Gelre. dl. XII (1909). blz. 56.

217) Hecht. Archief Nijkerk 11:r. no. 69. 218) Deels hetzelfde goed, dat zijn broeder Kille Jansz. in 1542 in

Ieen ontvangen had. Zie aldaar en aftilt. 107 en 109. • 1 $1 ) Ned. Leeuw LVIII (1940). kril, nno;n3L 2'20) G.S.V. Inv. no. o, fol. 180. 221) G.S.V. Inv. no. 32. fol. 177vso. 222) Geregistreerde Processen van Veluwe Inv. no. SS. proces no. 7.

•- •

51

a. Jan, volgt onder IV. Hij had een broeder 22"): b. Henrick, volgt onder IVbis. c. Geertgen van Renseler.

IV. Jan van Renseler Woltersz. woonde in 1567 te Harder-wijk "), later (1602) te Putten, procederende tegen zijn bastaardoom Casijn van Oldenbarnevelt 221 ), beleend met de helft van voorn. vijf morgen land (31 Aug. 1567'9) ), hofmeester van graaf Frederik van den Bergh 225 ), t ná 10 Juni 1629 ""), begr. Nijkerk 4 Sep-tember 1629 2'); tr. 1° vóór 15 November 1591 225 ) Mette Jans (van Aller 113 ), in of ne October 1604, dr. van Jan en Henrickgen 2̀1s) N.N.: tr. 2° (ondertr. Nij-kerk 24 Juni) 1610 Agatha Schrassert, t na 3 September 1630 229 ), dr. van Evert Philipsz. en Nale van Arier 2").

Uit het eerste huwelijk 241 ):

1. Jan van Renseler. ged. Nijkerk 5 Juli 1599. t in of vóór 1604.

2. Geertgen van Rensel(a)er. ged. Nijkerk 26 April 1601, waarschijnlijk identiek met Griete van Ren-sel(a)er, begr. Nijkerk 30 December 1662; tr. (ondertr. Nijkerk 28 Mei 1615) Otto Collert (of Collart), begr. Nijkerk 17 September 1629 232 ), zn. van Walter Gerritsz. 2").

•") Register van opdrachten en tuaten van Veluwe 153S-1610, Inv. no. 585, fol. 236 (2 Dec. 1590).

224) Zie aant. 223. Jan van Renseler Woltersz. was een neef van Johan van Vanevelt (Geregistreerde processen van Veluwe Inc. no. 86, proces no. 20) en een zwager (is aangehuwd verwant ) van Henrick van der Scheer de Jonge (G.S.V. IT1V. no. 314, Nijkerk, acte na 10 Juni 1612).

22e) Geregistreerde Processen van Veluwe, Inv. no. 83, proces no. 3. 2-20) G.S.V. Inv. no. 317, fol. 251vso. 227) Archief Kelnarij van Putten, Inv. no. 259. 228) Geregistreerde Processen van Veluwe, Inv. no. 66. proces no. 20. 220) G.S.V. Inv. no. 317. 220) Ned. Leeuw 'XIII (1940), kol. 210 en 211 en LXI (1943),

kol. 94. 231) C.P.H. 1660, no. 69, waarin slechts van één Jo?ion (of Jan)

wordt gesproken. Het in 1599 gedoopte kind moet dus jong zijn overleden. Uit deze processtukken blijkt overigens onweerlegbaar. dat de in 1603

gedoopte dochter Elisabeth identiek geweest moet zijn met haar naam-genote, die in 1615 met 'Volte?. Collert huwde. Zij zou dus — indien zij

kort na haar geboorte gedoopt is — bij haar huwelijk nauwelijks twaalf jaren oud zijn geweest. Ten aanzien van hare zuster Griete (die ik meen

te mogen vereenzelvigen niet Jon ron Renseler's in 1601 gedoopte

dochter Geertgen) doet zich een zelfde probleem voor, klaar zij dan bij haar huwelijk pas veertien jaren oud was. Wellicht echter zijn de kinderen eerst op lateren leeftijd Hervormd gedoopt; de inhoud van het proces van Johan van Renseler ca Nieolaes van Delen (Inv. Veluwe no. 33, proces no. 3) wekt den indruk, dat Johan langen tijd althans uiterlijk kh, R.K. kerk trouw is gebleven.

232). C.P.H. 1646 no. 6:3. Hij leefde nog 11 Juni 1628 (G.S.V. Inv.

no. 317) maar was dood 5 September 1630 (0.S.V. Dar. no. 318). Volgens

52

3. Elisabeth van Rensel(a)er, ged. Nijkerk 12 Mei

1603, t begr. Nijkerk 5 Mei 1636 '); tr. (ondertr.

Nijkerk 28 Mei 1615) Walter Collert (Collart), t

ná 28 April 1644, zn. van Walter Gerritsz. 233 ) .

4. Jan (of Johan) van Rensel ( a)er, ged. Nijkerk 25

October 1604, weesmeester te Nijkerk (1638), be-

leend (als erfgenaam van zijn vader) met de helft

der vijf morgen lands in den Arkemeensen polder,

welke hij 16 Juni 1638 opdraagt aan zijn neef Kiliaen,

Nijkerk 24 Febr. (Grote Vastenavond) 1639 2").

begr. aldaar 3 Maart 1639 2'7 ); tr. voor 27 Juni

1634 236 ) Marie van Zuylen van Nyevelt 2"), ged.

Nijkerk 16 September 1602, t in of na 1644 2"), dr.

van Frederick en Marie van Wenekum 23S )

IVbis. Henrick ( Woltersz) van Rensel (a)er, woonde te

Amersfoort, schepen dier stad 1601—'05, 1608, 1610 239) ,

1626—'33 '49, weesmeester 1634 2"), bezitter van het

halve goed Luxoel (abtsgoed) onder Nijkerk, t in of na

1634; tr. vei& 29 Mei 1593 242 ) Johanna van Drasse-

1( a) er 243) t ná 25 Maart 1632 2"). Uit welk huwelijk 237 )

1. Dr. Herman van Renselaer, geb. Amersfoort ±-

1592 245) , med. doctor te Amersfoort "6 ), procedeert

het G.S.V., Inv. no. 31S, fel_ 126 so--127 was hij hij de nadering van

den vijand ,.in amptsdienst" (d.w.z. in dienst van het (schout-) ambt

Nijkerk) .,tot nffeopinge van den brandt ende andere redemptien van 't

ampt wtgesonden, om- by den vyant claerran (so mogelyck) te rek-

veeren", door de Spanjaarden ,.gevangen genomen ende eyntlyek

door die groote sieckte, nae groote martyrisao ende slagen bij den v-yantt

geleden, comen te sterven". 2n) Geregistreerde Processen van Veluwe, Inv. no. 14, deel 33, proces

no. XI. 2:34 ) Zie aant. 227. Haar weduwnaar ondertr. Nijkerk 28 April 1644

met HendrieNen Heimen. 235) Gelre II (1909), blz. 13 en 55. 236 ) G.S.V., Inv. no. 519, acte d.d. 27 Juni 1634 (volgende onder de

ni- la van de bank van Nijkerk van 11 Juni 1634).

231) C.P.H. 1654 no. 95 (genealogie, vernield in aant. 106).

22s) Ondertr. Nijkerk 22 Juni 1595. :535) A. van Bemmel, Ber:chijving van de stad Amersfoort (Utrecht,

1760), blz. 617-619, 621-22. 240) Van Bemmel, a.w., blz. 631-636. 241) Van Bommel. a.w., 1,1z. 637. 242) Transportregister van Amersfoort (R.A. Utrecht, Inv. no. 4361.

243) Charter no. 2313 in het archief der Gelderse Rekenkamer.

244) Protocollen mits. J. Moll te Amersfoort (R.A. Utrecht, Lor. no.

1676a), acte d.d. 6 Juni 1632 (copie van een testament van Dirrk van

Wenekum d.d. 25 Maart 1632). 245) Hij werd, op IS jarigen leeftijd, 24 April 1614 te Leiden inge-

schreven als philosophiseli student (Album Studiosorum).

246) Not. Archief Amersfoort (R.A. Utrecht). Inv. no. 1676a, acte

d.d. 12 Sept, 162-1. en no. 1677a. acte d.d 19 Nov. 1940 (fol. 231Vso).

53

in 1631 voor zijn vader "I' ). raad van Amersfoort 1628—'38. 1645—'47 ""), schepen aldaar 1639 2"), regent van de armen. genaamd de Pot en van het college van de St. Joriskerk ""R ). woonde (onge-huwd) in 1654 in Friesland 28' ).

2. Feuis 2'") van Renselaer, woonde in 1654 te Amers-foort 237 ).

3. Goutgen (of Aurelia) van Renselaer, geb. Amers-foort. regentes van het Weeshuis aldaar 25"), t na 19 November 1640 "1 ) tr. Amersfoort ( St. Joris-kerk) 14 April 1618 Jan de Wijs"2 ), geb. Nijkerk, cameraar te Amersfoort (1639) en raad aldaar (1647) 252'). zn. van jan (Johan) en Margriet Gerritsdr. 2").

4. Geertgen (of Geertruyd 2" ) ) van Renselaer, woonde (gehuwd met N.N.) in 1654 in Friesland ""' ).

5. Elisabeth van Renselaer 2'1 ), woonde (ongehuwd) in 1654 in Friesland 237 ).

6. Bye van Renselaer, t vé& 1654 ""'). 7. Sophia van Renselaer, .1. na 19 Nov. 1640 '5').

17 ) .■.••■ Inv. :7i s. 1'01. 2Svso. 2") Van Bemmel, a.w.. blz. 632-639 eo 1;43-644.

41 y Van Betumei. a.w.. blz. 640. 249x) Van Bemmel, a.w., blz. 401 en 127. 250) Aldus de in aa.nt. 106 bedoelde genealogie. Ik ben geneigd te

denken aan een verschrijving voor Tewis (of TevI•), daar de naam Fenis van elders niet bekend is.

250a ) Van Bemmel, blz. 357. 251) 'Not. Archief Amersfoort (R A. Utrecht). Inv. no. 1677g, 19 Nov.

1640 (fel. 231■s0). Met Harmrn •an Renselaer en de gezusters Aurelia, Geertruyd en Elisabeth ron Ren3e4ro. compareerde nok Marie

ron Zrrytera van Nyeren, •edc van Jr. Johan rie Coninek. 252) Not. Archief Amersfoort (RA. Utrecht), Inv. no. 1676xa

(13 April 1637). Zie ook ondertr. Nijkerk 29 Maart 161S. 253) Van Bemmel, a.w., blz. 6411 en 644. '254) Zie Register op de k e reoktenboel-Fa Grtr. rrr Z rit !thé. ir

kwartier van Arnhem (Uitgave der Ver. Gelre, 1917) blz. 143 255) Zie aant. 251. De in zant. 237 genoemde bron vermeldt haar niet.

TIEN GENERATIES ROMIJN

DOOR

Mr. M. J. VAN 'T KRUIP

Overdruk uit Geus Nostra, 17, No. 4/5, april/mei 1962

TIEN GENERATIES ROMIJN door

Mr. M. J. VAN 7 KRUDS

Het hierna volgende overzicht van tien generaties Romijn is samengesteld uit bijeengevoegde stamboomfragmenten, afkomstig van: a. Mr. A. P. van Schilfgaarde, oud-Rijksarchivaris in Gelderland; b. wijlen P. G. Romijn te Apeldoorn; c. Drs. H. M. Romijn te Zaandam, en d. Mr. M. J. van 't Kruijs te Arnhem.

Het familiewapen Romijn is: in zilver drie ankerkruisen

44 44

van zwart, geplaatst 2-1; Helmteken: een ankerkruis tussen een vlucht.

41

Men vindt dit wapen afgebeeld in: M. G. Wildeman en W. F. A. van de Blocquery, Genealogische Kwartierstaten van Nederlandsche Geslachten, 's-Gravenhage 1895-1897, o.a. bevattende de kwartieren van C. F. N. Romeijn (pag. 16).

De bron van dit wapen is een laat 18e-eeuws cachet, destijds in het bezit van mr. A. P. van Schilfgaarde, afstammeling van Hessel Romeijn (VII sub 13 der stamboom), gelijk aan een cachetafdruk op een brief van G. Romijn (IXc sub D) en het cachet gebruikt door de afstammelingen van Ds. G. Romijn (VIIIb sub D). Het wapen moet derhalve minstens uit het begin der 18e eeuw afkomstig zijn, daar het blijkens het voormelde gebruikt wordt door afstammelingen van Lubbert Romijn (Via sub C).

De familienaam wordt door die nazaten van Hendrikus (VII sub D) steeds geschreven „Romijn" en door de nazaten van Hessel (VII sub 13) steeds „Romeijn", verder variërend.

Van de in deze stamboom sub VIIIb sub A opgenomen Lubbertje Wil-brink geeft dit nummer elders de kwartierstaat weer van de grootmoeder maternel Lubbertje Ham.

TIEN GENERATIES VAN HET GESLACHT ROMIJN (ROMEIJN, ROMEIN) AFKOMSTIG UIT ZOELMOND (plm. 1500—plm. 1850) (Hervormd)

I. Aert Romijn. II. Jan, geboren plm. 1552, t na 1618 te Zoelmond, geh. le Agniet Peters,

dr. van Peter Huijgens en Agnita Dirks van Dort, kinderen vide III; geh. 2e Achje Bruinen Dirksdr., kinderen vide Ma.

III. A. Agnieta, geh. Roeloff Aertsz. B. Peter, geb. 1594 te Zoelmond, t 1653, geh. 1. Buren 19 maart 1624

Neeltje Jansdr. van Munster, kinderen vide IV; geh. 2e 162- Dirkje Jansdr. van Rijnberck, dochter van Jan Dirks en Metje Willems, kinde-ren vide IVa.

C. Cornelis genaamd Jerusalem.

III of lila. A. Neelken, geh. Gerrit Jans van Baningen. B. Anneke. C. Abraham. D. Jan.

94

E. Jantge, geh. Cornelis Peters van Muijswinkel. F. Maria, geh. Jan Jansz van Woesick.

A. Dirk. B. Aert, geh. Maria Jans van Bemmel, kinderen vide IVb.

IV. A. Jantje, geb. 1625 Zoelmond, t 17 februari 1711 Beusichem, geh. (ondertr. 21 november 1647 te Rijswijk) Huijbert Cornelisz. Verlee (ook wel genaamd Op Hoek).

B. Mayke, geh. Adriaen Hendriks (die in 1648 hertrouwde met Jenneke Reijmers).

IVa. A. Jan „de Weerd", logementhouder te Barneveld, geh. I. 24 april 1664 Barneveld Lijsje Lubbert Geurtsdr., geb. Voorthuizen, kinderen vide V. geh. 2. 12 december 1675 Barneveld Annetje Hessels van Jolenbroek, als dochter van Hessel Everts en Aeltje Reijmers Back, geb. te Voorthuizen „in 't Swartebroeck", wede Hendrik Jacobs Berghuis, kinderen vide Va.

B. Anna, geh. 21 april 1661 Beusichem Jan Hermansz van Asch. C. Aert, geh. le 1684 Lijsbert Fransdr., wede van Jan genaamd Slap,

kinderen vide Vb, geh. 2e 1707 Anna Geertruid Zwits, wede Ds. Schetter (zij hertr. le Jacob Jansz van Thiel in 1711; 2e Cornelis Peters in 1712).

IVb. A. Agnita, geh. Barent Jansz., ruiter onder ritmeester Bacx te Nijmegen. B. Jan. C. Gerrit. D. Jenneke, geh. Peter Tijssen. E. Mayke.

V. A. Dirkje, geb. 15 maart 1665 Barneveld. B. Peter, ged. 30 juni 1667 Barneveld, geh. 27 november 1701 Barneveld

Reijntje Leinse, dochter van Lens Jansz., wede Hendrik Alberts Scherpen-camp (geh. 1692); kinderen vide VI.

C. Aertie, ged. 22 augustus 1668 Barneveld. D. Lubbert, ged. 18 juni 1671 Barneveld.

Va. A. Hessel, ged. 5 november 1676 Barneveld, t 1736 Barneveld, logement-houder te Barneveld, geh. 10 februari 1704 Scherpenzeel Hendrikje Lub-bertsen van de Vlier:, ged. 11 november 1677 te Scherpenzeel als dochter van Lubbert Willemsz en Evertje Aaien van Huijckenhorst, t 1735 Bar-neveld, kinderen vide Via.

Vb. Metje.

VI. A. Hendrik, ged. 17 september 1702 Barneveld. B. Lijsbet, ged. 4 november 1703 Barneveld, geh. 14 januari 1725 Bar-

neveld met Hendrik Driessen van Kouthoorn. C. Metje, ged. 22 november 1705 te Barneveld, t 11 januari 1747, geh.

Barneveld 30 juni 1730 Willem Elisen de Wad.

Via. A. Jan, ged. 18 januari 1705 Barneveld, geh. (ondertr. Barneveld 11 maart 1735) Maria van Heerdt.

B. Evertje, ged. 20 juni 1706 Barneveld, geh. le Arend Doreweert, geh. 2e Aalbert Overeem.

C. Lubbert, ged. 22 januari 1708 Barneveld, t 24 juni 1755 Barneveld, logementhouder, geh. 31 oktober 1728 Scherper eel Grietje Cornelisdr. van Santen, ged. 13 februari 1698 Scherpenzeel als dochter van Cornelis Aalberts (onderschout) en Marijtje van Wetselaer, en t 16 september 1774 Barneveld; kinderen vide VII.

VII. A. Hessel, ged. 20 november 1729 Barneveld, t jong. B. Hessel, ged. 8 april 1731 te Barneveld, t I0 november 1815 Barneveld,

rentmeester van baron de Vos van Steenwijk, bierbrouwer, substituut ont-vanger te Barneveld 1767-1797, geh. 29 maart 1761 Barneveld Elisabeth Lugtigh, ged. Barneveld 13 december 1733, t Barneveld 28 juni 1796, dochter van Jan Carel (substituut ontvanger) en Wilhelmina van den Ham, kinderen vide VIII.

95

C. Cornelis, ged. 22 november 1733 Barneveld, t 10 juli 1807 Barneveld, logementhouder in „de Roskam", geh. 6 juni 1756 Scherpenzeel Willemina van Glashorst, ged. Scherpenzeel 2 maart 1732, t Barneveld 23 april 1810, dochter van Gijsberth en Evertje van Twillaer; kinderen vide Villa.

D. Hendrikus, ged. 9 december 1736 Barneveld, t 3 december 1802 Bar-neveld, schilder, geh. 29 januari 1775 Barneveld Helena van Schaik, ged. Wageningen 23 december 1753, t Barneveld 26 maart 1822, dochter van Paul Pauls en Hermina van Benthem, kinderen vide VIllb.

E. Hendrikje, ged. 15 november 1739 Barneveld, geh. 20 april 1772 Bar-neveld Gijsbert van Garneren, hereboer aan de Hornsebrug, ged. 14 augus-tus 1740 Tuil, zoon van Arnoldus en Adriana van Meteren.

VII sub B Hessel Romeyn

VIII. A. Jan Care!, ged. 7 februari 1762 Barneveld, t 13 augustus 1834 Zoel-mond, hoogheemraad van het Land van Buren, bakker te Zoelmond, geh. 30 november 1783 Barneveld Johanna van der Linden, geb. 29 november 1767 Zoelmond, t 2 mei 1829 Zoelmond, dochter van Jacob Johannes en Gerrigje van Gameren, kinderen vide IX.

B. Lubbertus, ged. 19 juni 1763 Barneveld, t 17 januari 1841 Barneveld, bierbrouwer, geh. 16 januari 1787 Voorthuizen Gerritje van Doornik, ged. 14 december 1766 Voorthuizen, t 25 februari 1810 Barneveld, dochter van Dirk en Angeniesje Bakkenes, kinderen vide IXa.

C. Wilhelmina, ged. 30 december 1764 Barneveld, t 27 februari 1835 Kockengen, geh. le 17 oktober 1793 Barneveld Jacob Pot, geb. te Kocken-gen; geh. 2e 25 september 1796 Kockengen Jan Wouter de Bruijn, ged. 13 november 1774 Kockengen, t 5 februari 1827 Kockengen, zoon van Martinus en Stijntje Sas.

D. Hendrikus, ged. 14 november 1766 Barneveld, t 29 januari 1847 Barneveld, bakker, geh. 15 februari 1792 Barneveld Hendrina Catharina Sandbrink, geb. te Rhenen in 1759, t Barneveld 7 maart 1842, kinderen vide IXb.

E. Frederik, ged. 11 december 1768 Barneveld, t 8 januari 1859 Utrecht, rentenier, geh. 29 mei 1797 Amsterdam Anna Hendrina ter Meulen,

96

Gesigneerde tekening in potlood en rood krijt, vervaardigd in 1793 door Lubbertus Romijn (Villb sub A)

97

VIII sub D

VIII sub D Hendrikus Romeijn Hendrina Catharina Sandbrink

vm b sub A Lubbertus Romijn

VIII b sub A Lubberta Witbrink

echtgenote van Lubbertus Romijn

98

geb. Amsterdam 5 maart 1773, t Cleve 27 januari 1845, dochter van Hendrik en Anna Eilmer, kinderen vide IXf.

F. Margrieta, geb. 23 december 1770 Barneveld. G. Maria, geb. 13 december 1772 Barneveld, t 31 oktober 1826 Utrecht,

geh. le 16 oktober 1808 Haarlem Adrianus Marinus Repelius, geb. 21 juni 1779 Wassenaar, t Haarlem 22 januari 1813, zoon van Ds. Theodorus Johannes en Jora Baert, wedr. van Susanna Catharina Wanrooy; geh. 2e 23 juli 1818 Haarlem Pieter Anthony Mabé.

H. Elisabeth, geb. 1 januari 1775 Barneveld, geh. september 1801 Jan Diederik Snethlage, apotheker te Amsterdam.

J. Hendrika Johanna, geb. 5 december 1776 Barneveld, geh. Stad van Holsteijn.

VIIIa. A. Grietje, ged. 8 mei 1757 Barneveld, geh. 2 december 1782 te Avezaath Johannes Timmerman.

B. Evertje, ged. 7 januari 1759 Barneveld, geh. 4 januari 1792 Barneveld Evert du Vergt", wedr. Evertje van Wessel.

C. Lubbertus, ged. 11 januari 1761 Barneveld, t 31 januari 1840 Barne-veld, ongehuwd.

D. Albertus Melchior, ged. 24 april 1763 Barneveld, t 4 juni 1809, blind-geboren, organist.

E. Antonia, ged. 16 maart 1766 Barneveld. F. Gisbert, ged. 3 januari 1768 Barneveld, geh. mei 1796 IJzendoorn

Machteld van Luttervelt. G. Antony, ged. 15 september 1771 Barneveld. H. Maria, ged. 15 september 1771 Barneveld, t 11 juli 1853, geh. IJzen-

doorn 28 oktober 1798 Hendrik Pauw.

VIIIb. A. Lubbertus, geb. 21 januari 1776 Barneveld, t 5 mei 1816 Nijkerk, schilder, glazenier aan de Kalkstraat te Nijkerk, waar hij tekenschool hield, geh. 24 april 1796 Barneveld Lubberde Wilbrink, geb. 31 maart 1771 Barneveld, t 16 april 1850 Nijkerk, dochter van Gijsbert (molenaar) en Emmetje Maassen, kinderen vide DCc.

B. Paulus, geb. 21 september 1777 Barneveld, t 16 maart 1838 Amster-dam, comptoirbediende, later makelaar in verfwaren firma White Romijn te Amsterdam, Pijpenmarkt 123, Elandsgracht 113, geh. (int. 7 mei 1802) Amsterdam Geertruij de Clercq Johannesdr. (haar vader ook comptoir-bediende), kinderen IXd.

C. Twee zonen, geb. 26 november 1780, t enige uren later, te Barneveld. D. Gijsbert, geb. 20 oktober 1781 Barneveld, t 18 maart 1843 Bodegraven,

predikant, resp. te Zuilichem, Poortugaal en Bodegraven, geh. 5 oktober 1806 Otterto Hendrika Schoonderbeek, geb. Veenendaal 19 februari 1785, t Bodegraven 18 juli 1847, dochter van Aart Schoonderbeek en Maaike Vollewens, kinderen vide IXe.

E. Hermanus, geb. 27 januari 1784 Barneveld, t 19 januari 1845 Barne-veld, broodbakker, winkelier, geh. 2 april 1814 Barneveld Grietje Teunisdr. van 't Ooster, geb. Voorthuizen 7 november 1790, t Barneveld 23 februari 1848, kinderen vide IXg.

F. Jan Hendrik, geb. 31 januari 1786 Barneveld, t 5 augustus 1786 Bar-neveld.

G. Grietje, geb. 8 augustus 1787 Barneveld, t 21 februari 1838 Barneveld, geh. 23 februari 1808 Barneveld Evert van der Flier.

H. Jan Hendrik, geb. 24 februari 1791 Barneveld. in 1824 tabaksfabrikant te Emmerik.

J. Hendrika, geb. 3 augustus 1793 Barneveld.

IX. A. Jacobus Johannes, geb. 31 augustus 1784 Barneveld, t 24 september 1784 Barneveld.

B. Elisabeth, geb. 18 januari 1786 Zoelmond, t 27 december 1852 Zoel-mond, geh. 10 september 1809 Zoelmond Huibert Gerrit van Everdingen, geb. Zoelmond 1 juni 1785, t Zoelmond 30 januari 1864, zoon van Nico-laas en Theodora Jacoba van Rijnberck, drost van Buren.

rt

.11

99

Tekening, voorstellende Jan Hendrik Romijn (VIII b sub H) op -± 14-jarige leeftijd. Waarschijnlijk vervaardigd door Lubbertus Romijn (VIII b sub B)

100

C. Gerritje (Adriana?), ged. 9 maart 1788 te Zoelmond, t 8 september 1856 Zwolle, geb. 27 april 1806 Zoelmond Ds. Wilhelmus Ludovicus van Meurs, predikant te Zoelmond en Nijmegen, t 9 oktober 1841 Nijmegen.

D. Hessel, geb. 19 december 1789 Zoelmond, t 16 december 1855 Buren, burgemeester van Buren, geh. 3 oktober 1837 Buren Maria Gerarda de Krui" geb. Buren 15 december 1803, t Buren 13 december 1875, dochter van Pieter Antony en Johanna Braakman, kinderen vide X.

E. Jacoba Johanna, red. 1 juli 1792 Zoelmond, t Nijmegen, geh. 16 mei 1823 Zoelmond Hermanus Grevink, goudsmid te Nijmegen, geb. Zutphen 24 januari 1782, t Nijmegen, zoon van Jan Willem en Hulda Cornelia Voortman.

F. Carolina Johanna, ged. 10 augustus 1794 Zoelmond, t Nijmegen, geh. 27 februari 1821 Zoelmond Jacob Frederick Gehrels, geb. 13 januari 1793 Amsterdam, t Nijmegen, zoon van Oltman Gehrels en Johanna Friederika Weeber (een dochter huwt Gerrit Johannes Romijn, vide IXe sub N).

G. Jacob Johannes, geb. 28 september 1796 Zoelmond, t 3 februari 1864 Zoelmond, geh. 24 april 1828 Buren Anna Francina Beekman, geb. Buren 1 november 1801, dochter van Johannes en Dirkje van Tricht, kinderen vide Xa.

H. Willemina, geb. 27 maart 1799 Zoelmond, t 25 juni 1809 Zoelmond. J. Adriana Gosijna, geb. 20 november 1802 Zoelmond, begr. maart 1803

Zoelmond. K. Dirk, geb. 24 juli 1808 Zoelmond, t 13 augustus 1808 Zoelmond. L. Een ongedoopt kind, één uur oud geworden, 7 februari 1811 Zoelmond.

IXa. A. Hessel, geb. 21 februari 1788 Barneveld, bakker te Kockengen. B. Angenita, geb. 5 mei 1790 Barneveld, t 2 januari 1795 Barneveld. C. Dirk, geb. 19 juni 1793 Barneveld, t 27 september 1859 Barneveld,

bierbrouwer, geh. 26 april 1816 Barneveld Grietje van Essen, geb. plm. 1795, t 21 december 1850 Barneveld, dochter van Hendrik Jansen van Essen en Tijsjen Hendriks, kinderen vide Xo.

D. Jan Carel, geb. 12 januari 1796 Barneveld, hoofd ener school te Lunteren. E. Hendrikus, geb. 1 april 1798 Barneveld, t 9 december 1800 Barneveld. F. Hendrikus, geb. 20 december 1800 Barneveld, bakker. G. Frederik, geb. 7 oktober 1803 Barneveld, beurtschipper van Woerden

op Amsterdam. H. Een doodgeboren kind, 27 januari 1806 Barneveld.

IXb. A. Susanna Anthonia, geb. 4 april 1796 Barneveld, t 8 december 1800 Barneveld.

B. Kind , t 18 december 1796 Barneveld. C. Hessel Jacobus, geb. 8 juli 1799 Barneveld, t 13 december 1800 Barneveld.

1Xc. A. Hendrikus, geb. 25 oktober 1796 Nijkerk, buiten beroep en wedr. van Gerbren Looge als hij t 28 november 1840 te Nijkerk ten huize van zijn moeder in de Veenestraat.

B. Emmetje, geb. 8 maart 1798 Nijkerk, t 17 januari 1827 Nijkerk, . geh. 4 november 1818 Nijkerk Hendrik van Hennekeler, geb. 7 januari 1793 Nijkerk, t 24 augustus 1855 Nijkerk, schilder, zoon van Dirk, tabaks-planter, en Aaltje Coenraads. Hendrik van Hennekeler hertr. 15 mei 1833 Nijkerk:

C. Helena, geb. 18 augustus 1799 Nijkerk, regentes van het weeshuis te Nijkerk, t 7 maart 1875 Nijkerk.

D. Gijsbert, geb. 9 juni 1801 Nijkerk, t 26 januari 1864 Nijkerk, blik-slager, lampenmaker, kunstlakker en winkelier, Oudegracht bij de Ham-burgerbrug te Utrecht, geh. le 13 oktober 1819 Utrecht Geertruij Gerarda Stubbe, wede Abraham de Rooij, dochter van Arend en Johanna Blom; geh. 2e 27 mei 1863 Utrecht Anna Magdalena Neuman, dochter van Coenraad Jacob en Johanna ten Kell. Kinderloos overleden.

E. Doodgeboren zoon, 11 juli 1802 Nijkerk. F. Hendrina, geb. 14 juli 1803 Nijkerk, t 31 juli 1803 Nijkerk. G. Hendrina, geb. 17 augustus 1804 Nijkerk, t 14 augustus 1838.

101

H. Hermina, geb. 20 oktober 1805 Nijkerk, t 4 augustus 1873 Abben-broek, geh. 30 augustus 1833 Abbenbroek Covert Buijs, geb. 7 mei 1796 Heenvliet, t 11 januari 1854 Abbenbroek, zoon van Arie Buijs en Teuntje Wilbrink, onderwijzer.

J. Maria, geb. 27 december 1806 Nijkerk, t 6 april 1808 Nijkerk. K. Lubbertus, geb. 16 april 1808 Nijkerk, t 12 maart 1825 Nijkerk, schil-

dersknecht. L. Marinus, geb. 21 mei 1809 Nijkerk, t 6 november 1812 Nijkerk.

M. Paulus, geb. 29 april 1811 Nijkerk, t 27 april 1842 Den Helder, ongehuwd, korporaal 10e afdeling infanterie, deelgenomen aan de bezetting citadel van Antwerpen, vereerd met bronzen legpenning, daarna gediend hebbende bij de 3e divisie van het Algemeen Depot der Landmacht no. 33 te Den Helder.

IXd. A. Jan, geb. Amsterdam, geh. met Henriette Raetzer, kinderen vide Xh. B. Hendrikus, geb. 5 september 1805 Amsterdam, t 15 april 1884 Drempt,

timmerman en makelaar te Amsterdam, geh. Ie in 1830 Alida Wilhelmina Meester, geb. 21 maart 1801, t 23 maart 1846, kinderen vide Xi; geh. 2e Susanna Maria de Man, geb. 18 november 1805, t 25 februari 1875.

C. Paul, geb. te Amsterdam, geh. Maria Ingerman, kinderloos. D. Pieter Anthony, geb. 2 oktober 1812 Amsterdam, t 29 juni 1893

Oosterbeek, predikant te Blokzijl en Amersfoort, geh. 1 juni 1837 Am-sterdam Johanna Cornelia Herbertha Fischer, geb. in 1807, t 30 januari 1869, kinderen vide Xd.

E. Jacobus, geb. Amsterdam, geh. Petronella Overstraten. F. Leonard, geb. 17 januari 1817 Amsterdam, t 19 december 1905 Rot-

terdam, geh. 13 april 1848 Johanna Adriette Hobus, geb. 4 mei 1822, t 13 augustus 1906 Rotterdam, kinderen vide Xk.

G. Anna Jacoba, geb. 25 oktober 1818 Amsterdam, t 14 september 1898 Oosterbeek, geh. 29 september 1858 Johannes de Clerck, geb. 21 januari 1803, t 19 november 1886.

IXe. A. Maaike Gerarda, geb. 3 mei 1807, t enige dagen daarna te Otterlo. B. Helena, geb. 17 januari 1809 Nunspeet, t september 1810 Zuilichem. C. Maaike Gerarda, geb. 24 april 1810 Zuilichem, t september 1843 Bode-

graven. D. Helena Geertruida, geb. 29 november 1811 Poortugaal, t november

1893 Apeldoorn, geh. november 1849 Wouter Zahn, notaris en burge-meester te Bodegraven, lid van de Staten van Zuid-Holland, drager van het kruis van de 10-daagse veldtocht.

E. Johanna Berendina, geb. 21 juli 1813 Bodegraven, t 11 november 1832 Bodegraven.

F. Hendrikus Gijsbertus, geb. 4 mei 1816 Bodegraven, t januari 1848 Leiden, apotheker, geh. november 1811 Machtekna Elisabeth Kapteijn, geb. 17 maart 1816, t 13 maart 1905.

G. Arnoldus Lubbertus, geb. 1 augustus 1817 Bodegraven, t april 1849 in Boni op Celebes, Officier Ned. O.I. Leger.

H. Jan Hendrik, geb. 6 november 1818 Bodegraven, t 7 december 1868 Arnhem, kruidenier, geh. 27 juli 1853 Johanna Berendina Wilhelmina Adrian, geb. 9 mei 1826, t 15 juni 1892, kinderen vide Xe.

1. Anthonie Marinus, geb. 11 april 1820 Bodegraven, t 16 december 1820 Bodegraven.

K. Anthonie Marinus, geb. 1 juli 1822 Bodegraven, t 18 maart 1873 Utrecht, heelmeester te Harmelen en Soest, geh. 21 april 1853 Petronella Christina ten Kate, geb. 1 november 1828 Oudenaarde (België), kinderen vide Xf.

L. Willem Frederik, geb. 30 augustus 1825 Bodegraven, t 8 november 1825 Bodegraven.

M. Gijsberta Hendrika, geb. 23 mei 1828 Bodegraven, t december 1901 Nijmegen, geh. 2 november 1853 Jacob van Wageningen, geb. 10 mei 1830, t 29 juni 1889, commissionair in effecten te Nijmegen.

N. Gerrit Johannes, geb. 12 oktober 1829 Bodegraven, t 19 april 1898

102

Apeldoorn, apotheker, geh. 6 juli 1859 Johanna Maria Gehrels, geb. 26 september 1830, t 2 juli 1896, dochter van Jacob Frederick en Carolina Johanna Romeijn (vide IX sub F), kinderen vide Xg.

IXf. A. Elizabeth, geb. 22 maart 1798 Barneveld. B. Hendrik, geb. 7 augustus 1799 Barneveld, t 21 augustus 1800 Barneveld. C. Anna Hendrina, geb. 3 februari 1801 Barneveld, t 2 januari 1803 Barne-

veld. D. Hendrik Hessel, geb. 1 maart 1803 Barneveld. E. Frederik, geb. 4 september 1804 Barneveld, t 7 april 1878 Arnhem,

apotheker in de Ketelstraat te Arnhem, geh. le 7 mei 1834 Arnhem Aletta Christina Johanna van Eg geb. 22 juni 1806 Arnhem, t 8 juni 1847 Arnhem, weduwe van Samuel Christiaan Otterbein, dochter van Jacobus en Anna Jacoba Geertruida Reijers, kinderen vide Xb; geh. 2e 27 oktober 1847 Grave Cornelia de Ruhk von Lilienstern, geb. 15 september 1805 Grave, t 18 februari 1884 Arnhem, dochter van Jacob Carel Wilhelm, majoor ingenieur, en Johanna Engelbertha Tiboel, kinderen vide Xc.

F. Anna Hendrina, geb. 30 juni 1806 Barneveld.

IXg. A. Helena, geb. 2 juli 1814 Barneveld. B. Hendrika, geb. 6 september 1815 Barneveld, t 25 nov. 1815 Barneveld. C. Henricus, geb. 21 oktober 1816 Barneveld, t 12 februari 1835 Barneveld. D. Hendrika, geb. 21 december 1819 Barneveld, geh. le april 1858 Reijn

Brouwer, geb. 12 april 1807, t 10 november 1881; geh. 2e 10 november 1882 Rijk Griffioen, geb. 20 augustus 1822, t 28 juli 1885.

E. Anthony, geb. 13 december 1822 Barneveld, t 12 juni 1891 Barneveld, bakker en winkelier, geh. le 1 mei 1855 Barneveld Reiniera de Beer, geb. 16 april 1823, t 12 oktober 1864, dochter van Jannes Cornelissen en Aaltje Middelburg, kinderen vide XI; geh. 2e 17 mei 1866 Barneveld Jannetje Top, geb. 17 januari 1827, t 20 oktober 1880, dochter van Maas Jansen, timmerman, en Christina Roller, kinderen vide Xm.

F. Lubbartus, geb. 26 februari 1825 Barneveld, t 18 juni 1901 Ede, geh. 17 april 1851 Lucretia Johanna van Beek, geb. 15 juli 1824, t 23 september 1895, kinderen vide Xn.

X. A. Pieter Jan Carel Anthony, geb. 13 juli 1838 Zoelmond, t 2 maart 1868 Maastricht, le luitenant der infanterie.

B. Johanna Elisabeth, geb. 13 januari 1840 Zoelmond. C. Anna Clasina, geb. 24 januari 1841 Zoelmond, geh. 2 december 1880

Driebruggen Johannes Kronauwer, wedr. Anna Maria de With. D. Maria Gerarda, geb. 4 maart 1844 Zoelmond, t 20 februari 1888

's-Gravenhage, geh. 3 oktober 1866 Johannes Arnoldus de Gelder, geb. 31 mei 1841, t 28 maart 1912 's-Gravenhage.

E. Gerritje Jacoba Johanna, geb. 10 september 1846 Buren, t 15 juli 1871 Buren, geh. 20 april 1870 Jean Théodore Adrien Braams, burgemeester van Buren, geb. 1 april 1834 's-Gravenhage, t 22 januari 1922 Oosterbeek, zoon van mr. Cornelis Reinier Frederic en jkvr. Caroline Henriette Louise Hooft.

Xa. A. Johanna, geb. 7 mei 1829 Zoemend, geh. 29 mei 1856 Zoelmond Jan Ludolph Nagaart, geb. 24 augustus 1831 Amsterdam, zoon van Arie en Joanna Koning. boekhandelaar.

B. Johannes, geb. 28 december 1830 Zoelmond, t Meerkerk, bakker, geh. 29 april 1865 Zoelmond Cornelia van Rijnberk, geb. 18 februari 1832 Zoelmond, dochter van Jacob Johannes en Gijsje van Westreenen.

C. Dirkje, geb. 17 november 1832 Zoelmond, t jong. D. Maria Wilhelmina Jacoba, geb. 25 november 1834 Zoetmond, t Nijmegen,

geh. met Rijnders. E. Thomas Barend Marinus, geb. te Zoelmond, t Lent. F. Jan Carel, geb. 6 mei 1837 Zoelmond. G. Dirkje, geb. 17 november 1838 Zoelmond, geh. met Gazebeek. H. Jacob Johannes, geb. 18 april 1841 Zoelmond.

103

Veluwsche geslachten

Documents

Transcript of Veluwsche geslachten